SPIS TREŚCI. ROZDZIAŁ 1. WSPÓŁCZESNE WYZWANIA CYWILIZACYJNE A EDUKACJA PRZYRODNICZA (Wiesław Stawiński)...11

Transkrypt

1 SPIS TREŚCI WSTĘP (Wiesław Stawiński) ROZDZIAŁ 1. WSPÓŁCZESNE WYZWANIA CYWILIZACYJNE A EDUKACJA PRZYRODNICZA (Wiesław Stawiński) Problemy globalizacji Problemy demografi czne i społeczne Narastanie uzależnień Zrównoważony rozwój Różnorodność biologiczna Konieczność ochrony różnorodności biologicznej Sposoby ochrony różnorodności biologicznej Potrzeby człowieka i jakość jego życia Charakterystyczne cechy jakości życia ludzkiego Obiektywne i subiektywne wskaźniki jakości życia Podwyższanie jakości życia celem zrównoważonego rozwoju Zagrożenia realizacji idei zrównoważonego rozwoju Wkład edukacji przyrodniczej i środowiskowej w przezwyciężanie zagrożeń realizacji idei zrównoważonego rozwoju ROZDZIAŁ 2. PROBLEMY BIO- I EKOETYCZNE W EDUKACJI PRZYRODNICZEJ (Wiesław Stawiński) Zagadnienia bioetyczne związane z nauczaniem biologii Badania nad embrionami ludzkimi Zapłodnienie in vitro Klonowanie Aborcja Transplantacja narządów Eutanazja Obniżenie szacunku dla życia Cele i zadania wychowania bioetycznego Charakterystyka bioetyki Zadania szkoły Zagadnienia bioetyczne a kształtowanie osobowości uczniów Kształtowanie postaw ekoetycznych

2 ROZDZIAŁ 3. KSZTAŁCENIE PRZYRODNICZE W OBLICZU ZMIAN ZACHODZĄCYCH W NAUCE, TECHNICE I KULTURZE (Katarzyna Potyrała) Cywilizacja, kultura, nauka i technika konteksty edukacyjne Cywilizacja jako rzeczywistość wirtualna. Problem uczestnictwa w pseudokulturze i pozory uczestnictwa Edukacja o ryzyku Postęp w dziedzinie badań biologicznych nowe treści nauczania w programach szkolnych ROZDZIAŁ 4. WYBRANE PEDAGOGICZNE ASPEKTY NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ PRZYRODY I BIOLOGII (Katarzyna Potyrała) Znaczenie wiedzy w społeczeństwie informacyjnym Potrzeba nowych rozwiązań dydaktycznych w zakresie edukacji przyrodniczej Dydaktyk i nauczyciel biologii jako doradca i mediator Uczenie się przez działanie, doświadczanie i komunikowanie ROZDZIAŁ 5. KSZTAŁTOWANIE UMIEJĘTNOŚCI PRZETWARZANIA INFORMACJI I ZDOBYWANIA WIEDZY (Katarzyna Potyrała) Różne modele i teorie uczenia się Przetwarzanie informacji, wykorzystywanie jej zgodnie z celami dydaktycznymi oraz włączanie w strukturę posiadanej wiedzy jako etap jej transformacji Warunki dydaktycznej transformacji Przykłady dydaktycznego przetwarzania wiedzy Kształtowanie prośrodowiskowych postaw i zachowań Umiejętności kwalifi kacje kompetencje Etapy kształtowania umiejętności Kompetencje a standardy Umiejętności kluczowe Edukacja ustawiczna ROZDZIAŁ 6. DYDAKTYKA PRZYRODY, BIOLOGII I OCHRONY ŚRODOWISKA WOBEC PROPOZYCJI PEDAGOGICZNYCH (Maria Obrębska) Zastosowanie teorii i wyników badań wyjaśniających przebieg procesu poznawania przyrody Motywowanie ucznia do nauki przyrody i biologii Promowanie i rozwijanie w społeczeństwie potrzeby opanowania ze zrozumieniem podstaw wiedzy przyrodniczej, w tym biologicznej

3 ROZDZIAŁ 7. CELE I ZADANIA NAUCZANIA PRZYRODY, BIOLOGII I OCHRONY ŚRODOWISKA (Alicja Walosik, Maria Obrębska) Edukacja przyrodnicza istotnym warunkiem wdrażania idei zrówno ważonego rozwoju W jaki sposób środowisko szkolne i edukacja pomagają uczniom czynnie działać na rzecz zrównoważonego rozwoju? Płaszczyzny edukacji ekologicznej i środowiskowej Znaczenie wiedzy przyrodniczej i biologicznej w rozwiązywaniu problemów codziennego życia oraz w ochronie zdrowia Wiedza biologiczna podstawą przygotowania do wykonywania wielu zawodów Upowszechnianie kultury przyrodniczej, rozwijanie zainteresowań przyrodniczych, biologicznych, kształtowanie postaw Wkład polskich uczonych w popularyzację wiedzy biologicznej ROZDZIAŁ 8. NOWOCZESNE NAUCZANIE PRZYRODY I BIOLOGII (Maria Obrębska) Inicjatywy podejmowane na rzecz poprawy jakości kształcenia przyrodniczego Przeciwdziałanie negatywnym tendencjom w nauczaniu przyrody i biologii Niski wymiar godzin nauczania przedmiotów przyrodniczych Problemy unowocześnienia wyposażenia szkół Ograniczenie zajęć laboratoryjnych i terenowych Obniżanie się poziomu zainteresowań biologicznych Niska operatywność wiedzy przyrodniczej i biologicznej Upowszechnianie osiągnięć nauk biologicznych ROZDZIAŁ 9. EDUKACJA KOMUNIKACJA MEDIACJA (Katarzyna Potyrała) Sposoby komunikacji i interakcje komunikacyjne Typy mediacji naukowej (przyrodniczej) Środowisko procesu nauczania, e-edukacja, narzędzia technologii informacyjnej w nauczaniu i uczeniu się biologii ROZDZIAŁ 10. WSPÓŁCZESNA DYDAKTYKA BIOLOGII I DYDAKTYKA PRZYRODY Z PERSPEKTYWY TRADYCJI NAUCZANIA TYCH PRZEDMIOTÓW (Katarzyna Potyrała) ROZDZIAŁ 11. STANDARDY W EDUKACJI (Alina Stankiewicz) Standardy edukacyjne a standardy kwalifi kacji zawodowych. Standardy osobiste Standardy edukacyjne czynności ucznia czy materiał nauczania?

4 11.3. Standardy edukacyjne w planowaniu procesu dydaktyczno-wychowawczego Dobór i transformacja biologicznych treści kształcenia w świetle standardów edukacyjnych ROZDZIAŁ 12. STRATEGIE, FORMY, METODY ORAZ TECHNIKI NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ (Alina Stankiewicz, Alicja Walosik) Relacje między pojęciami: strategia, metoda, technika i forma pracy uczniów Kryteria doboru strategii, form i metod nauczania oraz uczenia się przyrody i biologii Rola metod nauczania i uczenia się w kształtowaniu i doskonaleniu umiejętności uczniów ROZDZIAŁ 13. FUNKCJE WYBRANYCH ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH W KSZTAŁCENIU PRZYRODNICZYM, BIOLOGICZNYM I ŚRODOWISKOWYM (Katarzyna Potyrała) Multimedia jako środki dydaktyczne Internet jako środek komunikacji i jedno ze źródeł informacji biologicznych Prezentacja multimedialna jako środek dydaktyczny w edukacji przyrodniczej i biologicznej ROZDZIAŁ 14. RACJONALNE I EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE PODRĘCZNIKÓW ORAZ ICH OBUDOWY DYDAKTYCZNEJ (Alina Stankiewicz) Rodzaje podręczników Struktura podręczników do biologii i przyrody Sposoby wykorzystania podręcznika i jego obudowy na lekcji biologii i przyrody Kryteria oceny i wyboru podręcznika przez nauczyciela Podręcznik w planowaniu pracy dydaktycznej nauczyciela Wymagania stawiane przez nauczycieli i uczniów podręcznikom do biologii oraz ich dydaktycznej obudowie ROZDZIAŁ 15. REALIZACJA ZADAŃ DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZYCH SZKOŁY Z WYKORZYSTANIEM ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO W NAUCZANIU I UCZENIU SIĘ (Katarzyna Potyrała, Alicja Walosik) Wykorzystanie środowiska naturalnego jako przestrzeni edukacyjnej dla realizacji celów kształcenia Edukacja ekologiczna oparta na współpracy ze społecznością lokalną.. 256

5 ROZDZIAŁ 16. EWALUACJA I OCENA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA PRZYRODNICZEGO (Alicja Walosik) Wybrane uwarunkowania skuteczności kształcenia przyrodniczego, różne aspekty osiągnięć szkolnych, czynniki warunkujące osiągnięcia szkolne Osiągnięcia szkolne i ich uwarunkowania Czynniki warunkujące osiągnięcia szkolne Psychologiczne i pedagogiczne aspekty oceniania Ocenianie wewnątrzszkolne Ocenianie zewnętrzne Formułowanie wymagań edukacyjnych z biologii i przyrody Wymagania programowe a potrzeby edukacyjne ucznia Jaki jest cel formułowania wymagań edukacyjnych? Prawne aspekty oceniania i wynikające z nich powinności nauczyciela biologii i przyrody ROZDZIAŁ 17. KSZTAŁCENIE I ROZWÓJ ZAWODOWY NAUCZYCIELI PRZYRODY I BIOLOGII (Alicja Walosik) Przygotowanie nauczycieli do realizacji nowych zadań edukacyjnych Jakie zadania stają przed nauczycielem przyrody i biologii w zreformowanej szkole w XXI wieku? Jakie zmiany muszą zajść w kształceniu nauczycieli w ramach nowych zadań edukacyjnych? Kompetencje zawodowe nauczyciela biologii i ochrony środowiska współczesnej szkoły Kwalifi kacje niezbędne do pełnienia funkcji nauczyciela we współczesnej szkole Rozważania nad terminem kompetencje Dyskusje wokół kompetencji nauczycielskich Jakim przygotowaniem powinien dysponować nauczyciel przyrodnik? Rozwój zawodowy nauczyciela biologii i przyrody ROZDZIAŁ 18. WSPÓŁCZESNE PRIORYTETY BADAWCZE DYDAKTYKI PRZYRODY I BIOLOGII (Katarzyna Potyrała, Alicja Walosik) BIBLIOGRAFIA INDEKS