&=<1<:$):, &(-1,)6à2:$ 5]HF]RW\PFRVWDQRZLHV]NRáD]GURZMHVWLVáX\XF]QLRZL. M,&+$àDASZKIEWICZ 8QLZHUV\WHW*GDVNL

Transkrypt

1 M,&+$àDASZKIEWICZ 8QLZHUV\WHW*GDVNL &=<1<:$):, &(-1,)6à2:$ 5]HF]RW\PFRVWDQRZL*HV]NRáD]GURZMHVWLVáX*\XF]QLRZL :DUWRFLRZHF]\Q\SU]\FKRG]WUXGQLHMQL*GXPQLHEU]PLFHVáRZD I FKRüáDWZRMHVWJáRVLüLGHHQDWHPDWWHJR*HXF]HMHVWZ szkole najwa*- niejszy, to o wiele trudqlhm VSUDZLü E\ R WDNLP ZáDQLH SU]HNRQDQLX ZLDGF]\á\G]LDáDQLDSRGHMPRZDQHSU]H]QDXF]\FLHOD1LQLHMV]\WHNVWZy- UDVWD ] SU]HZLDGF]HQLD *H R V]NROH PR*QD ZWHG\ SRZLHG]LHü *H MHVW zdrowa, gdy jest ona zorientowana w pierwszym rzg]lh XF]HQLH VL XF]QLD WM SU]\URVW MHJR ZLHG]\ L XPLHMWQRFL 3U]HREUD*DQLH]D VáRZD w F]\QWMSU]HNV]WDáFDQLHZDXWHQW\F]QHG]LDáDQLDSXVW\FKGHNODUDFMLQD WHPDWWHJR*HQDMZD*QLHMV]\MHVWXF]H, ma miejsce na dwóch podstawowychsádv]f]\]qdfkzduwrflnwyu\plnlhuxmhvlqdxf]\flho oraz narzdzinwyuhpxváx*gr]gre\zdnia informacji o uczniach. 3LHUZV]D ] Z\PLHQLRQ\FK SáDV]F]\]Q WZRU]RQD MHVW ]DVDGQLF]R w RSDUFLXRZáDFiZRFLXF]QLyZNWyU]\GRV]NRá\SU]\FKRG]]Uy*Q\Fh URGRZLVN]ZáDVQ\PLFHODPLLRVRERZRFLDPL,QWHQFMD]GRE\FLDZLDUy- JRGQHMLQIRUPDFMLQDWHPDWW\FKZáDFLZRFLNLHUXMHQDXF]\FLHOHPZLa- GRP\P WHJR *H QDXF]DQLH PXVL VáX*\ü XF]HQLX VL L QLJG\ RGZURWQLH W W\PNRQWHNFLHZD*QHMHVWE\QDU]G]LDXáDWZLDá\UR]SR]Qanie tego, FR ZHZQWU]QH L XNU\WH ODWHQWQH QD SRGVWDZLH WHJR FR ]HZQWU]QH i obserwowalne. 1LQLHMV]\WHNVWRGZRáXMHVLGRSUDFNWyUHSRG]LHODMSRSLHUwsze, WURVNRSRGREQLHUR]XPLDQ]GURZV]NRá oraz, po drugie, przynaoh*qrü do diagnostyki edukacyjnej, z definicji zorientowanej na ucznia oraz na MHJRXF]HQLHVL7DG\VF\SOLQDQDXNL]DMPXMHVLRSLVHPLZ\MaQLDQLHP sposobów rozpoznawania sytuacji emocjonalnej i poznawczej ucznia, w W\P ]ZáDV]F]D ]PLDQ MDNLH ]DFKRG] Z QLP SRG ZSá\ZHP G]LDáDQLD

2 172 0LFKDá'DV]NLHZLF] edukacyjnego 1 6WDQRZLWHRULLSUDNW\NUR]SR]QDZDQLDZDrunków, prze- ELHJXLZ\QLNyZXF]HQLDVLZV]NROHRUD]SR]DQL 2. Diagnostyka edukacyjna MHVWZQDV]\PNUDMXG]LHG]LQEDUG]RPáRG a odpowiedni kierunek i tempo rozwoju nagdámhmoraz uprawianie jej na ELH*FRZVSLHUDSURIGUKDE%ROHVáDZ1LHPLHUNR, któremu tekst niniej- V]\ZSRG]LNRZDQLX]DZVSyOQSUDFMHVWGHG\NRZDQ\1DUR]SUDZW PR*QD VSRMU]Hü ]DWHP MDNR QD DuWRUVNSUyE RGSRZLHG]L QD S\WDQLH bardzo przepraszam Szanownego Jubilata za ten kolokwializm O co chodzi Niemierce? A chodzi Mu w moim skromnym odbiorze o to, aby V]NRáD ]GURZ EGF SU]\QRVLáD XF]QLRZL Z QDXFH HIHkW\ L E\ E\á\ RQHSRND(QHLnamacalne. 1LQLHMV]\WHNVWVWDQRZLMHGQRF]HQLHDXWRUVNLVSRVyERGF]\WDQLDFDáo- FL diagnostyki edukacyjnej VWDQRZLFHM WDN V]NRá P\OHQLD R G]LaáDQLX QDXF]\FLHODMDNLVSRVyESRGHMPRZDQLDWHJR*ZREUELH]áo*RQHMV]NROQHM rzeczywivwrfl :DUWRFLG\GDNW\F]QH 7UXGQRSU]HFHQLü]QDF]HQLHZ\EUDQ\FKZáDFLZRFLXF]nia dla prze- ELHJX L Z\QLNyZ QDXF]DQLD: V]NROH QLH FLHUSLFHM QD*DGQ SRZD*Q FKRUREQDXF]\FLHONWyU\MHVWZLDGRP\]DNUHVXZMDNLPSURFHVG\GDk- W\F]Q\SR]RVWDMH]DOH*Q\RGW\FK*HZáaFLZRFLFHQLVRELHLQIRUPDFMQD ich temat i traktuje jako pierzv]ru]gqh GOD VZRMHJR G]LDáDQLD 7HQIDNW QDGDMH ZVSRPQLDQ\P ZáDFLZRFLRP VWDWXV ZDrWRFL DOH G]LHMH VL WDN tylko w zdrowej szkole. :DUWRüSLHUZV]DRVLJQLFLDXF]QLD W instytucji, w której VWDZNRNWyUEyMVLWRF]\MHVWUR]ZyMSoznawczy ucznld QLH PR*H E\ü PRZ\ R LQQHM G\GDNW\F]QHM ZDUWRFL QD SR]\FMLSLHUZV]HM3R]RVWDáHZáDFLZRFLNRU]\FLF]\]MDZLVNDdiagnostyka edukacyjna WUDNWXMH MDNR ZWyUQH ZREHF RVLJQLü XF]QLD 6]NRáD 1 2 Fragment tekstu pt. O potrzebie diagnozy i diagnostyki edukacyjnego, zamieszczonego na witrynie internetowej Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Edukacyjnej: potrzeba_ptde.html. Por. Niemierko B. Diagnostyka edukacyjna cele, metody i szanse rozwoju, (w:) Niemierko B. (red.), Diagnostyka edukacyjna. Teoria i praktyka. Wybór tekstów, praca opublikowana z okazji dzievlwhmnrqihuhqfml]f\noxä'ldjqrvw\ndhgxndf\mqd PTDE, Kraków 2004, s. 25.

3 &]\Q\ZD*ZLFHMQL*VáRZD 173 zdrowa WRWDNDNWyUDZSU]\SDGNXW\FKRVWDWQLFKSRF]XZDVL do szczególnej odpowiedzialqrfl 3. =RVLJQLFLDPLXF]QLDXPLHV]F]RQ\PLQLF]\PQDSLHGHVWDOHV]NRáD RNWyUHMWXPRZDZVSyáJUD]HZVSyáF]HVQF\ZLOL]DFMWHFKQRORJLLLVXk- FHVXGODNWyUHMZ\PLHUQHZVSLQDQLHVLNURNSRNURNXVWDQRZLSRGVWDZo- ZZáDFLZRüUR]ZRMXLNOuF]RZFHFK;;,ZLHNX7\PVDP\PV]NRáD ZGUD*D XF]QLD GR WDNLHJR P\OHQLD L GR WDNLFK G]LDáD NWyUH SU]\QRV] NRQNUHWQ\HIHNWLNWyUHEOLVNLHVG]LDáDQLRPSRGHMPRZDQ\PZSy(QLHj- V]\P*\FLX]DZRGRZ\P 0HWDIRUD ZVSLQDQLD VL SR NROHMQ\FK szczeblach szczególnie bliska jest wszystkim M]\NRZFRPD]ZáDV]F]DDQJOLVWRP&LERZLHPSU]\]Zy- F]DMHQLGRP\OHQLDRNRPSHWHQFMDFKM]\NRZ\FKZNDWHJRULDFKV]HFLopoziomowego (XURSHMVNLHJR V\VWHPX RSLVX NV]WDáFHQLD M]\NRZHJR 4, za VZyM QDMZLNV]\ VXNFes zawodoz\ X]QDM IDNW ZVSLFLD VL XF]QLD o V]F]HEHO Z\*HM FR XMDZQLD VL ZLNV] SRSUDZQRFL Z\SRZLHG]L XF]QLD EDUG]LHM UR]EXGRZDQ\P VáRZQLFWZHP V]HUV]\P ]DNUHVHP V\Wu- DFML Z NWyU\FK VNXWHF]QLH UHDOL]XMH RQ SRV]F]HJyOQH IXQNFMH M]\NRZH W sytuacji, w której nauczycielowi i uczniowi chodzi o ZVSLQDQLHVLGR góry QLHPDPR*OLZRFLE\X]QDOLRQLVZRMHP\OHQLHLG]LDáDQLH]DVFKHmaW\F]QH SR]EDZLRQH RU\JLQDOQRFL F]\ RJUDQLF]RQH GR NU]\ZG]FHJR szufladkowania. :DUWRüGUXJDFHOXF]QLD 2GUy*QLRQ\RGFHOyZNWyUHZ\]QDF]DV]NRáDZáDVQ\FHOXF]QLDPD ]QDF]FH]DSOHF]HHPRFMRQDOQH7RSLHUZV]HVWZRHPRFMLSU]HGQDXF]a- QLHP F]\QL UR]SR]QDQLH V\WXDFML XF]QLD L MHJR SRGHMFLD GR QDXNL V]F]e- JyOQLHSRWU]HEQ\P:VSyáJUDRQR]LGHSLHUZV]HJRDNVMRPDWXNV]WDáFenia Georga KerschenVWHLQHUD X]QDMFHJR ]D PR*OLZH W\ONR NV]WDáFHQLH RSLHUDMFHVLQDtakich dobrach kulturalnych, których struktura duchowa FDáNRZLFLHOXEF]FLRZR]JDG]DVL]HVWUXNWXUGDQHJRVWRSQLDUR]ZRMo- ZHJRLQG\ZLGXDOQHMIRUP\*\FLD 5. ZnDQHZG\GDNW\FHVSRVWU]H*HQLHQDWHPDWWHJR*HQLJG\ZQDXF]aniu nie rozpoczynamy od zerapr*qdrgqlhüwdn*hgrvihu\hprfmrqdl- QHM 8F]H UR]SRF]\QD QDXN SU]HGPLRWX ] NRQNUHWQ\P QDVWDZLHQLHP emofmrqdoq\p L UR]EXG]RQ\PL RF]HNLZDQLDPL NWyU\FK SRPLQLcie na Niemierko B., 0LG]\RFHQV]NROQDG\GDNW\N%OL*HMG\GDNW\NL, WSiP, Warszawa 1997, s Patrz: 1DZURF]\VNL%Zasady nauczania.:\g2vvrolqhxp:urfádzv

4 174 0LFKDá'DV]NLHZLF] HWDSLHSODQRZDQLDQDXF]DQLDLUR]SR]QDZDQLDNRQWHNVWXXF]HQLDVLXF]QLD JUDQLF]\]LJQRUDQFM:LHRW\PGREU]HGRZLDGF]RQ\LXZD*Q\QDXF]y- FLHOM]\NDZLDGRP\WHJRMDNRGPLHQQHFHOHVWDZLDMVRELHFLXF]QLRZLH NWyU]\ M]\N REF\ WUDNWXM MDNR FHQQH QDU]G]LH QD F]DV ]DJUDQLF]Q\FK SRGUy*\LFLNWyU]\]DPLHU]DMF]\WDüREFRM]\F]QOLWHUDWXUEG(RSa- QRZDüM]\NQDSRWU]HE\]DZRGowe. 7DNMDNGLDPHWUDOQLHRGPLHQQHFHOHLRF]HNLZDQLDUy*QLXF]QLyZRG VLHELHWDNáF]\LFKF]HUSDQLH]QDXF]\FLHOVNLHM]DFKW\ZWRNXUHDOL]DFML RVRELVW\FKFHOyZQDXNRZ\FK,FKRüSR]LRPF]\]DNUHVQDXNLSU]HGV]No- ODNDLGRNWRUDQWDWUXGQR]HVRESRUyZQDüWRREDMáDNQ [takiej] ]DFKW\ i SHZQRFL*HNLHG\XGDLPVLRVLJQüFRZDUWRFLRZego 6. :DUWRüWU]HFLDM]\NXF]QLD 7UHFLND*GHJRSU]HGPLRWXV]NROQHJRXNU\WHV]DM]\NLHPDXF]e- QLHVL]DVDG]DVLQDVLDWFHSRMüNWyU\FK]UR]XPLHQLHSR]RVWDMH]DOH*QH RG ]DNUHVX ZF]HQLHM SRVLDGDQHM ZLHG]\ 1DXND ND*GHJR SU]HGPLRWX V]NROQHJRWRWDN*HXF]HQLHVLPyZLenia o tym przedmiocie. Pies pogrzebany MHVW Z OLF]ELH LQWHUSUHWDFML GDQHJR SRMFLD NWyUD MHVW EOLVND OLF]ELH RVyESRGGDMF\FKGDQHSRMFLHLQWHUSUHWDFML]D]UR]XPLHQLHSRMFLDNLe- UXMHQDV]\PFRG]LHQQ\PSRVWSowaniem 7. 1DSRF]WNRZ\PHWDSLHXF]HQLDVLGDQHJRSU]HGPLRWXV\VWHPSoMü ucznia przysrplqd GRPHN ] NDUW Z NWyU\P ZV]\VWNLH HOHPHQW\ ]QDF] W\OHVDPRDMHJRNRQVWUXNWRUQLHF]\QLPLG]\QLPLMDNLFKNROZLHNURz- Uy*QLH,P]DZZLNV]\PVWRSQLXV\VWHPSRMüSU]\SRPLQDWHQNWyU\P SRVáXJXMH VL VSHFMDOLVWD SU]HGPLRWX W\PZLFHM SRMDZLD VL ]QDF]HQLo- Z\FKUy*QLFLZW\PZLNV]\PVWRSQLXWHQV\VWHPSU]\SRPLQDUXV]WRZa- QLHF]\OLFDáRüZNWyUHMND*G\HOHPHQWVSHáQLDRNUHORQIXQNFMDQLe- GEDáHMHJRSRWUDNWRZDQLHJUR]LPLHUFLOXENDOHFWZHP,FKRüZREUELH NV]WDáFHQLD R WDN WUDJLF]Q\P ]GDU]HQLX QLH PR*H E\ü PRZ\ SRQLHZD* GáXJLHVNRNLQDSU]yG>ZJáEV]\PUR]XPLHQLXU]HF]\ZLVWRFL@nie zdarza- MVL 8, to niewystarf]dmfr RVWUR*QH SRVáXJLZDQLH VLM]\NLHP GDQHJR SU]HGPLRWX SU]\QLHü PR*H SU]\VáRZLowy PWOLN Z JáRZLH L SRJU*\ü ucznia w intelektualnej bezradnofl Niemierko B., 2SRZLHFL G\GDNW\F]QH GOD SURIHVRUyZ L VWXGHQWyZ 6]NRáD :\*V]D LP3DZáD:áRdNRZLFDZ3áRFNX3áRFNV Lakoff, G., M. Johnson, Metaphors We Live By, Chicago 1980, The Univeristy of Chicago Press, s. 25. Niemierko B., 0LG]\RFHQ, op. cit., s. 155.

5 &]\Q\ZD*ZLFHMQL*VáRZD 175 :DUWRüF]ZDUWDURGRZLVNRXF]QLD 8F]H XZLNáDQ\ Z NRQNUHWQ\ VSRáHF]Q\ NRQWHNVW ZQRVL GR NODV\ V]NROQHMEDJD*GRZLDGF]HNDWHJRULLSU]HNRQDLVNRMDU]H1auczanie nie uwzglgqldmfh W\FK F]\QQLNyZ XWUDFL ZLHOH ]H VZRMHM SRWHQFMDOQHM skutecznofl :DUWRüSLWDVW\OXF]HQLDVLXF]QLD 6NXWHF]QRü QDXF]DQLD XFLHUSL UyZQLH* ZWHG\ JG\ QDXF]\FLHO QLH pofk\ol VL QDGUy*QRURGQRFL LQG\ZLGXDOQ\FK VW\OyZ XF]HQLD VL ]D jak DUJXPHQWXMH%1LHPLHUNRWHQQDXF]\FLHONWyU\]OHNFHZD*\S\WDQLD o to, komu i dlaczego dana wiedza jest powu]heqdlmdnmeg]lhsu]\vza- MDá QLH RND*H VL GREU\P SHGDJRJLHP 9. Ignorowanie wiedzy, jakiej na WHPDW Uy*QLF Z]DNUHVLHVW\OyZSR]QDZF]\FKGRVWDUF]DG]LSV\FKRORJLD po]qdzf]deg(wzlhug]hqlh*hlvwrwq\fkuy*qlfsrplg]\qlplqlhpd przypoplqdqhjdfmzlhg]\qdwhpdwv]nrgolzrflsdohqldmdnlhmzw\p ]DNUHVLHGRVWDUF]DZVSyáF]HVQDPHG\F\QDZSU]HZLDGF]HQLX*HWDNDQLH PR*HE\üSUDwda! IstQLHM Uy*QH SRZRG\ GOD NWyU\FK Z\RGUEQLHQLH L UR]SR]QDQLH u XF]QLyZ VW\OyZ XF]HQLD RND]XMH VL ]DELeJLHP SR*GDQ\P 2JUDQLF]D RQR QD SU]\NáDG ]DNUHV LQIRUPDFML NWyUH Z\P\NDM VLPR*OLZRFLRP obserwacyjnym nauczyciela i stanozlzd*q\hohphqwzp\ohqlu o kla- VLHMDNRRFDáRFL]áR*RQHM]Uy*Q\FKRVRERZRFLNWyU\FKVSRVyELWHPSR SUDF\QLHVVRELHWR*same ani równe. ZLDGRPRü ]DVDGQLF]\FK Uy*QLF SRPLG]\ VW\ODPL SR]QDZF]\PL RND]XMH VLWH*ZD*QD GOD GRERUX ]DGD Z\NRU]\VW\ZDQ\FK SU]\ RNazji sprawdzdqldrvljqlüxf]qlyz5y*qhirup\]dgdz\fkrg]eowiem, w PQLHMV]\PEG(ZLNV]\PVWRSQLXQDSU]HFLZUy*Q\PVW\ORP 10, co nie SR]RVWDMHEH]ZSá\ZXQDX]\VNLZDQHSU]H]XF]QLyZZ\QLNL7R]DVWa- QRZLZD*Q\HOHPHQWZUR]VWU]\JQLFLDFKSRPLDURZ\FKGRW\F]Fych traf- QRFLWHRUHW\F]QHM :DUWRüV]yVWD]DLQWHUHVRZDQLDXF]QLD 5R]SR]QDQLH ]DLQWHUHVRZD XF]QLD RSUyF] UHDOL]RZDQLD ZD*NLFK funkcji natury motywacyjnej jest wsparciem dla wczesnej specjalizacji. 3R]ZDODRGVWDZLüGRODPXVDXIQRü*HND*G\XF]HPR*HE\üGREU\ZH 9 Niemierko B., Ocenianie szkolne..., op. cit., s Patrz: Matczak A., Style poznzawcze (w:) Strelau J. (red.) 3V\FKRORJLD3RGUFznik akademicki, t.2,*gdvnlh:\gdzqlcwzr3v\fkrorjlf]qh*gdvnv

6 176 0LFKDá'DV]NLHZLF] wszystkim, tak samo jak przekonaqlh *H MHGQD ]árwd UF]ND zrealizuje w ILUPLHZV]\VWNLHSURMHNW\UR]ZL*HZV]\VWNLHSUREOHP\F]\Z\SURZD- G]L ]DNáDG QD ILQDQVRZ SURVW 5HMHVWUDFMD ]DLQWHUHVRZD XF]QLyZ WR wymóg dzisiejszej rzeczywistofl ]D V]DFXQHN GOD QL*V]\FK DVSLUDFML 11 w niektórych przedmiotach to najlepszy sposób na ich ocalenie. 5R]SR]QDQLH ]DLQWHUHVRZD XF]QLyZ Z\GDMH VL Z SROVNLHM V]NROH szczególnie potrzebne. Ogranicza ono bowiem przede wszystkim NáyFenie V]NRá\VL]HZLatem rzeczywistym 12 i sprzyja uznaniu wiedzy posiadanej przez ucznia 13. Ponadto wiedza o zainteresowaniach uczniów pozawala na zrozumienie tego, które wiadomofl L XPLHMWQRFL ]RVWDQ SU]H] XF]QLD RSDQRZDQHG]LNLZ\NRU]\VWDQLXZSURFHVLHXF]HQLDVLDXWRno- PLF]QLHZ\EUDQHJRNU\WHULXPLRVRELVW\FKVNRMDU]H2PDZLDQDZDrWRü SR]ZDOD WDN*H QD EXGRZDQLH V]DFXQNX QDOH*QHJR SDVML GR VSRrtu czy F]\QQRFLPDQXDOQ\FKDQLHW\ONR]PRQRSROL]RZDQHJRSU]H]]DPLáRZa- QLHGRF]\WDQLDNVL*HNLGRREOLF]DQLD]DGDPDWHPatycznych. Nie wie- G]LHüF]HPXWHSLHUZV]HQLHFLHV]VLZQDV]\PNUDMXQDOH*\W\PX]Qa- QLHPZF]\PUy*QLMHVWHP\RG$QJORVDVyZNWyU]\MX*GDZQR]aXZD*\OL L QLH Z\PDJDáR WR RG QLFK QDGPLDUX UHIOHNVML*H SUDF EXGRwniczego F]áRZLHN]GROQ\WH*VLWUXdni i na honorze wtedy bynajmniej nie traci. :DUWRüVLyGPD]GROQRFLXF]QLD 5R]SR]QDQLHSR]LRPXZLHG]\LXPLHMWQRFLXF]QLDVWDQRZLZUR]umieniu diagnostyki edukacyjnej ZDUXQHN ZVWSQ\ WHJR DE\ NV]WDáFHQLH SU]HELHJDáRSRP\lQLH]DSHGDJRJLF]QV]WXNMHVWVWZDU]DQLHXF]QLRZL ZDUXQNyZ QD GRVWSQ\P GOD QLHJR SR]LRPLH 14 7\P ZD*QLHMV]H MHVW SU]\EOL*RQH RNUHOHQLH WHJR SR]LoPX *H UR]U]XW Z\QLNyZ SRPLG]\ XF]QLDPLV\VWHPDW\F]QLHURQLH 15 FRR]QDF]DNRQLHF]QRüFLJáHMZHU\Iikacji stopnia, w jakim reaol]rzdqhwuhflrud]vwrvrzdqhphwrg\qaucza- QLDSU]\VWDMGR]PLHQQHJRSo]LRPXRVLJQLüXF]QLyZ 11 Niemierko B.,.V]WDáFHQLHZHGáXJZ\PDJDMDNRSU]\V]áRFLRZ\PRGHOG\GDktyczny (w:) Przybysz P.J., (GXNDFMD ZREHF Uy*QRURGQRFL, Wydawnictwo AMW, Gdynia 2001, s Paetcher C, Schooling and the Ownership of Knowledge, Curriculum Studies, Vol. 6, No. 2, 1998, s Ibid., s Niemierko B., Ocenianie bez..., op. cit., s Niemierko B., 7HVW\RVLJQLüV]NROQ\FK3RGVWDZRZHSRMFLDLWHFKQLNLREOLF]HQLowe, WSiP, Warszawa 1975, s. 158.

7 &]\Q\ZD*ZLFHMQL*VáRZD 177 1DU]G]LDGLDJQRVW\F]QH =GRE\ZDQLH SRZ\*V]\FK ZDUWRFLRZ\FK LQIRUPDFML QLH MHVW Z diagnostyce edukacyjnej V]WXN GOD V]WXNL JG\* ZyZF]DV SR]RVWDü E\ RQD mxvldádqlhfk\eqlhqdsr]\fmlg\vf\solq\nuywnrz]urf]qhmlghnodudw\w- QHM3R]\VNLZDQLHW\FK*HGDQ\FKVáX*\ZVSLHUDQLXXF]HQLDVLLSRGQRV]e- QLXMHJRHIHNW\ZQRFL 1LH PR*QD LFK MHGQDN]GRE\ü GURJ EH]SRUHGQL JG\* WDN GURJD nie istnieje. Omówione w pihuzv]hmf]flqlqlhmv]hjrwhnvwxzádflzrfl XF]QLDQLHVERZLHPGRVWSQHEH]SRUHGQLHPXQDXF]\FLHOVNLHPXSR]Qaniu. Potrzebne jest zastosowanie ZVSRVyEPQLHMOXEEDUG]LHMXSRU]dkowany NRQNUHWQ\FKQDU]G]LNWyUH]PQLHMV]DMG\VWDQVSRPLG]\W\P co wymierne i obserwowalne, a tym, co latentne i ukryte, a tym samym SR]ZDODMGRWU]HüGRZQWU]DXF]QLDLQDGDMG\VF\plinie charakter proce- GXUDOQ\%H]WDNLFKQDU]G]LQDXF]\FLHORZLSR]RVWDZDáRE\ZFL*]DGDZanie uczniowi pytania: Rozumiesz? i uzyskiwanie w odpowiedzi Tak lub Nie, któuhmsu]hflh*qlhvsrvyex]qdü]dgrzygsu]\urvwxzlhg]\nwyuhpx GDüPR*QDZLaU :DUV]WDW QDXF]\FLHOD VáX*\ VLHGPLX SU]HGVWDZLRQ\P ZDUWRFLRP ]GURZHMV]NRá\NXOW\ZRZDQ\PLZ\FKRG]F\PREURQQUN]NRQIURntacji z innymizduwrfldpl3rql*v]dwdehod]dzlhudvlhghpw\syzqdu]- G]L VáX*F\FK UR]SR]QDQLX V\WXDFML XF]QLD RUD] LOXVWUXMH NWyU\P warto- FLRPSU]\QDOH*Q\PGRVIHU\ODWHQWQHMRGSRZLDGDMZVND(QLNLSU]\QDOH*ne do sfery obserwowalnej (tab. 1). 1DU]G]LD GLDJQRVW\F]QH RGZRáXM VL GR UR]VWU]\JQLü WHRUHW\Fznych, dokoq\zdq\fk XSU]HGQLR SU]HG LFK ]DVWRVRZDQLHP 6WRSLH ]DDZDQVRZDQLD W\FK*H UR]VWU]\JQLü GHF\GXMH R MDNRFL QDU]G]L WM o ]DNUHVLHZMDNLPZQLRVNRZDQLHRFHFKDFKODWHQWQ\FKZRSDUFLXRZáa- FLZRFLREVerwowalne jest rzetelne i trafne. :DUWR]ZUyFLüXZDJQDIDNWL*SRZ\*V]HQDU]G]LDGLDJQRVW\Fzne PXV]VLáU]HF]\]DFKRZDüQLVNLVWRSLHODWHQFMLW]QQLHUHMHVWUXMRQH EH]SRUHGQLRQDMEDUG]LHMSRGVWDZRZHMSáDV]F]\]Q\QDNWyUHM]D]QDF]DM VL Uy*QLFe pomig]\ XF]QLDPL, WDN QD SU]\NáDG WHVW\ RVLJQLü XF]QLD UHMHVWUXMMHJRF]\QQRFLZSRVWDFLNRQNUHWQHJR]DSLVXQDSDSLHU]HDQLH VWUXNWXU\SR]QDZF]HM7RVWDWQLFKDUDNWHU\]XMHZyVRNLVWRSLHODWHQFML SU]H] FR EOL*V]D MHVW RQD ]DLQWHUHVRZDQLRP SV\FKRORJyZ DQL*HOL SRWU]e- ERP QDXF]\FLHOL NWyU\P QD VHUFX OH* NRQNUHWQH XF]QLRZVNLH G]LDáDQLD Z\UD*DMFHSRVWSZZLDGRPRFLDFKLXPLHMWQRFLDFK]DNZHVWLGUXJo- U]GQSR]RVWDMHGODQLFKMDNDVWUXNWXUDIL]\NDOQR-ELRORJLF]QDNU\MHVL]D W\PLG]LDáDQLDPL1DUR]SR]QDQLHWDNLFKZáDFLZRFLEUDNXMHQDXF]\FLe- ORPLF]DVXLPR*OLZRFL

8 178 0LFKDá'DV]NLHZLF] Lp 7DE=HVWDZLHQLHQDU]G]LGLDJQRVW\F]Q\FKMDNRSRPRVWX SRPLG]\VIHUODWHQWQDVIHUREVHrZRZDOQ :DUWRüSU]\QDOH*na do sfery latentnej 1DU]G]LHGLDJQRVW\Fzne jako medium :VND(QLNSU]\QDOH*Q\ do sfery obserwowalnej 1 2VLJQLFLDXF]QLD 7HVWRVLJQLü &]\QQRFLXF]QLD 2 Cel ucznia 0RGHOXF]HQLDVL Zachowania ucznia 3.RQVWUXNFMHM]\NRZH -]\NXF]QLD $QDOL]DM]\NRZD ucznia * 4 URGRZLVNRXF]QLD Obserwacja bezpruhdnia &]\QQLNL]HZQWU]QH 5 Metody 6W\OXF]HQLDVLXF]QLD kwestionariuszowe Zwyczaje ucznia 6 Metody Zainteresowania ucznia kwestionariuszowe Wybory ucznia 7 =GROQRFLXF]QLD 8NáDGRVLJQLü Osobliwe cechy ucznia :HGáXJQLHNWyU\FKWHRULLM]\NRZ\FKVWRSLH]áR*RQRFLM]\NDRG]ZLHUFLHGODVWRSLH]áR*RQo- FLP\OHQLDDVWGP\OLRQDMZ\*V]\PVWRSQLXRUJDQL]DFMLLSRGVWDZLHORJLFzQHMVZ\UD*DQH przy zavwrvrzdqlx]gd]ár*rq\fk]zádv]f]dsrgu]gqlh 16. 7DEHOQDOH*\RGF]\W\ZDüÄRGNRFD QS $GQDSRGVWDZLHF]\QQRFLXF]QLDZVND(QLNZ\NRQ\ZDQ\FKZWHFLHRVLJQLüQDU]dzie) UR]SR]QDMHP\RVLJQLFLDZDUWRü $G QD SRGVWDZLH RVREOLZ\FK FHFK XF]QLD ZVND(QLN UHSUH]HQWRZDQ\FK SU]H] W\SRZ\ OXE QLHW\SRZ\XNáDGRVLJQLüQDU]G]LHUR]SR]QDMHP\]GROQRFLXF]QLDZDrWRü Tabela 2 ilustruje zakres, w jakim nauczycielskie rozpoznanie ucznia QDRPDZLDQ\FKWXVLHGPLXSáDV]F]\]QDFK]DFKRZXMHQLVNLVWRSLHODWHQFML Lp. 7DE=HVWDZLHQLHZáDFLZRFLRZ\VRNLPRUD]QLVNLPVWRSQLHODWHQFML :DUWRü :\VRNLVWRSLHOatencji (domena psychologii) 1LVNLVWRSLHOatencji (domena dydaktyki) 1 2VLJQLFLDXF]QLD Struktura poznawcza &]\QQRFLXF]QLD 2 Cel ucznia Aspiracje Zachowania ucznia 3 -]\NXF]QLD 2EUD]U]HF]\ZLVWRFL.RQVWUXNFMHM]XFznia 4 URGRZLVNRXF]QLD ZLDWRWDF]DMF\ &]\QQLNL]HZQWU]QH 5 6W\OXF]HQLDVLXF]QLD Schematy poznawcze Zwyczaje ucznia 6 Zainteresowania ucznia Struktura emocjonalna Wybory ucznia 7 2VRERZRüWDOHQW\ =GROQRFLXF]QLD ZáDFiZRFLJHQHW\F]QH Osobliwe cechy ucznia 7DEHOQDOH*\RGF]\W\ZDüÄRGSRF]WNX QS$G&KFF]GRE\üLQIRUPDFMQDWHPDWRVL- JQLü XF]QLD]DLQWHUHVRZD ZDUWRü QLH PR*HP\ EH]SRUHGQLR So]QDü VWUXNWXU\ SR]QDZF]HM XF]QLDZ\VRNLVWRSLHODWHQFMLZLFQDV]HUR]SR]QDQLHRSLeramy na czynqrfldfkxf]qldqlvnl VWRSLHODWHQFML 16 Np. Wenzel R., A General Theory of Language Education, Wydawnictwo Uniwersy- WHWX*GDVNLeJR*GDVN

9 &]\Q\ZD*ZLFHMQL*VáRZD 179 'UXJRU]GQHVNáDGQLNLV\WXDFMLG\GDNW\F]QHM :V\WXDFMLJG\UROSLHUZV]RSODQRZZzdrowej szkolesháqlxf]h pozovwdáhvnádgqlnlv\wxdfmlg\gdnw\f]qhm QDXF]\FLHOWUHüNV]WDáFHQLD Z\SRVD*HQLHG\GDNW\F]QHLRUJDQL]DFMDNV]WDáFHQLD VWDQüPXV]ZGUu- JLPU]G]LH1DjSHZQLHMQLHRND*VLZyZF]DVSáRQQHQDG]LHMHQDWR*H HIHNW\EGZ\PLHUQHLVDW\VIDNFMRQuMFH 1DXF]\FLHO]RULHQWRZDQ\QDZ\PLHQLRQHZDUWRFLLVWDZLDMF\VLebie samego w drugoplanrzhmurolpdgx*hv]dqvhde\zzdrowej szkole oka- ]DüVL 1) skutecznymernlhuxmhf]\qqrfldplxf]qldwdne\lfk]dnuhvvwdoh pov]hu]dávl 2) zdecydowanymerzvslhudqdxnwdne\surzdg]ládgrzldgrphjr celu, 3) komunikatywnym, bo swoje wypowiedzlnrqvwuxxmhvwrvxmfsrmcia znane uczniowi, 4) zorientowanym ER XF]HQLH VL XF]QLD XPLHV]F]D Z SR]DV]NROQ\P kontekflh 5) tolerancyjnym, bo nie neguje preferencji ucznia, lecz czyni z nich SR*ytek, 6) otwartym, bo integruje zagadnienia, które interesxmxf]qld 7) Z\PDJDMF\PER]QDMFSR]LRPZLHG]\XF]QLDRF]HNXMHSRVWSX 1DOH*\ SU]\SXV]F]Dü *H WDNL QDXF]\FLHO FLHV]\ü VL EG]LH V]DFXn- NLHP XF]QLyZ L VWDQRZLü EG]LH GOD QLFK VROLGQ\ DXWRU\WHW 7DNP\O wyud*d SRZVWDáD ZW\PURNXSUDFDPDJLVWHUVND7/HVLVNLHJRQDWHPDW Z]DMHPQHMUHODFMLSRPLG]\IHQRPHQHPDXWRU\WHWXRUD]]MDZLVNLHPDQo- PLLVSRáHF]QHMNWyUHRND]XMVLZ]DMHPQLH]HVRE]ZL]DQH 17. Autor, po przeanalizowaniu szeregu przypadków uczniowvnlfk]dfkrzd ZNODVLH szkolnej, które midá\fkdudnwhughvwuxnf\mq\eg(zuf]sdwroogicznym, ]ZUDFD XZDJQDIDNWL*G]LNL PLG]\ LQQ\PL V]HURNLHM ZLedzy na- XF]\FLHOD L MHJR NODURZQ\P Z\MDQLHQLRP WHRUHW\F]Q\P ]RULHQWowanym na sukces ucznia w nauce, powstaje autorytet niewymuszony, który owocxmh VWRVRZDQLHP VL XF]QLyZ GR Z\PRJyZ QDXF]\FLHOD L VSU]\MD]DQi- NRZL]DFKRZDDQW\VSoáHF]Q\FK 17 /HVLVNL73RZVWDZDQLHDQRPLLVSRáHF]QHML]DQLNDXWRU\WHWXQDXF]\FLHODMDNRHIHNW korelacji obu zjawisk, dotychczas nieopublikowana praca magisterska na kierunku 6RFMRORJLD:\G]LDáX6WRVRZaQ\FK1DXN6SRáHF]Q\FK8QLZHUV\WHWX:DUV]DZVNLHJR SU]HGVWDZLRQDWDP*HGRREURQ\ZGQVL

10 180 0LFKDá'DV]NLHZLF] 3RGVXPRZXMFPR*QDVWDQRZF]RVWZLHUG]Lü*HGLDJQRVW\NDHGXNa- F\MQD VSU]\MD RGHMFLX RG V]XPQLH EU]PLFHJR VáRZD L VZRLVWHJR kultu konkretnych uczniowskich czynqrfl7hrulrw\ohvrelhfhqlrlohvwsd ona twardo po ziemi L F]\WHOQD MHVW GOD QDXF]\FLHOL XZLNáDQ\FK QLH W\OH w SRJáELRQ\QLJG\QLHNRF]F\VLSHGDJRJLF]Q\G\VNXUVFRZVSyOQ SUDFWU]\G]LHFLRUJDXF]QLyZZ\NRQ\ZDQLHüZLF]HF]\PDWXUDOQ\pod- UF]QLN :\GDMH VL *H GLDJQRVW\ND HGXNDF\MQD UH]\JQuMF ] bujania w REáRNDFK QD VWDáH ]DSXV]F]D NRU]HQLH Z Z\MDáRZLRQ G\GDNW\F]Q ziepl