SYSTEM OCENIANIA NAUCZYCIELI BIOLOGII

Transkrypt

1 MARIA PEDRYC-WRONA ELWIRA SAMONEK-MICIUK Pracownia Metodyki Nauczania Biologii, UMCS Lublin SYSTEM OCENIANIA NAUCZYCIELI BIOLOGII :VWS 8PLHMWQRü SRPLDUX RVLJQLü XF]QLyZ L LFK RFHQLDQLH WR WUXGQ\LRGSowiedzialny element warsztatu pracy nauczyciela. 1DOH*\ZFL*MHGQDNGRQDMEDr- G]LHM]DQLHGEDQ\FKSUREOHPyZ]ZL]DQ\FKEH]SRUHGQLR]W]ZSUDNW\NV]NRl- Q 1 1RZH ]DVDG\ RFHQLDQLD ZSURZDG]RQH ZUD] ] UHIRUP V\VWHPX HGXNDFML Z\PDJDMRGQDXF]\FLHOLLQQHJRVSRMU]HQLDQDWR]DJDGQLHQLHZDVSHNFLH]DUywno celów, jak stosowanych w tym zakresie metod 2. W oceniaqlxeudqhvg]lvldm SRGXZDJRVLJQLFLDXF]QLDDQLHMHJREUDNLHGXNDF\MQH:VND]XMHVLQDSR- WU]HEVSUDZG]aQLDSU]HGHZV]\VWNLPXPLHMWQRFLDQLHZLHG]\IDNWRJUDILF]QHM ]D RNUHOHQLH NU\WHULyZ RFHQLDQLD PD XPR*OLZLDü SRUyZQ\ZDOQRü Z\Qików RVLJDQ\FKSU]H]XF]QLyZ :V]\VWNLHWH]PLDQ\PDMQDFHOXSRGQLHVLHQLHSR]LRPXVSyMQRFLLRELHktywizmu tejr V\VWHPX 6WRVRZQH UR]SRU]G]HQLD 0(1 MDVQR RNUHOLá\ ]DVDG\ RFHQLDQLD ZHZQWU]V]NROQHJR GRW\F]FH ZDUXQNyZ RUD] VSRVREX RFeniania i SURPRZDQLD Z V]NRáDFK SXEOLF]Q\FK 2SUDFRZDQH QD LFK SRGVWDZLH V]NROQH V\VWHP\RFHQLDQLDVWDQRZLZD*Q\HOHPHQWVWDWXWXND*GHMV]NRá\7RQDLFKSRd- VWDZLHND*G\QDXF]\FLHOSU]\JRWRZXMHSU]HGPLRWRZ\V\VWHPRFHQLDQLD obejmu- MF\ Z\PDJDQLD HGXNDF\MQH VSRVRE\ VSUDZG]DQLD RVLJQLü XF]QLyZ L]DVDG\ oceniania stosownie do tych osijqlü 3. -DNRüSURFHVXRFHQLDQLDZGX*\PVWRSQLX]DOH*\RGWHJRF]\QDXF]\FLHO MHVWZLDGRP\]DOHWLRJUDQLF]HUHDOL]RZDQHJRSU]H]VLHELHSURJUDPXNV]WDáFe- QLDRUD]F]\UR]XPLHLPSOLNDFMHZ\QLNDMFHGODRFeniania ze stosowanych metod Niemierko B., 0LG]\RFHQV]NROQDG\GDNW\N%OL*HMG\GDNW\NL, WSiP, Warszawa Ministerstwo Edukacji Narodowej o ocenianiu, Biblioteczka reformy nr 17, MEN, Warszawa Dz. U., Nr 131, poz. 413 (z kolejnymi poprawkami), 1999 r.

2 System oceniania nauczycieli biologii 419 NV]WDáFHQLDLRUJDQL]DFMLSURFHVXG\GDNW\F]QHJR:D*Q\MHVWWDN*HVWRSLH]Qa- MRPRFLXF]QLyZRUD]XPLHMWQRüGRVWU]HJDQLDSU]H]QDXF]\FLHODVZRLFKQLHGoskonDáRFLLPRFQ\FKVWURQZ]DNUHVLHRFHQLDQLD 4. TymczaVHPREVHUZXMHVL*H RFHQLDQLHMHVWGODQDXF]\FLHOLVSUDZUXW\QRZRSDUWQDLQWXLFMLNWyUDU]DGNR podlega ich refleksji 5. -DNQDXF]\FLHOHELRORJLLSRVWU]HJDMLVWRWSURFHVXRFHQLDQLDRVLJQLüVZo- LFKXF]QLyZRUD]ZMDNLVSRVyERUJDQL]XMLSU]HSURZDG]aMWHQSURFHVZUDPDFK przedmiotowego systemu oceniania? Informacje na ten temat uzyskano na pod- VWDZLHSU]HSURZDG]RQ\FKEDGD 1. Problemy i metody badawcze 6IRUPXáRZDQRQDVWSXMFHSUREOHP\EDGDZF]H: F &R]GDQLHPQDXF]\FLHOLELRORJLLMHVWQDMZD*QLHMV]HZRFHQLDQLXLFRJáyZQLH SRGGDMRFenianiu u swoich uczniów? F W jakim stopniu, w opinii samych nauczycieli biologii, stosowany przez nich system oceniania motywuje i wspiera ucznia w rozwoju? F Co sprawia QDXF]\FLHORPQDMZLNV]HWUXGQRFLZWUDNFLHRFHQLaQLDRVLJQLü uczniów oraz jak oceqldmvzrmhnrpshwhqfmhzw\p]dnuhvlh" : EDGDQLDFK ]DVWRVRZDQR PHWRG VRQGD*X GLDJQRVW\F]QHJR ] Z\NRU]\- staniem kwestionariusza ankiety 6.ZHVWLRQDULXV]]DZLHUDáS\WD]DPNQLWH i RWZDUW\FKL]RVWDá]ZHU\ILNRZDQ\SRGF]DVEDGDSLORWD*RZ\FKSU]HSURZadzonych na grupie 10 nauczycieli przyrody VáXFKDF]\VWXGLyZSRG\SORPRZ\FK 2UJDQL]DFMDEDGD 2XG]LDáZEDGDQLDFKZáDFLZ\FKSRSURV]RQRQDXF]\FLHOLELRORJLL,,, i,9 HWDSX HGXNDF\MQHJR GR NWyU\FK SU]HVáDQR NZHVWLRQDULXV]HDQNLHW\SRF]W 6SRUyGQLFKW\ONRQDXF]\FLHOLRGHVáDáRZ\SHáQLone ankiety do organizatorów EDGD 5HVSRQGHQFL SRVLDGDOL Uy*Q\ VWD* SUDF\ Z ]DZRG]LH QDXF]\FLHOD 1Dj- ZLNV]JUXSVWDQRZLá\RVRE\RVWD*X]DZRGowym lat (23%)., najmniej OLF]QDE\áDJUXSDELRORJyZ]HVWa*HPGRODW 5HVSRQGHQFLSRVLDGDOLUy*QHVWRSQLHDZDQVX]DZRGRZHJRWDE'RPinowali nauczyciele mianowani, którzy razem z nauczycielami dyplomowanymi stanowili D*ZV]\VWNLFKDnkietowanych Walczak W., -DNRFHQLDüXF]QLD7HRULDLSUDNW\Na*DODNW\NDàyG( Ibidem. Konarzewski K., -DNXSUDZLDüEDGDQLDRZLDWRZH, WSiP, Warszawa 2000.

3 420 Maria Pedryc-Wrona, Elwira Samonek-Miciuk Tab. 1. Status zawodowy ankietowanych nauczycieli 6WRSLH awansu zawodowego Liczba nauczycieli (%) 1DXF]\FLHOVWD*\VWD 3 (6) Nauczyciel kontraktowy 4 (8) Nauczyciel mianowany 29 (58) Nauczyciel dyplomowany 14 (28) (%) %DGDQH RVRE\ ]DWUXGQLRQH E\á\ Z Uy*Q\FK W\SDFK V]Nyá QLHNWyUH ] QLFK w dwóch, trzech, a nawet czterech miejscach pracy (tab. 2.). Tab. 2. Miejsce zatrudnienia badanych nauczycieli Miejsce pracy Liczba nauczycieli (%) Gimnazjum 23 (46) /LFHXPRJyOQRNV]WDáFFH 18 (36) *LPQD]MXPOLFHXPRJyOQRNV]WDáFFH 4 (8) /LFHXPRJyOQRNV]WDáFFHSURILORZDQHWHFKQLNXP 2 (4) Liceum profilowane, technikum 1 (2) Gimnazjum, liceum profilowane, 1 (2) *LPQD]MXPOLFHXPRJyOQRNV]WDáFFHSURfilowane; technikum 1 (2) =GHF\GRZDQDZLNV]RüQDXF]\FLHOLWMWRSUDFRZQLF\V]NyáZPLe- FLHZRMewódzkim. Reprezentanci miast powiatowych stanowili 8%, a wsi 10%. :\QLNLEDGD W pierwszym punkcie ankiety zapytano nauczycieli, co jest dla nich naj- ZD*QLHMV]H Z RFHQLDQLX 1DMF]FLHM SRMDZLDMFH VL RGSRZLHG]L]DPLHV]F]RQR w tab. 3. 7DE1DMZD*QLHMV]HHOHPHQW\GRW\F]FHRFHQLDQLD opinia nauczycieli 1DMZD*QLHMV]HZRFHQLDQLX 6WD*yFL N = 3 N = 4 N = 29 N = 14 N = 50 % obiektywizm % V\VWHPDW\F]QRü % jasne kryteria oceny % MDZQRü % VSUDZLHGOLZRü % VSUDZG]DQLHZLDGRPRFLLXPLHMWQRFL % motywowanie do nauki % U]HWHOQRü % inne (raz wymienione) %

4 System oceniania nauczycieli biologii 421 : RFHQLDQLX RVLJQLü XF]QLD UHVSRQGHQFL QDMEDUG]LHM GRFHQLDM RELHNWy- ZL]PQDXF]\FLHOD:QLHOLF]QHMJUXSLHW]ZQDXF]\FLHOLPáRG\FKVWD*\FLNRn- WUDNWRZLWLVWRWQFHFKRFHQLDQLDZ\PLHQLáREDGDQ\FKMHVWWH*RQDZD*QD GOD SUDZLH SRáRZ\ QDXF]\FLHOL PLDQRZDQ\FK L FR WU]HFLHJRQDXF]\FLHODG\SOo- PRZDQHJR/LF]QDJUXSDUHVSRQGHQWyZZVND]DáDQDV\VWHPDW\F]QRüZRFHQLaniu i jasne kryteria tego procesu. Dwa elementy oceniania, tj. sprawdzanie wia- GRPRFLLXPLHMWQRFLRUD]U]HWHOQRüZ\PLHQLOLZ\áF]QLHQDXF]\FLHOHPLDQowani. Cechy oceniania tylko raz wymienione, a podane przez nauczycieli dyplomowanych, to: dostosowanie technik oceniania do poziomu wiedzy uczniów, informowanie ucznldrmhjrsrvwsdfkzqdxfhrud]rnuhohqlhfhoyzrfhqldqld i planowanie tego procesu. Nauczyciele mianowani z kolei wskazywali na po- WU]HENRPHQWDU]DVáRZQHJRQDXF]\FLHODSU]\Z\VWDZLDQLXRFHQ\LX]DVDGQLHQLD WHM RFHQ\ XZ]JOGQLDQLH ZNáDGX SUDF\ XF]QLD MHJR SRVWDZ\ RUD] PR*OLZRFL intelektualnych, ustalenie celów oceniania, informowanie ucznia o jego post- SDFK]DFKRZDQLHSU]H]QDXF]\FLHODNRQVHNZHQFMLRUD]DGHNZDWQRFLRFHQLDQLD ZVWRVXQNXGRZ\PDJDSURJUDPowych. 1DXF]\FLHOH QDMF]FLHM SRGGDM RFHQLDQLX ZLDGRPRFL L XPLHMtQRFL XF]QLyZ LFK DNW\ZQRü Z SURFHVLH XF]HQLD VL RUD] NRPSHWHQFMH Z\QiNDMFH z SRGHMPRZDQLD GRGDWNRZ\FK G]LDáD QS SU]\JRWRZ\ZaQLD VL GR ROLPSLDG i NRQNXUVyZXG]LDáXZ]DMFLDFKNyá]aLQWHUHVRZDLWSWDE Tab. 4. Co ndxf]\flhohrfhqldmxxf]qlyz" Oceniam: 6WD*yFL N = 3 N = 4 N = 29 N = 14 N = 50 % ZLDGRPRFL XPLHMWQRFL DNW\ZQRüL]DDQJD*RZDQLH ZLHG]LDNW\ZQRüSRQDdprogramoZ GRGDWNRZQDGRERZL]NoZ SUDFGRPRZ sposób prezentacji (plakaty, referaty) zeszyt V\VWHPDW\F]QRüSUDF\XF]QLD VSRVyELORJLNZ\SRZLHG]L Z\MDQLDQLHLUR]XPLHQLHWUHFL]QDMRPRüSRMüSRSUDZQRüWHUPLQRORJLF]QD Z\FLJDQLHZQLRVNyZUR]ZL]\ZDQLHSUREOHPyZORJLF]QHP\OHQLHLQWHUSUHWRZDQLHIDktów, stosowanie wiedzy w nowych sytuacjach W odpowiedzi na pytanie, jakie procedury oceqldqldvwrvxmqdmf]flhmqa- XF]\FLHOHZ\PLHQLOLWDNLHVSRVRE\VSUDZG]DQLDRVLJQLüVZRLFKXF]QLyZMDN testy lub sprawdziany 84%, samodzielne wypowiedzi 72%, kartkówki 52% respondentów.

5 422 Maria Pedryc-Wrona, Elwira Samonek-Miciuk =DS\WDQRWDN*HUHVSRQGHQWyZZMDNLPVWRSQLXVWRVRZDQ\SU]Hz nich sys- WHPRFHQLDQLDPRW\ZXMHDZMDNLPZVSLHUDXF]QLDZSURFHVLHNV]WDáFHQLD=arówno w pierwszym, jak w drugim przypadku zaproponowano ankietowanym do VDPRRFHQ\VNDOSLFLRVWRSQLRZ QDMQL*V]DRFena, 5 QDMZ\*V]DWDE Z odpowiedzi wynikd*hohslhmsrvwu]hjdmvzrmhxplhmwqrflzw\p]akresie QDXF]\FLHOHRNUyWNLPVWD*X]DZRGRZ\PZDUWRFLUHGQLHLZSRUyw- QDQLX]SR]RVWDá\PLQDXF]\FLHODPLZDrWRFLUHGQLHL Nauczyciele status zawodowy 6WD*\FL N = 2/ N=2 N=4/ N=4 N=27/ N=25 N=12/ N=11 Tab. 5. Ocenianie a motywowanie i wspieranie ucznia Motywowanie ucznia skala 1 5 N = 45 Wspieranie ucznia w rozwoju skala 1 5 N = :DUWRü 0 0 6,7 75,5 17, ,8 71,4 23,8 :DUWRüUHGQLD 4,1 4,2 W kolejnym pytaniu kwestionariusza poproszono nauczycieli o wymienie- QLH RNUHOH SU]\PLRWQLNyZ Z NROHMQRFL RG QDMZD*QLHjszego do najmniej ZD*QHJR NWyUH QDMWUDfQLHM FKDUDNWHU\]XM VWRVRZDQ\ SU]H] QLFK SU]HGPLRWRZ\ system oceniania (tab. 6.). Na to pytanie udzieolár RGSRZLHG]L QDXF]\FLHOL :LNV]Rü]QLFKSRGDáDOXERNUHOHQLDUHGQLR Tab. 6. Charakterystyka stosowanego przez nauczycieli system oceniania Mój system oceniania jest: 6WD*yFL N = 2 N = 3 N = 26 N = 13 N = 44 % systematyczny ,4 obiektywny ,3 sprawiedliwy ,4 PRW\ZXMF\ ,8 jawny ,4 jasny ,7 Uy*QRURGQ\ ,6 DGHNZDWQ\GRZ\PDJDSURJUDPowych ,1 rzetelny ,8

6 System oceniania nauczycieli biologii 423 :HGáXJ QDXF]\FLHOL QDMWUXGQLHMV]H Z RFHQLDQLX ZLHG]\ L XPLHMtQRFL uczniów jest ustalenie jasnych kryteriów 36% odpowiedzi, stovrzdqlhuy*q\fk form oceniania 24% oraz obiektywizm 20%.,QQHWUXGQRFL]NWyU\FKND*GDE\áDW\ONRUD]Z\PLHQLona, to: brak F]DVX ZáDFLZ\ GREyU QDU]G]L SRPLDUX XPLHMWQRü PRWywowania poprzez system oceniania. 6DPRRFHQUHVSRQGHQWyZZVNDOLSLFLRVWRSQLRZHM RFHQDQDMQL*V]D RFHQDQDMZ\*V]DGRW\F]FLFKNRPSHWHQFMLZ]DNUHVLHRFHQLDQLDSU]HGVWawiono Z WDE 7URMH VSRUyG QDXF]\FLHOL PLDQRZaQ\FK QLH XG]LHOLáR RGSRZLHG]L QD S\WDQLHGRW\F]FHWHJR]DJDGQLHQLDUHGQLDRFHQDWHMNRPSHWHQFMLGODQDXF]y- FLHOL VWD*\VWyZ L NRQWUDNWRZ\FK 3,7%, po]rvwdá\fk 1DMZLFHM RFHQ dobrych wystawili sobie nauczyciele mianowani i kontraktowi, a bardzo dobrych nauczyciele dyplomowani. Nauczyciele z odpowiednim stopniem awansu zawodowego 6WD*\FL 7DE8PLHMWQRüRFHQLDQLD samoocena nauczycieli Kompetencje nauczycieli w zakresie oceniania skala 1 5 N = (66,7%) 1(33,3%) (75%) 1 (25%) (7,7%) 19 (73,1%) 5 (19,2%) (57,1%) 6 (42,8%) 0 0 4(8,5%) 31(66,6%) 12 (25,3%) Podsumowanie 8]\VNDQHZWUDNFLHEDGDGDQHSR]ZDODMVWZLHUG]Lü*HQDXF]yciele bardzo Z\VRNRRFHQLDMVZRMHNRPSHWHQFMHZ]DNUHVLHRFHQLDQLDZLDGRPRFLLXPLHMt- QRFLXF]QLyZ0R*QDRGQLHüZUD*HQLH*HRFeQLDQLHQLHVSUDZLDLPZLNV]\FK WUXGQRFLLMHVWZáDFLZLHVWRVRZDQHZSURFHVLHG\GDNW\F]Q\P]DQDMZLNV]\FK VSHFMDOLVWyZZW\P]DNUHVLHXZD*DMVLQDXF]\FLHOHG\SORPRZDQL$QNLHWRZDQL QDMEDUG]LHM GRFHQLDM Z RFHQLDQLX URO RELHNW\ZL]PX V\sWHPDW\F]QRFL RUD] MDVQ\FKNU\WHULyZRFHQ\3RZV]HFKQLHMHGQDNZLDGRPR*e jasne kryteria ocenia- QLDGHF\GXMRRELHNW\ZL]PLHWHJRSURFHVXFRRND]DáRVLQLHE\üMHGQR]QDF]QH dla osób ankietowanych. Dla nauczycieli z wieloohwqlpvwd*hpsudf\zd*qlhmv]h V MDVQH NU\WHULD RFHQ\ QL* RELHNW\ZL]P QDWRPLDVW QDXF]\FLHOH R NLONXOHWQLm VWD*XQLHZ\PLHQLOLWHJRSLHUZV]HJRHOHPHQWXMDNRLVWRWQHJRVNáDGQLNDSURFHVX RFHQLDQLD2ND]XMHVL]DUD]HP*HXVWDOHQLHNU\WHULyZRFHQ\MHVWQDMF]VWV]\P

7 424 Maria Pedryc-Wrona, Elwira Samonek-Miciuk SUREOHPHPUHVSRQGHQWyZGZDUD]\F]FLHMSRGDZDQ\PQL*]DFKRZDQLHRELHktywizmu. )DGHQQDXF]\FLHOQLHZ\PLHQLáUHIOHNVMLLVDPRRFHQ\MDNRZD*Q\FKHOHPHntów oceqldqlddzsá\zdmsu]hflh*rqhqd]ur]xplhqlhrf]hnlzdlsrzrgxm Z]URVWPRW\ZDFMLZHZQWU]QHMRUD]SR]ZDODMXF]F\PVLLQDXF]\FLHORPRV]a- FRZDüVZRMHVáDEHLPRFQHVWURQ\7RG]LNLUHIOHNVMLLVDPRRFHQLHPR*OLZHVWDMH VL]RELHNW\ZL]RZDQLHRFeniania 7. 7\ONR FR F]ZDUW\ QDXF]\FLHO SU]\]QDMH VL GR WUXGQRFL ]H VWRVRZaniem Uy*Q\FKIRUPRFHQLDQLDMHGQDNZ\PLHQLDQHLVWRVRZDQHSU]H]ELRORJyZSURFe- GXU\WHJRSURFHVXZVND]XMQD]QDF]QLHV]HUV]\]DNUHVSUREOHPX:UyGVWRVo- ZDQ\FKSU]H]DQNLHWRZDQ\FKIRUPRFHQLDQLDQLH]QDMGXMVLPHWRG\RSDUWHQD ZVSyOQLHX]QDZDQ\FKSU]H]XF]QLDLQDXF]\FLHOD]DVDGDFKXF]HQLDVLLUR]Zo- MXDZLFFKRFLD*E\WHNWyUHSURPXMXPLHMWQRüVDPRG]LHOQHJRP\Oenia (spo- VyELORJLNDZ\SRZLHG]LXF]QLDPD]QDF]HQLHW\ONRGODFRG]LHVLWHJRDQNLHWo- ZDQHJR0LPRWRSRQDGDQNLHWRZDQ\FKXZD*D*HVWRVRZDQ\SU]H]QLFK system kontroli i oceniania motywuje i wspiera ich uczniów w rozwoju. :LNV]RüQDXF]\FLHOLRNUHODVZyMV\VWHPMDNRSU]HGHZV]\VWNLPV\VWHPa- W\F]Q\ L X]QDMH V\VWHPDW\F]QRü ]D ZD*Q FHFK SURFHVX RFHQLDQLD 6\VWHPa- W\F]QRüSUDF\XF]QLDMHVWMHGQDNEUDQDSRGXZDJSU]\MHJRRFHQLHSU]H]QLH- ZLHOX DQNLHWRZDQ\FK 1DMF]FLHM QaXF]\FLHOH RFHQLDM X XF]QLyZ ZLDGRPRFL i XPLHMWQRFLREMWHSURJUDPHPQDXF]DQLDDOHMDNZ\QLNDWDN*H]LFKGHNODUa- FMLVWRVXQNRZRF]VWRELRUSRGXZDJWDN*HDNW\ZQRü]DDQJD*RZDQLHXF]QLD RUD]ZLHG]Z\NUDF]DMFSR]DSUogram. 7 3DULV6*6WDZDQLHVLUHIOHNV\MQ\PXF]QLHPLQDXF]\FLHOHP:6L3:DUV]DZD