JAK DOROBEK NAUKOWY PROFESORA NIEMIERKI 2'0,(1,à2%/,&=('<'AKTYKI CHEMII

Transkrypt

1 E/)%,(7$KOWALIK 8QLZHUV\WHW*GDVNL JAK DOROBEK NAUKOWY PROFESORA NIEMIERKI 2'0,(1,à2%/,&=('<'AKTYKI CHEMII 1DMHGQ\P]HVSRWNDURERF]\FKZ.DOLV]XMHVLHQLUSRZLconym analizie wyników uzyskanych w ogólnopolskich badaniach osi- JQLüV]NROQ\FKZUDPDFKZVSyáSUDF\],($3URIHVRU1LHPLHUNR ]DGDá PL S\WDQLH&]\P G\GDNW\ND FKHPLL Uy*QLVLRGG\GDNW\NLRJyOQHM i RGSR]RVWDá\FKG\GDNW\NSU]HGPLRWRZ\FK"=ZHUZ]DF]áDPZ\JáDV]Dü VZRMHRSLQLHNWyUH3URIHVRUVNZLWRZDáNUyWNRCzy nie uwd*dv]*heudnuje forum, na którym dydaktycy przedmiotowi mogliby wyplhqldü VZRMH GRZLDGF]HQLD L ZVSyOQLH Z\SUDFRZ\ZDü PHWRGRORJL EDGD HPSLU\Fznych?:WDNLRWRVSRVyEGRWDUáDGRPQLHSLHUZV]DLQIRUPDFMD*H3URIesor SU]\VWSLá GR VSRU]G]DQLD HNVSHUtyzy Stan dydaktyk przedmiotowych i XPLHMWQRFLG\GDNW\Fznych nauczycielizudpdfksureohpxz]árzhjr 11.4 (1984 SRSU]HG]DMFHM5HVRUWRZ\3URJUDP%DGD3RGVWDZowych III 30 8QRZRF]HQLHQLHSURFHVXG\GDNW\F]QHJR Model dydaktyk przedmiotowych (realizowany w latach na WSP w Bydgoszczy) 1 : SURJUDP ]DDQJD*RZDáR VLáF]QLH SROVNLFK G\GDktyków SU]HGPLRWRZ\FKDNRRUG\QDWRUHPSUDFZ]HVSROHG\GDNW\NyZFKHPLLE\á R.M. Janiuk z UMCS w Lublinie 2 : NRQFHSFML SURJUDPX ]QDOD]á\ VL wybrane mrghohwhruhw\f]qhzw\pprghog\qdplf]q\wuhflnv]wdáfhqld % 1LHPLHUNR PRGHO SURFHVX XF]HQLD VL -% &DUROO RUD] PRGHO UR]ZRMX G\GDNW\N V]F]HJyáRZ\FK Z 3ROVFH % 1LHPLHUNR 3U]\EOL*P\ pokrótce ten ostatni: 1 2 8QRZRF]HQLHQLH SURFHVX G\GDNW\F]QHJR 0RGHO '\GDNW\N 6]F]HJyáRZ\FK, t. 1 5., Bydgoszcz Janiuk R.M. (red.), 8QRZRF]HQLDQLHNV]WDáFHQLDZ]DNUHVLHFKHPLL, Lublin 1991.

2 80 (O*ELHWD.RZDOLN Etap I 1DODGRZDQLH dydaktyki ogólnej przez orienwdfm na przedmiot szkolq\fkhpl Etap II Dominacja PDWHULDáX nauczania Etap III 3U]HZDUWRFLR- ZDQLHWUHFL NV]WDáFHQLD wegáxjqrzhjr XMFLDFHOyZ Etap IV 7UHüNV]WDáFHQLD jako system QDXF]DQ\FKF]\QQRFL przetwarzany z postaci programowej QDRVLJQLFLDXF]QLyZ Rys. 1. Model rozwoju dydaktyk przedmiotowych (Niemierko 1991).RU]\VWDMF ] SRZ\*V]HJR PRGHOX SU]HOHG(P\ UR]ZyM G\GDNW\NL chemii od jej zaudqldgrf]dvyzzvsyáf]hvq\fk 2ELHFXMFHSRF]WNLG\GDNW\NLFKHPLLZ3ROVFH &KHPLDZSRUyZQDQLX]LQQ\PLQDXNDPLSU]\URGQLF]\PLPD*\FLorys doünuywnler]dohgzlh-ohwql$oh]dnuhvmhmgrnrqd]zádvzcza RGSRF]WNX;;ZLHNXMHVWWDNLPSRQXMF\L*QLHPDSRWU]HE\XGRZDd- QLDü*HMHVWQDXNVDPRG]LHOQV\QHUJLF]QLHZSá\ZDMFQDSRVWSF\Zi- OL]DFML D WDN*H QD GRNRQDQLD ZVSyáF]HVQHM IL]\ki, geografii, biologii, medycyny, elektroniki, a nawet neurodydaktyki. 3R RG]\VNDQLX QLHSRGOHJáRFL SU]H] 3ROVN RG ODW ;; ZLHNX w URGRZLVNX FKHPLNyZ SRZV]HFKQH E\áR G*HQLH GR ]DSHZQLHQLD ZáDFLZHMUDQJLQDXF]DQLXFKHPLLZV]NROHRGG]LHOHQLHRd fizyki, odpo- ZLHGQL Z\PLDU JRG]LQ QRZRF]HVQ\ SURJUDP NV]WDáFHQLH L GRVNRQDOHQLH QDXF]\FLHOL : U ZSURZDG]RQR ]DMFLD ] G\GDNW\NL FKHPLL GOD VWXGHQWyZ 8QLZHUV\WHWX -DJLHOORVNLHJR Z U dla studentów Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Lwowskiej 3. Odwiecznym dylematem dla nauczycieli chemii jest pytanie: -DNXF]\üRF]\PF]HJR QLHPR*QDSRND]Dü"6LJDMRQLSRUy*QHVSRVRE\ZL]XDOL]DFMLRGREUa- ]yzsrprghohvwdw\f]qhf]\dqlpdfmhàf]qlnlhpzexgrzdqlxsudzi- GáRZ\FK VNRMDU]H X XF]QLD MHVW V\QHNW\ND R]QDF]DMFD *H WR FR MHVW odohjáhlqlhrvljdoqh]p\vádplsu]hgvwdzldp\]dsrprfwhjrfrmhvw nam bliskie i ]QDQH&KHPLDGRRNUHODSUHF\]XMHLSRV]HU]D]DNUHVSRMü czvwr Z\VWSXMF\FK Z PRZLH SRWRF]QHM QS NZDV PHWDO utlenianie, NRUR]MD LWS NV]WDáWXMH M]\N G\VF\SOLQ\ RUD] EXGXMH SHZLHQ ZDUV]WDW PHWRGRORJLF]Q\ QLH]EGQ\XF]QLRZLGODSURZDG]HQLDEDGDZáDVQ\FK QDMF]FLHMZUDPDFKHNVSHU\PHQWyZFKHPLFznych. 3 Galska-Krejewska A., :V]HüG]LHVLWURF]QLFZSURZDG]HQLa dydaktyk przedmiotowych w Uniwersytecie Warszawskim Ä'\GDNW\ND 6]NRá\ :\*V]HM nr 113.

3 -DNGRUREHNQDXNRZ\3URIHVRUD1LHPLHUNLRGPLHQLáREOLF]HG\GDktyki chemii 81 /DWD SRSU]HG]DMFH Z\EXFK,, ZRMQ\ ZLDWRZHM E\á\ RNUHVHm nie]z\náhmdnw\zqrfl]dzrgrzhmqdmz\elwqlhmv]hjrsrovnlhjrg\gdnw\nd FKHPLL -DQD +DUDEDV]HZVNLHJR NWyU\ Z VZRLFK SUDFDFK RJáRV]onych GUXNLHP SU]HGVWDZLá QRZRF]HVQ\ PRGHO QDXF]DQLD WHJR SU]HGPLRWX oparw\qdrvljqlfldfkshgdjrjlnllsv\fkrorjllzldwrzhmjárv]flgh wynru]\vwdqldsudf\oderudwru\mqhmxf]qlyzgrxnv]wdáwrzdqldlfksrvwdz EDGDZF]\FKRUD]LQGXNF\MQHJRVSRVREXP\OHQLD+DUDEDV]HZVNLVWRVoZDá PHWRG\SUREOHPRZHWZLHUG]F*HZZ\QLNXRSUDFRZDQLDGRZLDdczenia XF]H GRFKRG]L GR VGX VSRVWU]H*HQLRZHJRNWyU\VWDQRZLRGSoZLHG(QD pytanie postawione samorzutnie przez siebie lub podsunite w odpowiedni sposób przez nauczyciela 4. Rachunek strat i zniewolenie 3R]DNRF]HQLXZRMQ\RGUQDVWSLá\OLF]QHUDG\NDOQH]PLDQ\ w polskiej dyddnw\fhfkhpll=rvwdád]huzdqdzl(srnrohqlrzd Hara- EDV]HZVNL QLH SU]H*\á ZRMQ\ D MHJR G]LDáDOQRü L RVLJQLFLD SoSDGá\ w ]DSRPQLHQLH 6\VWHP WRWDOLWDUQ\]GRPLQRZDá NV]WDáFHQLH NDGU QDXF]y- FLHOVNLFK ZHGáXJ SURJUDPyZ ]DWZLHUG]DQ\FK SU]H] %LXUD 3ROityczne. 1D V]F]FLH Z NV]WDáFHQLX FKHPLF]Q\P Z]JOG\ LGHRORJLF]QH QLH E\á\ WDN ZV]HFKZáDGQH MDN Z SU]\SDGNX SU]HGPLRWyZ KXPDQLVW\F]Q\FK 1DMáDWZLHMMHGRVWU]HFQDSU]\NáDG]LHNRUHNWZKLVWRULLFKHPLLJG]LHND*- demu odkryciu naukowemu przypisywano rodowód rosyjski. Dopiero po SU]HáRPLH U SU]\ZUyFRQR QD XF]HOQLDFK NV]WDáFcych nauczycieli FKHPLLG\GDNW\NWHJRSU]HGPLRWXSLHUZV]\Z3ROVFH=aNáDG0HWRG\NL &KHPLLXWZRU]RQRQD:\*V]HM6]NROH3HGDJRJLF]QHMZ*GDVNXDMHJR kierowqlfwzr REMáD 3URIHVRU =RILD 0DW\VLNRZD %\á WR MHGQRF]HQLH czas powrotu do dorobku Jana HarabaszewVNLHJR:SLHUZV]HMNROHMQRFL SRGMWRSUDFHQDG]ELRUDPL]DGDLGRZLDGF]HFKHPLF]Q\FKGODSRWU]HE nauczycieli. Ciekawym mutantem idei Harabaszewskiego i pedagogiki sowieckiej E\áDNRQFHSFMDNV]WDáFHQLDSROLWHFKQLF]QHJRJáRV]FD*Hnaj- ZD*QLHMV]G]LHG]LQG]LDáDOQRFLOXG]NLHM]NWyUEH]SRUHGQLR]HWNQVL wychowannrzlh V]NRá\ RJyOQRNV]WDáFFHM MHVW SUDFD SURGXNF\MQD OXE przygotowanie do tej pracy. Wymaga to zmodyfikowania sposobu ksztaácenia ogólnego przez wprowadzenie zagadqlh]zl]dq\fk]whfkqlnmhm rozwojem i ZSá\ZHPQD*\FLHVSRáHF]HVWZDRUD]JRVSoGDUNQDURGRZ Harabaszewski J., Dydaktyka chemii1dv]d.vljduqld:duv]dzd 2NR:3RGVWDZ\Z\NV]WDáFHQLDRJyOQHJR1DV]D.VLJDUQLD:DUV]DZD

4 82 (O*ELHWD.RZDOLN Etap I: dydaktyka chemii jako replika dydaktyki ogólnej Wincentego Okonia 3U]HPR*Q\ZSá\ZG\GDNW\NLRJyOQHM:2NRQLDQDREOLF]HG\GDNWy- NLFKHPLL]DXZD*\üPR*QDZODWDFK;;ZLHNX]ZáDV]F]DZVIRUPuáRZDQLDFK]DVDGQDXF]ania. Dobrze ilustruje to tab. 1. 7DE=DVDG\QDXF]DQLDVIRUPXáRZDQHSU]H]:2NRQLD i w dydaktyce chemii Zasady nauczania ZHGáXJ:2Nonia 6 -V\VWHPDW\F]QRFL -ZL]DQLDWHRULL]SUDNWyN -SRJOGRZRFL -ZLDGRPRFLLDNW\ZQoFL w nauczaniu -VWRSQLRZDQLDWUXGQRFL -WUZDáRFLZ\QLNyZ nauczania Zasady nauczania chemii7 -QDXNRZRFL -V\VWHPDW\F]QRFL -VWRSQLRZDQLDWUXGQRFLLSU]\VWSQoFL -SRJOGRZRFL -ZLDGRPHJRLDNW\ZQHJRXG]LDáXXF]QLyZ w procesie nauczania -ZL]DQLDWHRULL]SUDNW\N -ZL]DQLDQDXF]DQLD]Z\FKRZDQLHP -WUZDáRFLZ\QLNyZQDXF]DQLD.ROHMQ\PSU]\NáDGHPWHJRZSá\ZXVEDGDnia nad metodami i formami nauczania chemii 8 SURZDG]RQHSRGNLHUXQNLHP:2NRQLD]ZáDVz- F]D GRW\F]FH HIHkW\ZQRFL QDXF]DQLD SUREOHPRZHJR Z JUXSDFK uczniowskich 9 'RVWU]HF WX PR*QD Z\UD(Q\ SRZUyW GR GRURENX -DQD HaUDEDV]HZVNLHJRW\OH*HEH]GDQLDVDW\sfakcji autorowi. Pisana w latach V]HüG]LHVLW\FK ]ELRURZD Metodyka nauczania chemii 10 to jedna z serii wydanych wówczas przez PZWS metodyk przedmiotowych. Jest ona w FDáRFL GRZRGHP QD WR *H 2NRQLRZVND G\GDNW\ND RJyOQD NUHRZDáD wizerunki dydaktyk przedmirwrz\fkz\ud(qlhz\]qdf]dmflfknlhuxqnl rozwoju. 6 TeQ*HZarys dydaktyki ogólnej, PZWS, Warszawa %RJGDVND-=DUHPELQD$àDV]NLHZLF](Zasady nauczania chemii, w: A. Bogdaska-Zarembina, A. Houwalt (red.), Metodyka nauczania chemii, PZWS, Warszawa 1970, s %RJGDVND$Metoda problemozddsu]\vzdmdqlhsrmüfkhplf]q\fk, Studia Pedagogiczne 1964, t NR:8SRGVWDZSUREOHPRZHJRXF]HQLDVL, PZWS, Warszawa %RJGDVND-Zarembina A., Houwalt A. (red.), op. cit.

5 -DNGRUREHNQDXNRZ\3URIHVRUD1LHPLHUNLRGPLHQLáREOLF]HG\GDktyki chemii 83 (WDS,,GRPLQDFMDPDWHULDáXQDXF]DQLD : URGRZLVNX G\GDNW\NyZ FKHPLL Z ODWDFK GRPLQDFM PDWHULDáXQaXF]DQLDUR]SR]QDüPR*QDMDNRSU]\NáDGDQLHV]F]HJyOQHMZDJL do struktury logicznej szkolnej ZLHG]\ FKHPLF]QHM GR MHM SRSUDZQRFL PHU\WRU\F]QHMQDND*G\PHWDSLHNV]WDáFHQLDRUD]SRSU]H]IRUP\RSUDFo- ZDPHWRG\F]Q\FKWZRU]RQ\FKGODSRWU]HEQDXF]\FLHOL'RZRGDPLVWX ]DUyZQR DUW\NXá\ ]DPLHV]F]DQH Z F]DVRSLPLH GOD Qauczycieli Chemia w Szkole, jak UR]PDLWH SRUDGQLNL L UR]NáDG\ PDWHULDáX QDXF]DQLD GOD So- V]F]HJyOQ\FKV]NyáNODVDQDZHWZRMHZyG]WZ3ODQRZDQLHSUDF\QDXF]y- FLHODXNLHUXQNRZDQHE\áRQDZLHUQHLFDáRFLRZHUHDOL]RZDQLHSURJUDPX ZHGáXJVFKHPDWXQDZL]DQLHGR]DJDGQLHZF]HQLHMSR]QDQ\ch, realiza- FMD QRZHJR WHPDWX L UHNDSLWXODFMD ZVWSQD : ZLNV]RFL SRUDGQLNyZ metodycznych zadania lekcjiirupxárzdqhe\á\srgreqlhmdnzqdvwsu- MF\PSU]\NáDG]LH 11. 7HPDWOHNFML:áDFLZRFLWOHQNyZZJOD Zadania lekcji: 1. =DSR]QDQLHVL]ZáDFLZRFLDPLZJODMDNRSLHUZLDVWNDFKHPLF]Qego. 2. 3R]QDQLHZáDFLZRFLGZXWOHQNXZJOD 3. =DVWRVRZDQLHGZXWOHQNXZJOD. 4. 2PyZLHQLHZáDFLZRFLWOHQNXZJOD 5. 3RUyZQDQLHZáDFLZRFLWOHQNyZZJOD 6. ûzlf]hqld Z SLVDQLX UyZQD UHDNFML FKHPLF]Q\FK L Z]RUyZ VWUXkturalnych tlennyzzjod 7. =ZUyFHQLHXZDJLQDWRNV\F]QRüWOHQNXZJOD (WDS,,,GRPLQDFMDFHOyZNV]WDáFHQLD 3RF]WNLSRPLDUXG\GDNW\F]QHJRZFKHPLL 1D SU]HáRPLH ODW L UR]SRF]á VZRM G]LDáDOQRü QDXNRZ 3URIHVRU %ROHVáDZ 1LHPLHUNR &KHPLD RND]DáD VL EDUG]R ZG]LF]Q\P WHUHQHP GOD HPSLU\F]QHM ZHU\ILNDFML WHRULL SRPLDUX VSUDZG]DMFHJR ]ZáDV]F]DDWRPLVW\F]QHJR1DMZLNV]H]DVáXJLQDW\PSROXPDGU.U\VWyna &]XSLDá ] :URFáDZLD MHGQD ] SLHUZV]\FK XF]HVWQLF]HN VHPLQDULXP ZURFáDZVNLHJRZVSyáDXWRUNDNVL*NL$%&WHVWyZRVLJQLüV]NROQ\FK 12, 11 5R]NáDG\PDWHULDáXQDXF]DQLDFKHPLLZNO9,,L9,,,.XUatorium i OOM w Warszawie, Warszawa Niemierko B. (red.), $%&WHVWyZRVLJQLüV]NROQ\FK, WSiP, Warszawa 1975.

6 84 (O*ELHWD.RZDOLN NRRUG\QDWRUND RJyOQRSROVNLFK EDGD RVLJQLü XF]QLyZ Z U w UDPDFKZVSyáSUDF\],($DXWRrka Metodyki testu chemicznego 13. 3URIHVRU1LHPLHUNRDNW\ZQLHZáF]\áVLZQXUW]PLDQ]DFKRG]cych wsrovnlhmsv\fkrg\gdnw\fhrslhudmfwhrulsrplduxg\gdnw\fznego na ]DáR*HQLDFKWHRULLF]\QQRFLRZHM7RPDV]HZVNLHJR']LNLWHPXUDFME\WX ]\VNDáRSRGHMFLHRSHUDF\MQHGRFHOyZNV]WDáFHQLDDZODG]DQLP klasyfikacje taksonomiczne celów. Sprecyzowanie celów nauczania pewnego SU]HGPLRWX QD SHZQ\P V]F]HEOX RNUHORQHJR W\SX V]NRá\ MHVW Xáatwione, JG\SRVáXJXMHP\VLVFKHPDWHPKLHUDUFKLF]QHJRXSoU]GNRZDQLDFHOyZ zwanym WDNVRQRPL FHOyZ QDXF]DQLD Wybór takiego schematu jest NZHVWLXPRZ\VSHFMDOLVWyZND*GHJRSU]HGPLRWXQDXF]DQLD[...]. HierarchiczQRüSRZ\*V]HJRVFKHPDWXSROHJDQDW\P*HZ\*V]\SR]LRPLZ\*V]H NDWHJRULHRSLHUDMVLQDQL*V]\FKD]DWHPWHQL*V]HQLHPRJE\ü w zasadzie SRPLQLWHZWRNXQDXNL1DWRPLDVWQLHZND*G\P]DNUHVLHPDWe- ULDáXZ\*V]HNDWHJRULHPXV]Z\VWSLüQDGDQ\PV]F]HEOXQDXF]ania 14. Autor 7DE3U]\NáDGRZHWDNVRQRPLHZG]LHG]LQLHSR]QDZF]HM stworzone dla potrzeb nauczania chemii Kategorie taksonomiczne B. Bloom 15 (1956) Wiedza Zrozumienie Zastosowanie Analiza Synteza Ocena B. Niemierko (1975) A. =DSDPLWanie wiadoprfl procesy koncentracji i pamitania; L. Klopfer (1971) 16 :LDGRPRFL i rozumienie J. Soczewka (1975) 17 B. Zrozumienie ZLDGRPRFL procesy zbierania informacji i jej organizacji; Obserwowanie i mierzenie Przyswajanie wiadoprfl ze zrozumieniem Przeprowadzenie obserwacji i formuárzdqlh uogólqlh C. Stosowanie wiadoprfl w sytuacjach typowych: procesy integracji i wytwarzania informacji Stwierdzenie problemu i poszukiwanie dróg rozwizania Zastosowanie wiadomofl przez analogie Zastosowanie wiadomo- FLZUR]- ZL]\Zaniu problemów D. Stosowanie wiado- PRFLZV\Wuacjach problemowych: procesy analizy i oceny informacji. Interpretacja danych i uogólnianie Tworzenie, badanie i korygowanie modelu teoretycznego Zastosowania twórcze Postawy i zainteresowania 13 &]XSLDá.Metodyka testu chemicznego, WSiP, Warszawa Niemierko B. (red.), op. cit. 15 Bloom B., Taxonomy of Education Objectives Classification of Educational Goals, New York Klopfer L., Evaluation of Learning in Science, New York Soczewka J., Podstawy nauczania chemii, PZWS, Warszawa 1975.

7 -DNGRUREHNQDXNRZ\3URIHVRUD1LHPLHUNLRGPLHQLáREOLF]HG\GDktyki chemii 85,VWRWD WDNVRQRPLL FHOyZ SR]QDZF]\FK $%& 1LHPLHUNL SRZL]DQD z G\GDNW\F]Q\PLSURFHVDPLSU]HWZDU]DQLDLQIRUPDFMLVZRMXQLZHUVDOQo- FL ]QDNRPLFLH SRU]GNXMH LVWRW SURFHVX NV]WDáFHQLD Fhemicznego. Innymi popularnymi w dydaktyce chemii klasyfikacjami taksonomicznymi FHOyZ E\á\ WDNVRQRPLD % %ORRPD MDNR SHZQH JUXS\ poznawczych ]DFKRZDXF]QLyZ), L. Klopfera (jako XPLHMWQRüSRVáXJLZDQLDVLPHWodami naukowymi) czy T. Ashforda (jako w\*v]h SURFHV\ Soznawcze). W tab. 2. zaprezentowano niektóre z nich. Zaistnienie w dydaktyce chemii HWDSX,,, UR]SR]QDü PR*QD ]DUyZQR SR VSRVRELH SRGHjFLD GR SRPLDUX dydaktycznego, jak po zmianie metody planowania pracy nauczyciela: UR]NáDG\PDWHULDáXLNRQVSHNW\OHNFMLW\SRZHGODHWDSX,,]DVWSLRQH]RVWaá\GRNXPHQWDPLHODVW\F]Q\PLSU]HMU]\VW\PLZNWyU\FKUHMHVWUFHOyZRSeracyjnych zajmuje FDáRFL (WDS,9GRPLQDFMDZ\PDJDSURJUDPRZ\FK Standardy edukacyjne 7UyMZ\PLDURZ\ PRGHO WUHFL NV]WDáFHQLD Z XMFLX G\QDPLF]Q\P B. Niemierki 18 Z\NRU]\VWDQ\ ]RVWDá GR LQWHUSUHWDFML WUHFL NV]WDáFHQLD FKHPLF]QHJR MDNR V\VWHPX QDXF]DQ\FK F]\QQRFL SU]HWZDU]DQ\FK z povwdflsurjudprzhmqdrvljqlfldxf]qlyz 5\V7UyMZ\PLDURZ\PRGHOWUHFLNV]WDáFHQLDZXMFLXG\QDPLF]Q\P 19 5HIRUPDV\VWHPXHGXNDFMLZ3ROVFHU]DRZRFRZDáDHUXpFM nowych prograpyz V]NROQ\FK GR FKHPLL GRSXV]F]DQ\FK GR X*\WNX QD SRGVWDZLHNU\WHULyZ]DSURSRQRZDQ\FKSU]H]3URIHVRUD1LHPLHUN 20 6WR 18 Niemierko B., 0LG]\RFHQV]NROQDG\GDNW\N, WSiP, Warszawa 'UyGáR1LHPLHUNR%3RPLDUZ\QLNyZNV]WDáFHQLD, WSiP, Warszawa 1999, s Niemierko B., Aneks, [w:] A.C. Ornstein, F.P. Hunkins, Program szkolny, WSiP, Warszawa 1999, s

8 86 (O*ELHWD.RZDOLN RSUDFRZDQLDZ\UD(QLH]GRminowane wymaganiami programowymi. Jesz- F]HZ\UD(QLHMV]\ZSá\Z%1LHPLHUNLQDG\GDNW\NLSU]HGPLRWowe, w tym WDN*H QD G\GDNW\N FKHPLL GRVWU]HF PR*QD Z G]LDáDOQRFL &HQWUDOQ\FK i 2NUJRZ\FK.RPLVML (J]DPLQDF\MQ\FK 3UREOHP VNXWHF]QoFL G]LDáD edukacyjnyck Z\PXV]D ]PLDQ\ Z ]DU]G]DQLX ZLHG] L V\VWHPLH planozdqld SUDF\ QDXF]\FLHOD FKHPLL &RUD] SRZV]HFKQLHMV]H VWDMH VL planowanie wynikowe dwu- lub wielostopniowe. I tu po raz kolejny odnajdujemy propozycje Mistrza. Podsumowanie *G\E\SUyERZDüRGSRZLHG]LHüQDS\WDQLHCo decyduje o nie]z\náhm SU]\GDWQRFL GRNRQD QDXNRZ\FK 3URIHVRUD %ROHVáDZD 1LHPLHUNL w dydaktyce chemii?, z pewnoflpxvlhole\p\z\plhqlü 1) NUHDW\ZQRüZNRQVWUXRZDQLXSURVW\FKDMHGQRF]HQLHXQLZHUVDOQ\FK modeli teoretycznych, wynikajf\fk]edgdhpslu\f]q\fkoxezhuyfikowanych empirycznie, 2) ZLHUQRüPHWRGRORJLLEDGD 3) G]LHOHQLH VL SU]HP\OHQLDPL L XSRZV]HFKQLDQLH ZLHG]\ ZUyG nauczycieli, 4) RSHURZDQLHSUHF\]\MQ\PM]\NLHP 5) FLJáHDNWXDOL]RZDQLHLX]XSHáQLDQLHWHRULLZUD]z rozwojem pedagogiki, psychologii i technologii informacyjnej, 6) XWU]\P\ZDQLH VWDáHJR NRQWDNWX ] SODFyZNDPL HGXNDF\MQ\PL ZVáXchiwaQLHVLZLFKSRWU]HE\ 7) SLVDQLHWHNVWyZRUy*QHMNRPXQLNDW\ZQRFLDW\PVDP\PGRVWSQ\FK dla ka*dego czytelnika, 8) wskazanie dydaktykom przedmiotowym kierunków rozwoju i zasugerozdqlhlppr*olzrflzvsyoqhjrg]ldádqld 'RNáDGQLHMV]H GRZRG\ ZSá\ZX 3URIHVRUD 1LHPLHUNL QD REOLF]H polvnlhm G\GDNW\NL FKHPLL RGV]XNDü PR*QD Z SRGUF]QLNX Dydaktyka chemii 21 FKRüE\SROLF]ELH cywrzd 21 Burewicz A. (red.), Dydaktyka chemii, Wydawnictwo Naukowe UAM, PozQD