TECHNIKUM ENERGETYCZNE w Jaworznie PROGRAM PROFILAKTYCZNY na rok szkolny 2012/2013 Program profilaktyczny jest uzupełnieniem programu wychowawczego szkoły * * * i ukierunkowany na wszechstronny rozwój ucznia. Został przyjęty do realizacji uchwałą Rady Rodziców nr 2 /2011 z dnia 27 września 2011r. * * * Obejmuje działania podejmowane wobec wszystkich uczniów Technikum Energetycznego, nauczycieli i rodziców. Opracowanie: Iwona Bulanda-Kierońska(pedagog szkolny) 1
Treści Programu Profilaktycznego: PROGRAM PROFILAKTYCZNY 1. Podstawa prawna. 2. Założenia Programu Profilaktycznego jako profilaktyki zintegrowanej: a) profilaktyka pierwszorzędowa; b) profilaktyka drugorzędowa. 3. Cele szkolnego programu profilaktyki: a) cele główne, b) cele szczegółowe. 4. Formy realizacji programu. 5. Przewidywane efekty podjętych działań profilaktycznych. 6. Działania profilaktyczne skierowane do uczniów, rodziców oraz nauczycieli. 7. Ewaluacja Szkolnego Programu Profilaktyki. 2
1. Podstawa prawna: Ustawy i rozporządzenia: Ustawa o systemie oświaty z 7 IX 1991 r. wraz z późniejszymi zmianami. Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 r. Rozporządzenie MENiS z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Rozporządzenie MENiS z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno - pedagogicznej w publicznych przedszkolach i placówkach. Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2003 w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniami. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2005 r. Nr 179, poz.1485). Program rządowy na lata 2008-2013 Bezpieczna i przyjazna szkoła. Dokumenty wewnętrzne: Statut Szkoły. Szkolny zestaw programów nauczania. Przepisy pozaoświatowe: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Art.72. Konwencja o Prawach Dziecka, Art.33. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawie nieletnich (tj. Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109). Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535). Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz. 230 z późn. zm.). Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomani (Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 198). Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. nr 10, poz. 55). 2. Założenia Programu Profilaktycznego. Główne założenie programu profilaktycznego to ujednolicenie działań profilaktycznych w szkole czyli profilaktyka zintegrowana, która jest adresowana do całej społeczności szkolnej (uczniowie, rodzice i nauczyciele) a nie tylko do określonej grupy podmiotów szkoły ( to jest grupy z problemami) i dotyczy kompleksowo różnego rodzaju zachowań charakterystycznych dla środowiska szkolnego w okresie dojrzewania młodzieży, zgodnie z zasadą, że zjawiska patologiczne nie występują w oderwaniu od siebie. 3
Profilaktyka uznawana jest za ogół działań zapobiegających niepożądanym zjawiskom w rozwoju i zachowaniu się ludzi. Obejmuje eliminację lub redukcję czynników ryzyka oraz wzmacnianie czynników chroniących. Szczególnego znaczenia nabiera wśród młodych ludzi, u których kształtuje się między innymi hierarchia wartości, doskonalą się relacje z innymi ludźmi, wzmacnia się poczucie pewności siebie oraz kształcą się skomplikowane procesy myślowe. Szkolny program profilaktyczny obejmuje całą społeczność szkolną: uczniów objętych oddziaływaniami profilaktycznymi, rodziców, nauczycieli oraz innych pracowników szkoły realizujących cele programów profilaktyki. Niniejszy Program Profilaktyczny to ogół działań mających na celu wspomaganie wychowawczej roli rodziny, ochronę uczniów przed zakłóceniami w rozwoju oraz podejmowanie działań interwencyjnych w sytuacji pojawiających się zagrożeń. Dostosowany jest do poziomu rozwojowego uczniów. Realizowany w oparciu o współpracę z rodzicami, instytucjami oświatowymi, instytucjami wspierającymi proces wychowawczo-opiekuńczy szkoły. Obejmuje przede wszystkim działania z zakresu profilaktyki pierwszorzędowej, czyli: promującej zdrowy styl życia, dostarczającej informacji nt. skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwiającej dokonanie racjonalnego wyboru, wspierającej rozwój umiejętności psychologicznych i społecznych (umiejętności zaspokajania potrzeb np. przynależności, miłości, umiejętności nawiązywania kontaktów, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania konfliktów, opierania się naciskom ze strony otoczenia itp.), stwarzającej możliwości zaangażowania się w działalność pozwalającą na realizowanie potrzeb, rozwijanie zainteresowań aktywności, sukcesu, itp. W ramach profilaktyki drugorzędowej podejmowane będą działania mające na celu wczesną identyfikację, czyli ujawnienie osób z grupy podwyższonego ryzyka (tych, którzy podjęli choć jedno zachowanie ryzykowne). Dalsze działania interwencyjne podejmowane będą przy współpracy ze specjalistami w danej dziedzinie. Zakładamy, iż profilaktyka to nie tylko specjalnie prowadzone zajęcia. W ramach powyższych oddziaływań za bardzo ważny uważamy również codzienny kontakt ucznia z nauczycielem. Oczekujemy, że postawy nauczycieli charakteryzowane jako profilaktyczne, tj. stawianie wymagań na miarę możliwości uczniów, współudział w budowaniu grupy, zachęcanie do współpracy, motywowanie przez odkrywanie mocnych stron uczniów, uczenie metodami aktywizującymi, twórcze i kreatywne podejście do tematu, zaowocują zmniejszeniem ilości niepowodzeń i problemów szkolnych uczniów. 4
3. Cele szkolnego programu profilaktyki. Celem programu profilaktycznego jest przygotowywanie młodego człowieka do dokonywania wyborów takich, aby nie szkodziły ani jemu samemu ani innym. Jest to pomoc w pracy nad samorozwojem i kształtowaniem systemu wartości młodzieży. Cele główne: dostarczenie uczniom i nauczycielom wiedzy i umiejętności do skutecznego przeciwdziałania i radzenia sobie z zagrożeniami dla zdrowia i jakości życia, osłabienie czynników ryzyka, zacieśnienie współpracy ze środowiskiem domowym ucznia, jak również instytucjami wspomagającymi rodzinę i promującymi zdrowy styl życia, sprawne reagowanie na terenie szkoły w sytuacji pojawienia się zagrożenia. Cele szczegółowe:: szerzenie wśród młodzieży znajomości prawa i wyrabianie nawyku poszanowania go, troska o realizację obowiązku szkolnego przeciwdziałanie wagarom oraz dbanie o dyscyplinę, poznanie systemu rodzinnego i środowiska, w którym przebywa uczeń, pomoc uczniom mającym trudności w nauce praz sprawiającym problemy wychowawcze, budowanie wśród uczniów motywacji do nauki, budowanie pozytywnych relacji koleżeńskich, zapobieganie agresji, mobbingowi, propagowanie zdrowego stylu życia, uwrażliwianie młodzieży na zagrożenia współczesnego świata, kształtowanie odpowiedzialności za własne życie i zdrowie, uwrażliwienie młodzieży na niesienie pomocy słabszym i pokrzywdzonym, przygotowanie uczniów do podejmowania pracy wolontariusza, współdziałanie z rodzicami w zakresie profilaktyki wczesna interwencja udzielanie pomocy, powiększanie poczucia bezpieczeństwa i kompetencji rodziców poprzez wskazanie, co robić i gdzie szukać pomocy w sytuacji problemowej. W ramach programu podjęte zostaną: działania informacyjne, działania edukacyjne, działania integracyjne, działania wdrażające określone umiejętności, działania interwencyjne. 5
4. Formy realizacji programu. Oddziaływania profilaktyczne prowadzone są m.in. w ramach: lekcji wychowawczych, lekcji wychowania fizycznego oraz innych przedmiotów, zajęć warsztatowych z uczniami, zajęć pozalekcyjnych, udziału w uroczystościach szkolnych, apelach, imprezach kulturalnych, wycieczek szkolnych, spotkań z pielęgniarką szkolą, spotkań ze specjalistami (m.in. psychologami, pedagogami, kuratorami sądowymi, funkcjonariuszami policji i in. według potrzeb), spotkań z rodzicami, indywidualnych kontaktów, współpracy z instytucjami wspomagającymi (Poradnią Psychologiczno -Pedagogiczną, Komendą Powiatową Policji, Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, Ośrodkiem Pomocy Społecznej i in.). 5. Przewidywane efekty podjętych działań profilaktycznych. W wyniku realizacji programu profilaktycznego uczeń: uzyskuje pomoc psychologiczno pedagogiczną, uświadamia sobie zagrożenia i potrafi im się przeciwstawić, identyfikuje się ze środowiskiem szkolnym i dostrzega korzyści płynące z prowadzenia zdrowego stylu życia, osiąga dojrzałą osobowość psychospołeczną, nauczyciele posiadają wiedzę z zakresu profilaktyki, występuje niski wskaźnik uczniów opuszczających zajęcia lekcyjne, rodzice chętnie biorą udział w oferowanych im programach, warsztatach. 6
6. Propozycje działań profilaktycznych skierowanych do uczniów wszystkich klas Technikum Energetycznego oraz obszar działań profilaktycznych obejmujący rodziców i nauczycieli. Harmonogram zintegrowanych działań profilaktycznych w szkole zgodny jest z wytycznymi zawartymi w programie rządowym Bezpieczna i przyjazna szkoła na lata 2008-2013 Miesiąc Hasło miesiąca Przykładowe tematy lekcji wychowawczych dla wychowawców na dany miesiąc Październik Uczę się skutecznie, efektywnie i bezpiecznie komputery szansa edukacyjna i zagrożenia Listopad Grudzień Walczymy z używkami palenie papierosów. Dopalacze. Zachowaniom ryzykownym 1. Jak się uczyć? 2. Tajemnica dobrej pamięci. 3. Organizacja czasu. 4. Internet jako środek w poszukiwaniu wiedzy a nie jedyne źródło wiedzy. 5. Strony WWW odpowiedzialność za słowa. 6. Niebezpieczeństwa związane z nadmiernym użytkowaniem komputera. 7. Nadmierne zaangażowanie w wirtualną rzeczywistośćskutki. 1. Szkodliwość palenia. 2. Szkodliwość picia alkoholu. 3. Ciąża a alkohol. 4. Moje sposoby rozwiązywania problemów. 5. Moje sposoby spędzania wolnego czasu. 1. Zachowanie ryzykowne co to jest? Planowane działania pedagoga na dany miesiąc Pedagogizacja rodziców na temat niebezpieczeństw związanych z nadmiernym użytkowaniem komputera i internetu przez uczniów/uzależnienia i problemy zdrowotne, działalność przestępcza w internecie/ Prelekcja, pogadanki w klasach: Skutki uzależnień. Wpływ alkoholizmu i nikotynizmu na życie człowieka. Program edukacyjny dla młodzieży- Już teraz mogę zadbać o zdrowie swojego dziecka /kontynuacja programu Ciąża bez alkoholu / Konkurs na terenie szkoły na plakat promujący modę na niepalenia. Prelekcja, pogadanki w klasach: 7
NIE - jak mówić NIE Styczeń Wolontariat - Frekwencja Luty Radzimy sobie ze stresem - stres 2. Co musisz wiedzieć o HIV/AIDS bez względu na to gdzie mieszkasz czy pracujesz? 3. Najważniejsze informacje o HIV i AIDS. 4. Fakty i mity o HIV i AIDS. 5. HIV i AIDS a pierwsza pomoc. 6. Asertywność w komunikacji. 7. Aktywne słuchanie. 8. Techniki manipulacji. 1. Wagary a co to takiego? 2. Wagary hamują poczucie odpowiedzialności i obowiązkowości. 3. Co dla mnie znaczy wolontariat? 1. Co to jest stres? Przyczyny powstania stresu. 2. Skutki nadmiernego stresu. 3. Mój profil osobowościowymój sposób na stres. 4. Techniki radzenia sobie z nadmiernym stresem/ruch, właściwy wypoczynek, relaks/. 5. Umiejętność konstruktywnego rozwiązywania problemów. 6. Zdrowie psychiczne młodzieży. Asertywność w trudnych sytuacjach. Zagrożenie AIDS. Pedagogizacja rodziców na temat asertywności i właściwego komunikowania się, zapoznanie rodziców z literaturą przedmiotu. Spotkanie z człowiekiem dotkniętym chorobą HIV. Prelekcja, pogadanki w klasach: Działalność charytatywna. Pozytywna samorealizacja. Przyczyny i skutki wagarów. Spotkanie z absolwentem szkoły w celu zwiększenia motywacji uczniów do nauki poprzez przedstawienie losów ich starszych kolegów. Prelekcja dla uczniów Stres nie musi być twoim wrogiem Prelekcja, pogadanki w klasach: Budowanie wiary w siebie. Akceptacja własnej osoby. Spotkanie z ciekawym człowiekiem Pedagogizacja rodziców na temat inteligencji emocjonalnej. Marzec Przeciwko przemocy zachowania agresywne 1. Kształtowanie samoświadomości własnych emocji, uczuć, czynów. 2. Kontrola złości = Prelekcja, pogadanki w klasach: Wolność a odpowiedzialność za własne czyny. 8
Kwiecień Zdrowy styl życia promocja zdrowia odreagowanie emocji. 3. Źródła zachowań agresywnych oraz ich skutki osobiste i społeczne. 4. Zachowania alternatywne w sytuacjach wzbudzających agresję. 5. Odpowiedzialność za przemoc i agresję w świetle Statutu Szkoły i Kodeksu Karnego. 6. Wpływ mediów na zjawisko przemocy i agresji. 7. Oddziaływanie gier komputerowych na podświadomość ucznia. 8. Wpływ grupy rówieśniczej na moje zachowanie. 1. Prawidłowe odżywianie. 2. Zagrożenia wynikające z nieprawidłowego odżywiania się/anoreksja, bulimia/ oraz inne choroby z tego wynikające. 3. Bezpieczeństwo i pierwsza pomoc. 4. Moja aktywność ruchowa sport w moim życiu. 5. Współczesne zagrożenia dla zdrowia. Prelekcja, pogadanki w klasach: Odpowiedzialność za własne zdrowie i środowisko. Program edukacyjny - Transplantacja-jestem na Tak Spotkanie ze specjalistą od spraw żywienia. 9
Obszar działań profilaktycznych obejmujący uczniów, rodziców oraz nauczycieli. Zadania Sposoby realizacji Odpowiedzialni Terminy realizacji 1.Szerzenie wśród Wychowawcy IX młodzieży klas, znajomości prawa pedagog szkolny, i wyrabiania nauczyciele WOS, nawyku historii szanowania go. a) Zapoznanie uczniów z dokumentami regulującymi pracę szkoły m.in. ze Statutem Szkoły (z akcentem na prawa i obowiązki ucznia), zasadami oceniania, z procedurami obowiązującymi na terenie szkoły (usprawiedliwiania, postępowania w sytuacjach kryzysowych, złamania zakazu palenia papierosów). b) Spotkania kl. I z policją nt. Odpowiedzialności karnej nieletniego. c) Spotkania z policjantem nt. Bezpieczeństwa w ruchu drogowym. d) Godziny wychowawcze dotyczące obowiązków ucznia, odpowiedzialności za ich lekceważenie e) W razie zaistnienia sytuacji problemowej na terenie szkoły, konsekwentne postępowanie zgodne z Procedurami szkolnego, wg. bieżących potrzeb. Uwagi 10
2. Troska o realizację obowiązku szkolnego przeciwdziałanie wagarom oraz dbanie o dyscyplinę. zachowania się w sytuacjach kryzysowych. f) Konsekwentne stosowanie kar i nagród zgodnie z regulaminem szkoły. g) Lekcje historii, WOS dotyczące praw człowieka. h) Obchody Międzynarodowego Dnia Praw Człowieka. i) Aktualizowanie zapisów prawa wewnątrzszkolnego przy współudziale przedstawicieli samorządu uczniowskiego. a) Systematyczne sprawdzanie obecności na każdej lekcji. b) Zgodne z procedurami rozliczanie opuszczonych godzin lekcyjnych. d) Prowadzenie ciekawych lekcji metodami aktywizującymi. e) Punktualne zaczynanie i kończenie lekcji. f) Spotkania informacyjne z rodzicami. g) Wspieranie uczniów z trudnościami w nauce (zajęcia wyrównawcze, konsultacje). h) Współpraca z Wszyscy nauczyciele. szkolnego, wg. bieżących potrzeb. 11
3. Poznanie systemu rodzinnego i środowiska, w którym przebywa uczeń. Poradnią PP, Komendą Powiatową Policji. a) Analiza dokumentacji szkolnej uczniów. b) Sporządzenie listy uczniów wymagających pomocy. c) Rozmowy z uczniami. d) Rozmowy z rodzicami. e) Wywiady środowiskowe. f) Współpraca z instytucjami wspierającymi rodzinę oraz proces opiekuńczowychowawczy. Wychowawcy klas, pedagog szkolny. IX/X szkolnego, wg. potrzeb. 4. Pomoc uczniom mającym trudności w nauce oraz sprawiającym problemy wychowawcze. a) Zajęcia wyrównawcze z poszczególnych przedmiotów. b) Indywidualne konsultacje z nauczycielami przedmiotów. c) Wspieranie rodziców w nawiązywaniu kontaktu z poradniami specjalistycznymi. d) Spotkania indywidualne z rodzicami. g) Spotkania indywidualne z uczniami. h) Prace w ramach Komisji ds. Wychowania i Profilaktyki. i) Współpraca z policją, kuratorami, Wychowawcy klas, nauczyciele, pedagog szkolny, dyrekcja. szkolnego, wg. potrzeb 12
5. Budowanie pozytywnych relacji koleżeńskich, zapobieganie agresji, itp. 6.Propagowanie zdrowego stylu życia. sądem rodzinnym. a) Apele wychowawcze. b) Zajęcia integracyjne w klasach I. c) Gry i zabawy psychologiczne podczas warsztatów z pedagogiem. d) Lekcje wychowawcze na temat rozwiązywania konfliktów i mediacji, budowania poczucia własnej wartości, asertywności, komunikacji interpersonalnej. e) Wycieczki klasowe, rajdy, ogniska i biwaki. f) Systematyczne dyżury nauczycieli podczas przerw lekcyjnych. g) Zajęcia warsztatowe z pedagogiem szkolnym z zakresu cyberprzemocy. h) Zajęcia z policjantem nt. odpowiedzialności karnej. i) Konsekwentne reagowanie na wszelkie przejawy agresji w szkole. a) Zajęcia pozalekcyjne, wycieczki, rajdy. b) Zajęcia nt. sposobów radzenia Wychowawcy klas, pedagog szkolny. Nauczyciel biologii, i in., pedagog szkolny, pielęgniarka szkolna, szkolnego. szkolnego. 13
7. Uwrażliwianie młodzieży na zagrożenia współczesnego świata, kształtowanie sobie ze stresem (relaksacyjne, stres pod kontrolą). c) Zajęcia z pielęgniarką szkolną nt. higienicznego trybu życia, zdrowego żywienia, zaburzeń odżywiania itp. d) Promowanie aktywności sportowej zapewnienie uczniom aktywnego udziału w różnorodnego typu zawodach sportowych na rożnych szczeblach. e) Koła zainteresowań, wspierające wszechstronny rozwój ucznia (m.in. SKS). f) Współpraca z instytucjami promującymi zdrowy styl życia (m.in. Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna). g) Propagowanie czytelnictwa czasopism, broszur itp. promujących zdrowy styl życia. a) Obchodzenie w szkole ogólnoświatowych dni dotyczących uzależnień i AIDS, grudzień Kampania opiekunowie poszczególnych kół. Wychowawcy klas, pedagog szkolny, pielęgniarka szkolna. szkolnego, zgodnie z harmonogramem. 14
odpowiedzialności własne życie i zdrowie. 8. Uwrażliwienie młodzieży na niesienie pomocy słabszym i pokrzywdzonym. 9. Współpraca z rodzicami. Profilaktyczna HIV/AIDS, b) Spektakle profilaktyczne. c) Plakaty, filmy edukacyjne, gazetki, tematyczne, broszury, ulotki informacyjne o tematyce profilaktycznej. d) Spotkania ze specjalistami. e) Współpraca z Poradnią Uzależnień. f) Zapoznanie rodziców z możliwościami leczenia młodzieży. g) Informowanie uczniów podczas lekcji wychowawczych oraz wybranych lekcji przedmiotowych o negatywnych skutkach sięgania po środki uzależniające. a) Szerzenie idei wolontariatu. b) Prowadzenie akcji charytatywnych na terenie szkoły. c) Udział chętnych uczniów w akcjach charytatywnych. a) Zapoznanie rodziców ze Statutem Szkoły, Programem Wychowawczym i Programem Profilaktycznym. b) Wymiana informacji na temat Wychowawcy klas, pedagog szkolny, opiekun wolontariatu w szkole. Wychowawcy klas, pedagog szkolny, rodzice uczniów. szkolnego. szkolnego. 15
10. Współdziałanie wszystkich postępów w nauce i zachowania uczniów = stały kontakt rodziców z wychowawcą (telef. lub osobisty). c) Współpraca rodziców, nauczycieli z pedagogiem szkolnym. d) Udział rodziców w wywiadówkach, konsultacjach. e) Wspólne organizowanie imprez szkolnych. f) Prelekcje dla rodziców. g) Zaangażowanie rodziców w poszukiwaniu konstruktywnych rozwiązań i środków zaradczych. a) Doskonalenie się nauczycieli w dziedzinie profilaktyki w ramach WDN, współpraca z ośrodkami doskonalenia nauczycieli (WOM). b) Konferencje, warsztaty. Dyrektor szkoły, wszyscy nauczyciele. Wg. potrzeb, aktualnych ofert. 7. Ewaluacja Szkolnego Programu Profilaktyki. Ewaluacja to oszacowanie wartości wdrożonego programu, wyciąganie wniosków o jego skuteczności. Istotą ewaluacji jest wnioskowanie o wartości danego przedsięwzięcia na podstawie uzyskanej informacji zwrotnej od osób uczestniczących w jego realizacji. 16
Przekazywaniu i uzyskiwaniu informacji zwrotnych służyć będą ankiety ewaluacyjne, a także obserwacja (w tym także uczestnicząca), wywiad, rozmowa, pozyskiwanie danych na podstawie analizy dokumentów. Główne pola ewaluacji to: 1) Uczniowie - stosunek uczniów do szkoły i poszczególnych jej pracowników, - stosunek do systemu oceniania postępów w nauce i zachowania, - umiejętność samooceny, - umiejętności interpersonalne, - samopoczucie podczas pobytu w szkole, ocena stwarzanych przez szkołę warunków pracy i wypoczynku, - oczekiwania wobec szkoły dotyczące programu zajęć dodatkowych i nadobowiązkowych, - badanie uzdolnień i aspiracji edukacyjnych dzieci, - badanie postaw prozdrowotnych (szczególnie uzależnienia), - badanie poczucia bezpieczeństwa w szkole. 2) Rodzice - poznawanie środowiska wychowawczego rodzin uczniów, - stopień znajomości programu wychowawczego szkoły, - ocena sposobów realizacji programu i wszystkich działań szkoły, - badanie oczekiwań wobec szkoły, - ocena poziomu współpracy ze szkołą, - najbardziej pożądane i oczekiwane formy pomocy rodzinom, - sytuacja materialna rodzin. 3) Nauczyciele i pracownicy niepedagogiczni - stosunek do założeń programu wychowawczego, - stosowane sposoby oceny i stosunek nauczycieli do rywalizacji między uczniami, - ocena jakości pracy szkoły w aspekcie wychowawczym, - dyscyplina w czasie zajęć lekcyjnych a efekty edukacyjne, - atmosfera w pracy, - stosunek do dokształcania i doskonalenia zawodowego. W programie zakłada się możliwość dokonywania bieżących korekt i uzupełnień w ciągu roku szkolnego. 17