KOSZTY I OPTIMUM PRZEDSIĘBIORSTWA

Transkrypt

1 PODSTAWOWE POJĘCIA KOSZTY I OPTIMUM PRZEDSIĘBIORSTWA Przedsiębiorstwo - wyodrębniona jednostka gospodarcza wytwarzająca dobra lub świadcząca usługi. Cel przedsiębiorstwa - maksymalizacja zysku Nakład czynniki wytwórcze niezbędne do wytworzenia dobra Koszty wytwarzania dóbr sumy pieniężne, jaki przedsiębiorca płaci za użytkowanie czynników wytwórczych Cechy przedsiębiorstwa KOSZTY Przedsiębiorczość wola i umiejętność znajdowania okazji do osiągania korzystnych dla przedsiębiorstwa wyników ekonomicznych oraz podejmowania ryzyka i działań zapewniających ich wykorzystania (okazji) Samodzielność stan, w którym nikt z zewnątrz nie może wydawać poleceń dotyczących jego działań, ograniczona jest przepisami prawnymi i normami etycznymi wykluczającymi społecznie niepożądane działania Samofinansowanie pokrywanie wszystkich wydatków i zobowiązań finansowych przedsiębiorstw z przychodów uzyskiwanych z tytułu sprzedaży wytwarzanych produktów (dóbr i usług) Racjonalność działań dążenie do osiągania w danych warunkach możliwie korzystnych dla siebie wyników (np. maksymalizacji zysków, sprzedaży przy zapewnieniu zadowalających zysków, osiąganie przodującej pozycji w danej dziedzinie lub rynku, przy zapewnieniu odpowiednich zysków) Koszty ekonomiczne = Koszty alternatywne + Koszty księgowe + zysk normalny Koszty społeczne koszty wytwarzania produktu ponoszone przez społeczeństwo np: budowa infrastruktury, zanieczyszczenie środowiska, zniszczone więzi rodzinne, społeczne 259 KOSZTY Koszty księgowe (explicite, jawne) koszty odzwierciedlone w ewidencji księgowej obejmujące zarówno rzeczywiste wydatki pieniężne jak i niepieniężne amortyzację, Koszty ukryte (implicite) koszty faktycznie nie ponoszone przez przedsiębiorstwo, które mogłoby one ponosić, gdyby wykorzystano go w innym możliwym zastosowaniu (koszt alternatywny), ZYSK Zysk normalny czyli minimalna wielkość zysku skłaniającą producenta do pozostania w branży. Zysk ekonomiczny (zysk czysty, nadzwyczajny, ponadnormalny) różnica między przychodami z działalności a kosztami ekonomicznymi. Strata ekonomiczna - kwota o jaką koszty ekonomiczne przekraczają przychody 1

2 ZYSK Zysk księgowy różnica pomiędzy przychodami a kosztami księgowymi (zysk brutto wykazany w księgach rachunkowych). Zysk netto zysk księgowy pomniejszony o podatek dochodowy Zysk ekonomiczny jest zawsze mniejszy od zysku księgowego (chyba, że nie ma kosztów ukrytych) PODZIAŁ KOSZTÓW Rodzaj Amortyzacja wydatek ponoszony w przeszłości przy zakupie środków trwałych, a rozliczany przez cały okres eksploatacji Zużycie materiałów i energii Usługi obce Podatki i opłaty Wynagrodzenia Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia Pozostałe PODZIAŁ KOSZTÓW Powiązanie z produktem (układ kalkulacyjny) koszty bezpośrednie koszty pośrednie (narzuty) Zależność od wielkości produkcji Koszt stały koszt, którego wielkość jest niezależna od wielkości produkcji (który trzeba ponieść nawet wówczas, gdy nic się nie produkuje) Koszt zmienny koszt, którego wielkość jest zależna od wielkości produkcji PODZIAŁ KOSZTÓW Zakres Koszt całkowity koszt stały + koszt zmienny Koszt krańcowy przyrost kosztu (zmiennego) wraz z przyrostem produkcji o jednostkę Koszt przeciętny (jednostkowy) koszt wytworzenia na jednostkę produkcji: stały zmienny całkowity (stały + zmienny) KOSZTY koszt przeciętny całkowity to koszt całkowity podzielony przez ilość produktu; koszt przeciętny stały to koszt stały podzielony przez ilość produktu; koszt przeciętny zmienny to iloraz kosztu zmiennego przez ilość produktu; KOSZTY W KRÓTKIM OKRESIE Okres krótki to taki, w którym przynajmniej jeden koszt jest stały. W długim okresie wszystkie koszty są zmienne. 2

3 Koszt Koszt 60 KRZYWE KOSZTÓW KRÓTKI OKRES Koszty stałe Koszty zmienne Koszty całkowite Produkt KOSZTY PRZECIĘTNE STAŁE KRZYWE KOSZTÓW Produkt UTARG, KOSZT, ZYSK Koszty całkowite Utarg Zysk 10 RÓWNOWAGA PRZEDSIĘBIORSTWA strategia czy stan, w której działalność gospodarcza, a więc produkcja, handel, usługi osiągnęły takie rozmiary, że podmiot gospodarczy nie jest zainteresowany w zmianach jej wielkości, rentowność zależy od wielkości utargów i kosztów może oznaczać najmniej kosztowną produkcję lub może oznaczać najbardziej dochodową produkcję

4 RÓWNOWAGA TECHNICZNA OPTIMUM TECHNOLOGICZNE OPTIMUM TECHNICZNE wielkość produkcji dla której krzywa kosztu go przecina krzywą kosztu przeciętnego całkowitego Kk = Kpc ustala stopień wykorzystania maszyn, urządzeń, surowców. koszt przeciętny całkowity w tym punkcie jest najniższy. Przesuwając działalność w jakimkolwiek kierunku koszt zwiększa się 2 1 OPTYMALNA WIELKOŚĆ 11 UTARG Utarg całkowity - suma wpływów z tytułu sprzedaży, produkcji, handlu czy usług. Utarg przeciętny stosunek utargu całkowitego do wielkości produkcji, utarg w przeliczeniu na jednostkę produkcji Utarg krańcowy to przyrost utargu całkowitego spowodowany zwiększeniem sprzedaży o jednostkę. UTARG Załóżmy, że cena jest stała Utarg całkowity = Cena x Wielkość produkcji U c =C x Q Utarg przeciętny = Utarg całkowity/wielkość produkcji U p= U c/q = C x Q/Q = C Utarg krańcowy = Przyrost utargu całkowitego/przyrost produkcji U k = ΔU c/δq = C x ΔQ/ΔQ = C U p = U k = C OPTIMUM EKONOMICZNE OPTIMUM TECHNICZNE I EKONOMICZNE punkt, w którym przedsiębiorstwo osiąga największy zysk lub najmniejszą stratę K k = U k wielkość produkcji dla której krzywa utargu go przecina krzywą kosztu go (punkt, w którym utarg krańcowy równy jest kosztowi mu); ZYSK CAŁKOWITY OPTIMUM TECHNICZNE OPTIMUM EKONOMICZNE 2 1 OPTYMALNA WIELKOŚĆ PRODUKCJI Utarg krańcowy 11 4

5 OPTIMUM EKONOMICZNE PRZY CENIE OPŁACALNEJ Strata ZAŁÓŻMY, ŻE CENA JEST WYŻSZA OD KOSZTÓW PRZECIĘTNYCH CAŁKOWITYCH PRODUKCJA JEST OPŁACALNA UTARG KRAŃCOWY OPTIMUM Niewykorzystany zysk 20 KOSZT KRAŃCOWY OPTYMALNA WIELKOŚĆ PRODUKCJI 10 0 Produkt INTERPRETACJA produkcja na lewo od punktu przecięcia krzywej utargu go i krzywej kosztu go przedsiębiorstwo nie wykorzystuje wszystkich swoich możliwości ponieważ koszty, mimo że ciągle rosną, są mniejsze od utargu go produkcja na prawo od punktu przecięcia koszt krańcowy większy od utargu go brak zysku ZYSK Zysk jednostkowy nadwyżka utargu go (ceny) nad przeciętnymi kosztami całkowitymi Geometrycznie odcinek (odległość) pomiędzy krzywą utargu go a krzywą kosztu przeciętnego całkowitego dla danej jednostki produkcji Z j = U k - K pc ZYSK Zysk całkowity suma zysków jednostkowych dla poszczególnych jednostek produkcji (iloczyn zysku jednostkowego i wielkości produkcji) Geometrycznie pole prostokąta dla danej wielkości produkcji Zc = Zj x Q Zc = (C - Kpc) x Q Zc = C x Q Kpc x Q Zc = Uc - Kc Zc > 0 zysk nadzwyczajny OPTIMUM EKONOMICZNE PRZY CENIE NIEOPŁACALNEJ C < Kpc => przedsiębiorstwo ponosi straty STRATA Dolny punkt przedziału opłacalności t s Cena=Uk=Up 11 Optymalna wielkość produkcji 5

6 MINIMALIZACJA STRAT Strata dla konkretnej (poszczególnej) wielkości produkcji długość odcinka (st) najmniejsza strata przeciętna Strata całkowita dla danej wielkości produkcji pole prostokąta (Sc = (C - Kpc) x Q) Dopóki cena (utarg krańcowy) jest wyższy od kosztów zmiennych przeciętnych przedsiębiorstwo jest w stanie utrzymać się na rynku ponieważ koszty stałe są historyczne (zostały poniesione i należy o nich zapomnieć). Koszty utopione (sunk costs) - poniesione w związku z koniecznością wejścia na dany rynek Gdyby cena spadła poniżej kosztów zmiennych przeciętnych przedsiębiorstwo bankrutuje DOSKONALE KONKURENCYJNEJ - przypomnienie Duża liczba małych przedsiębiorstw Wszystkie przedsiębiorstwa są cenobiorcami (price takers) cena jest stała Nie występuje ryzyko działalności i niepewność Brak zapotrzebowania na reklamę i promocję Przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk DOSKONALE KONKURENCYJNEJ cena pokrywa się z utargiem przeciętnym i krańcowym (skoro jest stała). chociaż wszyscy sprzedają po takiej samej cenie, nie wszyscy mają takie same koszty DOSKONALE KONKURENCYJNEJ UTARG KRAŃCOWY OPTIMUM TECHNICZNE OPTIMUM EKONOMICZNE 2 1 DOSKONALE KONKURENCYJNEJ brak zysków nadzwyczajnych istnienie zysków normalnych optimum ekonomiczne pokrywa się z optimum technicznym U k = K k = K pc DOSKONALE KONKURENCYJNEJ istnienie zysku nadzwyczajnego oznacza, że przedsiębiorstwa znajdują się w korzystnej sytuacji ich łączna podaż nie jest zbyt duża w stosunku do popytu istnienie zysku nadzwyczajnego w branży oznacza, że branża nie jest w równowadze oraz że przedsiębiorstwa z innych branż będą chciały zmienić swój profil produkcji, co spowoduje: napływ kapitału, zwiększenie podaży, obniżenie cen, likwidację zysków nadzwyczajnych, równowagę 6

7 MONOPOLISTYCZNEJ Cena, Koszt Cena monopolu Cena naturalna Q A Koszt krańcowy Optimum ekonomiczne Koszt przeciętny całkowity Popyt Utarg krańcowy Ilość MONOPOLISTYCZNEJ przedsiębiorstwo jest cenodawcą price maker krzywa popytu w monopolu nie jest pozioma jak w konkurencji doskonałej ale nachylona ujemnie ponieważ wraz ze wzrostem produkcji ceny spadają optimum techniczne następuje przy większej produkcji niż optimum ekonomiczne w monopolu produkcja nie jest wyznaczana przez najniższe koszty gdyby monopolista produkował więcej, uzyskiwałby niższy utarg krańcowy na skutek spadku cen, a w konsekwencji niższy zysk społeczeństwo musi płacić wyższe ceny przy mniejszej produkcji niż w przypadku konkurencji doskonałej monopol prowadzi do niekorzystnej alokacji dóbr całkowita likwidacja monopoli nie jest możliwa KOSZTY W DŁUGIM OKRESIE DŁUGI OKRES W długim okresie wszystkie czynniki się zmieniają Zmienia się wielkość i wyposażenie przedsiębiorstw Zmieniają się koszty stałe Zmienia się skala produkcji podaż Rośnie specjalizacja Obniżają się koszty wytworzenia ZMIANA TA NIE OZNACZA JEDNAK STAŁEJ (NIEOGRANICZONEJ) OBNIŻKI KOSZTÓW Krzywa jest prowadzona przez minima krzywych krótkookresowych DŁUGOOKRESOWA KRZYWA KOSZTÓW PRZECIĘTNYCH A B C D E KSZTAŁT KRZYWEJ OZNACZA Że początkowo pojawiają się korzyści skali obniżka kosztu przeciętnego; Z czasem zaczynają się pojawiać dyzekonomie skali rosną koszty przeciętne choćby z powodu rosnących kosztów zarządzania Q 7

8 EKONOMIE I DYZEKONOMIE SKALI - przypomnienie Korzyści skali (ekonomie skali) - występują, gdy koszty całkowite rosną wolniej niż rozmiary produkcji, krzywa długookresowego kosztu przeciętnego opada. Źródła korzyści skali: technologiczne, marketingowe, finansowe. Niekorzyści skali (dyzekonomie skali) oznaczają więcej niż proporcjonalny wzrost kosztu całkowitego przy wzroście produkcji. Krzywa długookresowych kosztów przeciętnych wzrasta. Źródła: zła komunikacja wewnętrzna, nadmierny rozrost organizacji. 8