Rachunek Kosztów (W1) Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 1. Marcin Pielaszek. Rachunek kosztów. Wykład nr 1. Roboczy plan zajęć

Transkrypt

1 Wykład nr 1 Marcin Pielaszek Roboczy plan zajęć Wykład 1. Wprowadzenie, sprawozdawczy rachunek 2. normalnych, rachunek standardowych 3. standardowych, koszty produkcji pomocniczej 4. Przyczyny zmian w systemach rachunku, wprowadzenie do rachunku koszów działań 5. Zarządzanie kosztami na bazie rachunku działań (ABM) 6. w zarządzaniu strategicznym 7. zmiennych oraz jego wykorzystanie w zarządzaniu Ćwiczenia Wprowadzenie, sprawozdawczy rachunek Studium przypadku Motoparts przepływy w firmie produkcyjnej, kalkulacja doliczeniowa Studium przypadku Motoparts c.d. Kalkulacja podziałowa Rentowność produktów studium przypadku (firma farmaceutyczna) Zarządzanie działaniami i zasobami studium przypadku (firma farmaceutyczna) Zarządzanie rentownością klienta studium przypadku (firma farmaceutyczna) docelowych (Target costing) (firma farmaceutyczna) 2 Sprawozdawczy rachunek Definicja rachunku 1. Podstawowe definicje 2. Cele rachunku Proces identyfikowania, gromadzenia, przetwarzania, prezentacji i interpretacji informacji o kosztach dla dokonywania ocen i decyzji przez użytkowników tych informacji 3. Sprawozdawczy rachunek Systematyczny rachunek a) Prezentacja informacji o kosztach w sprawozdaniu finansowym W przypadku gdy wymieniony proces rachunku powtarza się regularnie, można mówić o systematycznym rachunku b) Etapy sprawozdawczego rachunku c) Wprowadzenie do tematu kalkulacji Decyzyjny rachunek W przypadku gdy wymieniony proces rachunku odbywa się dla potrzeb podjęcia konkretnej decyzji, można mówić o decyzyjnym rachunku 3 4 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 1

2 Miejsce rachunku w systemie informacyjnym organizacji dostarcza informacji zarówno dla potrzeb sporządzenia sprawozdania finansowego jak też podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie w sprawozdaniu finansowym zajmuje się przede wszystkim kosztami działalności operacyjnej Rachunek podstawowej działalności operacyjnej sprawozdawczy Dostarczenie danych do ustalenia wyniku finansowego Wycena produktów dla celów zarządzania Dostarczenie danych do ustalenia rentowności produktów i klientów przedsiębiorstwa Dostarczanie danych do oceny efektywności procesów i zasobów Pozostałe koszty operacyjne finansowe Podatek dochodowy 5 6 Prezentacja informacji o kosztach w sprawozdaniu finansowym RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT (fragment dla firmy produkcyjnej / usługowej) Wersja kalkulacyjna Wersja porównawcza A. Przychody netto ze produktów A. Przychody netto ze i zrównane z nimi B. sprzedanych produktów I. Przychody netto ze produktów C. Zysk brutto ze (A-B) II. Zmiana stanu produktów D. III. Koszt świadczeń na własne potrzeby E. ogólnego B. działalności operacyjnej F. Zysk ze (C-D-E) 1. Amortyzacja 2. Materiały 3. Usługi obce 4. Wynagrodzenia 5. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 6. Pozostałe C. Zysk ze (A-B) BILANS (fragment) Aktywa Pasywa.. B. Aktywa obrotowe B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania I. Zapasy 2. Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne 2. Półprodukty i produkty w toku - długoterminowa 3. Produkty gotowe - krótkoterminowa.. IV. Rozliczenia międzyokresowe (czynne) IV. Rozliczenia międzyokresowe (bierne) Etapy sprawozdawczego rachunku 1. Pomiar i rejestracja: Ustalenie, jakie koszty według rodzaju i w jakiej wysokości zostały poniesione w okresie objętym sprawozdaniem 2. Rozliczenie: Przypisanie według rodzaju na 3 podstawowe procesy: wytwarzanie wyrobów lub świadczenie usług, sprzedaż i ogólny zarząd 3. Kalkulacja: Skalkulowanie produktów (wyrobów gotowych i/lub usług) oraz produkcji w toku 4. Dostarczenie danych do sporządzenia sprawozdania finansowego: Ustalenie, które koszty powinny być aktywowane (wykazane w bilansie), a które potraktowane jako koszt okresu (wykazane w odpowiednich pozycjach RZiS) 7 8 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 2

3 Pomiar i rejestracja w układzie rodzajowym Rejestracja w układzie rodzajowym odbywa się w oparciu o dokumenty źródłowe Rozliczenie na układ kalkulacyjny (funkcjonalny, podmiotowy) W układzie kalkulacyjnym powinny być wydzielone co najmniej koszty, koszty i koszty ogólnego Tabele amortyzacyjne Dokumenty magazynowe według rodzaju I. Amortyzacja II. Zużycie materiałów i energii III. Usługi obce według rodzaju I. Amortyzacja II. Zużycie materiałów i energii III. Usługi obce Układ kalkulacyjny Listy płac IV. Podatki i opłaty, w tym: V. Wynagrodzenia VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia VII. Pozostałe koszty rodzajowe IV. Podatki i opłaty, w tym: V. Wynagrodzenia VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia VII. Pozostałe koszty rodzajowe ogólnego Faktury, rachunki, inne 9 10 Podstawy do rozliczenia z układu rodzajowego na układ kalkulacyjny Przepływy z działalności produkcyjnej Rozliczenie układu rodzajowego na układ kalkulacyjny odbywa się w oparciu o dokumenty źródłowe lub klucze podziałowe Bilans Rachunek zysków i strat według rodzaju I. Amortyzacja II. Zużycie materiałów i energii Dokumenty źródłowe Układ kalkulacyjny Produkcja w toku Wyroby gotowe Koszt sprzedanych produktów III. Usługi obce IV. Podatki i opłaty, w tym: V. Wynagrodzenia VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia VII. Pozostałe koszty rodzajowe Klucze podziałowe ogólnego ogólnego ogólnego Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 3

4 Przepływy z działalności usługowej Przepływy z działalności handlowej Bilans Rachunek zysków i strat Bilans Rachunek zysków i strat Rozliczenia międzyokresowe z tytułu usług realizowanych na przełomie okresu sprawozdawczego Koszt sprzedanych produktów Wartość nabytych towarów Towary Wartość sprzedanych towarów ogólnego ogólnego ogólnego ogólnego Przełożenie na rachunek zysków i strat Metody sporządzania rachunku zysków i strat W wersji kalkulacyjnej wykazywane są wyłącznie koszty współmierne do osiąganych przychodów W wersji porównawczej koszty poniesione korygowane są w celu spełnienia zasady współmierności przychodów i Wersja kalkulacyjna A. Przychody netto ze produktów, towarów i materiałów I. Przychody netto ze produktów II. Przychody netto ze towarów i materiałów B. sprzedanych produktów, towarów i materiałów I. Koszt sprzedanych produktów II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów C. Zysk (strata) brutto ze (A-B) D. E. ogólnego F. Zysk (strata) ze (C-D-E) Wersja porównawcza A. Przychody netto ze i zrównane z nimi I. Przychody netto ze produktów II. Zmiana stanu produktów III. Koszt produktów na własne potrzeby jednostki IV. Przychody netto ze towarów i materiałów B. działalności operacyjnej I. Amortyzacja II. Zużycie materiałów i energii III. Usługi obce IV. Podatki i opłaty, w tym: V. Wynagrodzenia VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia VII. Pozostałe koszty rodzajowe F. Zysk (strata) ze (C-D-E) Korekty poniesione Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 4

5 Podstawowa korekta dotyczy zmiany stanu wyrobów gotowych i produkcji w toku Podstawowa korekta dotyczy zmiany stanu wyrobów gotowych i produkcji w toku 1. Przychody ze wyniosły zł 2. Poniesiono koszty , koszty , koszty ogólnego Wyprodukowano szt. jednorodnego produktu, z czego sprzedano szt. Wersja kalkulacyjna A. Przychody netto ze produktów, towarów i materiałów I. Przychody netto ze produktów II. Przychody netto ze towarów i materiałów B. sprzedanych produktów, towarów i materiałów I. Koszt sprzedanych produktów Jednostkowy koszt = / = 5 zł Koszt sprzedanych produktów = x 5 = zł II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów C. Zysk (strata) brutto ze (A-B) D Zmiana stanu produktów = x 5 zł = zł E. ogólnego F. Zysk (strata) ze (C-D-E) Podstawowa korekta dotyczy zmiany stanu wyrobów gotowych i produkcji w toku Kalkulacja Kalkulacja jest to proces ustalania kosztu określonego obiektu, np. kosztu konkretnego produktu Wersja porównawcza A. Przychody netto ze i zrównane z nimi I. Przychody netto ze produktów II. Zmiana stanu produktów III. Koszt produktów na własne potrzeby jednostki IV. Przychody netto ze towarów i materiałów B. działalności operacyjnej C. Zysk (strata) ze (A-B) poszczególnych produktów??? Koszt produkcji w toku Nieuzasadniona część pośrednich Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 5

6 W jaki sposób rozlicza się koszty w tradycyjnych rozwiązaniach rachunku W tradycyjnych rozwiązaniach rachunku koszty dzieli się na koszty, które można bezpośrednio powiązać z produktem oraz koszty wspólne produkcji wielu produktów (pośrednie). Metody kalkulacji stosowane w tradycyjnych rozwiązaniach rachunku W zależności od typu produkcji (masowa, seryjna, jednostkowa) oraz jej organizacji (potokowa, niepotokowa) stosowane są różne metody kalkulacji Metody kalkulacji bezpośrednie pośrednie Kalkulacja doliczeniowa Kalkulacja podziałowa Podstawowe równanie stosowane przy kalkulacji podziałowej Odmiany kalkulacji podziałowej 1. Kalkulacja podziałowa prosta Koszt na jednostkę kalkulacyjną = Liczba jednostek kalkulacyjnych 2. Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami 3. Kalkulacja fazowa (procesowa) Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 6

7 Kalkulacja podziałowa prosta Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami Dwie jednostki zakończone + = Dwie jednostki przetworzone w 50% Trzy jednostki przeliczeniowe Dwie jednostki A + = Dwie jednostki B Trzy jednostki współczynnikowe Koszt na jednostkę przeliczeniową = Liczba jednostek przeliczeniowych Koszt na jednostkę współczynnikową = Liczba jednostek współczynnikowych Współczynniki mogą być oparte o wagę, powierzchnię, kubaturę itp Kalkulacja podziałowa fazowa Kalkulacja doliczeniowa każdej fazy uwzględniane są oddzielnie Materiały przerobu w fazie I Faza I fazy I Ilość półfabrykatów I = Jednostkowy koszt półfabrykatu Półfabrykaty przekazane do Fazy II Magazyn półfabrykatów przerobu w fazie II Faza II fazy II Ilość wyrobów = Jednostkowy koszt wyrobu Wyrób finalny bezpośrednio przypisane do jednostek organizacyjnych Doliczone do bezpośrednich w oparciu o tzw. klucze rozliczeniowe organizacyjna I według rodzaju Produkty organizacyjna II bezpośrednio przypisane do produktów Wyróżniamy kalkulację półfabrykatową i bezpółfabrykatową Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 7

8 Tradycyjnie rozliczenie odbywa się wg kluczy opartych o wielkości skorelowane z wielkością produkcji Modele najprostsze Tradycyjnie rozliczenie odbywa się wg kluczy opartych o wielkości skorelowane z wielkością produkcji Modele bardziej skomplikowane organizacyjna I organizacyjna II Wspólny klucz dla wszystkich pośrednich organizacyjna I organizacyjna II Różne klucze rozliczeniowe dla różnych jednostek organizacyjnych Przykładowe klucze: Przykładowe klucze: wartość robocizny czas pracy pracowników wielkość produkcji czas pracy maszyn wartość materiałów wartość bezpośrednich wartość robocizny czas pracy pracowników wielkość produkcji czas pracy maszyn wartość materiałów wartość bezpośrednich Produkt 1 Produkt 2... Produkt n Produkt 1 Produkt 2... Produkt n Kalkulacja doliczeniowa prosty przykład Kalkulacja doliczeniowa rozwiązanie przykładu 1. Przedsiębiorstwo wyprodukowało na specjalne zamówienie klientów dwie partie wyrobów A i B. 2. Dane są następujące informacje o produktach i poniesionych kosztach: Produkt A bezpośrednie na szt. 14,0 14,0 Produkt B Rozliczenie w stosunku do roboczogodzin (r/h) Produkt A Produkt B bezpośrednie pośrednie Produkcja (szt.) Ilość r/h na podstawie kart pracy Ilość m/h na podstawie kart pracy pośrednie wyniosły i dotyczyły obydwu zleceń Razem koszty Koszt jednostkowy ,0 26,0 4. Przy kalkulacji księgowość stosuje kalkulację doliczeniową. pośrednie rozliczane są przy wykorzystaniu klucza opartego o ilość roboczogodzin Suma roboczogodzin: 200 A 400 B = 600 r/h Przeciętny koszt 1 r/h: zł / 600 r/h = 30 zł 5. Z kalkulacją księgowości nie zgadzają się inżynierowie. Uważają oni, że kluczem rozliczeniowym powinny być maszynogodziny Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 8

9 Kalkulacja doliczeniowa rozwiązanie przykładu Rozliczenie w stosunku do maszynogodzin (m/h) Produkt A Produkt B bezpośrednie pośrednie Razem koszty Koszt jednostkowy ,0 20,0 Suma maszynogodzin: 200 A B = 300 m/h Przeciętny koszt 1 m/h: zł / 300 m/h = 60 zł 33 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 9