Efekty podażowe szoków fiskalnych w gospodarce polskiej na podstawie modelu realnego cyklu koniunkturalnego ** Wprowadzenie

Transkrypt

1 GOSPODARKA NARODOWA 4 (236) Rok LXXX/XXI kwiecień 211 Pior KRAJEWSKI * Efeky podażowe szoków fiskalnych w gospodarce polskiej na podsawie modelu realnego cyklu koniunkuralnego ** Wprowadzenie Poliyka fiskalna sanowi, obok poliyki monearnej, jedno z dwóch podsawowych narzędzi oddziaływania pańswa na syuację makroekonomiczną. W konekście planowanej akcesji Polski do Unii Gospodarczej i Waluowej poliyka fiskalna nabiera przy ym szczególnego znaczenia. W srefie euro poliyka pieniężna odpowiada bowiem jedynie na szoki wysępujące w skali całej Unii, naomias na poziomie poszczególnych krajów prowadzenie poliyki anycyklicznej spoczywać będzie całkowicie na insrumenach fiskalnych. Poliyka fiskalna może oddziaływać na flukuacje gospodarcze zarówno poprzez mechanizmy popyowe, jak i podażowe. Jej efeky są przy ym w obydwu przypadkach odmienne. Opierając się na radycyjnym podejściu keynesisowskim, czyli przyjmując, że wzros wydaków rządowych zwiększa zagregowany popy, orzymuje się, że spowodowany ekspansywną poliyką fiskalną egzogeniczny wzros agregaowego popyu przekłada się na wzros produkcji. W efekcie nasępuje zwiększenie zarudnienia, dochodów do dyspozycji i konsumpcji, a poprzez efek mnożnikowy również dalszy wzros konsumpcji. Naomias zgodnie z podejściem podażowym, sosowanym m.in. w modelach realnego * Auor jes pracownikiem Insyuu Ekonomii Uniwersyeu Łódzkiego, pior_krajewski@ uni.lodz.pl. Arykuł wpłynął do redakcji w marcu 211 r. ** Praca naukowa finansowana ze środków na naukę w laach w ramach projeku Ocena skuków wprowadzenia euro w Polsce na podsawie dynamicznych sochasycznych modeli równowagi ogólnej.

2 24 GOSPODARKA NARODOWA Nr 4/211 cyklu koniunkuralnego (RBC, real business cycle), wpływ poliyki fiskalnej na zachowanie gospodarsw domowych odbywa się głównie poprzez efek mająkowy (por np. [Linnemann, Schaber, 23]). Popyowy mechanizm oddziaływania poliyki fiskalnej na flukuacje gospodarcze jes powszechnie znany, mniej jes naomias badań poświęconych jej efekom podażowym. Z ego względu w pracy poddano analizie podażowe oddziaływanie wydaków rządowych na flukuacje gospodarcze w Polsce. Analizę przeprowadzono w oparciu o model należący do grupy modeli realnego cyklu koniunkuralnego. W zapocząkowanych przez Kydlanda i Prescoa [1982] modelach realnego cyklu koniunkuralnego zakłada się, że wahania gospodarcze nie wynikają z odchyleń produkcji od poziomu poencjalnego, lecz z decyzji opymalizacyjnych gospodarsw domowych (por. [Plosser, 1989], [Snowdon, Vane, Wynarczyk, 1998], [Mc Candless, 28]). Płace i ceny są doskonale elasyczne i naychmias dososowują się do poziomu równoważącego rynek (por. [Sadler, 1994], [Jarociński, 1997], [Ljungqvis, Sargen, 24]). Podsawę eoreyczną opracowania sanowi model Hansena [1985] z niepodzielną pracą. Wybór modelu podykowany był nasępującymi przesłankami: w modelu na sferę realną oddziałuje jedynie podażowa srona gospodarki, co umożliwia wyodrębnienie podażowych efeków zmian w wydakach rządowych 1, model Hansena jes jednym z częściej analizowanych modeli realnego cyklu koniunkuralnego, co umożliwia dokonywanie porównań z innymi badaniami, np. dla gospodarki polskiej z modelem Kuchy i Piła [21], model z niepodzielną pracą w większym sopniu odpowiada rzeczywisemu rynkowi pracy, niż model z podzielną pracą, w kórym nieznaczne zmiany sawki płac powodują duże zmiany podaży pracy 2. Przedsawiony w pracy model sanowi rozwinięcie modelu Hansena o wysępowanie poliyki fiskalnej. W modelu Hansena jedyne źródło zaburzeń sanowią bowiem szoki echnologiczne, naomias w analizowanym w pracy modelu wysępują również szoki fiskalne, doyczące poziomu wydaków rządowych. Założenia doyczące poliyki fiskalnej opierają się na pracach Aschauera [1988], Chrisiano i Eichenbauma [1992] oraz Baxer i Kinga [1993]. Na podsawie modelu Aschauera [1988] wprowadzono założenie o wysępowaniu w modelu realnego cyklu koniunkuralnego ekwiwalencji ricardiańskiej, w oparciu o pracę Chiisano i Eichenbauma [1992] założenie o subsyucyjności pomiędzy konsumpcją prywaną a publiczną, naomias doyczące funkcji produkcji założenia zaware w modelu Baxer i King [1993] uwzględniono w celu analizy wpływu mająkowych wydaków inwesycyjnych i kapiału publicznego na wysokość produkcji. Ponado w analizie, w celu określenia podażowych skuków poliyki 1 W odróżnieniu od bardziej rozbudowanych, dominujących obecnie modeli nowokeynesisowkich uwzględniających szywności nominalne, w kórych wysępują również efeky popyowe poliyki fiskalnej. 2 Wynikająca z modelu z podzielną pracą silna międzyokresowa subsyucja podaży pracy nie ma bowiem powierdzenia w badaniach empirycznych (por. [Hansen, 1985], [Romer, 2]).

3 Pior Krajewski, Efeky podażowe szoków fiskalnych w gospodarce polskiej fiskalnej w ramach cyklu, uwzględniono możliwość pro- lub anycyklicznego kszałowania się wydaków rządowych. Przedsawiony w pracy model różni się od oryginalnego modelu Hansena nie ylko ze względu na uwzględnienie szoków fiskalnych, ale akże warościami paramerów. W modelu Hansena wysępują warości paramerów ypowe dla gospodarki amerykańskiej, naomias w będącym przedmioem opracowania modelu wielkości odpowiadające gospodarce polskiej. Układ pracy jes nasępujący. W pierwszej kolejności przedsawiono założenia i paramery modelu. Nasępnie zaprezenowano dynamikę modelu oraz omówiono skuki wprowadzenia zmian w poliyce fiskalnej doyczących poziomu wydaków rządowych, udziału publicznych wydaków mająkowych i cykliczności prowadzonej poliyki. W dalszej kolejności poddano analizie różnice w oddziaływaniu poszczególnych kaegorii wydaków rządowych. Opracowanie kończy się podsumowaniem i przedsawieniem wniosków z przeprowadzonej analizy. Założenia modelu Model opiera się na nasępujących założeniach: 1. Warość oczekiwana sumy zdyskonowanych użyeczności gospodarsw domowych (U) jes określona wzorem posaci: 3 U = E e / b ^ln ^c + c ^ - a hg h + Ah ho. (1) = 1 i, G gdzie: g wydaki rządowe, c konsumpcja, h czas wolny, A miara wagi przypisywanej czasowi wolnemu, A >, b subiekywny czynnik dyskonowy, b Î (,1), g krańcowa sopa subsyucji pomiędzy konsumpcją prywaną a konsumpcją dóbr publicznych, g Î <,1>, a i,g udział publicznych wydaków inwesycyjnych w wydakach rządowych, a i,g Î (,1). Zaem w przyjęej funkcji użyeczności z niepodzielną pracą zakłada się, że konsumpcja publiczna (wydaki bieżące pańswa) sanowić może subsyu konsumpcji prywanej i wpływać na wysokość efekywnej konsumpcji gospodarsw domowych (por. [Chrisiano, Eichenbaum, 1992]). 2. Na dochody budżeowe składają się podaki niezależne od dochodu (czyli zw. podaki zryczałowane, lump sum ax, T ), a na wydaki budżeowe wydaki rządowe na zakup dóbr i usług (g ) oraz ransfery (Tr ). Przyjmując, że począkowy zasób obligacji wynosi zero, ograniczenie budżeowe jes więc posaci:

4 26 GOSPODARKA NARODOWA Nr 4/ / / (2) = 1 r j = 1 gdzie: r oznacza sopę procenową. 1 g = ^1 + r h j = 1 r j = 1 1 ^T ^1 + r h j - Tr h, W przypadku czasu ciągłego ograniczenie budżeowe określone równaniem (2) przyjmuje posać: gdzie: 3 3 # # (3) e -R g = e -R ^T - Tr h, = = R = # r d. (4) 3 = G 3. Wydaki inwesycyjne pańswa _ i i sanowią sałą część wydaków budżeowych: G i = a g. (5) G 4. Zasób kapiału publicznego _ k i zmienia się analogicznie jak zasób kapiału prywanego, czyli: i, G gdzie: d Î (,1) oznacza sopę deprecjacji kapiału. G G k + 1 = ^1 - dh k + ai, G g, (6) 5. Ograniczenie budżeowe gospodarsw domowych jes posaci: 3 3 / / (7) = 1 r j = c + w ^1 - lh@ = k + 6w - T + Tr@, ^1 + r h = 1 r ^1 + r h gdzie: k oznacza ilość kapiału, w sawkę płac naomias l podaż pracy. j j = 1 Ograniczenie budżeowe gospodarsw domowych, analogicznie jak w przypadku ograniczenia budżeowego pańswa, można w przypadku czasu ciągłego zapisać w posaci: j

5 Pior Krajewski, Efeky podażowe szoków fiskalnych w gospodarce polskiej = 3 3 # # (8) e -R c + w 1 - l + = k + e -R 6 ^ 6w - T + Tr@. = Wsawiając równanie (2) do równania (7) orzymuje się ograniczenie budżeowe gospodarsw domowych posaci: 3 3 / / (9) R 6c + w ^1 - l h@ = k + R 6w - = 1 = 1 kóre w przypadku czasu ciągłego przyjmuje posać: = # # (1) e -R c + w 1 - l = k + e -R 6 ^ h@ 6w - W równaniach (15) i (16) nie wysępują podaki oraz ransfery. Zaem, ponieważ zachowanie się gospodarsw domowych nie jes uzależnione od rozkładu w czasie podaków i ransferów, analizowany model doyczy zarówno przypadku, gdy budże jes zrównoważony w kolejnych okresach, jak i syuacji, gdy wysępuje deficy budżeowy wynikający z obniżki zryczałowanych podaków lub wzrosu ransferów Funkcja produkcji jes funkcją poęgową o sałych efekach skali względem kapiału prywanego i nakładu pracy, zależną od łącznej produkywności czynników produkcji oraz poziomu kapiału publicznego (por. [Baxer, King, 1993]): = 1 y e z i ig - i = k _ k i l (11) G 1 gdzie: y oznacza produkcję, z łączną produkywność czynników produkcji (TFP oal facor produciviy), q, q g Î (,1). 7. Źródło szoków w gospodarce sanowią szoki doyczące poziomu łącznej produkywności czynników produkcji oraz wydaków rządowych: z = 1 z z, N, 2 ^ - zh + z fz, fz, = _ vf, z i, z d ^, 1h, z >, (12) g = 1 g g, N, 2 ^ - gh + g lfz, + fg, fg, = _ vf, g i, g d ^, 1h, g >. (13) 3 Zaem zgodnie z ekwiwalencją ricardiańską wskazaną przez Barro [1974] rozkład podaków w czasie nie wpływa na pozosałe zmienne makroekonomiczne. Waro przy ym zaznaczyć, że ekwiwalencja ricardiańska, choć wynika z założeń eoreycznych, jes częso kwesionowana na gruncie prakycznym (por. [Tobin, 1978]). Przegląd możliwych przyczyn niewysępowania ekwiwalencji przedsawia m.in. Romer [2].

6 28 GOSPODARKA NARODOWA Nr 4/211 Zaem szoki sochasyczne doyczące poliyki fiskalnej oddziałują jednocześnie na bieżące i inwesycyjne wydaki rządowe. Ponado w modelu zakłada się, że wysokość wydaków rządowych może kszałować się pro- lub anycyklicznie. Dla k > poliyka fiskalna jes procykliczna. Naomias k < oznacza poliykę anyycyklinczą. 8. Wydaki rządowe oraz konsumpcja i inwesycje (i ) sanowią składniki agregaowego popyu: c + i + g = y (14) oraz zachodzi równanie przyrosu kapiału prywanego a więc orzymuje się: Tk + 1 = i - dk, (15) c = y + ^1 - dh k - k - g. (16) + 1 Paramery modelu Warości paramerów oszacowano w oparciu o dane kwaralne dla gospodarki polskiej z la oraz na podsawie lieraury. Wysępujące w modelu paramery pogrupować można na nasępujące grupy: paramery określające echnologię (sopa deprecjacji kapiału d, elasyczność produkcji względem kapiału q oraz oddziaływanie kapiału publicznego na wysokość produkcji q g ), paramery doyczące szoków echnologicznych _,, i, z z v, z 2 f i, G g v, g 2 f paramery określające poliykę fiskalną i szoki fiskalne _ a, l,, g, i, paramery charakeryzujące preferencje konsumena (czynnik dyskonowy b, miara wagi przypisywanej czasowi wolnemu względem konsumpcji A oraz krańcowa sopa subsyucji konsumpcji prywanej i publicznej g). W pracy większość ww. paramerów (j. paramery doyczące szoków echnologicznych, określające poliykę fiskalną i szok fiskalny oraz elasyczność produkcji względem kapiału) wyznaczono w oparciu o dane empiryczne dla gospodarki polskiej. Pozosałe paramery, głównie doyczące preferencji konsumena, przyjęo na podsawie lieraury, ze względu na brak możliwości ich precyzyjnego wyznaczenia w oparciu o dane makroekonomiczne. Warość elasyczności produkcji względem kapiału oszacować można bezpośrednio, na podsawie udziału nadwyżki operacyjnej bruo w globalnej warości dodanej (por. [Welfe, Florczak, 22]) bądź wyznaczyć reszowo, odejmując od jedności elasyczność produkcji względem zarudnienia, wyznaczoną jako udział w produkcji koszów pracy. Jak wskazuje Welfe [27], poszczególne

7 Pior Krajewski, Efeky podażowe szoków fiskalnych w gospodarce polskiej oszacowania elasyczności produkcji względem kapiału dla Polski znacząco się różnią, zawierając się w przedziale -25-,5. Trudności z jednoznacznym oszacowaniem elasyczności produkcji względem kapiału wynikają m.in. z faku, że paramer en ulega zmianom w czasie oraz brak jes jednoznacznych miar koszów pracy (por. [Welfe, 27]). W pracy elasyczność produkcji względem zarudnienia przyjęo na poziomie,6, na podsawie oszacowania udziału koszów pracy w PKB z uwzględnieniem składek na ubezpieczenia społeczne płaconych przez pracodawcę, koszów pracy osób samozarudnionych oraz dochodów z pracy w szarej srefie. W rezulacie orzymano elasyczność produkcji względem kapiału na poziomie,4. W części modeli DSGE dla gospodarki polskiej przyjmuje się niższą elasyczność produkcji względem kapiału. Przykładowo u Bukowskiego i in. [25] analizowany paramer wynosi,3, Grabka, Kłosa i Uzig-Lenarczyk [27] jes równy,28, naomias w pracy Kolasy [28] zosał przyjęy na poziomie,33. Z drugiej srony Kucha i Piła [21] w modelu DSGE dla gospodarki polskiej przyjęli znacznie wyższą elasyczność produkcji względem kapiału, równą,54. Sopę deprecjacji kapiału zgodnie z lieraurą przedmiou dla gospodarki amerykańskiej (począwszy od pionierskiego arykułu [Kydlanda i Prescoa, 1982]), a akże lieraurą doyczącą dynamicznych sochasycznych modeli równowagi ogólnej (modeli DSGE, Dynamic Sochasic General Equilibrium) dla gospodarki polskiej (por. [Bukowski i in., 25], [Grabek, Kłos, Uzig-Lenarczyk, 27], [Kolasa, 28]), przyjęo na poziomie,25 w ujęciu kwaralnym. Naomias paramer q g założono na poziomie,3 (analogicznie jak u [Hulen, Schwab, 1993], por. eż [Surm, 1998]). Współczynnik auoregresji oraz wariancja łącznej produkywności czynników produkcji r z wyznaczone zosały w oparciu o równanie Solowa na podsawie odsezonowanych danych kwaralnych z usunięym rendem 4. Na podsawie esymacji współczynnik auoregresji orzymano na poziomie,61. Naomias wariancję s e,z 2 wyznaczono na akim poziomie, aby odchylenie sandardowe łącznej produkywności czynników produkcji w modelu zrównać z rzeczywisą zmiennością łącznej produkywności czynników produkcji, orzymując odchylenie sandardowe składnika losowego równe,1. Średnią warość łącznej produkywności czynników produkcji (z) znormalizowano do zera. Analogicznie jak w przypadku łącznej produkywności czynników produkcji, współczynnik auoregresji oraz wariancja wydaków rządowych wyznaczone zosały w oparciu o odsezonowane dane kwaralne z usunięym rendem. Na podsawie esymacji współczynnik auoregresji orzymano na poziomie,34. 4 W celu usunięcia rendu i sezonowości zasosowano filr Hodricka-Prescoa oraz Census X12 Zasosowane sandardowe meody odsezonowania danych i eliminowania rendu umożliwiają porównywalność orzymanych wyników z innymi badaniami, choć z drugiej srony posiadają wady charakerysyczne dla meod mechanicznych (por. np. [Mc Morrow, Roger, 21]). W przypadku wysępowania ylko jednego źródła szoków odchylenie sandardowe łącznej produkywności czynników produkcji można również wyznaczyć na akim poziomie, aby odchylenie sandardowe produkcji w modelu zrównać z rzeczywisą zmiennością produkcji (por. [Hansen, 1985]).

8 3 GOSPODARKA NARODOWA Nr 4/211 Wariancję s e,g 2 przyjęo na akim poziomie, by odchylenie sandardowe wydaków rządowych w modelu zrównać z rzeczywisą zmiennością wydaków rządowych w gospodarce polskiej. Paramer g wyznaczono zrównując średni udział wydaków rządowych w PKB w modelu z rzeczywisym średnim udziałem wydaków rządowych w PKB w analizowanym okresie. Naomias paramer a i,g przyjęo na poziomie równym udziałowi wydaków mająkowych w wydakach budżeowych ogółem. Jak wskazuje Mackiewicz [21] w gospodarce polskiej nie można swierdzić saysycznie isonej zależności pomiędzy poziomem wydaków publicznych a sanem koniunkury, zaem w modelu ukazującym podażowy wpływ wydaków rządowych przyjęo k = 6. Krańcową sopę subsyucji konsumpcji prywanej na podsawie lieraury przyjęo na poziomie,23 (por. [Aschauer, 1985], [Heijdra, Lighar, 1997]) 7. Czynnik dyskonujący założono na sandardowym poziomie,99 w ujęciu kwaralnym. Paramer określający miarę wagi przypisywanej czasowi wolnemu względem konsumpcji obliczono w oparciu o równanie posaci: 1 c l - 1m^1 - ih A = k, 1 - d y przyjmując średni udział czasu pracy równy 1/3, podobnie jak w opracowaniu Bukowskiego i in. [25]. Dynamika modelu Na podsawie przyjęych założeń uzyskuje się nasępujące równania określające dynamikę modelu: 1. Równanie Eulera: c 1 + c^1 - a hg 1 y = be e c + c 1 - a g ci ^ h k i, G + 1 i, G Wewnąrzokresowe równanie podaży pracy: + 1 (17) dmo, (18) ^1 - ihy = A^c + c^1 - ai, Ghgh l, (19) 3. Równania (12)-(13) określające sochasyczne kszałowanie się łącznej produkywności czynników produkcji oraz wydaków rządowych, 6 W dalszej części rozdziału uchylono o założenie, badając oddziaływanie poliyki fiskalnej w przypadku prowadzenia poliyki procyklicznej i anycyklicznej. 7 W modelu zgodnie z dominującym w lieraurze podejściem przyjęo, że konsumpcja publiczna i prywana są dobrami subsyucyjnymi. Wnioski wynikające z wysępowania komplemenarności pomiędzy konsumpcją prywaną i publiczną przedsawiono w Ambler, Bouakez, Cardia [21].

9 Pior Krajewski, Efeky podażowe szoków fiskalnych w gospodarce polskiej Funkcję produkcji określoną równaniem (11), 5. Warunki ograniczające (6) oraz (16). W oparciu o oprogramowanie Dynare 4.1.3, wygenerowane zosały zmienne symulowane modelu oraz ich reakcje na szoki doyczące wydaków rządowych oraz łącznej produkywności czynników produkcji 8. W ramach analizy, w jakim sopniu model poprawnie odwzorowuje rzeczywise zależności pomiędzy zmiennymi, porównane zosały korelacje między zmiennymi symulowanymi z analogicznymi korelacjami pomiędzy rzeczywisymi zmiennymi dla gospodarki polskiej. Współczynniki korelacji dla zmiennych symulowanych oraz rzeczywisych obrazują ablica 1 oraz ablica 2. Współczynniki korelacji zmiennych rzeczywisych Tablica 1 Zmienna Produkcja (y) Kapiał (k) Zarudnienie (l) Konsumpcja (c) Wydaki rządowe (g) Produkcja (y) Kapiał (k), Zarudnienie (l),78, Konsumpcja (c),57,21, Wydaki rządowe (g),2,5,3,51 1. TFP (z),75,1,24,38,19 1 * Korelacje zmiennych rzeczywisych doyczą danych odsezonowanych z usunięym rendem Źródło: Kucha, Piła [21], opracowanie własne Współczynniki korelacji zmiennych symulowanych model uwzględniający szoki fiskalne Zmienna Produkcja (y) Kapiał (k) Zarudnienie (l) Konsumpcja (c) Wydaki rządowe (g) Produkcja (y) Kapiał (k), Zarudnienie (l),94, Konsumpcja (c),42,91, Wydaki rządowe (g),4,7,7,46 1. TFP (z),99,37,96,39, 1 Źródło: opracowanie własne TFP (z) Tablica 2 Model relaywnie dobrze odwzorowuje korelacje pomiędzy wielkością PKB pozosałymi zmiennymi. Zarówno w przypadku danych rzeczywisych, jak i symulowanych produkcja jes najsilniej skorelowana z zarudnieniem oraz łączną produkywnością czynników produkcji, a najsłabiej z wydakami rządowymi i kapiałem. 8 Zasosowanie oprogramowania Dynare w dynamicznych, sochasycznych modelach równowagi ogólnej jes szczegółowo omówione w Barillas i in. [27] oraz Griffoli [27]. TFP (z)

10 32 GOSPODARKA NARODOWA Nr 4/211 W modelu wysępuje bardzo silna korelacja dodania pomiędzy konsumpcją a ilością kapiału, kóra nie ma odzwierciedlania w danych rzeczywisych. Bliski jedności współczynnik korelacji między ilością kapiału a konsumpcją wynika z faku, że w modelu zarówno szoki echnologiczne, jak i szoki fiskalne wywierają jednokierunkowy wpływ na kapiał oraz konsumpcję. Dodani szok echnologiczny podwyższa ilość kapiału oraz zwiększa konsumpcję, naomias wzros wydaków rządowych obniża obie analizowane zmienne. Dla danych rzeczywisych wysępuje dodania korelacja pomiędzy wydakami rządowymi a wszyskimi pozosałymi zmiennymi. Naomias dla zmiennych symulowanych dodania korelacja wysępuje ylko w przypadku zależności między wydakami rządowymi a PKB oraz wielkością zarudnienia. Ujemna korelacja, odmiennie niż dla danych rzeczywisych, wysępuje pomiędzy wydakami rządowymi a wielkością kapiału i konsumpcji. Wynika o z faku, że w modelu wpływ poliyki fiskalnej na zachowanie gospodarsw domowych odbywa się głównie poprzez efek mająkowy. Wzros wydaków rządowych powoduje negaywny efek mająkowy, a w efekcie ograniczenie konsumpcji i ilości kapiału. Naomias w rzeczywisej gospodarce wysępuje również efek popyowy zwiększenie wydaków rządowych powoduje wzros agregaowego popyu i poprzez efek mnożnikowy również konsumpcji. Na wysępowanie w modelu ujemnej zależności pomiędzy konsumpcją a wydakami rządowymi wpływa również fak, że konsumpcja publiczna sanowi w modelu dobro subsyucyjne względem konsumpcji prywanej. W rezulacie wzros wydaków rządowych dodakowo ogranicza wysokość konsumpcji prywanej. Porównując analizowany model z modelem Hansena nieuwzględniającym poliyki fiskalnej opracowanym przez Kuchę i Piła [21] zaobserwować można, że wprowadzenie do modelu wydaków rządowych znacznie zmniejsza korelację pomiędzy konsumpcją prywaną a produkcją (por. ablica 3). W rezulacie, o ile w modelu Kuchy i Piła uzyskano współczynnik korelacji pomiędzy ymi zmiennymi wyższy niż dla danych rzeczywisych, o yle w modelu uwzględniającym poliykę fiskalną jes on niedoszacowany. Tablica 3 Współczynniki korelacji zmiennych symulowanych model nieuwzględniający poliyki fiskalnej Zmienna Produkcja (y) Kapiał (k) Zarudnienie (l) Konsumpcja (c) Produkcja (y) Kapiał (k), Zarudnienie (l),98, Konsumpcja (c),66,94,5 1. TFP (z) 1,,4,97,69 1 Źródło: Kucha, Piła [21] TFP (z) Porównanie wyników modelu z rezulaami orzymanymi przez Kuchę i Piła ukazuje również, że rozszerzenie modelu o poliykę fiskalną zmniejsza korelacje

11 Pior Krajewski, Efeky podażowe szoków fiskalnych w gospodarce polskiej pomiędzy łączną produkywnością czynników produkcji a pozosałymi zmiennymi, przybliżając je do wielkości wysępujących w gospodarce polskiej. Oddziaływanie zmian w wydakach rządowych W modelu wysępują dwa źródła szoków zmiany w wydakach rządowych oraz szoki echnologiczne. Wpływ dodaniego szoku echnologicznego jes analogiczny jak w sandardowym modelu RBC wzros łącznej produkywności czynników produkcji zwiększa zarówno poziom zarudnienia, kapiału, produkcji, jak i konsumpcji 9. Naomias wzros wydaków rządowych, choć powoduje wzros PKB, o jednocześnie obniża warość konsumpcji. Rysunek 1 przedsawia oddziaływanie szoku w poliyce fiskalnej, polegającego na rwającym 1 rok podwyższeniu wydaków rządowych o 1% PKB, na kszałowanie się poszczególnych zmiennych w modelu (jeden okres oznacza kwarał). Rysunek 1. Oddziaływanie rwającego jeden rok (4 kwarały) wzrosu wydaków rządowych o 1% PKB na procenowe odchylenie poszczególnych zmiennych od poziomu bazowego (dane kwaralne),4 produkcja,4 zarudnienie,2, kapiał konsumpcja -,1 -,5 -, wydaki_rządowe,5 kapiał_publiczny Źródło: opracowanie własne 9 Wynikające z modelu skuki zmian doyczących łącznej produkywności czynników produkcji są analogiczne jak w pracy Kuchy i Piła [21]. Szczegółowy opis oddziaływania szoku echnologicznego przedsawiony jes w ww. pracy.

12 34 GOSPODARKA NARODOWA Nr 4/211 W analizowanym modelu negaywny wpływ wydaków rządowych na konsumpcję wynika z dwóch przyczyn: wydaki rządowe sanowią subsyu konsumpcji prywanej, wyższe wydaki rządowe powodują drenaż zasobów z gospodarki i poprzez negaywny efek mająkowy ograniczają konsumpcję. Pierwszy z wymienionych efeków wysępuje jedynie w okresie wysępowania szoku, czyli przez pierwsze 4 kwarały. Naomias obniżenie się konsumpcji prywanej wynikające z negaywnego efeku mająkowego ma charaker bardziej długorwały, ponieważ gospodarswa domowe sarają się ograniczyć wahania konsumpcji i rozkładają w czasie skuki negaywnego efeku mająkowego. Negaywny efek mająkowy powoduje również ograniczenie czasu wolnego, a co za ym idzie wzros zarudnienia. Jednocześnie maleje ilość kapiału, kóry jes przejadany w celu wygładzenia poziomu konsumpcji. Z jednej srony zaem wyższe zarudnienie wpływa na wzros PKB, a z drugiej srony ograniczenie ilości kapiału obniża warość produkcji. Począkowo wzros produkcji wynikający z wyższego poziomu zarudnienia jes znacznie silniejszy niż ograniczenie produkcji na skuek niższego poziomu kapiału. Jednak wraz z obniżaniem się zarudnienia do poziomu wyjściowego produkcja ulega ograniczeniu. W rezulacie oddziaływanie szoku fiskalnego na poziom PKB szybko wygasa. Po około 1,5 roku (6 kwarałach) PKB jedynie nieznacznie przewyższa poziomu wyjściowy. W okresie ym urzymywanie się produkcji powyżej poziomu wyjściowego wynika przede wszyskim z wyższego poziomu kapiału publicznego. W analizowanym modelu wydaki rządowe oddziałują bowiem na PKB nie ylko poprzez efek mająkowy, ale i poprzez wpływ na kszałowanie się kapiału publicznego. Inwesycyjne wydaki rządowe w okresie rwania szoku zwiększają zasób kapiału publicznego, kóry zgodnie z funkcją określoną równaniem (11) powoduje wzros produkcji. W analizowanym modelu efek podażowy wzrosu wydaków rządowych wpływa zaem na zwiększenie PKB poprzez dwa wzmacniające się efeky: negaywny efek mająkowy powoduje ograniczenie czasu wolnego oraz wzros zarudnienia i produkcji, wynikający z wyższych inwesycyjnych wydaków rządowych wzros kapiału publicznego zgodnie z funkcją produkcji oddziałuje na możliwości wywórcze. Na podsawie symulacji orzymuje się, że w okresie urzymywania się zwiększonych wydaków rządowych nasępuje obniżenie inwesycji. Zmniejszenie się inwesycji w przejściowym okresie zwiększonych wydaków rządowych ma na celu wygładzenie wahań konsumpcji nasępuje przesunięcie środków z inwesycji na konsumpcję, ak by nie dopuścić do gwałownego obniżenia się konsumpcji w przejściowym okresie drenażu zasobów z gospodarki. Gdy wydaki rządowe wracają do poziomu sprzed szoku nasępuje nieznaczny wzros inwesycji, mający na celu odbudowanie ilości kapiału prywanego. Na skuek przejściowej zmiany wydaków rządowych w okresie szoku zmianie ulegają również ceny czynników produkcji. Sawka płac ulega obniżeniu, naomias sopa procenowa wzrasa. W okresie dososowywania się gospo-

13 Pior Krajewski, Efeky podażowe szoków fiskalnych w gospodarce polskiej darki po szoku, sawka płac oraz sopa procenowa sopniowo powracają do wyjściowego poziomu. Jak wspomniano wcześniej, na podsawie modelu orzymuje się ujemną zależność pomiędzy wydakami rządowymi i konsumpcją, kóra nie ma powierdzenia w danych rzeczywisych. Jedną z przyczyn wysępowania w modelu ujemnej korelacji pomiędzy ymi zmiennymi jes przyjęcie założenia, że konsumpcja prywana i publiczna są dobrami subsyucyjnymi. Choć założenie o jes częso przyjmowane w lieraurze (por. [Aschauer, 1988], [Chrisiano, Eichenbaum, 1992]), o brak jes w Polsce badań powierdzających wysępowanie i określających poziom subsyucyjności pomiędzy konsumpcją prywaną a publiczną. W przypadku gdy konsumpcja prywana i publiczna nie są dobrami subsyucyjnymi zmniejszeniu ulega ujemna korelacja pomiędzy wydakami rządowymi a konsumpcją. Zaem uchylenie założenia o wysępowaniu subsyucyjności konsumpcji prywanej i publicznej polepsza właściwości saysyczne modelu 1. Jeżeli konsumpcja prywana i publiczna nie są dobrami subsyucyjnymi, wpływ wzrosu wydaków rządowych na kszałowanie się produkcji jes silniejszy. Wynika o z faku, że w ym przypadku negaywny efek mająkowy silniej oddziałuje na gospodarswa domowe. Wyższe wydaki rządowe sanowią bowiem drenaż zasobów z gospodarki, a nie wpływają na wyższą użyeczność gospodarsw domowych. W rezulacie w większym sopniu, niż w przypadku wysępowania subsyucyjności pomiędzy konsumpcją prywaną a publiczną, zmniejszeniu ulega czas wolny, a zwiększeniu zarudnienie. Relaywnie słabiej na szok fiskalny reaguje naomias konsumpcja prywana. Wyższa konsumpcja publiczna nie sanowi bowiem w ym przypadku subsyuu względem niższej konsumpcji gospodarsw domowych, kóre nie chcąc doprowadzić do dużych wahań użyeczności jedynie w ograniczonym zakresie ograniczają poziom konsumpcji. Z modelu wynika, że w pierwszym kwarale po wysąpieniu szoku fiskalnego produkcja ulega zwiększeniu o,2%. Oszacowany efek podażowy wzrosu wydaków rządowych jes nieznacznie wyższy niż wynikający z pracy Bukowskiego i in. [25], według kórych rwające jeden rok podwyższenie konsumpcji publicznej o 1% PKB zwiększa w począkowym okresie produkcję o ok,15%. Zarazem, jak wskazują Bukowski i in. (25), wydłużenie rwania szoku fiskalnego zwiększa jego siłę oddziaływania na gospodarkę. Zgodnie z oszacowaniami auorów w przypadku urzymywania się wyższego poziomu wydaków rządowych przez 16 kwarałów począkowy wzros produkcji wynosi prawie,4% PKB. Porównując orzymane wyniki z modelem Baxer i Kinga [1993] orzymuje się, że podażowy wpływ zwiększenia wydaków rządowych jes w gospodarce polskiej jes relaywnie słabszy niż w gospodarce amerykańskiej. Zgodnie z wynikami Baxer i Kinga w przypadku rwającego czery laa podwyższenia 1 Z ego względu w zaprezenowanych w dalszej części opracowania analizach doyczących wpływu zmian w poliyce fiskalnej oparo się na modelu, w kórym nie wysępuje subsyucyjność pomiędzy konsumpcją prywaną a publiczną. Na podsawie modelu zakładającego, że konsumpcje e są dobrami subsyucyjnymi orzymuje się analogiczne wnioski.

14 36 GOSPODARKA NARODOWA Nr 4/211 o 1% PKB poziomu wydaków rządowych produkcja w pierwszym roku rośnie o,6%, a nasępnie sopniowo zbiega do poziomu sprzed wysąpienia szoku fiskalnego. Wyższy wzros PKB wynika przy ym częściowo z dłuższego, niż w modelu dla gospodarki polskiej, założonego okresu rwania szoku fiskalnego. Jednocześnie opare na modelu DSGE badania Caraianiego [21] ukazują, że siła podażowego oddziaływania poliyki fiskalnej na kszałowanie się produkcji jes w gospodarce polskiej podobna jak w innych krajach regionu (w Czechach, na Węgrzech i w Rumunii). Udział wydaków mająkowych W dyskursie na ema reformy finansów publicznych częso wskazuje się, że z punku widzenia oddziaływania na wzros gospodarczy korzysne jes zwiększanie udziału wydaków mająkowych. Poniżej przedsawione zosały wynikające z modelu podażowe skuki przejściowej, jednorazowej zmiany o 1 punk proc. udziału mająkowych wydaków rządowych w wydakach ogółem. Rysunek 2. Wpływ jednorazowego, przejściowego zwiększenia udziału mająkowych wydaków publicznych w wydakach rządowych ogółem (o 1 pk proc.) na procenowe odchylenie poszczególnych zmiennych od poziomu bazowego (dane kwaralne),2 produkcja,2 zarudnienie, , ,2 kapiał,2 konsumpcja,1, kapiał_publiczny, Źródło: opracowanie własne

15 Pior Krajewski, Efeky podażowe szoków fiskalnych w gospodarce polskiej W analizowanym modelu na wydaki rządowe składają się zarówno wydaki bieżące, jak i mająkowe. Mechanizm oddziaływania każdej z ych kaegorii budżeowych jes odmienny. Wydaki bieżące oddziałują poprzez efek mająkowy, naomias mająkowe poprzez funkcję produkcji. Jak wynika z orzymanych symulacji oddziaływanie wydaków mająkowych jes silniejsze niż oddziaływanie wydaków bieżących. W rezulacie zamiana części wydaków bieżących na mająkowe powoduje wzros produkcji. Podniesienie wydaków mająkowych oddziałuje na podwyższenie poziomu kapiału publicznego, kóry z kolei wpływa na kszałowanie się produkcji w sposób analogiczny jak łączna produkywność czynników produkcji. Nasępuje zaem zwiększenie poziomu konsumpcji, kapiału oraz zarudnienia. Wynikający ze zwiększenia wydaków mająkowych wzros konsumpcji i kapiału jes ponado wzmocniony przez działanie pozyywnego efeku mająkowego wynikającego ze zmniejszenia bieżących wydaków rządowych. Mimo że zwiększenie udziału wydaków mająkowych jes jednorazowe, o wynikające z niego podwyższenie kapiału publicznego jes relaywnie rwałe. Kapiał publiczny zbiega bowiem do wyjściowego poziomu bardzo powoli, jedynie na skuek deprecjacji. W rezulacie skuki jednorazowego zwiększenia wydaków mająkowych urzymują się przez wiele okresów, dłużej niż w przypadku analizowanych w modelu przejściowych szoków echnologicznych. Na podsawie modelu orzymuje się zaem, że zwiększenie w wydakach rządowych udziału publicznych wydaków mająkowych wywiera pozyywny wpływ na gospodarkę w sposób relaywnie rwały podwyższa produkcję, konsumpcję, zarudnienie i poziom kapiału (zarówno publicznego, jak i prywanego). Zbliżone wyniki orzymano dla gospodarki amerykańskiej zgodnie z oszacowaniami Baxer i Kinga [1993] zwiększenie publicznych wydaków mająkowych silnie oddziałuje na wzros kapiału, zarudnienia oraz produkcji. Wpływ cykliczności poliyki fiskalnej Jak wskazano wcześniej wydaki rządowe w Polsce nie są uzależnione od wahań koniunkury 11. Jednocześnie anycykliczne kszałowanie się wydaków budżeowych jes wskazywane jako jeden z mechanizmów oddziaływania pańswa na ograniczenie flukuacji gospodarczych (por. np. [Giorno, Richardson, Roseveare, van den Noord, 1995], [Brandner, Diebalek, Schuberh, 1998], [Brunila, Bui, in Veld, 22]). Z ego względu analizie poddany zosał wpływ procyklicznego i anycyklicznego kszałowania się wydaków rządowych na podażowe oddziaływanie poliyki fiskalnej. 11 Wahania koniunkury oddziałują naomias na sronę dochodową budżeu, a akże na część ransferów po sronie wydakowej, w ym zasiłki dla bezrobonych (por. [Coricelli, Ercolani, 22], [Józefiak, Krajewski, Mackiewicz, 25], [Krajewski, 25]). Procykliczność wpływów podakowych (a akże anycykliczne kszałowanie się ransferów) nie oddziałuje jednak na dynamikę modelu, w kórym rozkład podaków i ransferów, zgodnie z ekwiwalencją ricardiańską nie wpływa na pozosałe zmienne makroekonomiczne.

16 38 GOSPODARKA NARODOWA Nr 4/211 Kszałowanie się wydaków rządowych w ramach cyklu określa równanie (13). W przypadku, gdy kw g,y > pańswo prowadzi poliykę procykliczną, naomias dla kw g,y < wysępuje poliyka anycykliczna. W przypadku anycyklicznej poliyki fiskalnej reakcja produkcji na szok echnologiczny jes nieznacznie niższa, niż w syuacji gdy wydaki rządowe mają charaker procykliczny. Jednocześnie na podsawie analizowanego modelu podażowego orzymuje się, że w przypadku anycyklicznej poliyki fiskalnej w reakcji na szok echnologiczny nasępują większe zmiany w poziomie konsumpcji i kapiału. Wynika o z faku, w przypadku poliyki anycyklicznej wraz ze spadkiem PKB nasępuje wzros wydaków rządowych, kóry poprzez negaywny efek mająkowy prowadzi co prawda do ograniczenia spadku produkcji, ale jednocześnie do obniżenia ilości kapiału i konsumpcji. W rezulacie efeky podażowe anycyklicznej poliyki fiskalnej prowadzą do pogłębienia się wahań konsumpcji i kapiału wynikających z szoków echnologicznych. Z drugiej srony efeky podażowe anycyklicznej poliyki fiskalnej prowadzą do zmniejszenia się wahań zarudnienia. W przypadku ak prowadzonej poliyki fiskalnej nasępujący na skuek pozyywnego szoku echnologicznego wzros zarudnienia jes częściowo niwelowany przez owarzyszący spadkowi wydaków rządowych pozyywny efek mająkowy. Efek mająkowy prowadzi bowiem w ym przypadku do zwiększenia czasu wolnego i spadku zarudnienia. Anycykliczna poliyka fiskalna, poprzez efek mająkowy, może doprowadzić nawe do syuacji, w kórej pozyywny szok echnologiczny skukować będzie nie wzrosem, lecz spadkiem zarudnienia. W ablicy 4 ukazany zosał wpływ prowadzonej poliyki fiskalnej na wielkość flukuacji zmiennych symulowanych. Tablica 4. Odchylenia sandardowe zmiennych symulowanych w przypadku prowadzenia acyklicznej, procyklicznej i anycyklicznej poliyki fiskalnej Zmienna Odchylenie sandardowe zmiennej Poliyka acykliczna Poliyka procykliczna Poliyka anycykliczna Produkcja (y),7,9,6 Kapiał (k),45,21,77 Zarudnienie (l),1,2,1 Konsumpcja (c),2,1,3 Wydaki rządowe (g),3,11,11 TFP (z),1,1,1 Źródło: opracowanie własne Zaware w ablicy 4 wyniki powierdzają, że podażowe efeky poliyki fiskalnej co prawda zmniejszają flukuacje produkcji, ale z drugiej srony prowadzą do zwiększenia wahań kapiału i konsumpcji. Zaem na podsawie analizy efeków podażowych orzymuje się, że anycykliczna poliyka fiskalna nie jes skuecznym narzędziem niwelowania wynikających z flukuacji gospodarczych wahań konsumpcji prywanej.

17 Pior Krajewski, Efeky podażowe szoków fiskalnych w gospodarce polskiej Oddziaływanie podażowe poszczególnych kaegorii wydaków W doychczasowej analizie przyjęo założenie, że szoki w poliyce fiskalnej doyczą łącznego poziomu wydaków rządowych. Jednocześnie charaker podażowego oddziaływania wydaków rządowych uzależniony jes od ego, czy dany wydaek ma charaker bieżący, czy eż mająkowy. Ponado w przypadku wydaków bieżących wpływ poliyki fiskalnej na konsumpcję uzależniony jes od subsyucyjności danego wydaku względem konsumpcji prywanej. W celu idenyfikacji podażowego oddziaływania poszczególnych kaegorii wydakowych przyjęo, że w ramach poliyki fiskalnej wysępują rzy rodzaje wydaków rządowych: G wydaki mająkowe _ i i, wydaki bieżące niebędące subsyuami względem konsumpcji prywanej NS _ g i, wydaki bieżące doskonale subsyucyjne względem konsumpcji prywanej S _ g i. Analizowane kaegorie wydakowe składają się na łączne wydaki rządowe pańswa: G i + g + g = g. (2) NS S Założono, że połowę bieżących wydaków rządowych sanowią wydaki subsyucyjne względem konsumpcji prywanej. Funkcja użyeczności gospodarsw domowych przyjmuje w analizowanej wersji modelu posać: 3 U = E e / b _ ln _ c + g i + Ah io. (21) = S Dla każdej z analizowanych kaegorii wydakowych wysępują osobne szoki fiskalne, analogiczne jak w przypadku równania (13). Na podsawie przyprowadzonych symulacji orzymuje się, że wzros mająkowych wydaków inwesycyjnych wywiera na pozosałe zmienne wpływ zbliżony do oddziaływania pozyywnego szoku echnologicznego. Wyższe wydaki mająkowe podwyższają zarówno poziom zarudnienia, kapiału, produkcji, jak i konsumpcji. Oddziaływanie na produkcję jes w ym przypadku relaywnie rwałe z nasępujących, wzmacniających się powodów: wyższy poziom wydaków mająkowych przekłada się na wielolenie urzymywanie się kapiału publicznego powyżej poziomu wyjściowego, szok fiskalny doyczący poziomu wydaków mająkowych wygasa sopniowo, przez kilka okresów podwyższając poziom kapiału publicznego. W rezulacie, w wyniku symulacji orzymuje się, że jeszcze po 1 laach od momenu wysąpienia poziom produkcji urzymuje się na poziomie isonie wyższym od poziomu wyjściowego.

18 4 GOSPODARKA NARODOWA Nr 4/211 Zupełnie odmienne rezulay orzymuje się w przypadku szoków doyczących wydaków bieżących. Zwiększenie bieżących wydaków rządowych wywiera w analizowanym przypadku jedynie przejściowy wpływ na poziom PKB. Już po ok. półora roku (6 kwarałach) PKB wraca do poziomu wyjściowego. Naomias poziom konsumpcji przez dłuższy czas urzymuje się poniżej poziomu wyjściowego. Zaem wzros bieżących wydaków rządowych niebędących subsyuami konsumpcji prywanej powoduje relaywnie rwałe obniżenie konsumpcji i jedynie krókorwały wzros PKB. Jednocześnie na skuek negaywnego efeku mająkowego nasępuje wzros zarudnienia i obniżenie poziomu kapiału. Naomias wpływ szoków doyczących wydaków rządowych będących doskonałymi subsyuami konsumpcji prywanej ogranicza się do oddziaływania na konsumpcję prywaną. Zmiany w ej kaegorii wydaków nie oddziałują na wysokość produkcji, zarudnienia czy kapiału. Podwyższenie wydaków rządowych powoduje w ym przypadku analogiczne obniżenie konsumpcji prywanej i w rezulacie nie oddziałuje na poziom użyeczności gospodarsw domowych oraz ich decyzje doyczące czasu pracy i ilości kapiału. Zaem na podsawie modelu orzymuje się, że bieżące wydaki rządowe nie oddziałują na kszałowanie się produkcji w dłuższym okresie. Co więcej, w przypadku doskonałych subsyuów konsumpcji prywanej nie wysępuje nawe krókookresowe oddziaływanie wydaków rządowych na kszałowanie się produkcji. Podsumowanie W pracy poddano analizie podażowe oddziaływanie poliyki fiskalnej na flukuacje gospodarcze w Polsce. Analizę przeprowadzono w oparciu o należący do grupy modeli realnego cyklu koniunkuralnego model Hansena z niepodzielną pracą, kóry dososowano do warunków gospodarki polskiej i rozszerzono o założenia doyczące poliyki fiskalnej. Na podsawie przeprowadzonych symulacji orzymuje się, że model relaywnie dobrze odwzorowuje korelacje pomiędzy wielkością PKB i pozosałymi zmiennymi. Nie ma naomias powierdzenia w danych rzeczywisych wynikająca z modelu ujemna zależność pomiędzy wydakami rządowymi i konsumpcją, szczególnie silna w przypadku przyjęcia założenia o wysępowaniu subsyucyjności pomiędzy konsumpcją prywaną i publiczną. Jednocześnie porównanie wyników modelu z rezulaami orzymanymi przez Kuchę i Piła ukazuje, że rozszerzenie modelu o poliykę fiskalną zmniejsza korelację pomiędzy łączną produkywnością czynników produkcji a produkcją, przybliżając ją do wielkości wysępującej w gospodarce polskiej. Z analizowanego modelu, zakładającego finansowanie wydaków rządowych podakami nie uzależnionymi od dochodu, wynika, że wzros wydaków rządowych wpływa na zwiększenie PKB poprzez dwa wzmacniające się efeky podażowe. Z jednej srony negaywny efek mająkowy powoduje ograniczenie czasu wolnego oraz wzros zarudnienia i produkcji. Z drugiej srony wynikający

19 Pior Krajewski, Efeky podażowe szoków fiskalnych w gospodarce polskiej z wyższych inwesycyjnych wydaków rządowych wzros kapiału publicznego oddziałuje na możliwości wywórcze. Zgodnie z przewidywaniami modelu zwiększenie w wydakach rządowych udziału wydaków mająkowych wywiera pozyywny wpływ na gospodarkę w sposób relaywnie rwały podwyższa produkcję, konsumpcję, zarudnienie i poziom kapiału. Ponado z modelu wynika, że anycykliczna poliyka fiskalna co prawda zmniejsza flukuacje produkcji, ale jednocześnie prowadzi do zwiększenia wahań kapiału i konsumpcji. Zaem anycykliczna poliyka fiskalna nie jes w ym przypadku skuecznym narzędziem niwelowania wynikających z flukuacji gospodarczych wahań konsumpcji prywanej. W pracy poddano również analizie podażowe efeky poszczególnych kaegorii wydaków rządowych. Zgodnie z wynikami symulacji wydaki mająkowe wpływają w sposób relaywnie rwały na kszałowanie się produkcji. Wzros wydaków bieżących wywiera naomias jedynie przejściowy wpływ na poziom PKB. Ponado czym silniejszym subsyuem konsumpcji prywanej jes konsumpcja publiczna, ym słabsze oddziaływanie wydaków rządowych na kszałowanie się produkcji. Przedsawione wnioski doyczą analizowanych w modelu podażowych efeków poliyki fiskalnej i pomijają jej efeky popyowe, w wyniku kórych w gospodarce wysępuje dodania korelacja pomiędzy wydakami rządowymi a konsumpcją. Przedsawione w pracy wyniki ukazują, że podażowe skuki zwiększenia wydaków rządowych są w kliku aspekach odmienne niż efeky popyowe. Przede wszyskim przeciwny jes kierunek oddziaływania na konsumpcję prywaną, co m.in. rzuuje na odmienne skuki prowadzenia anycyklicznej poliyki fiskalnej. Bibliografia Ambler S., Bouakez H., Cardia E., [21], Does he Crowding in Effec of Public Consumpion Undermine Neoclassical Models, CIREQ working paper, Concordia Universiy. Aschauer D., [1985], Fiscal Policy and Aggregae Demand, American Economic Review, 75. Aschauer D., [1988], The Equilibrium Approach o Fiscal Policy, Journal of Money, Credi and Banking, No. 2. Barillas F., Colacio R., Kiao S., Mahes Ch., Sargen T.J., Shin Y., [27], Pracicing Dynare, hp:// Barro R., [1974], Are Governmen Bonds Ne Wealh?, Journal of Poliical Economy, No. 82. Baxer M., King R.G., [1993], Fiscal Policy in General Equilibrium, The American Economic Review, Vol. 83, No. 3. Brandner P., Diebalek L., Schuberh H., [1998], Srucural Budge Deficis and Susainabiliy of Fiscal Posiions in he European Union, Oeserreichische Naionalbank, Working Paper No. 26, Wien. Brunila A., Bui M., in ' Veld J., [22], Fiscal policy in Europe: how effecive are auomaic sabilisers?, European Economy, Economic Papers No Bukowski M., Kowal P., Lewandowski P., Zawisowski J., [25], Srukura i poziom wydaków sekora finansów publicznych a syuacja na rynku pracy. Doświadczenia międzynarodowe i wnioski dla Polski, NBP, Warszawa.

20 42 GOSPODARKA NARODOWA Nr 4/211 Caraiani P., [21], Fiscal policy in CEE Counries. Evidence from Czech Republic, Hungary, Poland and Romania, Cerge EI Working Paper. Chrisiano L.J., Eichenbaum M., [1992], Curren Real Business Cycle Theory and Aggregae Labor Marke Flucuaions, American Economic Review, 82. Coricelli F., Ercolani V., [22], Cyclical and Srucural deficis on he Road o Accession: Fiscal Rules for an Enlarged European Union, Cenre for Economic Policy Research, Discussion Paper Series No Giorno C., Richardson P., Roseveare D., van den Noord P., [1995], Poenial Oupu, Oupu Gap and Srucural Budge Balances, OECD Economic Sudies No. 24. Grabek G., Kłos B., Uzig-Lenarczyk G., [27], SOE-PL model DSGE małej owarej gospodarki esymowany na danych polskich, NBP Deparamen Komunikacji Społecznej, Warszawa. Griffoli T.M., [27], Dynare User Guide. An inroducion o he soluion and esimaion of DSGE models, hp:// Hansen G.D., [1985], Indivisible Labor and he Business Cycle, Journal of Moneary Economics, nr 16. Heijdra B., Lighar J.E., [1997], Keynesian Mulipliers, Direc, Crowding Ou, and he Opimal Provision of Public Goods, Journal of Macroeconomics, Fall, Vol. 19/4. Hulen C., Schwab R., [1993], Public capial formaion and he Growh of Regional Manufacuring Indusries, Naional Tax Journal, Vol. 46. Jarociński M., [1997], Jednosekorowy model realnego cyklu koniunkuralnego na przykładzie Niemiec, Gospodarka Narodowa 9. Józefiak C., Krajewski P., Mackiewicz M., [25], Deficy budżeowy. Przyczyny i meody ograniczenia, PWE, Warszawa 26. Kolasa M., [28], Srucural heerogeneiy or asymmeric shocks? Poland and he euro area hrough he lens of a wo-counry DSGE model, Narodowy Bank Polski, Working Paper nr 49, Warszawa. Krajewski P., [25], Wpływ koniunkury na kszałowanie się dochodów budżeowych z podaków od dochodów osobisych, Ekonomisa, nr 1. Kucha Z., Piła K., [21], Zasosowanie modelu realnego cyklu koniunkuralnego Hansena dla gospodarki Polski, Gospodarka Narodowa nr Kydland F.E., Presco E.C., [1982], Time o Build and Aggregae Flucuaions, Economerica Vol. 5, Issue 6. Linnemann L., Schaber A., [23], Fiscal Policy In he New Neoclassical Synhesis, Journal of Money, Credi and Banking, Vol. 35. Ljungqvis L., Sargen T.J., [24], Recursive macroeconomic heory, MIT Press, Cambridge. Mackiewicz M., [21], Sabilizacyjna poliyka fiskalna w krajach OECD, PWE, Warszawa. McCandless G., [28], The ABCs of RBCs. An Inroducion o Dynamic Macroeconomic Models, Harvard Universiy Press, Cambridge. Mc Morrow K., Roger W., [21], Poenial Oupu: Measuremen Mehods, New Economy Influences and Scenarios for A comparison of he EU15 and he US, European Communiies, Economic Papers, No. 15. Plosser Ch.I., [1989], Undersanding Real Business Cycles, Journal of Economic Perspecives, nr 3. Romer D., [2], Makroekonomia dla zaawansowanych, PWN, Warszawa. Snowdon B., Vane H., Wynarczyk P., [1998], Współczesne nury eorii makroekonomii, PWN, Warszawa. Sadler G.W., [December 1994], Real Business Cycle, Journal of Economics Lieraure, nr 32. Surm J.E., [1998], Public Capial Expendiure in OECD Counries The Causes And Impac of he Decline in Public Capial Spending, Edward Elgar Publishing Limied, Norhampon. Tobin J., [1978], Commen from Academic Scribbler, Journal of Moneary Economics, 4. Welfe W., [27], Knowledge capial and oal facor produciviy, refera wygłoszony na 63 rd Inernaional Alanic Economic Conference, Madry.

21 Pior Krajewski, Efeky podażowe szoków fiskalnych w gospodarce polskiej Welfe W., Florczak W., [22], Łączna produkywność czynników produkcji, [w:] Wzros gospodarczy, resrukuryzacja i bezrobocie w Polsce. Ujęcie eoreyczne i empiryczne pod redakcją S. Krajewskiego i T. Tokarskiego, Kaedra Ekonomii UŁ, Łódź. SUPPLY-SIDE EFFECTS OF FISCAL SHOCKS IN THE POLISH ECONOMY BASED ON THE REAL BUSINESS CYCLE MODEL S u m m a r y The aricle examines he supply-side impac of fiscal policy on flucuaions in economic rends in Poland. The analysis is based on he real business cycle model wih indivisible labor developed by American economis Gary D. Hansen. This model was adaped o he condiions of he Polish economy and expanded o include assumpions abou fiscal policy on he basis of daa from he period. According o he auhor, he model reflecs he correlaions beween GDP and oher variables. However, he negaive correlaion beween governmen spending and consumpion resuling from he model is no confirmed by acual daa, Krajewski says. Simulaions show ha an increased share of capial expendiure in governmen spending has a posiive impac on he economy because i leads o an increase in producion, consumpion, employmen and he level of capial. The model also shows ha even hough a counercyclical fiscal policy reduces flucuaions in producion, i leads o greaer volailiy of capial and consumpion. Moreover, he resuls of he model show ha if public consumpion becomes a srong subsiue of privae consumpion, an increase in governmen expendiure has a low supply-side impac on he level of producion, he auhor concludes. Keywords: fiscal policy, real business cycle, indivisibiliy of labor, governmen expendiure