Polityka ekonomiczna. Jerzy Sokołowski Grażyna Węgrzyn

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE Unwersytetu Ekonomcznego we Wrocławu RESEARCH PAPERS of Wrocław Unversty of Economcs 307 Poltyka ekonomczna Redaktorzy naukow Jerzy Sokołowsk Grażyna Węgrzyn Wydawnctwo Unwersytetu Ekonomcznego we Wrocławu Wrocław 2013

2 Redaktor Wydawnctwa: Dorota Ptulec Redaktor technczny: Barbara Łopusewcz Korektor: Barbara Cbs Łamane: Beata Mazur Projekt okładk: Beata Dębska Publkacja jest dostępna w Internece na stronach: The Central and Eastern European Onlne Lbrary a także w adnotowanej bblograf zagadneń ekonomcznych BazEkon Informacje o naborze artykułów zasadach recenzowana znajdują sę na strone nternetowej Wydawnctwa Kopowane powelane w jakejkolwek forme wymaga psemnej zgody Wydawcy Copyrght by Unwersytet Ekonomczny we Wrocławu Wrocław 2013 ISSN ISBN Wersja perwotna: publkacja drukowana Druk: Drukarna TOTEM

3 Sps treśc Wstęp Francszek Adamczuk, Produkty tradycyjne regonalne ch wykorzystane w promocj regonu Ewa Badzńska, Perspektywy barery rozwoju frm spn-off w Polsce Agneszka Baer-Nawrocka, Arkadusz Sadowsk, Poltyczne strukturalne czynnk wpływające na przemany w rozmeszczenu produkcj trzody chlewnej w krajach Un Europejskej Agneszka Barczak, Wykorzystane metody programowana lnowego do oceny procesu produkcyjnego grup gospodarstw wybranych typów rolnczych Woletta Beńkowska-Gołasa, Odległość gmn wejskch województwa mazoweckego od głównych ośrodków gospodarczych a ch pozom przedsęborczośc Alcja Bonarska-Tret, Turystyka szansą rozwoju lokalnego Agneszka Borowska, Wykorzystane środków w ramach krajowych programów wsparca pszczelarstwa w Polsce Anna Czech, Bezpeczeństwo energetyczne Polsk a odnawalne źródła energ Małgorzata Dolata, Pozycja konkurencyjna obszarów wejskch Polsk Wschodnej z punktu wdzena ch wyposażena w nfrastrukturę gospodarczą Monka Fabńska, Wybrane czynnk kaptału regonalnego determnujące rozwój frm z sektora włókennczo-odzeżowego z województwa łódzkego Mateusz Folwarsk, Wynagrodzena dyrektorów wykonawczych rady dyrektorów najwększych amerykańskch banków przed po kryzyse fnansowym Małgorzata Fronczek, Charakter wymany handlowej Polsk z zagrancą po 1990 roku Hanna Godlewska-Majkowska, Agneszka Komor, Uwarunkowana konkurencyjnośc przedsęborstw sektora motoryzacyjnego w Polsce w Europe Marcn Gospodarowcz, Sektor mkroprzedsęborstw w Polsce jego wsparce ze środków UE w latach Maranna Greta, Ewa Tomczak-Woźnak, Polsk sektor rolny a cyfryzacja przykład barery realzacj projektu wdrażającego technologe nformatyczne

4 6 Sps treśc Sylwa Guzdek, Znaczene nstytucj otoczena bznesu dla małych średnch przedsęborstw w latach Barbara Hadryjańska, Umacnane przewag konkurencyjnej przedsęborstw na przykładze sektora rolno-spożywczego Sławomra Hajduk, Instrumenty ekonomczne zarządzana przestrzeną na pozome lokalnym Marusz Hamulczuk, Asymetra w transmsj cen w łańcuchu żywnoścowym. Przykład cen drobu w Polsce Tomasz Holeck, Joanna Woźnak-Holecka, Agata Boconek, Fnansowane śwadczeń opek zdrowotnej osobom neubezpeczonym na podstawe decyzj organu wykonawczego samorządu terytoralnego Grażyna Karmowska, Zróżncowane rozwoju powatów województwa zachodnopomorskego Wojcech Ksała, Bartosz Stępńsk, Analza zróżncowana przestrzennego absorpcj funduszy Un Europejskej przez samorządy terytoralne w Polsce Joanna Kzelewcz, Poltyka gospodarcza rządu Un Europejskej wobec regonów nadmorskch jej wpływ na rozwój turystyk morskej w Polsce. 257 Ewa Kołoszycz, Dochody typowych gospodarstw mlecznych w UE w 2011 roku Sylwester Kozak, Efektywność zakładów ubezpeczeń na życe w Polsce w latach Czy welkość własność zagranczna zakładów mają znaczene? Marusz Kudełko, Ocena zasadnośc budowy elektrown systemowych wykorzystujących nowe złoża węgla brunatnego Anetta Kuna-Marszałek, Stratege ekologczne przedsęborstw na rynkach mędzynarodowych Potr Laskowsk, Specjalne strefy ekonomczne jako czynnk rozwoju regonalnego na przykładze Wałbrzyskej Specjalnej Strefy Ekonomcznej INVEST- PARK Wojcech Leońsk, Zewnętrzne barery rozwoju przedsęborczośc w Polsce Edyta Łyżwa, Olga Brazewcz-Kumor, Współpraca przedsęborstw przemysłowych z nnym uczestnkam rynku w zakrese dzałalnośc nnowacyjnej Agneszka Malkowska, Stratega rozwoju Euroregonu Pomerana a budowa konkurencyjnego regonu przygrancznego Arkadusz Malkowsk, Wschodna granca Polsk. Od peryfer zolacj do współdzałana Grażyna Mańczak, Ocena poltyk proeksportowej w Polsce Anton Mckewcz, Bartosz Mckewcz, Analza nakładów pracy w gospodarstwach rolnych w 2010 roku w porównanu do 2002 roku

5 Sps treśc 7 Domnka Merzwa, Zastosowane modelu multplkacyjnej analzy dyskrymnacj w ocene spółdzelczych przedsęborstw mleczarskch Andrzej Mszczuk, Nowe podejśce do regonalnego planowana strategcznego (na przykładze województwa podkarpackego) Zbgnew Mongało, Mchał Śwtłyk, Analza współczynnków efektywnośc uczeln publcznych Anna Oleńczuk-Paszel, Monka Śpewak-Szyjka, Gospodarowane wojewódzkm zasobem neruchomośc a dochody województwa Potr Podsadło, Zagadnene pomocy publcznej dla przedsęborstw w sektorze rybołówstwa Halna Powęska, Cel przekraczana grancy uczestnków handlu przygrancznego a struktura towarowa transgrancznych zakupów na pogranczu polsko-ukrańskm Zdzsław W. Puśleck, Nowe zjawska we Wspólnej Poltyce Rolnej Un Europejskej w warunkach perspektywy budżetowej na lata Bogusława Puzo-Wacławk, Samozatrudnene w okrese spowolnena gospodarczego w Polsce Małgorzata Raczkowska, Spółdzelczość socjalna w Polsce Joanna Rogalska, Śwętokrzyske jednostk samorządu terytoralnego jako benefcjenc poltyk regonalnej Iga Rudawska, Seć jako pośredna forma koordynacj gospodarczej na przykładze zntegowanej opek zdrowotnej Robert Ruselk, Determnanty efektywnośc techncznej produkcj żywca wołowego w Europe na śwece w roku Karolna Senkewcz, Karta Praw Studenta a sytuacja absolwentów szkół wyższych na rynku pracy Agneszka Skoczylas-Tworek, Audyt jako narzędze optymalzacj zarządzana przedsęborstwem w dobe kryzysu ekonomcznego Katarzyna Skorupńska, Nezwązkowe formy reprezentacj pracownków w polskm systeme stosunków przemysłowych Agneszka Słomka-Gołębowska, Determnanty nezależnośc komtetu wynagrodzeń w bankach w Polsce Jerzy Sokołowsk, Optymalzacja wyboru oferty turystycznej przez klenta przy wykorzystanu portalu nternetowego holdaycheck Małgorzata Sosńska-Wt, Karolna Gałązka, Ocena stopna wykorzystana pomocy publcznej przez przedsęborstwa województwa lubelskego na podstawe wynków badań anketowych Marcn Stępeń, Elementy zasad podatkowych w aspekce polskego systemu podatkowego Macej Szczepankewcz, Potencjał nnowacyjny polskch parlamentarzystów

6 8 Sps treśc Magdalena Ślebocka, Aneta Tylman, Rola funduszy unjnych w fnansowanu zrównoważonego rozwoju na przykładze gmn województwa łódzkego Arkadusz Śwadek, Katarzyna Szopk-Depczyńska, Aktywność nnowacyjna a welkość przedsęborstw w systeme przemysłowym małopolsk. 633 Darusz Urban, Gospodarka polska jako mejsce nwestycj z perspektywy wybranych państwowych funduszy majątkowych przyczynek do badań emprycznych Potr Urbanek, Poltyka wynagradzana kadry kerownczej w polskch bankach publcznych na przykładze spółek ndeksu WIG Adam Waslewsk, Użytk rolne a rozwój pozarolnczej dzałalnośc gospodarczej w Polsce Anetta Waśnewska, Aktywność społeczna ekonomczna stowarzyszeń fundacj wybrane zagadnena na podstawe przeprowadzonych badań. 678 Marek Wger, Sytuacja ekonomczna przetwórstwa spożywczego w Polsce w okrese członkostwa w UE stan perspektywy Edward Wśnewsk, Efekty skal w funkcjonowanu jednostek samorządu terytoralnego na przykładze gmn województwa zachodnopomorskego. 700 Urszula Zagóra-Jonszta, Ruch spółdzelczy dzałalność Francszka Stefczyka Katarzyna Żak, Dagnoza pozomu nnowacyjnośc polskej gospodark Summares Francszek Adamczuk, Usage of tradtonal and regonal products n the regon s promoton Ewa Badzńska, Prospects and barrers to the development of spn-off companes n Poland Agneszka Baer-Nawrocka, Arkadusz Sadowsk, Poltcal and structural factors affectng the changes n the dstrbuton of pg producton n the European Unon countres Agneszka Barczak, The use of the lnear programmng method to assess the producton process of groups of farms of some chosen agrcultural types.. 55 Woletta Beńkowska-Gołasa, Dstance of rural communtes n Mazovan Vovodeshp from the man economc centres and ther level of entrepreneurshp Alcja Bonarska-Tret, Toursm as a chance for local development Agneszka Borowska, The use of funds under Natonal Programmes for the Support of Apculture n Poland Anna Czech, Polsh energy securty and renewable energy sources... 99

7 Sps treśc 9 Małgorzata Dolata, Compettve poston of East Poland rural areas from the pont of vew of economc nfrastructure equpment Monka Fabańska, Selected factors of the regonal captal determnng nvestment decsons of the companes from the textle and clothng sector from Łódź Vovodeshp Mateusz Folwarsk, Remuneraton of executve drectors of board of drectors of the bggest Amercan banks before and after the fnancal crss Małgorzata Fronczek, Character of the Polsh foregn trade after Hanna Godlewska-Majkowska, Agneszka Komor, Condtonng of automotve sector enterprses compettveness n Poland and n Europe Marcn Gospodarowcz, Mcroenterprses n Poland and ther support from EU funds n the years Maranna Greta, Ewa Tomczak-Woźnak, Polsh agrculture sector vs. dgtzaton example and barrers of the computer technologes mplementng project realzaton Sylwa Guzdek, The mportance of busness envronment for small and medum-szed enterprses n Barbara Hadryjańska, Strengthenng the compettve advantage of companes on the example of the agr-food sector Sławomra Hajduk, Economc nstruments of space management on the local level Marusz Hamulczuk, Asymmetrc prce transmsson along the food chan. Example of poultry prces n Poland Tomasz Holeck, Joanna Woźnak-Holecka, Agata Boconek, Fnancng health care servces for unnsured ndvduals under a decson of the executve body of the local government Grażyna Karmowska, Dfferences n the development of povats of West Pomeranan Vovodeshp Wojcech Ksała, Bartosz Stępńsk, Spatal dfferences n the absorpton of EU funds by the regonal and local governments n Poland Joanna Kzelewcz, Economc polcy of the government and the European Unon towards coastal regons and ts nfluence upon the development of martme toursm n Poland Ewa Kołoszycz, Income of typcal dary farms n the European Unon n Sylwester Kozak, Effcency of lfe nsurance companes n Poland n the years Do sze and foregn ownershp matter? Marusz Kudełko, Assessment of buldng of power plants usng new lgnte deposts a systems approach Anetta Kuna-Marszałek, Envronmental strateges of enterprses on the nternatonal markets

8 10 Sps treśc Potr Laskowsk, Specal economc zones as a factor of regonal development based on Wałbrzych Specal Economc Zone INVEST-PARK Wojcech Leońsk, External barrers to the development of entrepreneurshp n Poland Edyta Łyżwa, Olga Brazewcz-Kumor, Cooperaton of ndustral enterprses wth other market partcpants n terms of nnovatve actvty Agneszka Malkowska, Strategy for the development of Pomerana Euroregon and buldng of compettve border regon Arkadusz Malkowsk, The eastern border of Poland from outskrts and solaton to co-operaton Grażyna Mańczak, Pro-export polcy assessment n Poland Anton Mckewcz, Bartosz Mckewcz, Analyss of labour output n agrcultural farms n 2010 n comparson to Domnka Merzwa, Applcaton of multplcaton analyss of dscrmnaton to the evaluaton of cooperatve dary companes Andrzej Mszczuk, New approach the regonal strategc plannng (as an example of Podkarpacke Vovodeshp) Zbgnew Mongało, Mchał Śwtłyk, Analyss of effcency coeffcents of publc unverstes Anna Oleńczuk-Paszel, Monka Śpewak-Szyjka, Vovodeshp real estate management vs. vovodeshp revenue Potr Podsadło, State ad for fshng ndustry companes Halna Powęska, The purpose of crossng the border by cross-border traders and the commodty structure of cross-border purchasng n the Polsh- Ukranan border regon Zdzsław W. Puśleck, New phenomena n the Common Agrcultural Polcy of the European Unon n the condtons of a budgetary perspectve for the years Bogusława Puzo-Wacławk, Self-employment durng the economc slowdown n Poland Małgorzata Raczkowska, Socal cooperatve movement n Poland Joanna Rogalska, Śwętokrzyske local government unts as benefcares of regonal polcy Iga Rudawska, Network as an ntermedate form of economc coordnaton on the example of ntegrated healthcare Robert Ruselk, Determnants of techncal effcency of beef producton n Europe and n the world n Karolna Senkewcz, Consequences of sgnng Student s Law Card for unversty graduates Agneszka Skoczylas-Tworek, Audt as a tool for optmzaton of company management n the current economc crss

9 Sps treśc 11 Katarzyna Skorupńska, Non-trade unon forms of employee representaton n the Polsh system of ndustral relatons Agneszka Słomka-Gołębowska, Determnants of compensaton commttee ndependence n banks n Poland Jerzy Sokołowsk, Optmzaton of tourst offer selecton by usng Internet portal HoldayCheck Małgorzata Sosńska-Wt, Karolna Gałązka, Assessment of the use of publc assstance by companes n Lubln Vovodeshp based on survey results Marcn Stępeń, Elements of tax rules n the context of the Polsh tax system Macej Szczepankewcz, Polsh parlamentarans nnovaton potental Magdalena Ślebocka, Aneta Tylman, The role of EU funds n the fnancng of sustanable development on the example of Łódź Vovodeshp muncpaltes Arkadusz Śwadek, Katarzyna Szopk-Depczyńska, The mpact of enterprses sze on regonal nnovaton systems Małopolske case Darusz Urban, Polsh economy as a place of nvestment from the perspectve of selected soveregn wealth funds a contrbuton to the emprcal analyses Potr Urbanek, Executve remuneraton polcy n the Polsh publc banks on the example of WIG20 companes Adam Waslewsk, Arable land and the development of non-agcultural economc actvty n Poland Anetta Waśnewska, Socal and economc actvty of assocatons and foundatons selected problems based on research Marek Wger, Food processng n Poland n the tmes of EU membershp condton and perspectve Edward Wśnewsk, Economes of scale n the operaton of local government unts on the example of communtes of Western Pomerana Urszula Zagóra-Jonszta, Cooperatve movement and actvtes of Francszek Stefczyk Katarzyna Żak, Dagnoss of the nnovaton level of Polsh economy

10 PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU RESEARCH PAPERS OF WROCŁAW UNIVERSITY OF ECONOMICS nr Poltyka ekonomczna ISSN Grażyna Karmowska Zachodnopomorsk Unwersytet Technologczny w Szczecne ZRÓŻNICOWANIE ROZWOJU POWIATÓW WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO Streszczene: W artykule podjęto próbę oceny ekonomczno-społecznego potencjału jednostek samorządu terytoralnego na pozome powatów. Na podstawe badanych zmennych stwerdzono brak konwergencj warunkowej mędzy powatam województwa zachodnopomorskego. Zróżncowane polskch regonów charakteryzuje sę znaczna trwałoścą, gdyż poszczególne ch cechy społeczno-gospodarcze wzajemne sę wzmacnają. Wybór możlwych kerunków rozwoju zależy ścśle od aktualnej władzy powatów regonów. Znajomość potencjałów jest ważna ne tylko dla samych powatów, ale także dla wszystkch nstytucj współpracujących. Słowa kluczowe: rozwój regonalny, konwergencja regonów, zmenne dagnostyczne. 1. Wstęp Zróżncowane przestrzenne rozwoju jest podstawowym problemem współczesnej gospodark. Wyrównane regonalnych dysproporcj rozwoju gospodarczego jest celem dzałań podejmowanych w ramach poltyk regonalnej. Podejmowane dzałana ne zawsze przynoszą zamerzone rezultaty, co znajduje potwerdzene w zmenających sę tendencjach do zbeżnośc rozbeżnośc produktu regonalnego na 1 meszkańca 1. Polskę cechuje dość slne zróżncowane przestrzenne. Poszczególne województwa wyraźne różną sę mędzy sobą ne tylko stopnem rozwoju, lecz równeż samym potencjałem demografcznym, ekonomcznym społecznym. Przyczyny slnego zróżncowana pozomu rozwoju poszczególnych regonów kraju wynkają zarówno z uwarunkowań o charakterze przyrodnczym, hstorycznym, jak z naturalnych procesów rozwoju społeczno-gospodarczego. Wobec obowązującego w Polsce trójstopnowego podzału admnstracyjnego kraju za rozwój lokalny uznaje sę ten realzowany na terytorum gmn, mast powatów. Rozwój na pozome każdego województwa samorządowego rozpatrywany 1 G. Tondl, Convergence after dvergence? Regonal Growth n Europe. Sprnger Wen New York 2001, s. 118.

11 234 Grażyna Karmowska jest w kategorach rozwoju regonalnego 2. Podstawowym celem poltyk Un Europejskej jest ogranczene regonalnych nerównośc, a celem Polsk jest, w czase możlwe jak najkrótszym, osągnęce standardów rozwojowych blskch standardom UE. Celem opracowana było porównane rozwoju powatów województwa zachodnopomorskego w latach ocena czy w cągu tego okresu wystąpło zblżene sę (konwergencja) pozomów ch rozwoju. Konwergencja, rozumana jako upodabnane sę do sebe regonów, jest zjawskem pożądanym przewdzanym w narodowych strategach rozwoju regonalnego oraz w dokumentach Un Europejskej. Na wyrównane pozomu rozwoju przeznaczane są też środk Un Europejskej. W ekonom pojęce konwergencj oznacza ujednolcane pozomu dochodów bądź nnych mernków badanych zjawsk ekonomcznych, doganane regonów bogatych przez bedne, natomast dywergencja jest procesem przecwnym, oznaczającym rozwarstwane dochodów (bądź nnych mernków badanych zjawsk ekonomcznych), uceczkę regonów bogatych. W lteraturze ekonomcznej występują dwe podstawowe konwergencje zwązane z regonam na pozome NUTS2 (województw). Jest to konwergencja sgma, która zachodz wówczas, gdy zróżncowane dochodu per capta mędzy regonam zmnejsza sę w czase. Marą zróżncowana konwergencj beta jest stopa wzrostu dochodu per capta. Może być to konwergencja bezwzględna, zakładająca, że regony bedne rozwjają sę szybcej nż bogate, bądź konwergencja warunkowa upodabnają sę do sebe regony o podobnych charakterystykach strukturalnych 3. Badane pomar rozwoju regonów ne doczekało sę jednoznacznego rozwązana. Dotychczasowe opracowana proponują różne zestawy mernków czy model, które zależą przede wszystkm od celu badań oraz dostępnośc danych. Równeż podzał klasyfkacja mernków różną sę, w zależnośc od podejśca autora. Mernk rozwoju regonów dzelone są m.n. na podstawowe relatywne 4, merzalne nemerzalne 5 czy syntetyczne, szczegółowe współzależnośc 6. K. Kukuła 7 do oceny rozwoju regonu proponuje wykorzystać m.n. mary badana struktur, badane jej dynamk czy rozmyte metody grupowana obektów. Jednym z podstawowych zagadneń zwązanych z badanam regonów jest określene zboru czynnków rozwoju regonalnego, które w dalszej analze mogą 2 B. Flpak, M. Kogut, A. Szewczuk, M. Zoło, Rozwój lokalny regonalny. Uwarunkowana, fnanse, procedury. Fundacja na rzecz Unwersytetu Szczecńskego, Szczecn K. Malaga, P. Klber, Konwergencja nerównośc regonalne w Polsce w śwetle neoklasycznych model wzrostu, Wydawnctwo AE w Poznanu, Poznań 2007, s M. Opałło, Mernk rozwoju regonów, PWE Warszawa 1972, s M. Obrębalsk Mernk rozwoju regonalnego, [w:] Metody oceny rozwoju regonalnego, red. D. Strahl, Wydawnctwo AE we Wrocławu, Wrocław 2006, s K. Secomsk, Mernk rozwoju regonów, Gospodarka Admnstracja Terenowa 1970, nr 1, s Statystyczne studum struktury agrarnej w Polsce, red. K. Kukuła, PWN, Warszawa 2010.

12 Zróżncowane rozwoju powatów województwa zachodnopomorskego 235 być wykorzystane w analzach regonalnych jako zmenne cechy lustrujące wybrany segment rozwoju regonu czy jako zmenne objaśnające ekonometrycznych model regonalnych. Cechy te muszą spełnać krytera merytoryczne, formalne statystyczne. 2. Charakterystyka obektu badań Województwo zachodnopomorske podzelone jest na 18 powatów zemskch 3 powaty grodzke. Udzał powerzchn województwa zachodnopomorskego w powerzchn kraju wynos 7,1%, a ludność stanow ok. 4,5% ludnośc Polsk. Urbanzacja województwa jest na pozome średnej krajowej wynos ok. 69% (tab. 1). Tabela 1. Podzał terytoralny województwa zachodnopomorskego Charakterystyk Wartośc Powaty (NUTS4) 21 Powerzchna terytoralna (km 2 ) Ludność (osoby) Osoby na 1 km 2 74 Urbanzacja (%) 68,9 Źródło: opracowane własne na podstawe danych GUS. O potencjale regonu śwadczą m.n. zasoby sły roboczej wyrażone wskaźnkam obcążena demografcznego, które wskazują na nekorzystną tendencję zman w poszczególnych grupach ekonomcznych ludnośc (tab. 2). Tabela 2. Wskaźnk obcążena demografcznego w latach w powatach województwa zachodnopomorskego Powaty Ludność w weku neprodukcyjnym na 100 osób w weku produkcyjnym przyrost (osoby) Ludność w weku poprodukcyjnym na 100 osób w weku przedprodukcyjnym przyrost (osoby) Ludność w weku poprodukcyjnym na 100 osób w weku produkcyjnym przyrost (osoby) Bałogardzk 56,8 54,1 2,7 58, , ,4 2,4 Choszczeńsk 56,5 52,9 3,6 58,6 77, ,9 23,1 2,2 Drawsk 55,0 53,2 1,8 57,7 77,9 20,2 20,1 23,3 3,2 Golenowsk 53,4 52,9 0,5 54,2 71,6 17,4 18,8 22,1 3,3 Gryfck 54,6 52,4 2,2 57,1 74, ,9 22,3 2,4

13 236 Grażyna Karmowska Tabela 2, cd Gryfńsk 52,6 51,5 1,1 53,9 72,5 18,6 18,4 21,7 3,3 Kameńsk 51,7 50,0 1,7 62,9 87,5 24, ,4 3,4 Kołobrzesk 52,6 53,1 0,5 64,9 92,2 27,3 20,7 25,5 4,8 Koszalńsk 54,6 50,4 4,2 49,2 64,3 15, ,7 1,7 Łobesk 58,3 55,1 3,2 64,8 81,2 16,4 22,9 24,7 1,8 Myślborsk 54,2 53,0 1,2 60,8 79,9 19,1 20,5 23,5 3 Polck 44,6 46,4 1,8 39,8 52,6 12,8 12,7 16 3,3 Pyrzyck 55,6 53,9 1,7 60,6 80,1 19, Sławeńsk 57,2 54,5 2,7 56,2 75,7 19,5 20,6 23,5 2,9 Stargardzk 52,5 51,7 0,8 59,6 81,3 21,7 19,6 23,2 3,6 Szczecneck 58,6 54,5 4,1 60,7 82,8 22,1 22,1 24,7 2,6 Śwdwńsk 55,9 52,6 3, ,1 22, ,7 2,7 Wałeck 54,6 53,5 1,1 55,6 76,3 20,7 19,5 23,2 3,7 Masta na prawach powatu Koszaln 48,3 54,2 5,9 94,7 125,3 30,6 23,5 30,1 6,6 Szczecn 49,9 53, ,1 125,6 24,5 25,1 30 4,9 Śwnoujśce 47,5 52,6 5,1 87,3 125,7 38,4 22,1 29,3 7,2 Źródło: opracowane własne na podstawe danych GUS. Jedyne w powatach grodzkch w roku 2011 w porównanu z rokem 2005 wzrósł wskaźnk ludnośc w weku neprodukcyjnym na 100 osób w weku produkcyjnym. Wzrost wskaźnka ludnośc w weku poprodukcyjnym na 100 osób w weku przedprodukcyjnym jest równeż znaczne wyższy nż w pozostałych powatach. Trzec wskaźnk obcążena demografcznego, lczba osób w weku neprodukcyjnych w relacj do 100 osób w weku produkcyjnym, równeż ne przedstawa optymstycznego obrazu rozwoju społecznego powatów. Jedyne w powece polckm oraz w powatach grodzkch obserwujemy tendencję wzrostową. Mmo tych nekorzystnych zman w obcążenu demografcznym, w powatach województwa zachodnopomorskego przybywa jednostek gospodarczych (tab. 3). Mmo że w latach wyrejestrowuje sę też dużo jednostek gospodarczych, saldo dla wszystkch powatów jest dodatne. Zwększają sę równeż nakłady nwestycyjne w przedsęborstwach. Przecętne nakłady nwestycyjne wzrosły w roku 2011 w porównanu z 2005 o 70%. Jedyne w powatach: łobeskm, myślborskm polckm w roku 2011 były nższe nż w roku 2005 (tab. 4).

14 Zróżncowane rozwoju powatów województwa zachodnopomorskego 237 Tabela 3. Jednostk nowo zarejestrowane w rejestrze REGON w latach w powatach województwa zachodnopomorskego Powaty Jednostk nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludnośc Saldo rejestracj Bałogardzk Choszczeńsk Drawsk Golenowsk Gryfck Gryfńsk Kameńsk Kołobrzesk Koszalńsk Łobesk Myślborsk Polck Pyrzyck Sławeńsk Stargardzk Szczecneck Śwdwńsk Wałeck Masta na prawach powatu Koszaln Szczecn Śwnoujśce Źródło: opracowane własne na podstawe danych GUS. Tabela 4. Nakłady nwestycyjne w przedsęborstwach według mejsca lokalzacj nwestycj Nakłady nwestycyjne w przedsęborstwach na 1 meszkańca (w zł) Powaty przyrost Bałogardzk Choszczeńsk Drawsk Golenowsk

15 238 Grażyna Karmowska Tabela 4, cd Gryfck Gryfńsk Kameńsk Kołobrzesk Koszalńsk Łobesk Myślborsk Polck Pyrzyck Sławeńsk Stargardzk Szczecneck Śwdwńsk Wałeck Masta na prawach powatu Koszaln Szczecn Śwnoujśce Źródło: opracowane własne na podstawe danych GUS. W latach dużym wsparcem nwestycj w powatach były środk unjne. Środk te ne były dzelone równomerne. Trzy powaty otrzymały łączne ok. 60% środków: kołobrzesk 24,6%, wałeck 19,3% powat grodzk Śwnoujśce 20,2%. Udzał pozostałych powatów wynosł zaledwe od klku setnych procenta do klku procent. Tabela 5. Dochody wydatk ogółem na 1 meszkańca w latach w powatach województwa zachodnopomorskego Powaty Dochody na 1 meszkańca (zł) Wydatk na 1 meszkańca (zł) przyrost przyrost Bałogardzk 1892, , , , , ,41 Choszczeńsk 1905, ,38 865, , , ,97 Drawsk 3022, ,2 371, , ,93 820,38 Golenowsk 1884, , , , , ,9 Gryfck ,9 1392,9 2112, , ,65

16 Zróżncowane rozwoju powatów województwa zachodnopomorskego Gryfńsk 1954, , , , , ,6 Kameńsk 2072, ,8 1613, , ,65 Kołobrzesk 2423, , ,4 2221, , ,72 Koszalńsk 2196, , , , , ,45 Łobesk 1806, , , , , ,57 Myślborsk 1872, ,4 1113, , , ,7 Polck 2163, , , , , ,63 Pyrzyck 2044,1 2584,81 540, , ,5 779,05 Sławeńsk 2066, , , , , ,78 Stargardzk 1719, ,76 860, , ,54 975,05 Szczecneck 1980, ,62 907,4 1960, , ,07 Śwdwńsk 1936, , , , , ,69 Wałeck 1848, ,86 998, , ,1 1213,99 Masta na prawach powatu Koszaln 2651, ,22 988, , , ,7 Szczecn 2235, , ,8 2179, , ,4 Śwnoujśce 3426, ,7 1878, , , ,4 Źródło: opracowane własne na podstawe danych GUS. Kolejnym analzowanym mernkem ekonomcznym rozwoju regonu były dochody wydatk powatów w przelczenu na 1 meszkańca. We wszystkch powatach województwa zachodnopomorskego nastąpł wzrost obu wskaźnków (tab. 5) zł bałogardzk choszczeńsk drawsk golenowsk gryfck gryfńsk kameńsk kołobrzesk koszalńsk łobesk m. Koszaln m. Szczecn m. Śwnoujśce myślborsk polck pyrzyck sławeńsk stargardzk szczecneck śwdwńsk wałeck -800 saldo 2011 saldo 2005 Rys. 1. Saldo budżetów powatów na 1 meszkańca w latach w powatach województwa zachodnopomorskego Źródło: opracowane własne na podstawe danych GUS.

17 240 Grażyna Karmowska Wzrost dochodów powatów ne pozwolł jednak na pełne zaspokojene ch potrzeb. Przecętne dochody powatów w roku 2005 były na pozome przecętnych wydatków. Wększość powatów ne wykazywała defcytu, jednakże rosnące obcążena budżetów powatów znaczne przekraczają ch dochody w roku 2011 tylko jeden powat wykazywał saldo dodatne (sławeńsk). W roku 2011 przecętne wydatk powatów przekraczały średno o 7% ch dochody (rys. 1). 3. Wykorzystane metody badań Najczęścej stawanym celem badana jest wyselekcjonowane zespołu wskaźnków umożlwających ocenę zróżncowana regonów z punktu wdzena osągnętego pozomu rozwoju społeczno-gospodarczego. Nezbędne jest do tego określene zboru czynnków ch rozwoju, które pownny w sposób wymerny odpowadający rzeczywstośc opsywać procesy ekonomczne ch rozwój, a także rozwój społeczny. Na wybór mernków rozwoju regonów wpływ mają zastosowane metody, których wybór sprawa najwęcej trudnośc. Ocena zróżncowana mędzy- wewnątrzregonalnego jest pochodną obszarów rozwoju regonalnego. Do tego celu należy wykorzystać mary statystyczne nformujące o stopnu zróżncowana regonalnego: obszar zmennośc cechy, wartość maksymalna a mnmalna, odchylene standardowe, współczynnk zmennośc tp. Wartośc tych mar nformują o stopnu zróżncowana pozomu rozwoju mędzy badanym obektam przestrzennym 8. Do wstępnej analzy zróżncowana poszczególnych zmennych dagnostycznych przyjęto przedzały ufnośc dla wartośc przecętnej oraz dla odchyleń standardowych wybranych cech charakteryzujących rozwój społeczno-gospodarczy 9. Do ogólnej oceny zróżncowana rozwoju powatów wykorzystano bezwzorcową marę agregacj. Przy budowe tej mary wykorzystano wybrane zmenne dagnostyczne, które spełnały określone krytera, zarówno merytoryczne, jak formalne, tj. posadały względną wartość nformacyjną, spełnały wymóg słabej korelacj mędzy sobą oraz wysok stopeń zmennośc, a także możlwe wszechstronne charakteryzowały strukturę społeczną gospodarczą badanych obszarów 10. Do oceny przyjęto dwe grupy zmennych: demografczne ekonomczne. Z zaproponowanych zmennych wybrano te, które spełnały wyżej wymenone krytera merytoryczne formalne. 1. Zmenne demografczne: wskaźnk obcążena demografcznego 2: ludność w weku poprodukcyjnym na 100 osób w weku przedprodukcyjnym wskaźnk obcążena demografcznego 3: ludność w weku poprodukcyjnym na 100 osób w weku produkcyjnym 8 K. Kukuła, Elementy statystyk w zadanach, PWN, Warszaw 2010, s J. Greń, Statystyka matematyczna. Modele zadana, PWN, Warszawa 1975, s. 21, K. Kukuła, Metoda untaryzacj zerowanej, PWN, Warszawa 2000.

18 Zróżncowane rozwoju powatów województwa zachodnopomorskego Zmenne ekonomczne: dochody powatu na 1 meszkańca (zł), wydatk powatu na 1 meszkańca (zł), jednostk nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludnośc, nakłady nwestycyjne w przedsęborstwach. Zmenne x j zostały unormowane z wykorzystanem metody untaryzacj zerowanej (MUZ) w zmenne z j : dla stymulant xj mn xj zj = ; max xj mn xj, max x mn x (1) dla destymulant j j max xj xj zj = ; max xj mn xj. (2) max x mn x j j Następne pogrupowano obekty (powaty) w cztery klasy z wykorzystanem syntetycznej mary agregatowej (q ): Grupa I II III IV Przedzał klasowy q q+ Sq ( ) q q, q+ Sq ( )) q q Sq ( ), q q< q Sq ( ) ) gdze: S(q) odchylene standardowe od wartośc średnej q, q średna arytmetyczna q, r s 1 1 q = q dla q = z r. (3) j = 1 s j= 1 W m wyższej grupe znajduje sę powat, tym wyższy pozom rozwoju osągnął w porównanu do średnej wojewódzkej. Stosowane mernków syntetycznych uwzględnających wele aspektów rozwoju stanow alternatywne źródło nformacj dla mernków cząstkowych. Wykorzystane jedyne mernków cząstkowych może ogranczać ogólną ocenę rozwoju, z kole mernk syntetyczne stwarzają problemy z nterpretacją wynków, jednakże pozwalają na grupowane ocenę zman w klasyfkacj obektu.

19 242 Grażyna Karmowska 4. Wynk analza Na potrzeby nnejszego opracowana przeanalzowano występowane konwergencj warunkowej na pozome powatów województwa zachodnopomorskego. Jako potencjalne czynnk wpływające na występowane konwergencj wytypowano wskaźnk obcążena demografcznego, dochody wydatk budżetów gmn mast na prawach powatu na 1 meszkańca, jednostk nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludnośc oraz wydatk majątkowe nwestycyjne na 1 meszkańca. Przyjmując, że zblżane sę pozomów zmennej dagnostycznej w poszczególnych powatach województwa oznacza zmnejszane sę przedzałów ufnośc dla wartośc średnej tej zmennej, natomast zjawsko przecwne to zwększane zróżncowana, przeanalzowano 8 wybranych zmennych dagnostycznych. Przedzały ufnośc posłużyły do oceny poszczególnych zmennych dagnostycznych porównana ch obszaru zmennośc w latach (tab. 6). Tabela 6. Przedzały ufnośc dla wartośc przecętnych w roku Zmenne dagnostyczne granca dolna granca górna granca dolna granca górna Ludność w weku neprodukcyjnym na 100 osób w weku produkcyjnym 51,93 51,80 51,80 5,21 Ludność w weku poprodukcyjnym na 100 osób w weku przedprodukcyjnym 56,20 75,20 75,20 20,88 Ludność w weku poprodukcyjnym na 100 osób w weku produkcyjnym 19,29 22,38 22,38 3,52 Dochody na 1 meszkańca (zł) 1964, , ,02 606,70 Wydatk na 1 meszkańca (zł) 1947, , ,50 621,22 Jednostk nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludnośc 82,50 107,45 107,45 21,98 Jednostk wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludnośc 52,63 77,51 77,51 34,11 Nakłady nwestycyjne w przedsęborstwach na 1 meszkańca (zł) 1063, , , ,27 Źródło: opracowane własne na podstawe danych GUS. Przedzały ufnośc w roku 2011 mały mnejszą rozpętość dla wskaźnków demografcznych oraz dla zmennej oznaczającej jednostk wykreślone z rejestru na 10 tys. ludnośc. Zróżncowane według tych zmennych sę zmnejsza. Pozostałe badane zmenne dagnostyczne wykazały zwększające sę zróżncowane mędzy powatam. Z tego wynka, że w okrese 6 lat powaty województwa zachodnopomorskego raczej ne zblżyły sę do sebe (5 cech wskazujących na zwększone ch

20 Zróżncowane rozwoju powatów województwa zachodnopomorskego 243 zróżncowane 3 na zmnejszane sę zróżncowana). Potwerdzają to testy stotnośc, które wykorzystano do porównana zmennych dagnostycznych w badanych okresach. Hpoteza zerowa zakładała równość wartośc przecętnych danej zmennej w obu badanych latach, a hpoteza alternatywna stotną różncę mędzy nm, z ufnoścą 95% 11. Jedyne zmenna dagnostyczna: ludność w weku neprodukcyjnym na 100 osób w weku produkcyjnym ne wykazała stotnych różnc, natomast pozostałe zmenne stotne statystyczne różnły sę mędzy sobą w latach Poneważ poszczególne zmenne dagnostyczne ne są porównywalne mędzy sobą, zbudowano syntetyczne mary agregatowe rozwoju społecznego rozwoju ekonomcznego, z wykorzystanem zmennych zestandaryzowanych według wzorów (1)-(3). Następne pogrupowano powaty w cztery klasy według syntetycznych mar agregatowych: rozwoju ekonomcznego rozwoju społecznego (tab. 7 8). Tabela 7. Rozwój społeczno-ekonomczny powatów województwa zachodnopomorskego w roku 2005 Rozwój społeczny Rozwój ekonomczny I II III IV I polck koszalńsk II drawsk, gryfck, kameńsk bałogardzk, choszczeńsk, golenowsk, gryfńsk, myślborsk, sławeńsk, stargardzk III kołobrzesk pyrzyck łobesk IV m. Koszaln, m. Szczecn, m. Śwnoujśce wałeck szczecneck, śwdwńsk Źródło: opracowane własne. Powaty znajdujące sę w klasach I-II pod względem rozwoju zarówno społecznego, jak ekonomcznego są na pozome rozwoju społeczno-ekonomcznego powyżej przecętnej dla województwa, czyl znaczne odbegają swom pozomem n plus od pozostałych (klasa I) oraz osągają wynk newele przekraczające przecętny pozom mernka agregatowego. W roku 2005 do tej grupy należały 4 powaty: polck (klasa I), drawsk, gryfck kameńsk (klasa II). Powaty grodzke należały do powatów o ponadprzecętnym rozwoju ekonomcznym (klasa I), ale jednocześne o bardzo nskm pozome rozwoju społecznego (klasa IV). 11 J. Greń, wyd. cyt., s. 65.

21 244 Grażyna Karmowska W 2011 r. 15 powatów pozostało na tym samym pozome rozwoju społeczno- -ekonomcznego co w roku 2005, trzy powaty awansowały do wyższych klas (śwdwńsk w rozwoju społecznym, koszalńsk polck w rozwoju ekonomcznym) oraz trzy obnżyły swój rozwój (kameńsk w społecznym, drawsk grodzk Koszaln w ekonomcznym). Tabela 8. Rozwój społeczno-ekonomczny powatów województwa zachodnopomorskego w 2011 r. Rozwój społeczny Rozwój ekonomczny I II III IV I polck koszalńsk II gryfck bałogardzk, choszczeńsk, drawsk, golenowsk, gryfńsk, myślborsk, pyrzyck, sławeńsk, stargardzk śwdwńsk, wałeck III kołobrzesk kameńsk łobesk szczecneck IV m. Szczecn, m. Śwnoujśce m. Koszaln Źródło: opracowane własne. W badanym okrese ponad 62% powatów pozostało w tej samej klase rozwoju społecznego ekonomcznego. Awans powatu polckego (klasy perwsze przy obu wskaźnkach rozwoju) wynka m.n. z dzałalnośc na jego terene Zakładu Chemcznego Polce, który generuje znaczne wpływy do budżetu powatu. Powat koszalńsk awansował w rozwoju ekonomcznym m.n. dzęk umejętne prowadzonej poltyce nwestycyjnej wykorzystanu środków unjnych. Zmany w klasyfkacj pozostałych powatów spowodowane są m.n. lkwdacją zakładów państwowych dużych pracodawców, a powstawane nowych podmotów gospodarczych ne rekompensuje zapotrzebowana na mejsca pracy oraz ne generuje wystarczających wpływów do budżetu. Ocena rozwoju społeczno-ekonomcznego badanych powatów z wykorzystanem zbudowanego syntetycznego wskaźnka wykazała, że badane powaty różną sę pozomem rozwoju społeczno-ekonomcznego, a najlcznejszą grupą (7 w roku w roku 2011) są powaty należące do klasy II rozwoju społecznego klasy III rozwoju ekonomcznego. 5. Podsumowane W artykule podjęto próbę oceny, czy powaty województwa zachodnopomorskego w okrese przynależnośc Polsk do Un Europejskej, tj. w latach , upodobnły sę do sebe, czyl czy wystąpła konwergencja warunkowa.

22 Zróżncowane rozwoju powatów województwa zachodnopomorskego 245 Na podstawe badanych zmennych stwerdzono brak konwergencj warunkowej mędzy powatam województwa zachodnopomorskego. Zróżncowane powatów charakteryzuje sę znaczną trwałoścą, gdyż poszczególne ch cechy społeczno-gospodarcze wzajemne sę wzmacnają. Około 67% powatów charakteryzuje sę rozwojem społecznym powyżej przecętnej wojewódzkej (klasa I II), natomast jedyne 38% powatów znalazło sę w klasach I-II w rozwoju ekonomcznym. Około 38% powatów znajduje sę powyżej przecętnej w rozwoju społecznym, ale ponżej przecętnej w rozwoju ekonomcznym. Badana te należy przyjąć jako propozycję do dalszych badań z wykorzystanem szerszego zakresu zmennych metod. Wybór możlwych kerunków rozwoju zależy ścśle od aktualnej władzy powatów regonów. Znajomość potencjałów jest ważna ne tylko dla samych powatów, ale także dla wszystkch nstytucj współpracujących. Informacja, w której klase znajduje sę dany powat, pownna być przyczynkem do szukana powodów sposobów poprawy. Zrównoważony rozwój gospodarczy powatu zależy od długotermnowej poltyk nwestycyjnej, z uwzględnenem zarówno obecnego, jak przyszłego potencjału gospodark, przyrody, nfrastruktury oraz demograf regonów. Długotermnowe planowane rozwoju ma szczególne znaczene dla ustalena kerunku dzałań beżących samorządów terytoralnych. Podstawą do podejmowana decyzj nwestycyjnych pownno być mądre odpowedzalne korzystane z posadanych zasobów naturalnych, demografcznych ekonomcznych. Lteratura Flpak B., Kogut M., Szewczuk A., Zoło M., Rozwój lokalny regonalny. Uwarunkowana, fnanse, procedury, Fundacja na rzecz Unwersytetu Szczecńskego, Szczecn Greń J., Statystyka matematyczna. Modele zadana, PWN, Warszawa Kukuła K., Elementy statystyk w zadanach, PWN, Warszawa Kukuła K., Metoda untaryzacj zerowanej, PWN, Warszawa Malaga K., Klber P., Konwergencja nerównośc regonalne w Polsce w śwetle neoklasycznych model wzrostu, Wydawnctwo AE w Poznanu, Poznań Opałło M., Mernk rozwoju regonów, PWE Warszawa Obrębalsk M., Mernk rozwoju regonalnego, [w:] Metody oceny rozwoju regonalnego, red. D. Strahl, Wydawnctwo AE we Wrocławu, Wrocław Secomsk K., Mernk rozwoju regonów, Gospodarka Admnstracja Terenowa 1970, nr 1. Statystyczne studum struktury agrarnej w Polsce, red. K. Kukuła, PWN, Warszawa Tondl G., Convergence after Dvergence? Regonal Growth n Europe, Sprnger, Wen, New York 2001.

23 246 Grażyna Karmowska DIFFERENCES IN THE DEVELOPMENT OF POVIATS OF WEST POMERANIAN VOIVODESHIP Summary: Ths paper attempts to assess the economc and socal potental of local government unts at the second level of Polsh admnstratve dvson called povat. On the bass of the varables tested, no condtonal convergence was found between the povats of the West Pomeranan Vovodeshp. Dversfcaton of Polsh regons s characterzed by hgh persstence as each of ther soco economc characterstcs renforces the other ones. The range of possble drectons of development depends strctly on the present authortes of povats and regons. Beng aware of the potental s mportant not only for povats themselves but also for all cooperatng nsttutons. Keywords: regonal development, regons convergence, dagnostc varables.