Ocena stopnia zagrożenia bezrobociem województw Polski w latach

Transkrypt

1 Zeszyty Unwersytet Ekonomczny w Krakowe Naukowe 4 (94) ISSN Zesz. Nauk. UEK, 15; 4 (94): OI: /ZNUEK Monka Mśkewcz-Nawrocka Katarzyna Zeug-Żebro Katedra Matematyk Unwersytet Ekonomczny w Katowcach Ocena stopna zagrożena bezrobocem województw Polsk w latach 5 1 Streszczene Zjawsko bezroboca obserwuje sę w sytuacj, w której ludność zdolna do pracy oraz deklarująca gotowość chęć jej podjęca ne znajduje zatrudnena. Rosnący od 9 r. pozom bezroboca stanow jeden z najbardzej stotnych trudnych do rozwązana problemów polskej gospodark. Wynka on mędzy nnym z przekształceń gospodarczych, wzrastającego postępu technczno-organzacyjnego w sferze produkcj, upadku całych gałęz przemysłu, a także z braku odpowednch kwalfkacj, braku dośwadczena zawodowego, newelkej moblnośc ludnośc oraz wysokm kosztom dojazdu do pracy. Ze względu na długotermnowość tego zjawska można obserwować negatywny wpływ na standard życa ludnośc, dynamkę rozwoju gospodarczego oraz nastroje społeczne. Celem artykułu jest ocena zagrożena bezrobocem województw Polsk w latach 5 1. W badanach wykorzystano dane pochodzące z Banku anych Lokalnych GUS-u ( Słowa kluczowe: mary taksonomczne, stopa bezroboca, klasyfkacja obektów, analza przestrzenna. 1. Wprowadzene Bezroboce ze względu na swoje następstwa jest jednym z najtrudnejszych problemów społeczno-gospodarczych. Zjawsko bezroboca obserwuje sę

2 146 Monka Mśkewcz-Nawrocka, Katarzyna Zeug-Żebro w sytuacj, w którym ludność zdolna do pracy oraz deklarująca gotowość chęć jej podjęca ne znajduje zatrudnena [Kwatkowsk ]. Rosnąca od 9 r. wartość stopy bezroboca w Polsce (rys. 1) stanow trudny do rozwązana problem polskej gospodark. Wynka on mędzy nnym z przekształceń gospodarczych, wzrastającego postępu technczno-organzacyjnego w sferze produkcj, upadku całych gałęz przemysłu, a także z braku odpowednch kwalfkacj dośwadczena zawodowego, newelkej moblnośc ludnośc oraz wysokch kosztów dojazdu do pracy [ragan 1]. Ze względu na długotermnowość tego zjawska można obserwować negatywny wpływ na standard życa ludnośc, dynamkę rozwoju gospodarczego oraz nastroje społeczne. 5 Stopa bezroboca (w %) styczeń 199 grudzeń 199 lstopad 1991 paźdzernk 199 wrzeseń 1993 serpeń 1994 lpec 1995 czerwec 1996 maj 1997 kweceń 1998 marzec 1999 luty styczeń 1 grudzeń 1 lstopad paźdzernk 3 wrzeseń 4 serpeń 5 lpec 6 czerwec 7 maj 8 kweceń 9 marzec 1 luty 11 styczeń 1 grudzeń 1 lstopad 13 Objaśnene: daty ujęte na rys. 1 są mesęcznym wartoścam stopy bezroboca, które zostały wyznaczone automatyczne co 11 mesęcy za pomocą programu Excel. Rys. 1. Mesęczne wartośc stopy bezroboca w Polsce w latach Źródło: opracowane własne. Celem artykułu jest ocena stopna zagrożena bezrobocem województw Polsk w latach 5 1 za pomocą wybranych mar taksonomcznych. W badanach wykorzystano metody: mary rozwoju Z. Hellwga [1968], mary syntetycznej. Strahl [1978], absolutnego mernka rozwoju M. Ceślak [1974] oraz mary bezwzorcowej. W analzach uwzględnono dane pochodzące z Banku anych Lokalnych GUS-u ( Wszystke oblczena mapy wykonano w programe R oraz pakece Mcrosoft Excel.

3 Ocena stopna zagrożena bezrobocem 147. Zmany stopy bezroboca w Polsce w latach 5 1 W początkowych latach rozważanego okresu w welu województwach Polsk obserwowano spadek stopy bezroboca. W szczególnośc w 5 r. najnższą stopą bezroboca (ponżej 15%) charakteryzowały sę województwa mazowecke, małopolske welkopolske (rys. ), zaś najwyższą (powyżej 5%) zachodnopomorske warmńsko-mazurske. W kolejnym roku do województw o najnższej wartośc tego wskaźnka dołączyły województwa łódzke, śląske podlaske. W 7 r. w prawe wszystkch województwach stopa bezroboca była nższa nż 15% (z wyjątkem województw zachodnopomorskego warmńsko-mazurskego), a w województwach mazoweckm, małopolskm, welkopolskm śląskm spadła do pozomu nższego nż 1%. Wraz z kolejnym rokem przybywa województw, w których wartość stopy bezroboca należy do przedzału od 5 1% (łódzke, opolske, podlaske, pomorske). Należy równeż zauważyć, że w 8 r. we wszystkch województwach stopa bezroboca uległa znacznemu obnżenu. Od 9 r. sytuacja na rynku pracy ulegała pogorszenu ne zmenała sę aż do 1 r. Warto jednak podkreślć, że mmo cągłego wzrostu bezroboca, wartośc jego wskaźnka w 1 r. były nższe nż w 5 r. 3. obór cech dagnostycznych do oceny stopna zagrożena bezrobocem Przedmotem badań była ocena stopna zagrożena bezrobocem wszystkch województw Polsk w latach 5 1. Wyboru zmennych pozwalających na tę ocenę dokonano tak, aby ostateczny zbór cech pozwolł ustalć, które województwa należą do grupy o wysokm, średnm nskm stadum zagrożena tym zjawskem. W tabel 1 przedstawono zestaw cech dagnostycznych branych pod uwagę w badanu, wyróżnając wśród nch stymulanty (S) destymulanty (). Podzału cech na stymulanty destymulanty dokonano z wykorzystanem współczynnka korelacj lnowej, oblczanym pomędzy poszczególnym zmennym a stopą bezroboca. Wybrane zmenne dagnostyczne charakteryzują pewne grupy określające różne dzedzny życa społecznego, tj. stan ludnośc, rynek pracy, szkolnctwo wyższe, wynagrodzena, wydatk budżetów województw, gospodarstwa domowe, mgrację, łączność, produkcję sprzedaną nakłady nwestycyjne. obór ponższych mar wynkał z analzy czynnków determnujących pozom zagrożena bezrobocem.

4 148 Monka Mśkewcz-Nawrocka, Katarzyna Zeug-Żebro % 5% 15 % 5 3% 1 15% 15 % 5% % 1 15% 15 % 5 1% 1 15% 15 % % 15 % 1 15% 5% 5 1% 15 % 1 15% 5%

5 Ocena stopna zagrożena bezrobocem % 15 % 1 15% 5% 5 1% 15 % 1 15% 5% Rys.. Zmany stopy bezroboca w województwach Polsk w latach 5 1 Źródło: opracowane własne. Tabela 1. Zestaw zmennych dagnostycznych w badanu stopna zagrożena bezrobocem województw Polsk Symbol Zmenna Charakter zmennej X1 Kobety w weku produkcyjnym (%) S X Mężczyźn w weku produkcyjnym (%) S X3 Ludność na ws w weku produkcyjnym (%) S X4 Ludność w meśce w weku produkcyjnym (%) S X5 Ludność aktywna zawodowo z wykształcenem wyższym (%) X6 Ludność aktywna zawodowo z wykształcenem polcealnym oraz średnm zawodowym (%) X7 Ludność aktywna zawodowo z wykształcenem średnm ogólnym (%) X8 Ludność aktywna zawodowo z wykształcenem zasadnczym zawodowym (%) X9 Ludność aktywna zawodowo z wykształcenem gmnazjalnym, podstawowym nższym (%) S X1 Absolwenc szkół wyższych na 1 tys. ludnośc X11 Przecętne mesęczne wynagrodzene brutto X1 Przecętne mesęczne wydatk na edukację X13 Wydatk na ośwatę wychowane X14 Wyposażene w komputer osobsty z dostępem do Internetu w gospodarstwe domowym

6 15 Monka Mśkewcz-Nawrocka, Katarzyna Zeug-Żebro cd. tabel 1 Symbol Zmenna Charakter zmennej X15 Osoby w weku lat meszkające w gospodarstwach domowych bez osób pracujących (%) S X16 Warunk pracy zagrożena zwązane ze środowskem pracy X17 Okres poszukwana pracy/ bezrobotn długotrwale powyżej 13 mesęcy kobety X18 Okres poszukwana pracy/ bezrobotn długotrwale powyżej 13 mesęcy mężczyźn X19 Wskaźnk zatrudnena kobet w weku produkcyjnym (%) X Wskaźnk zatrudnena mężczyzn w weku produkcyjnym (%) X1 Wskaźnk zatrudnena ludnośc z wykształcenem wyższym (%) X Wskaźnk zatrudnena ludnośc z wykształcenem polcealnym oraz średnm zawodowym (%) X3 Wskaźnk zatrudnena ludnośc z wykształcenem średnm ogólnym (%) X4 Wskaźnk zatrudnena ludnośc z wykształcenem zasadnczym zawodowym (%) X5 Wskaźnk zatrudnena ludnośc z wykształcenem gmnazjalnym, podstawowym nższym (%) S X6 Wskaźnk zatrudnena ludnośc w meśce (%) X7 Wskaźnk zatrudnena ludnośc na ws (%) X8 Współczynnk aktywnośc zawodowej kobet w weku produkcyjnym (%) X9 Współczynnk aktywnośc zawodowej mężczyzn w weku produkcyjnym (%) X3 Osoby dorosłe w weku 5 64 lata uczestnczące w kształcenu szkolenu (%) X31 Produkcja sprzedana przemysłu na 1 meszkańca (wskaźnk rozwoju przemysłowego) X3 Saldo mgracj wewnętrznych zagrancznych na pobyt stały ludnośc w weku produkcyjnym (wskaźnk atrakcyjnośc regonu) X33 ługość dróg publcznych o twardej nawerzchn na 1 km (w km) (wskaźnk rozwoju transportu) X34 Nakłady nwestycyjne na 1 meszkańca X35 Gęstość zaludnena na 1 km Źródło: opracowane własne. o dalszej analzy wybrano zmenne, dla których współczynnk zmennośc V z > 1%. odatkowo, stosując metodę parametryczną Z. Hellwga [1981], wyelmnowano zmenne slne skorelowane z nnym cecham, tj. te zmenne, które są nośnkam podobnych nformacj. Pozwolło to wyłonć zmenne centralne oraz

7 Ocena stopna zagrożena bezrobocem 151 sateltarne. Ze względu na neznaczne różnce występujące w zborach zmennych centralnych w kolejnych latach jako zestaw fnalny cech dagnostycznych rozpatrywany w latach 5 1 wybrano zmenne centralne wytypowane w 1 r. W skład fnalnego zboru zmennych dagnostycznych weszły: X6, X7, X8, X1, X11, X15, X16, X17, X5. Cechy te charakteryzują różne grupy, tj. X6, X7, X8 stan ludnośc, X1 szkolnctwo, X11 wynagrodzene, X15 gospodarstwa domowe, X16, X17, X5 rynek pracy. 4. Wybrane mary taksonomczne Głównym powodem szacowana mar taksonomcznych jest porządkowane obektów ze względu na pozom welocechowego zjawska. Różnce, jake dostrzega sę w konstrukcj tych mar, dotyczą główne [Krakowak-Bal 5]: sposobu uwzględnena cech stymulant (S) destymulant (), wyboru formuły normalzacyjnej, określena wartośc cech wzorca, budowy własnośc mary. Mara rozwoju Z. Hellwga. Taksonomczna mara rozwoju Z. Hellwga [1968], jedna z najstarszych metod wzorcowych, wykorzystuje mary pozycyjne do porządkowana lnowego obektów. W perwszym etape konstruowana wzorca rozwoju przeprowadza sę standaryzację cech dagnostycznych według formuły: x xr j z = s, (1) j a następne wyznacza sę współrzędne punktu Z = (z 1, z,, z m ) zgodne ze wzorem: max z ; j S d zj = *, () mn z ; jd gdze: S oznacza zbór stymulant, zaś destymulant. W kolejnym kroku oblcza sę odległośc eukldesowe pomędzy mędzy poszczególnym obektam a przyjętym punktem Z: m 5, j j = m = > / ^z z hh, = 1,, f, n. (3) Oblczone wartośc m służą do oblczena wartośc syntetycznej mary rozwoju Hellwga według wzoru: m m = 1 m, (4) gdze: n 1 m n m n 1 m n 1 = / + ; / c c / m mm E. (5) = 1 = 1 = 1 n n 5,

8 15 Monka Mśkewcz-Nawrocka, Katarzyna Zeug-Żebro Mara Hellwga zwykle przyjmuje wartośc z przedzału [, 1]. Jednak w przypadku, gdy obekt charakteryzowany jest welkoścam cech znacząco różnącym sę od wartośc obektu wzorcowego, może przyjąć wartośc ujemne [Panek 9]. Wyższe wartośc tej mary oznaczają wyższy pozom rozwoju badanego obektu. Mara syntetyczna. Strahl. Kolejnym zastosowanym w badanach mernkem taksonomcznym jest mara syntetyczna zaproponowana w 1978 r. przez. Strahl [1978]. Jej wartośc można oblczyć za pomocą następującego wzoru: gdze: 1 S m = / xl = / xl + / xl, (6) m m m j = 1 j = 1 j = 1 x S xl = max x, gdy x jest wartoścą stymulnty, (7) mn x x l = x, gdy x jest wartoścą destymulnty. (8) Bezwzorcowa mara rozwoju. Bezwzorcową marę syntetyczną szacuje sę jako średną arytmetyczną cech l : x 1 m = n / xl, = 1,, f, n, (9) n j = 1 gdze x l wartoścą j-tej cechy po przeprowadzenu untaryzacj według wzoru: x mn x x l = max x mn x, gdy x jest wartoścą stymulnty, (1) max x x x l = max x mn x, gdy x jest wartoścą destymulnty. (11) Absolutny mernk rozwoju według M. Ceślak. Absolutny mernk rozwoju [Ceślak 1974] jest marą bezwzorcową wyrażoną wzorem: m = / xl, (1) m j = 1 gdze x l unormowana wartość cechy według wzoru: x x l = s, gdy x jest wartoścą stymulnty, (13) j ) x =, s ) j xl gdy x jest wartoścą destymulnty, (14) ) x = x 1, s j odchylene standardowe j-tej cechy, s j ) odchylene standardowe j* tej cechy.

9 Ocena stopna zagrożena bezrobocem Analza stopna zagrożena bezrobocem W celu uporządkowana wszystkch województw, ze względu na stopeń zagrożena bezrobocem, wykorzystano marę rozwoju Z. Hellwga, syntetyczną marę rozwoju. Strahl, marę bezwzorcową oraz absolutny mernk rozwoju. Aby przeprowadzć analzę porównawczą stopna zagrożena bezrobocem w województwach Polsk w latach 5 1, zmenne dagnostyczne poddano normalzacj stałym w czase parametram normalzacyjnym. Na rys. 3 przedstawono grafczną lustrację rankngów ustaloną na podstawe oszacowanych dla każdego województwa wartośc wyżej wymenonych mar taksonomcznych w latach 5 1. Mejsce ze względu na marę zostało przypsane zgodne z zasadą: m wększa wartość mernka, tym nższy numer w rankngu. Analzując rezultaty porządkowana (rys. 3), można stwerdzć, że tylko województwo mazowecke zajęło to samo mejsce (16.) pod względem wszystkch czterech mar w badanym okrese. Wyjątek stanowły lata 1 11 (mara bezwzorcowa mara rozwoju Z. Hellwga). W latach 5 1 zdecydowane najmnej zagrożone bezrobocem okazały sę: województwo mazowecke, a następne województwa śląske, łódzke dolnośląske, natomast najbardzej województwa: warmńsko-mazurske, zachodnopomorske podlaske, które zajmowały mejsca 1 4. Przeprowadzone badana pozwolły równeż na ocenę zman w czase wszystkch mernków. Pozytywne zmany rozwoju zjawska zagrożena bezrobocem z wykorzystanem mary Hellwga zaobserwowano w województwach małopolskm pomorskm. ość wysoką dynamkę pozomu zagrożena bezrobocem odnotowano równeż w województwach lubelskm, podlaskm, śwętokrzyskm opolskm. Województwa te polepszyły swoje pozycje w rankngu. Zdecydowane pogorszyła sę sytuacja rozwoju tego zjawska w województwach zachodnopomorskm, dolnośląskm lubelskm. Najbardzej stablna sytuacja w tym zakrese wystąpła w województwach: mazoweckm, śląskm, łódzkm, welkopolskm warmńsko-mazurskm. Województwa te albo w ogóle ne zmenały mejsca w rankngu (z 1 r. w porównanu z 5 r.), albo w latach 6 11 neznaczne go polepszyły lub pogorszyły. Pozom zagrożena bezrobocem określany za pomocą mary Strahl w województwach: śląskm, lubuskm łódzkm charakteryzował sę nagłym zmanam. W latach 6 1 obserwowano w tych województwach pogorszene (śląske) lub polepszene (łódzke lubuske) mejsca w rankngu w stosunku do 5 r., po czym sytuacja w 1 r. wracała do stanu początkowego (tj. do pozomu z 5 r.) lub uległa poprawe. Neznaczną zmanę na lepsze w rozwoju zjawska zagrożena bezrobocem odnotowano w województwach śwętokrzyskm opolskm, zaś pogorszene sytuacj obserwowano w województwach zachodnopomorskm,

10 154 Monka Mśkewcz-Nawrocka, Katarzyna Zeug-Żebro dolnośląskm kujawsko-pomorskm. W pozostałych województwach obserwowano stablzację. Na podstawe rankngu województw ze względu na stopeń zagrożena bezrobocem, stworzonego na podstawe absolutnego mernka rozwoju równeż można zaobserwować różnorodne zmany w poszczególnych województwach. Najwększym wahanam pozomu zagrożena bezrobocem w latach 5 1 charakteryzowały sę województwa: lubuske, zachodnopomorske, opolske, kujawsko-pomorske, pomorske warmńsko-mazurske. Najbardzej stablną sytuacją w badanym okrese odnotowano w województwach: mazoweckm, małopolskm, lubelskm oraz podlaskm. W 1 r. w województwach łódzkm, małopolskm, śwętokrzyskm, opolskm pomorskm zaobserwowano poprawę sytuacj w porównanu z rankngem z 5 r., natomast pogorszene w badanym okrese odnotowano w województwach zachodnopomorskm, dolnośląskm, kujawsko-pomorskm warmńsko-mazurskm. 5 6 warmńsko-mazurske pomorske kujawsko- -pomorske opolske łódzke mazowecke małopolske śląske lubelske warmńsko-mazurske pomorske kujawsko- -pomorske opolske łódzke mazowecke małopolske śląske lubelske dolnośląske podkarpacke dolnośląske podkarpacke zachodnopomorske podlaske zachodnopomorske podlaske welkopolske lubuske śwętokrzyske welkopolske lubuske śwętokrzyske 7 8 warmńsko-mazurske pomorske kujawsko- -pomorske opolske łódzke mazowecke małopolske śląske lubelske warmńsko-mazurske pomorske kujawsko- -pomorske opolske łódzke mazowecke małopolske śląske lubelske dolnośląske podkarpacke dolnośląske podkarpacke zachodnopomorske podlaske zachodnopomorske podlaske welkopolske lubuske śwętokrzyske welkopolske lubuske śwętokrzyske

11 Ocena stopna zagrożena bezrobocem warmńsko-mazurske pomorske kujawsko- -pomorske opolske łódzke mazowecke małopolske śląske lubelske warmńsko-mazurske pomorske kujawsko- -pomorske opolske łódzke mazowecke małopolske śląske lubelske dolnośląske podkarpacke dolnośląske podkarpacke zachodnopomorske podlaske zachodnopomorske podlaske welkopolske lubuske śwętokrzyske welkopolske lubuske śwętokrzyske 11 1 warmńsko-mazurske pomorske kujawsko- -pomorske opolske łódzke mazowecke małopolske śląske lubelske warmńsko-mazurske pomorske kujawsko- -pomorske opolske łódzke mazowecke małopolske śląske lubelske dolnośląske podkarpacke dolnośląske podkarpacke zachodnopomorske podlaske zachodnopomorske podlaske welkopolske lubuske śwętokrzyske welkopolske lubuske śwętokrzyske absolutny mernk rozwoju mara rozwoju Hellwga mara bezwzorcowa mara rozwoju Strahl Rys. 3. Mejsca w rankngu województw według rozważanych mar taksonomcznych w latach 5 1 Źródło: opracowane własne. Analzując rankng województw w latach 5 1, uzyskane za pomocą mary bezwzorcowej najbardzej stablną sytuację za względu na pozom zagrożena bezrobocem odnotowano w województwach: mazoweckm, małopolskm oraz śwętokrzyskm. W pozostałych województwach obserwowano dużą dynamkę w poszczególnych latach badanego okresu. Pozytywne zmany dotyczące zagrożena bezrobocem można zauważyć w województwach: łódzkm, małopolskm, śląskm, lubelskm, podlaskm, opolskm oraz pomorskm. Najmnej korzystną sytuację można odnotować w województwach podkarpackm, lubuskm, zachodnopomorskm dolnośląskm, dla których odnotowano pogorszene mejsca w rankngu w 1 r. w stosunku do 5 r.

12 156 Monka Mśkewcz-Nawrocka, Katarzyna Zeug-Żebro Tabela. Wartośc mary zgodnośc uporządkowana województw Polsk w latach 5 1 wyznaczone za pomocą współczynnka korelacj rang Spearmanna Absolutny mernk rozwoju Mara rozwoju Hellwga Mara syntetyczna Strahl Absolutny mernk rozwoju Mara rozwoju Hellwga Mara syntetyczna Strahl Bezwzorcowa mara rozwoju Absolutny mernk rozwoju Mara rozwoju Hellwga Bezwzorcowa mara rozwoju Absolutny mernk rozwoju Mara rozwoju Hellwga Bezwzorcowa mara rozwoju Absolutny mernk rozwoju Mara rozwoju Hellwga Bezwzorcowa mara rozwoju Absolutny mernk rozwoju Mara rozwoju Hellwga Źródło: opracowane własne. 5 6,95,9719,8531,9688,9844,896 1,896,9719 1,9438,9594,896 1,8188,9438 1, ,9656,9375,9344,9563,9594,9469 1,931,9688 1,994,965,931 1,8688,994 1, ,846,996,963,9156,9813,9438 1,8438,946 1,8719,9563,8438 1,915,8719 1,9 11 1,919,9438,9719,9688,9719,9313 1,865,965 1,946,9781,865 1,8938,946 1,8813 W kolejnym kroku badań wyznaczono marę zgodnośc uporządkowana województw Polsk. W tym celu posłużono sę współczynnkem korelacj rang Spearmanna. Wynk badana zależnośc pomędzy pozycjam województw ze względu na stopeń badanego zjawska przedstawono w tabel.

13 Ocena stopna zagrożena bezrobocem 157 Wartośc przedstawone w powyższej tabel wskazują na slną korelację pomędzy zajmowanym mejscam województw oszacowanych wybranym maram w poszczególnych latach, oznacza to dużą zgodność uporządkowana województw ze względu na stopeń zagrożena bezrobocem według wybranych mar (81 1%). Najwyższą zgodność uporządkowana województw we wszystkch latach można obserwować dla mejsc oszacowanych za pomocą bezwzorcowej mary rozwoju mary Hellwga (powyżej 93% w każdym roku badanego okresu) oraz absolutnego mernka rozwoju mary Sthral (powyżej 94% w każdym roku badanego okresu). Rezultaty uzyskane w wynku porządkowana lnowego obektów wybranym maram taksonomcznym stanowły podstawę klasyfkacj województw, ze względu na jednorodne grupy, z punktu wdzena osągnętego stopna badanego zjawska (tj. zagrożena bezrobocem). Całkowty przedzał zmennośc mar podzelono na cztery przedzały klasowe, do których przypsano poszczególne województwa, według następujących reguł: I grupa (wysok stopeń zagrożena bezrobocem): mr + Sm m, II grupa (średn stopeń zagrożena bezrobocem): mr m< mr + Sm, III grupa (nsk stopeń zagrożena bezrobocem): mr Sm m< mr, IV grupa (bardzo nsk stopeń zagrożena bezrobocem): m< mr Sm, n n 1 1 gdze: mr = n / m, Sm= n /^m mrh. = 1 = 1 Za takm podejścem przemawał główne fakt, że ten sposób podzału jest w praktyce badawczej bardzo często stosowany [Kuc 1; Taksonomczna analza ]. Wynk przestrzennego rozmeszczena uzyskanych grup w latach 5, 8 1 przedstawono na rys. 4. Klasyfkując województwa na grupy o różnym stopnu zaawansowana badanego zjawska dla wybranych mar taksonomcznych można zauważyć, że najnższy pozom zagrożena bezrobocem w rozpatrywanym przedzale czasowym występuje w województwach mazoweckm, śląskm łódzkm, najwyższy zaś w województwach: podlaskm, warmńsko-mazurskm, zachodnopomorskm opolskm. Województw welkopolske podkarpacke w całym badanym okrese należały do tych samych przedzałów klasowych. Przypsane do grup pozostałych województw zmenało sę w czase w zależnośc od przyjętej mary. Porównując rezultaty uzyskane dla stopy bezroboca w województwach Polsk (rys. ) z klasyfkacją tych województw według grup stopna zagrożena bezrobocem (rys. 4) w latach 5 8, można zauważyć pewne zbeżnośc przestrzennego rozmeszczena najnższej najwyższej stopy bezroboca klasy o nskm wysokm stopnu zagrożena bezrobocem. otyczyło to główne województw: mazoweckego warmńsko-mazurskego. W 1 r. zbeżność tych wynków ne była już tak jednoznaczna.

14 158 Monka Mśkewcz-Nawrocka, Katarzyna Zeug-Żebro a) Klasyfkacja województw Polsk według wartośc mary rozwoju Z. Hellwga grupa I grupa II grupa III grupa IV b) Klasyfkacja województw Polsk według wartośc mary syntetycznej. Strahl grupa I grupa II grupa III grupa IV

15 Ocena stopna zagrożena bezrobocem 159 c) Klasyfkacja województw Polsk według wartośc absolutnego mernka rozwoju grupa I grupa II grupa III grupa IV d) Klasyfkacja województw Polsk według wartośc mary bezwzorcowej grupa I grupa II grupa III grupa IV Rys. 4. Przestrzenne rozmeszczene województw Polsk według klas stopna zagrożena bezrobocem w latach 5, 8 1 dla: (a) mary Hellwga, (b) syntetycznej mary Strahl, (c) absolutnego mernka rozwoju według Ceślak, (d) mary bezwzorcowej Źródło: opracowane własne.

16 16 Monka Mśkewcz-Nawrocka, Katarzyna Zeug-Żebro 6. Podsumowane Celem artykułu była ocena stopna zagrożena bezrobocem województw Polsk w latach 5 1. W badanach posłużono sę wybranym maram taksonomcznym. Przeprowadzona analza porównawcza województw jest stotna dla określena dystansu dzelącego poszczególne województwa pod względem badanego zjawska oraz do wyodrębnena grup województw o zblżonym stopnu zagrożena bezrobocem. Z przeprowadzonej analzy rozwoju tego zjawska wynka, że w latach 5 1 zdecydowane najnższym pozomem zagrożena bezrobocem charakteryzowało sę województwo mazowecke, kolejnym były województwa łódzke, małopolske śląske, natomast najwyższe zagrożene bezrobocem obserwowano w województwe zachodnopomorskm warmńsko-mazurskm. Ponadto województwo mazowecke zajęło to samo mejsce pod względem wszystkch czterech mar. Pozostałe województwa zmenają mejsca w czase w zależnośc od przyjętej mary. Oznacza to, że porównywane stopna zagrożena bezrobocem przez wybrane mary ne jest najlepszym rozwązanem. Ogólne można jednak twerdzć, że ze względu na ekonomczno-społeczno- -poltyczne znaczene zjawska bezroboca należy kontynuować tego typu badana. Można sądzć, że w przyszłośc zróżncowane stopna zagrożena bezrobocem w poszczególnych województwch Polsk będze ulegało zmnejszenu, natomast nastąp wększe zróżncowane na pozome powatów. Warto zatem byłoby w kolejnych badanach prowadzć analzy tego zjawska w mnejszych jednostkach terytoralnych. Lteratura Ceślak M. [1974], Taksonomczna procedura prognozowana rozwoju gospodarczego określena potrzeb na kadry kwalfkowane, Przegląd Statystyczny, z. 1. ragan A. [1], Programy walk z bezrobocem na pozome Un Europejskej w wybranych państwach Polsce, Fnland, Irland Nemczech, Kancelara Senatu, Warszawa. Hellwg Z. [1968], Zastosowane metody taksonomcznej do typologcznego podzału krajów ze względu na pozom ch rozwoju strukturę wykwalfkowanych kadr, Przegląd Statystyczny, nr 15(4). Hellwg Z. [1981], Welowymarowa analza porównawcza jej zastosowane w badanach welocechowych obektów gospodarczych [w:] Metody modele ekonomczno-matematyczne w doskonalenu zarządzana gospodarką socjalstyczną, red. W. Welfe, PWE, Warszawa. Krakowak-Bal A. [5], Wykorzystane wybranych mar syntetycznych do budowy mary rozwoju nfrastruktury techncznej, Infrastruktura Ekologa Terenów Wejskch, nr 3.

17 Ocena stopna zagrożena bezrobocem 161 Kwatkowsk E. [], Bezroboce: podstawy teoretyczne, Wydawnctwo Naukowe PWN, Warszawa. Kuc M. [1], The Implementaton of Synthetc Varable for Constructng the Standard of Lvng Measure n European Unon Countres, Oeconoma Coperncana, nr 3, Polske Towarzystwo Ekonomczne Oddzał w Torunu. Panek T. [9], Statystyczne metody welowymarowej analzy porównawczej, Szkoła Główna Handlowa w Warszawe, Warszawa. Strahl. [1978], Propozycja konstrukcj mary syntetycznej, Przegląd Statystyczny, z.. Taksonomczna analza przestrzennego zróżncowana pozomu życa w Polsce w ujęcu dynamcznym [], red. A. Zelaś, Wydawnctwo Akadem Ekonomcznej w Krakowe, Kraków. Assessment of the Threat of Unemployment n Poland s Vovodshps n the Years 5 1 (Abstract) Unemployment s observed when an ndvdual s able to work and declares hs or her readness and wllngness to take employment yet s not employed. Snce 8, rsng unemployment has been one of the most mportant and dffcult problems facng the Polsh economy. On one hand, Poland s unemployment has stemmed from economc transformaton, techncal and organsatonal progress n the sphere of producton, and the collapse of entre ndustres. On the other, the lack of qualfcatons and experence, low job moblty and hgh commutng costs are also to blame. ue to ts long-term nature, t has adversely affected the Poland s standard of lvng, the dynamcs of economc development and sentments n socety. The man am of ths artcle s to assess the threat of unemployment Poland s vovodshps faced n the years 5 1. The study employs a number of taxonomc measures and uses data from the Local ata Bank of the Central Statstcal Offce. Keywords: taxonomc measures, unemployment rate, classfcaton of objects, spatal analyss.