Journal of Agribusiness and Rural Development

Transkrypt

1 ISSN Journal of Agrbusness and Rural Development 4(10) 2008, ZRÓŻNICOWANIE KONDYCJI FINANSOWEJ GMIN WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO Aldona Standar, Joanna Średzńska Unwersytet Przyrodnczy w Poznanu Abstrakt. Artykuł prezentuje zróżncowane pozomu kondycj fnansowej gmn województwa welkopolskego. Pozom kondycj fnansowej opsano za pomocą cechy syntetycznej. Następne uzyskane wartośc cechy syntetycznej wykorzystano do wyodrębnena klas typologcznych gmn według kryterum pozomu kondycj fnansowej. Ponadto, przeprowadzono analzę warancj, w celu sprawdzena, czy pozom kondycj fnansowej gmn zależy od ch typu oraz położena. Analzę przeprowadzono z wykorzystanem danych z 2006 roku. Słowa kluczowe: klasyfkacja, kondycja fnansowa, położene gmn, typ gmny, województwo welkopolske WSTĘP O rozwoju danej gmny decyduje wele czynnków. Wśród nch można, mędzy nnym, wyróżnć: położene geografczne, sytuację demografczną, strukturę społeczno- -zawodową ludnośc, a także aktywność władz gmnnych, których zakres kompetencj jest względne szerok. Na przykład, w myśl Ustawy z dna 8 marca 1990 r. o samorządze gmnnym [Ustawa ], do zakresu dzałana gmn należą wszystke sprawy publczne o znaczenu lokalnym, które oddzałują na rozwój regonu (art. 6 7). Do wypełnena tych zadań gmnom są potrzebne środk fnansowe. W zwązku z tym, ważnym aspektem jest ch kondycja fnansowa, o której śwadczą przede wszystkm następujące wskaźnk, które znalazły sę w zborze cech objętych badanem: dochody własne na jednego meszkańca (zł na jednego meszkańca), udzał dochodów własnych w dochodach ogółem (%), wydatk nwestycyjne na jednego meszkańca (zł na jednego meszkańca), Copyrght Wydawnctwo Unwersytetu Przyrodnczego w Poznanu Adres do korespondencj Correspondng author: mgr Aldona Standar, Katedra Ekonom Poltyk Gospodarczej w Agrobznese, ul. Wojska Polskego 28, Poznań, Poland, e-mal: standar@up.poznan.pl

2 136 A. Standar, J. Średzńska udzał wydatków nwestycyjnych w wydatkach ogółem (%), zobowązana na jednego meszkańca (zł na jednego meszkańca), udzał wydatków na obsługę zadłużena spłat rat kaptałowych w dochodach beżących (%). Wskaźnk udzału dochodów własnych 1 w dochodach ogółem śwadczy o stopnu samodzelnośc fnansowej gmn w zakrese wydatkowana środków fnansowych, czyl także o stopnu decentralzacj. Jego zwększene oznacza zwększene możlwośc fnansowych gmn [Sukces , Kaczor Tomalak 2000, Pankau 2005]. Z kole wskaźnk udzału wydatków nwestycyjnych w wydatkach ogółem odzwercedla aktywność władz gmn, w ramach stnejących możlwośc fnansowych. Należy jednak zaznaczyć, że aby środk przeznaczone na nwestycje ne były marnotrawone nfrastruktura pownna być rozbudowywana z myślą o potrzebach meszkańców [Czempas 2004]. Wydatk na nwestycje wywołują szczególny rodzaj efektu mnożnkowego. Bardzej rozwnęta gmna przycąga nwestorów, powodując powstane nowych mejsc pracy. W rezultace zwększa sę konkurencyjność danej gmny [Klmek 2005]. Natomast wskaźnk udzału wydatków na obsługę zadłużena spłat rat kaptałowych w dochodach beżących pozwala na ocenę pozomu wydatków przeznaczonych na spłatę zadłużena z pomnęcem wpływu dochodów majątkowych na dochody ogółem. Wyższe wartośc tego wskaźnka oznaczają ryzyko newypłacalnośc [Analza ]. MATERIAŁ I METODY Konstrukcja cechy agregatowej umożlwa pomar welowymarowego zjawska, a także lnowe uporządkowane badanych jednostek, na przykład według ch pozomu kondycj fnansowej. Za korzyść wynkającą z ch zastosowana można uznać kwantyfkację złożonego zjawska za pomocą jednej wartośc lczbowej, która ułatwa wszelke porównana oraz syntezuje obrazy cząstkowe [Metody ]. Kondycja fnansowa jest zjawskem złożonym, tzn. trudno dokonać jej zmerzena na podstawe jednej merzalnej cechy. W zwązku z tym, do jej sumarycznego opsu wykorzystano taksonomczny mernk rozwoju Hellwga 2 [1968]. Konstrukcję cechy syntetycznej wykonano w oparcu o weloetapową metodę zaproponowaną przez Wysockego Lrę 3 [2005]. Po perwsze, na podstawe przesłanek merytorycznych oraz statystycznych dokonano wyboru cech prostych, odzwercedlających elementy cząstkowe złożonego zjawska. Przyjęto, że perwsze cztery cechy są stymulantam, natomast dwe ostatne destymulantam. 1 Do jednych z najważnejszych czynnków kształtujących pozom dochodów własnych należy zalczyć możlwość kształtowana poltyk podatkowej przez samorządy terytoralne. 2 Mernk ten jest szeroko stosowany np. w ocene pozomu rozwoju społeczno-ekonomcznego, a także zastosowano go do oceny aktywnośc władz lokalnych [Rosner Stanny 2007]. 3 Autorzy podają przykłady zastosowana cech syntetycznych jako funkcj cech prostych mędzy nnym w stosunku do badań dotyczących kondycj fnansowej. Journal of Agrbusness and Rural Development

3 Zróżncowane kondycj fnansowej gmn województwa welkopolskego 137 W celu sprawdzena uwarunkowana numerycznego macerzy, zbadano elementy dagonalne macerzy odwrotnej do macerzy korelacj R 4. Wszystke uwzględnone w badanu cechy charakteryzowały sę nższą wartoścą dagonalną, stąd utworzyły zbór cech opsujących kondycję fnansową. Kolejno zostały zestawone w macerz, gdze x j = 1, 2,..., n, j = 1, 2,..., m) przedstawa wartość j-tej cechy prostej w jednostce statystycznej o numerze. Następny etap konstrukcj cechy agregatowej to normalzacja cech, która polega na ujednolcenu zmennych poprzez przekształcene destymulant nomnant w stymulanty oraz sprowadzenu ch do porównywalnośc. Posłużono sę untaryzacją, która odbywa sę według następujących formuł: a) w przypadku stymulant: b) w przypadku destymulanty: gdze: z z j j xj mn{xj} max {x } mn{x } j max {xj} xj max {x } mn{x } max {x } maksymalna wartość j-tej cechy, j mn{x } mnmalna wartość j-tej cechy. j j Do konstrukcj mernka syntetycznego zastosowano metodę wzorcową Hellwga. Polega ona na oblczenu odległośc eukldesowych poszczególnych jednostek od jednostk modelowej ze względu na rozpatrywane cechy proste: m j 1 z j z 2 0j, ( = 1, 2,..., n) m gdze z 0j jest znormalzowaną wartoścą j-tej cechy dla jednostk wzorcowej. W wększośc analz przyjmuje sę, że z 0j = max{z j } dla j-tej cechy prostej będącej stymulantą lub przekształconej w stymulantę. Wzorzec dla cech prostych ne przekształconych w stymulanty, wyznacza sę x 0j = mn{x j } dla destymulant oraz x 0j = nom{x } dla nomnant. j Uzyskane wartośc służą do oblczena syntetycznego mernka rozwoju Hellwga [Wysock Lra 2005]: ~ 1 0 j j 4 Jeśl elementy te przekraczają wartość 10, mów sę o złym uwarunkowanu macerzy. W tym przypadku ne przekroczyły wartośc 5,6. 4(10) 2008

4 138 A. Standar, J. Średzńska gdze:, s0 0 n 1, s n 0 n 1 ( ). n Im wyższa jest wartość tego mernka, tym wyższy jest pozom kondycj fnansowej gmn. W zwązku z tym, jeżel gmna uzyskała wynk bardzej zblżony do 0, oznaczało to gorszą kondycję fnansową. Z kole wartość blższa 1 była charakterystyczna dla gmn o lepszej kondycj fnansowej. Wykorzystując średną arytmetyczną odchylene standardowe z wartośc syntetycznego mernka można dokonać uporządkowana gmn oraz przydzelć je do jednej z następujących grup: klasa I (bardzo wysok pozom): s klasa II (wysok pozom): s klasa III (średn pozom): s klasa IV (nsk pozom): s gdze jest średną arytmetyczną wartośc mernka, natomast s jest odchylenem standardowym. W pracy zastosowano równeż analzę warancj ANOVA, która posłużyła do zbadana, czy typ gmny (mejsk, mejsko-wejsk wejsk) oraz położene gmny (podregony: kalsk, konńsk, plsk poznańsk) wpływają na osągany pozom kondycj fnansowej. Z uwag na fakt, że analza warancj wykazała stotność różnc pomędzy rozpatrywanym średnm, przeprowadzono dokładnejsze badana, wykorzystujące testy post-hoc. W tym przypadku posłużono sę Testem RIR-Tukeya, z uwag na jego dużą przydatność [Stansz 2006]. Badana przeprowadzono na grupe 222 gmn województwa welkopolskego (z wyjątkem czterech mast na prawach powatu: Kalsza, Konna, Leszna Poznana), posługując sę danym pochodzącym z Banku Danych Regonalnych za 2006 rok. 0 2 WYNIKI BADAŃ Gmny województwa welkopolskego charakteryzowały sę dużym zróżncowanem pod względem pozomu kondycj fnansowej. Z jednej strony, można było wyróżnć grupę gmn, których syntetyczny mernk wynósł powyżej 0,4: Kleczew (0,5) oraz Przykona, Komornk, Swarzędz, Tarnowo Podgórne Suchy Las. Z kole mernk dla gmn o najnższym pozome funkcjonowana neznaczne przekroczył pozom 0,00. Szczegółową klasyfkację gmn zaprezentowano w tabel 1. Gmny województwa welkopolskego, spośród rozpatrywanych cech prostych, w stopnu bardzo slnym różncowały cechy zwązane z zadłużenem: zobowązana na jednego meszkańca (98,27%) oraz udzał wydatków na obsługę zadłużena spłat rat kaptałowych w dochodach beżących (88,13%), a także wydatk nwestycyjne na jednego meszkańca (82,43%). W przypadku takch gmn, jak: Suchy Las, Tarnowo Journal of Agrbusness and Rural Development

5 Zróżncowane kondycj fnansowej gmn województwa welkopolskego 139 Tabela 1. Klasyfkacja gmn ze względu na pozom kondycj fnansowej Table 1. The classfcaton consderng the level of dfferentaton of fnancal condton Grupa 1: gmny o bardzo wysokm pozome kondycj fnansowej Group 1: local goverments had the largest level of fnancal condton Grupa 2: gmny o wysokm pozome kondycj fnansowej Group 2: local goverments had hgh level of fnancal condton Grupa 3: gmny o średnm pozome kondycj fnansowej Group 3: local goverments had medum level of fnancal condton Grupa 4: gmny o nskm pozome kondycj fnansowej Group 4: local goverments had low level of fnancal condton Kleczew (3), Przykona (2), Komornk (2), Swarzędz (3), Tarnowo Podgórne (2), Suchy Las (2), Kórnk (3), Puszczykowo (1), Dopewo (2), Czerwonak (2), Sompolno (3), Kazmerz Bskup (2), Pła (1), Koścan (2), Śwęcechowa (2), Seraków (3), Grodzsk Welkopolsk (3), Powdz (2) Ostrzeszów (3), Baranów (2), Kleszczewo (2), Opatówek (2), Ponec (3), Chodzeż (2), Mosna (3), Gostyń (3), Gnezno (2), Budzyń (2), Kszkowo (2), Dusznk (2), Koło (2), Mędzychód (3), Ślesn (3), Żelazków (2) Wolsztyn (3), Jarocn (3), Kępno (3), Nekla (3), Rydzyna (3), Środa Welkopolska (3), Luboń (1), Braln (2), Roketnca (2), Słupca (1), Buk (3), Murowana Goślna (3), Pleszew (3), Kaczory (2), Obrzycko (1), Turek (1), Skok (3), Zanemyśl (2), Szydłowo (2), Okonek (3), Koścan (1) Koźmnek (2), Stęszew (3), Opalenca (3), Rawcz (3), Ostrów Welkopolsk (1), Pnewy (3), Szamotuły (3), Złotów (1), Sulmerzyce (1), Gnezno (1), Masteczko Krajeńske (2), Łęka Opatowska (2), Włoszakowce (2), Ostroróg (3), Nowe Masto nad Wartą (2), Zakrzewo (2), Lpno (2), Złotów (2), Gołuchów (2), Nowe Skalmerzyce (3), Kłecko (3), Krotoszyn (3), Malanów (2), Strzałkowo (2), Wrześna (3), Nowy Tomyśl (3), Chodzeż (1), Oseczna (3), Kaźmerz (2), Kostrzyn (3), Wtkowo (3), Krzyż Welkopolsk (3), Sedlec (2), Trzemeszno (3), Łubowo (2), Mkstat (3), Wronk (3), Rakonewce (3), Wjewo (2), Ceków-Kolona (2), Zduny (3), Borek Welkopolsk (3), Wągrowec (1), Welchowo (3) Chodów (2), Ostrów Welkopolsk (2), Turek (2), Przygodzce (2), Krzymów (2), Medzchowo (2), Pobedzska (3), Perzów (2), Kuśln (2), Kroba (3), Pask (2), Pogorzela (3), Pakosław (2), Rozdrażew (2), Krzemenewo (2), Przemęt (2), Obrzycko (2), Ujśce (3), Lsków (2), Jastrowe (3), Bałoślwe (2), Szamocn (3), Władysławów (2), Śrem (3), Krajenka (3), Brudzew (2), Koło (1), Kotln (2), Raszków (3), Lpka (2), Jaraczewo (2), Koźmn Welkopolsk (3), Czernejewo (3), Margonn (3), Wlczyn (2), Sośne (2), Obornk (3), Doruchów (2), Żerków (3), Jutrosn (3), Śmgel (3), Bojanowo (3), Mejska Górka (3), Czarnków (2), Ksąż Welkopolsk (3), Kobyla Góra (2), Gołańcz (3), Krzywń (3), Kwlcz (2), Zbąszyń (3) Kraszewce (2), Weleń (3), Czarnków (1), Młosław (3), Grzegorzew (2) Rychtal (2), Lwówek (3), Blzanów (2), Kamenec (2), Kołaczkowo (2), Nechanowo (2), Odolanów (3), Słupca (2), Rogoźno (3), Trzcanka (3) Czempń (3), Wysoka (3), Kobyln (3), Wapno (2), Dąbe (3), Granowo (2), Grabów nad Prosną (3), Babak (2) Koścelec (2), Golna (3), Dolsk (3), Grodzec (2), Łobżenca (3), Wągrowec (2), Krzykosy (2), Przedecz (3), Stawszyn (3) Meścsko (2), Stare Masto (2), Dobra (3), Chrzypsko Welke (2), Kramsk (2), Czermn (2), Brzezny (2), Pępowo (2), Myceln (2) Damasławek (2), Brodnca (2), Tarnówka (2), Rzgów (2), Trzcnca (2), Wyrzysk (3), Werzbnek (2), Rychwał (3), Ostrowte (2), Dobrzyca (2), Lubasz (2), Kłodawa (3), Osek Mały (2), Zagórów (3), Lądek (2), Ryczywół (2), Godzesze Welke (2), Pyzdry (3), Domnowo (2), Orchowo (2), Olszówka (2), Gzałk (2), Kawęczyn (2), Meleszyn (2) Połajewo (2), Seroszewce (2), Tulszków (3), Drawsko (2), Chocz (2), Czajków (2), Szczytnk (2), Skulsk (2). Objaśnene: (1) gmna mejska, (2) gmna wejska, (3) gmna mejsko-wejska. Źródło: oblczena własne na podstawe Banku... [2006]. Explanaton: (1) muncpal gmna, (2) rural gmna, (3) muncpal-rural gmna. Source: personal elaboraton based on Bank... [2006]. 4(10) 2008

6 140 A. Standar, J. Średzńska Podgórne, Kleczew, Przykona oraz Dopewo, zobowązana na jednego meszkańca wynosły ponad 700 zł. Jednocześne gmny te równeż należą do najbardzej prorozwojowych, gdyż wydatk nwestycyjne na jednego meszkańca wynoszą ponad 1000 zł. W zwązku z tym, oblczono współczynnk korelacj lnowej Persona pomędzy oboma wskaźnkam, który wynósł 0,68, co oznacza dużą zależność. Można węc przypuszczać, że prowadzene przez władze gmnne dzałalnośc nwestycyjnej, jest zwązane z korzystanem przez ne ze źródeł fnansowana nnych, nż środk własne lub bezzwrotne. Warto zwrócć uwagę na wyjątek, który stanow gmna Kaźmerz. Jej pozom wydatków nwestycyjnych na jednego meszkańca jest drug pod względem wartośc (1784 zł) przy jednocześne bardzo nskm pozome zobowązań na jednego meszkańca (193 zł). Z kole, do gmn o dużej samodzelnośc fnansowej należą Suchy Las Tarnowo Podgórne, gdze udzał dochodów własnych w dochodach ogółem sęgał ponad 80%. Oblczony dla tego wskaźnka współczynnk zmennośc wskazuje na umarkowane zróżncowane cechy (34,79%) jest to najnższy pozom współczynnka zmennośc. Warto zaznaczyć, że w nektórych gmnach rozpatrywana cecha neznaczne przekracza 18% (tab. 2). Tabela 2. Wybrane wskaźnk charakteryzujące cechy proste Table 2. Selected measures charactersng the ndvdual characterstcs. Wybrany wskaźnk Selected measures Mnmum Maksmum Maxmum Współczynnk zmennośc Coeffcent of varaton (%) Dochody własne na jednego meszkańca Own revenue per capta Wydatk nwestycyjne na jednego meszkańca Investment expedture per capta Zobowązana na jednego meszkańca Oblgatons per capta Udzał dochodów własnych w dochodach ogółem (%) The partcpaton of own revenue n total revenue (%) Udzał wydatków nwestycyjnych w wydatkach ogółem (%) The partcpaton of nvestment expedture n total expedture (%) Udzał wydatków na obsługę zadłużena spłat rat kaptałowych w dochodach beżących (%) The partcpaton of debt expedture n current revenue (%) 314, ,69 58,40 4, ,76 82,43 444, ,89 98,27 18,13 82,73 34,79 0,12 45,84 53,52 0,00 37,40 88,13 Źródło: oblczena własne na podstawe Banku... [2006]. Source: personal elaboraton based on Bank... [2006]. Analza warancj dowodła, że stneją stotne różnce 5 pomędzy rozpatrywanym średnm syntetycznego mernka kondycj fnansowej, oblczonym dla poszczególnych 5 F = 4,7947 dla p = 0,0092. Journal of Agrbusness and Rural Development

7 Zróżncowane kondycj fnansowej gmn województwa welkopolskego 141 typów gmn. Jest to wynk znacznego stotnego statystyczne odchylena średnego pozomu wskaźnka kondycj fnansowej gmn mejskch (0,2101) w stosunku do gmn wejskch (0,1498). Tak rezultat potwerdza znaczne dysproporcje w ch możlwoścach fnansowych. Średn wskaźnk dla grupy gmn mejsko-wejskch był pośredn wynósł 0,1714 (tab. 3). Tabela 3. Wynk testu post-hoc RIR-Tukeya Table 3. Results of RIR-Tukey test post-hoc Typ gmny Type of local goverments {1} {2} {3} Wejska {1} 0, , Mejsko-wejska {2} 0, , Mejska {3} 0, , Zaznaczone różnce są stotne z p < 0, Źródło: opracowane własne. Results n bold font are essental wth p-value < Source: personal elaboraton. W grupe o bardzo wysokm pozome kondycj fnansowej znalazły sę 34 gmny. Najwęcej z nch, bowem 18 (52,94%), pochodzło z podregonu poznańskego, na którego obszarze są położone 82 gmny (tj. 36,94% ogółu badanych gmn województwa welkopolskego). Jednostk te charakteryzowały sę najlepszym wskaźnkam wewnątrzklasowym dla wszystkch badanych cech prostych. Na przykład wskaźnk udzału wydatków nwestycyjnych w wydatkach ogółem wynósł 24,94%, a udzału dochodów własnych w dochodach ogółem dla 50% gmn kształtował sę na pozome 59,16%. Aż o 13 punktów procentowych nższy wskaźnk tego udzału charakteryzował 65 gmn wchodzących w skład grupy o wysokm pozome kondycj fnansowej (grupa 2). Także pozostałe badane cechy kształtowały sę na relatywne nższym pozome. W tej grupe, gmny podregonu poznańskego stanowły 41,46% gmn tego podregonu jednocześne 52,31% gmn o wysokm pozome kondycj fnansowej. Uwzględnając wynk w pozostałych grupach, należy zauważyć, że udzał gmn z podregonu poznańskego w lczbe gmn danej grupy wykazuje tendencję spadkową tzn. m pozom grupy nższy, tym udzał tych gmn mnejszy. Do grupy gmn o średnm pozome kondycj fnansowej należało 91 gmn (grupa 3). Wskaźnk udzału dochodów własnych w dochodach ogółem, oblczony dla tej grupy, wynósł 32,19%, a udzału wydatków na obsługę zadłużena spłat rat kaptałowych w dochodach 5%. Warto także dodać, że na grupę gmn o średnm pozome kondycj fnansowej, składa sę około połowa gmn z każdego podregonu, poza poznańskm. Relatywne najgorszym wynkam poszczególnych cech prostych odznaczały sę 32 gmny, należące do grupy o nskm pozome kondycj fnansowej (grupa 4). Spośród nch 34,38% jest zlokalzowanych w podregone konńskm (tab. 4). 4(10) 2008

8 142 A. Standar, J. Średzńska Tabela 4. Medana dla wewnątrzklasowych wartośc cech prostych Table 4. Medan for wthn-class ndvdual characterstcs Wybrany wskaźnk Selected measures Dochody własne na jednego meszkańca Own revenue per capta Wydatk nwestycyjne na jednego meszkańca Investment expedture per capta Zobowązana na jednego meszkańca Oblgatons per capta Udzał dochodów własnych w dochodach ogółem (%) The partcpaton of own revenue n total revenue (%) Udzał wydatków nwestycyjnych w wydatkach ogółem (%) The partcpaton of nvestment expedture n total expedture (%) Udzał wydatków na obsługę zadłużena spłat rat kaptałowych w dochodach beżących (%) The partcpaton of debt expedture n current revenue (%) Klasa Class I II III IV Gmny ogółem Communes total 1 216,19 832,24 626,27 472,59 720,56 431,10 329,53 296,18 190,50 312,50 347,97 193,04 182,72 152,22 192,57 59,16 46,18 32,19 26,00 37,81 24,94 19,14 14,69 8,52 15,77 4,46 5,58 5,18 5,14 5,12 Źródło: oblczena własne na podstawe Banku... [2006]. Source: personal elaboraton based on Bank... [2006]. Wynk przeprowadzonej analzy warancj dowodzą, że występują stotne różnce 6 pomędzy średnm syntetycznego mernka kondycj fnansowej dla gmn w poszczególnych podregonach. Najwyższą średną rozpatrywanego mernka (0,1919) charakteryzowały sę gmny położone w podregone poznańskm, a węc w sąsedztwe metropol Poznana. Natomast średne mernk dla gmn zlokalzowanych w pozostałych podregonach: kalskm (0,1481), plskm (0,1474) oraz konńsk (0,1404), znaczne odbegały od średnego pozomu gmn podregonu poznańskego (rys. 1). Test RIR- -Tukeya potwerdzł, że do obalena hpotezy zerowej o równośc wszystkch średnch mernka przyczynło sę znaczne odchylene przecętnej dla gmn zlokalzowanych w podregone poznańskm, w porównanu z gmnam umejscowonym w pozostałych podregonach (tab. 5). O tym, że gmny województwa welkopolskego, zlokalzowane blżej Poznana, mały zdecydowane lepszą kondycję fnansową nż pozostałe gmny, śwadczy wynk analzy warancj, oblczony tylko dla trzech podregonów: kalskego, konńskego oraz plskego. Tym razem ne ma podstaw do odrzucena hpotezy zerowej 7, co potwerdza, że o poprzednm wynku zadecydowały gmny podregonu poznańskego. Gmny tego 6 F = 6,0293 dla p = 0, F = 0,1321 dla p = 0,8763. Journal of Agrbusness and Rural Development

9 Zróżncowane kondycj fnansowej gmn województwa welkopolskego 143 0,22 0,20 Wskaźnk syntetyczny Synthetc measure 0,18 0,16 0,14 0,12 0,10 konńsk kalsk plsk poznańsk Podregon Subregon Średna Średna±Błąd std Średna±1,96*Błąd std Average Average±Standard error Average±1,96*Standard error Rys. 1. Skategoryzowany wykres ramka-wąsy dla wskaźnka syntetycznego pozom kondycj fnansowej Źródło: opracowane własne z wykorzystanem programu Statstca 7.1. Fg. 1. Categorzed plots for synthetc measure of development Source: personal elaboraton by means of Statstca 7.1. Tabela 5. Wynk testu post-hoc RIR-Tukeya Table 5. Results of RIR-Tukey test post-hoc Podregon Subregon {1} {2} {3} {4} Konńsk {1} 0, , , Kalsk {2} 0, , , Plsk {3} 0, , , Poznańsk {4} 0, , , Zaznaczone różnce są stotne z p < 0, Źródło: opracowane własne. Results n bold font are essental wth p-value < 0, Source: personal elaboraton. podregonu, z uwag na blske położene względem stolcy województwa, dysponują dobrze rozbudowaną nfrastrukturą technczną społeczną, która ne tylko wpływa na jakość życa meszkańców zachęca do osedlana sę nowych, lecz także stanow doskonałą podstawę dla lokalzacj dzałalnośc gospodarczej. W zwązku z powyższym wynkam można stwerdzć, że na ogół gmny podregonu poznańskego bardzo dobrze 4(10) 2008

10 144 A. Standar, J. Średzńska wykorzystują swoją przewagę. Jednak należy równeż zauważyć, że w ramach tej grupy gmn występuje także wewnętrzne zróżncowane kondycj fnansowej o średnej sle 8. PODSUMOWANIE Analza potwerdzła zróżncowane gmn województwa welkopolskego pod względem pozomu kondycj fnansowej. Można wyróżnć zarówno gmny, których kondycja fnansowa kształtowała sę na bardzo nskm pozome (blskm 0) oraz gmny, które osągnęły bardzo dobre wynk blske 0,5. Warto jednak zaznaczyć, że najlcznejszą grupę gmn stanowły gmny o słabej kondycj fnansowej. Na wyznaczony pozom funkcjonowana gmn mał statystyczne stotny wpływ ch typ. Zaznaczyła sę ogromna dysproporcja pomędzy kondycją fnansową gmn mejskch wejskch. Istotnym statystyczne czynnkem okazało sę równeż położene gmny. Gmny zlokalzowane w podregone poznańskm odznaczały sę wyraźne lepszą kondycją fnansową nż gmny z pozostałych podregonów. Fakt ten może być zwązany z oddzaływanem metropol, jaką jest stolca województwa welkopolskego. Choć analzę przeprowadzono tylko dla jednego roku, to trudno spodzewać sę znwelowana tego zróżncowana w krótkm czase. Dlatego warto kontynuować te badana w następnych latach, w celu dokonana oceny wpływu pomocy unjnej na zmnejszane sę dysproporcj w rozwoju społeczno-ekonomcznym gmn, w tym równeż ch kondycj fnansowej. LITERATURA Analza wskaźnkowa jednostek samorządu terytoralnego w latach Mnsterstwo Fnansów. Bank Danych Regonalnych GUS Czempas J., Inwestycje gmnne welkość tendencje (na przykładze województwa śląskego). Hellwg Z., Zastosowane metody taksonomcznej do typologcznego podzału krajów ze względu na pozom ch rozwoju oraz zasoby strukturę wykwalfkowanych kadr. Przegląd Statystyczny 4. Kaczor T., Tomalak M., Potencjał nwestycyjny samorządów terytoralnych. Rzeczpospolta 162. Sukces rozwojowy polskch województw Red. T. Kalnowsk. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk. Klmek E., Kształtowane sę wydatków nwestycyjnych w gmnach województwa zachodnopomorskego w latach W: Rozwój oraz poltyka regonalna lokalna w Polsce. Red. J. Kaja, K. Pech. SGH, Warszawa. Pankau E., Problemy zwązane z fnansowanem samorządów w Polsce W: Rozwój oraz poltyka regonalna lokalna w Polsce. Red. J. Kaja, K. Pech. SGH, Warszawa. Rosner A., Stanny M., Zróżncowane przestrzenne aktywnośc władz lokalnych w korzystanu z nstrumentów poltyk rozwoju gmny. W: Zróżncowane pozomu rozwoju społecz- 8 Współczynnk zmennośc syntetycznego mernka dla gmn zlokalzowanych w podregone poznańskm wynos 41,12%. Journal of Agrbusness and Rural Development

11 Zróżncowane kondycj fnansowej gmn województwa welkopolskego 145 no-gospodarczego obszarów wejskch a zróżncowane dynamk przeman. Red. A. Rosner. Instytut Rozwoju Ws Rolnctwa PAN, Warszawa. Stansz A., Przystępny kurs statystyk z zastosowanem STATISTICA PL na przykładach z medycyny. T. 1. Statsoft, Kraków. Metody oceny rozwoju regonalnego Red. D. Strahl. Wyd. AE, Wrocław. Swanewcz P., Derek M., Kowalczyk A., Wpływ turystyk na sytuację fnansową rozwój mast w Polsce (na przykładze mast średnej welkośc). Studa Geografczne. T. 35. Ustawa z dna 8 marca 1990 r. o samorządze gmnnym Dz. U. RP 13, poz. 74, z późnejszym zmanam. Wysock F., Lra J., Statystyka opsowa. Wyd. AR, Poznań. DIFFERENTIATION OF FINANCIAL CONDITION IN LOCAL GOVERNMENTS OF WIELKOPOLSKA VOIVODESHIP Summary. The artcle presents the typology of fnancal condton n the Welkopolska vovodeshp accordng to the crteron of local governments. The analyss was realzed on fnancal data from Statstcal Offce (BDR) The results confrmed a bg dfferentaton. Local governments n the Poznańsk subregon had the largest fnancal effcency. Ths research should be contnued n the future, consderng the amount of money that wll come from the European Unon to the budgets of gmnas. Key words: classfcaton, fnancal condton, localzaton of local governments, type of local governments, Welkopolska vovodeshp Zaakceptowano do druku Accepted for prnt: Do cytowana For ctaton: Standar A., Średzńska J., Zróżncowane kondycj fnansowej gmn województwa welkopolskego. J. Agrbus. Rural Dev. 4(10), (10) 2008