Triangulacja bez pomiarów kątowych.

Transkrypt

1 Mr 9 7 rln % Yl CZASOPISMO TECHNICZNE - Organ Mnsterstwa Robót Publcznch (w lkwdacj) laoz III. LL, L Ul. Z.vJ. Al. Polskego Towarzstwa Poltechncznego. TREŚć: Prof. Dr. K. "Wegel: Trangulacja bez pomarów kątowch. (Dokończene). Prof. A. Kurłło: Żelbetowe konstrukcje szkeletowe w budowe wsokch, domów. Inż. M. Bessaga: Zastosowane zasad Castglana do oblczana ram weloprzęsłowch. (Cąg dalsz). Wadomośc z lteratur techncznej. Recenzje krtk. Nekrologja. Spraw Towarzstwa. IV. Wznaczene długośc boków trójkątów prz pomoc pośredno ewent. bezpośredno merzonch odcnków prawo przenoszena sę błędów prz zastosowanu tej metod. Dr. K. Wegel Profesor Poltechnk Lwowskej. Trangulacja bez pomarów kątowch. (Dokończene). Zastanówm sę teraz, w jak sposób możnab otrzmać długość S z mnejszm błędem średnm.. Przczną, że błąd długośc 8 wpada dość znaczn prz użcu dotchczasowch metod pomaru, jest nekorzstne prawo przenoszena sę błędów w łańcuchach trójkątów; należ zatem obmśleć tak sposób wznaczana długośc S, któremu odpowadałob korzstnejsze prawo przenoszena sę błędów. W tm celu proponuję następując sposób pomaru długośc S- Wobraźm sobe, że długość S składa sę z r odcnków, którch długość przecętna wnos A. tak, że można położć : 8 = ra (3) Długośc poszczególnch odcnków A ne merzm bezpośredno, lecz pośredno prz pomoc r stosunkowo krótkch podstaw a, z którch przechodz sę łańcucham trójkątów, o le możnośc równobocz- A nch do boków A (ewentualne gd stosunek m= Cv jest lczbą newelką rombam). Zauważć jednak należ, że dokładność pomaru długośc a mnejszej od podstaw b będze też odpowedno mnejszą, gdż błąd bezpośrednego pomaru długośc wzrasta z jej perwastkem, zatem: f* a = a ^j (3) a dalej: ( a a (32) a w konsekwencj: (33) Błąd średn odcnka A powstał z rozwnęca długośc a należałob (w założenu, że a znajdują sę pośrodku sec podstawowch) urobć wedle wzoru (3): / M / fl A \),OA\ /. = o a n t n = A m.... ( «4 ) Uwzględnając jednak, że kształt trójkątów użtch prz rozwnęcu podstaw a ne będze zawsze równoboczn jak też to, że błąd średn kątow prz stosunkowo krótkch bokach sec (ze względu na błęd centrowana t. p.) będze wększ nż odpowadając mu błąd kątow wzoru (3), przjmem na błąd średn f' A w mejsce wzoru (34) wzór następując: Urabając stosunek błędów względnch podstaw a do jej rozwnęca: oblczam następne jak poprzedno całkowt błąd względn na długośc A: a sn x A cos % ' 3QGOS% V '' 394 cos % ' -\ OUU J Powracając do wznaczena błędu średnego długośc S, otrzmam ze względu na zwązek (3): f/l 2 s==rfl % A] (37) a dalej: Vr V^»>A 8 8 A A ra A ~\jr ' Zatem błąd względn długośc S, otrzman tą drogą, wnos: Im ~8 = ITocosaT ]V = l 394cos ' a Y r ' Dla porównana dokładnośc obu omawanch metod pomaru przedkładam dalsze dwe tabele III IV, (p. str. 322), z którch perwsza podaje błęd względne długośc S prz zastosowanu łańcuchów trójkątów opartch na podstawach b = 8km, zaś druga błęd względne długośc S merzonch prz pomoo r oddzelnch odcnków A, przczem A a.m powstał z rozwnęca podstaw a='5 km. Wnk dobrano w ten sposób, że 8=Bn względne S=JBp, a zarazem około Ar amr. Błąd względn podstaw b=skm przjęto natomast błąd względn podstaw a~b km wnos wedle wzoru (33): Ha fh ~ / b a b a 25" Porównane tabel III IV wkazuje welką przewagę sposobą pomaru długośc odcnkam nad pomarem prz użcu łańcuchów trójkątów. I tak borąc na uwagę 6' 28 km otrzmujem prz użcu łańcuchów trójkątów w najkorzstnejszm przpadku (kwadrat z przekątnam) błąd względn długośc S około podczas gd prz użcu prz pomarze włączne 4-metrowch odcnków (założene dość nekorzstne), otrzmujem błąd względn tej samej długośc równ (35) około któr spada dla odcnków 3-metroam 394' ' bel IV), dlatego podaję jeszcze przpadek, w 5o7UO(J (Przjęce wzoru (35) powoduje, że wartość na f wch do około możem przjąć w obu wzorach (3) (35) jednakową): Możnab jednak postawć zarzut, że prz merzenu długośc S natrafm po drodze wjątkowo na Błąd śr. względn długośc A jest zatem: przeszkod dłuższe nż 5 m (jake wkazano w ta- ( a) którm

2 322 III Pomar długośc <S* prz użcu łańcuchów trójkątów. lcm ^b b - &», * t -r~ n R.. " 6 LOO' X 3' B «w Łańcuch złożon z trójkątów równob. A Położene boku podstawowego B na skraju łańcucha = R z wzorów (26)-(29) tgj> (w zaokrąglenu) V«\n w=3 (łs r =96few 57 # COS j dla n b ( =28/M») S=6O7cm) kwadratów z przekąt. x»» V«V« trójkątów równob. /\ pośrodku łańcucha Vp ^ ((5=96 km) dla (#=287«M) 253 (Slwkrn) 993 kwadratów z przekąt. X 745 2' p p IV Pomar długość 8 prz użcu r odcnków A, merzonch pośredno a=5 m, = a A 5 m 4 w 3 J» 2 m V m ' 2 II II 4998 S3 l «63756 S8 I km po 96 Jem -"*) 394' '" A( 394x V CD S II o J. CO r-t 8 II 5669oo r-ł co II S Jl 5238 " rh g o II g 2 II 8273 g o S x 3.4? II 7656 o długość ^==28 km składa sę z cztereoh równch częśc, na które przpadają różne odcnk; tak na: o ^ ^ P rz pada w=64 bezpośredno merzonch odcnków a= B m, 8_ 4 _^ 4 f = 6 pośredno 4,=2»», przeto: 87 % 2 mw / ^ 67-j \394 - S ^ ( 394 f l677\39 (śóśoo)- Kładąc, jak dotchczas,a K : a=l: 25 oraz ^=", oraz dzeląc (42) przez ^=6 m 2 a % perwastkując, otrzmujem ze względu na to, źe =25 2 x " : _2_ lub po wstawenu wartośc: 5 465" (42) (43) Wdzm, źe nawet dla tak nekorzstnch założeń błąd względn długośc 8 wpada prz zastosowanu nowej metod pomaru znaczne mnejsz nż prz użcu łańcuchów trójkątów. Pozatem trzeba jeszcze zwrócć uwagę na to, źe gd odległość boków podstawowch B (baz) wnos 3 km, a węc prz założenu dość gestem podstaw, łańcuch trójkątów opart na boku B ma właścwe długość około 5 km, a zatem błęd wpadają jeszcze wększe. Naturalne błęd te wzrastają jeszcze znaczne węcej, gd odległość podstaw jest wększą np. 4 lub 6 km. W tch przpadkach nowa metoda pomaru wkazuje bardzo slną przewagę nad dotchczas użwaną. 3= 4 t=8 w. V. Blższe omówene trangulacj bez pomarów Wobec powższch założeń jest: kątowch. a poneważ [z uwzględnenem wzoru (35)]: (4) Nm przstąpm do omówena blższch szczegółów podanej tu metod trangulacjnej, należ zaznaczć zasadnczą różncę, jaka stneje mędz sećm netlko rzędu I-go rzędów wższch (II, III t. d.), ale nawet mędz sećm rzędu I-go głównem, a sećm tegoż rzędu wpełnającem. *) Przjęce usprawedlwone wobec nekorzstne przjętego Sec główne są podstawą dla wszelkch dalszch błędu rozwnęca r-. pomarów trangulacjnch; w konsekwencj pownn zatem pola ch trójkątów obejmować możlwe jak naj-

3 323 wększe obszar, jednak prz osągnęcu prz pomarach możlwe najdokładnejszego wznaczena długośc ch boków. W ten sposób powstaje z boków owch sec nejako sztwna rama, a wszelke pomar trangulacjne dalszch sec mają charakter tlko nterpo^ lacjn. Błęd sec głównej przenoszą sę na cał sstem trangulacjn równocześne wrównwan, podczas gd błęd sec nnch mają, znaczene tlko lokalne. W mśl powższej zasad starano sę oberać bok trójkątów głównch możlwe jak najwększe, użwając dla pomarów kątowch jak najdokładnejszch teodoltów; przczem jednak okazało sę, że w praktce można zastosować najczęścej trójkąt o bokach wnoszącch zaledwe trzdześc klka klometrów, a to z powodu przeszkód terenowch, atmosfercznch refrakcj bocznej t. p. Jeżel zatem chcem prz tej samej dokładnośc wznaczena werzchołków trójkątów zwększć ch pole, ne może to nastąpć prz użcu dotchczasowej metod, ale trzeba wzajemne położene werzchołków trójkątów wznaczć metodą nną, o korzstnejszem prawe przenoszena błędów. Metoda trangulacj bez pomarów kątowch spełna powżej postawone zadane, gdż można prz jej użcu netlko zwększć pola poszczególnch trójkątów, ale także dokładność wznaczena ch boków. Oczwśce, że ne zawsze będze jej można użć w praktce ze względu na dość znaczną lość podstaw, które należ obrać w poblżu boków sec głównej. Ne będze to jednak rzeczą tak trudną, jakb sę na perwsz rzut oka zdawało, tak że będze ją można zastosować netlko w terene płaskm, ale nawet pagórkowatm. Trójkąt (w przblżenu równoboczne) sec głównej będzem staral sę zakładać jak najwększe, ogranczm jednak długośc ch boków 8 do 2 a (a Q welka półoś elpsod odnesena), ze względów na późnejsze sec wpełnające, oraz tę okolczność, że prz bokach około -2 a ne potrzeba jeszcze zamenać kątów sferodalnch na sferczne. Dla pomerzena długośc I II wnoszącej około 2 a, odpowadającej około 28 km, oberam w przblżenu na lnj I II polgon, łącząc oba te punkt, o bokach od 2 do (względne wjątkowo neco węcej) km, jak to uwdocznono na rs. 5. Rs. 5. Długośc poszczególnch boków tego polgonu I, =A U, 2==4 2 td. otrzmujem przez rozwnęce odpowedno zakładanch podstaw, jak przedstawono na rs. 6. Kąt werzchołkowe /? otrzmujem N \ f* Rs. 6. bądź przez ch bezpośredn pomar, bądź oblczając je z dwu sąsednch sec naraz wzętch. Następne wznaczam na podstawe przblżonch współrzędnch geografcznch punktów I II promeń kul, na której przeprowadzam oblczene współrzędnch sfercznch werzchołków polgonu I II, przozem o le długość łuku I II ne przekracza - 2ff można przjąć, że odpowada on łukow na kul o promenu -J- (R-\-Ru), (R R a są średnem promenam krzwzn dla szerokośc geogr. <pr <pa). Na tej kul oblczam prz pomoc łatwego rachunku długość łuku I II z polgonu sfercznego mędz tem punktam o bokach A kątach 3. Poneważ każd bok powższego polgonu będze wznaczon z nną dokładnoścą należ wznaczć błąd średn łuku I II, a to w celu wprowadzena stosownch wag prz późnej szem wrównanu sec. Błąd długośc I II omówlśm w poprzednm rozdzale, zakładając, że poszczególne odcnk A leżą ścśle na łuku I II, poneważ jednak werzchołk polgonu I II będą leżał bardzo blsko łuku I II (co sę da zawsze uskutecznć w praktce mmo przeszkód terenowch, tlko że czasem, trzeba będze kątv /3 wznaczć pośredno z dwu sąsadującch ze sobą sec jak to zaznaczono na rs. 6 ), można poprzedno wprowadzone błęd średne dla długośc I II uważać za odpowedne w naszm przpadku. Natomast błąd długośc 8 spowodowan błędam kątów jest zupełne bez znaczena, jak to łatwo można udowodnć, prz pomoc średnego błędu poprzecznego, któr pod względem azmutalnm jest dla nas bez znaczena, gdż polgonu I II użjem tlko dla wznaczena długośc 8- W ten sposób powstane seć trójkątów o bokach około '2a merzonch pośredno; natomast kąt tch trójkątów n. p. trójkąta I II III o bokacb a, b, c kątach a, /?, wznaczm na podstawe wzoru: (z kontrolam sn a / 2 lub cos B / 2 (46) przczem R jest odwrotnoścą perwastka mar krzwzn w śro.dku cężkośc trójkąta K= : fc(k + Kn+Km) ' *=TF (47) zaś Ku Ku K m są maram krzwzn (odwrotnoścam kwadratów średnch promen) w werzchołkach trójkąta. Poneważ trójkąt o bokach około -2 R obejmują obszar około 7 km 2, główna seć trójkątów prz zastosowanu opswanej tu metod dla rozmerzana kraju nawet stosunkowo dość dużego będze składała sę z newelu trójkątów. VI. Wrównane głównej sec trójkątów, o bokach merzonch sec wpełnającch. Poneważ trójkąt sec głównej będą mnej węcej równoboczne, przeto sześć trójkątów zgrupowanch dookoła pewnego punktu utworz seć promenstą, jak to uwdocznono na r A A-^T- -r* B _ s Seć ta obejmuj ąca obszar około 42 km % wmaga spełnena tlko jednego geometrcznego warunku, a manowce, ab suma kątów prz punkce środkowm bła równa 36. n Poszczególne Rs. 7, a oblczam

4 324 z wzoru (46), któr dla oznaczeń na rs, 7 należ napsać we forme następującej da t da,; a poneważ: cosec. (48) z a ś = _ sm =r- sm R przczem kontrolą mogą bć odpowedne wzor na ^ - sn-5- cos ^-, a prócz togo osobno oblczone eksces cosec = cosec -=r- cosec P -~-, cosec -=r. przczem o" = 26265", będze ostateczne sferczne dalsze dwa kąt poszczególnch trójkątów: q cosec _Ł cosec ^ ójh +Q cosec f cosec 2 - sn a. s n sm sm- «,- R,...+Qcosec - cosec 6 \ r. (49) + ctg j cosec ~ -^ H?* v Q ^ctg ft cosec ' R\ t\f r +ctg cosec a. (57) (58)?=?r * ^» promeń kul, wznaczon dla trój- r~ \ r kąta o kątach 2 cc _ < +ot g a ooseo^--= r )<Jr e + (»=. } /3 ; * z krzwzn jego werzchołków. kata "Warunek katach a,-. zamknęca B< v,- z horzontu" krzwzn dookoła eeo werzchołków. punktu Poneważ każd bok -"e a'\r -"e/ jest wznaczon z różną" opewa dla kątów a bezbłędnch: dokładnoścą, należ zastosować prz wrównanu wag odwrotne proporcjonalne do kwadratów błędów boków a r. 2a 36 =, (5) natomast ze względu na to, że a są oblczone z boków Oczwśce, że gd lość punktów centralnch, pomerzonch otrzmam: dookoła którch zgrupowano trójkąt będze c, zwększ sę lość geometrcznch warunków z jednego na o 2a~ 36 = w, (5) warunków (gdż pola trójkątów ne pokrwają sę), a ostateczne: do którch trzeba dołączć warunk Laplace'a w przpadku, gd na nektórch werzchołkach (lub na wszstkch) wkonano odpowedne obserwacje astronomczne. Jeżel oznaczm w trójkące bok lteram os, #, c, a odpowadające m kąt a, /?,, to z uwag na zwązek: Jak ted wdać wrównane jest w przpadku a b e. b. c /CO. tego rodzaju sec głównch bardzo proste. cos ~ = cos -- cos -f- sm sm -r cos a,.. (od) Pozostaje jeszcze do omówena kwestja sec wpełnającch poszczególne trójkąt sec głównej. XŁ H H JLŁ XŁ otrzmam po zróżnczkowanu: c Ab Po wrównanu sec głównch, a temsamem ustalenu długośc S poszczególnch boków trójkątów, prz-. a Aa. b c Ab b Rll stępujem do wrównana polgonów o bokach A, prz e A o c Ac (54) pomoc którch oblczalśm newrównane długośc boków trójkątów. W ten sposób uzskujem w poblżu. b. c., sm -= sm -r sm a A a, R R a w następstwe: L da. b. _. c. sm sm «sm -^ sm a R aa b ctg _!_. 6? c (55) Ze względu na zwązk (55) otrzmam warunek (52) (prz oznaczenach odnoszącch sę do rs. 7) we forme : da c do, d a, (56) ortodrom. łączącch werzchołk punktów trangulacjnch dość znaczną lczbę punktów, które możem uważać za punkt I-rzędne. Jeżel długośc boków trójkątów perwszorzędnch wznaczanch kątowo przjmem około trzdzestu klku km, powstane w polu każdego trójkąta głównego mejsce tlko na 3 punkt tr., którch położene łatwo wznaczm nawązując sę do poprzedno w poblżu boków trójkątów ustalonch punktów. Sec wpełnające I-rzędne będą zatem bardzo newelke każda będze sę meścła w jednm z trójkątów głównch, przez co wrównane ch będze równeż bardzo proste. VII. Wnosk ostateczne. Zestawając zalet jak też wad sec trangulacjnch bez pomarów kątowch należ zaznaczć, jak następuje: a) Na korzść nowej metod przemawa:. znaczne zwększene dokładnośc wznaczena położena punktów sec głównej ; 2. obejmowane prz newelkej lośc punktów sec głównej bardzo welkch przestrzen, (a przeto możlwość łączena sec oddzelne dla sebe założonch bez zakładana gęstej sec punktów' ; 3. powstane w poblżu boków sec głównej welkej lośc punktów użtch na początku jako punktów polgonowch dla wznaczena długośc boków sec),

5 na którch operam następne sec wpełnające pola poszczególnch trójkątów; 4. łatwe przejrzste wrównane sec głównch; 5. łatwe nawązane punktów sec wpełnającch (trójkąt) do sec głównej ; 6. odpadają zupełne koszta weż trangulacjnch, co stanow znaczną oszczędność, równoważącą koszta zakładana pomaru baz. b) Przecw zastosowanu podanej przezemne metod przemawają właścwe tlko trudnośc (względne koszta), jake mogą sę włonć prz oborze względne 325 rozwnęcu dość lcznch aczkolwek krótkch podstaw. Jak z powższego zestawena wnka, metoda trangulacj bez pomarów kątowch jest w krajach nznnch lekko pagórkowatch bezwarunkowo bardzo korzstną, natomast może sę okazać w terenach trudnch zbt kosztowną; jeżel nam jednak zależ na zwększenu dokładnośc osąganej dotchczas prz trangulacj, należ jej dać bezwzględne perwszeństwo przed metodą dotchczas użwaną. Prof. A. Kurłło. Żelbetowe konstrukcje szkeletowe w budowe wsokch domów. Jak wadomo, ojczzną wsokch domów, zwanch także drapaczam chmur" lub nawet nebotkam", jest Amerka. Tam też, mając należte uzasadnene, rozwnęł sę ustalł tp sposob wkonana tak pod względem ogólnego ukształtowana budowl, jak co do zastosowana odpowednch materjałów budowlanch. Wprawdze w Europe nekoneczne musm sę posługwać wzoram amerkańskem wsoke dom ne muszą ne pownn zapełnać naszch mast przszłośc, to przeceż w nektórch wpadkach ustrój tak wskazan bć może warunkam mejscowem. Prz rozpatrwanach wstępnch w welu umsłach powstaje wątplwość cz zastosować szkelet nośn stalow cz też żelbetow, względne kombnowan. Utarło sę nezbt uzasadnone twerdzene, że dla budowl szkeletowch nższch wskazan jest szkelet nośn żelbetow, natomast dla budowl o znacznch wsokoścach jednem rozwązanem jest szkelet stalow. Newątplwe, warunków budow wsokch domów w Amerce ne można porównwać z warunkam napzem. Możem jednak meć dla naszch stosunków pewną orjentację co do racjonalnośc zastosowanego ustroju w budowe wsokch domów, jeżel rozpatrzm ustrój, wkonananego przed paru lat, perwszego budnku tego tpu w Budapeszce l ). W zwązku z rozbudową budnku kas chorch przewdzano w projekce część środkową w postac weż. Weża ma u podstaw przekrój kwadratow 7,85X7,85 m; wsokość nad terenem wnos 68,8 m. Ponad parterem posada weża 7 pętr (rs. ). Na wsokośc 43 m przekrój weż przechodz w ośmobok, a na wsokośc 56 m powraca do kwadratu,85x,85 m. Ustrój nośn weż stanow szkelet żelbetow. Ptane cz należ stosować szkelet stalow cz żelbetow włonło sę równeż prz tej budowe. Zwolennc szkeletu stalowego netlko twerdzl, że szkelet żelbetow będze droższ, ale nadto, że w Amerce budowl o takch wsokoścach ne wkonwano z zastosowanem szkeletu żelbetowego, Okazuje sę jednak (według podanego źródła), że np. w r. 929 wkonano w Amerce następujące żelbetowe wsoke dom: w Toronto dom o wsokośc 94,5 m o 26 pętrach Seatle Mnneapols Już w r. 922 wkonano w Dallas (Texas) żelbetow dom 78 m wsok o 8 pętrach, w latach 923 do 925 dom o wsokośc m w Montevdeo. Ostateczne ustrój żelbetow, prz rozbudowe budnku kas chorch w Budapeszce, okazał sę tańsz od stalowego, a pozatem lepej odpowadał wa- J ) H. Szekel: Das erste Turmhaus n Budapest", Beton u. Esen 932. Czasopsmo Technczne Nr. 22 z r. 932 twarda glnu '. 8..

6 326 runkom archtektoncznm. Weża otrzmała w najnższch dwóch pętrach okładznę kamenną,, powżej okładznę z klnkerów. Do wkonana konstrukcj nośnej użto betonu o stosunku meszann 3 kg cementu mark Otadur" na m s betonu. Kontrolę betonu przeprowadzano prz pomoc prób kostkowch prz pomoc belek próbnch. Kostk o długośc krawędz 2 om wkonano prz temperaturze 3 C, Wtrzmałość kostkowa wno- Strop górne (dla archwum) oblczono dla obcążena użtkowego kgjm' 2, strop dolne (lokale burowe) lczono na 4 kg/m 2. Całość konstrukcj, złożona ze słupów zewnętrznch wewnętrznch, złączonch stropam, oblczano jako welopętrow ustrój ramow. Każd ze słupów wewnętrznch przenos u spodu obcążene t. Słup te, prz założenu dopuszczalnego cśnena BO kgjcm^, otrzmał przekrój kwadra- 8,5-- *2$ s-e$3 2'*r<-5^7'- -8**-2'-*+- 25 V 3 Strzemond $8 Przekrój Ą~Ą / " -2f26' Rs. 2. Ustrój dachu częśc środkowej budnku Jcas chorch w Budapeszce. sła po 4 dnach 48 kgjcm, po 7 dnach 496 fcgrjcm 2. Kontrola betonu prz pomoc belek próbnch, wkonwanch prz temperaturze -ł-6 C, okazała po 48 godznach wtrzmałość na cśnene 473 kg jem 3. Wnętrze weż posada ubkacje przeznaczone na bura archwa, a nadto wcąg klatk schodowe. Najwższa część konstrukcj żelbetowej, tworząca dach płask, wtworzona jest z dwóch krzżującch sę ram dwuprzegubowch (rs. 2), o rozpętośc 5,6 m w śwetle. tow,3x,3 m, a wzmocnene wkładkam wnosło. 2,5%. Oparce fundamentów na twardej glne uskutecznono prz pomoc fundacj pneumatcznej z zastosowanem kesonów żelbetowch. Powższ przkład żelbetowej konstrukcj szkeletowej stwerdza (w warunkach nezbt różnch od naszch) możlwość ekonomcznego zastosowana ustroju żelbetowego do budow domów o znacznch wso koścach. Inż. Meczsław Bessaga. Zastosowane zasad Castglana do oblczana ram weloprzęsłowch. ~HJ Ram o słupach u dołu doskonale utwerdzonch. W tm wpadku dla oblczena danego ustroju ramowego ra-przęsłowego zachodz potrzeba wznaczena 3(w+l) newadomch, a to 2(»+l) reakcj ponowch pozomch A o, A t, A n. H o, H, H n oraz (»+l) momentów utwerdzena M o, M t, Jf 2... M n. Dla uzskana równań możlwe smetrcznej postac wprowadzm jako dodatkowe szukane newadome ne same moment utwerdzena M, lecz loraz -, (posadające wmar sł) t. j. loraz z momentów utwerdzena przez długość przęsła pozomego. Tm sposobem otrzmam ostateczne układ równań lnj owch (V), złożon z (3re+4) równań, zawerając 3M-)-4 newadomch: A o, A {, A, M pującego kształtu: a +...a, n _ M n T"' '...b, _ ' (Cąg dalsz). "ł"/oo "» "O.n-l Af Mnn- I" '^ n I n, CM I, M- -4 n - M -T- H"rf»,n "«+A, - I +/«!,»-l Ł #.<7o,n-l -4 K _ - + l.r ol =^ _ ) M n -fn n -~ + ^ =

7 (V) Jf- * z -T">n, n -"n +łw _) J o ~^~+ + f»»_, «_ ^p + *oo = V«-.fl" +...O.fl B w tm bowem wpadku w wrażenach na moment zgęca w dowolnem mejscu przęseł pozomch wstępowałb zarówno newadome J ;, jak --'pomnożone przez ten sam współcznnk h. Grupa D] m jest wznacznkem smetrcznm («-f-l)-szego rzędu, którego wraz f k wnkają z wzorów: r o! /<*, -TS\,)l l.h.dx={n->r) I* C nl fh^-nk I h.dx=(n-k ). n..*-,, Współcznnk prz newadomch w powższm układze tworzą, wznacznk smetrczn D sn (3ra + 4)-go rzędu, którego ostatna kolumna ( analogczne ostatn wersz) posada nara + l-szem, M+2-gem,...2ra+l-szem mejscu jednk, a pozatem zera, w przedostatnej zaś kolumne (werszu) przchodz najperw malejąc szereg lczb naturalnch n, n,, następne zera w lośc (n+), dalej jednk równeż w lośc (w+), a wreszce na końcu zera. Po odrzucenu dwóch ostatnch kolumn wersz pozostaje wznacznk smetrczn (3 w-f2)-gego rzędu D 3, złożon z 9 charakterstcznch, grup. Czter z tch grup, a to lewa górna D a, środkowa górna D a}l, lewa średna D ha, oraz centrczna" J9 A, są zupełne dentczne z poprzedno rozpatrwanem grupam, w ten sam sposób oznaczonem. Pozostaje węc do rozpatrzena dalszch 5 grup, a manowce górna prawa D am, środkowa prawa D hm, wreszce dolne: lewa, średna prawa t. j. D ma) D m % D m. G-rupa D am składa sę z n wersz, n + l kolumn, przczem po skreślenu ostatnej kolumn złożonej ze samch zer pozostaje z nej wznacznk kwadratow J3 om, o wrazach e k, określonch wzoram: **. )dx = %{n ) 2 l) d x= [(n Grupa D am jest zupełne podobna do grup D ah, z której powstaje przez podzelene wszstkch jej wrazów przez. Możnab zauważć, że podobeństwo grup Dam -Do* przeszłob w dentczność, gdb za podstawę prz wprowadzanu równań układu (V), wprowadzć jako newadome loraz -, zamast *, A.8 27 j 3 4 / 8/ /2 7 2 Va.9 V.8 Vs.5 3 4/ h ;3 3 / 2 Va- 4 / g. 4 /j.g 2 ł/g /e 9 l* 8 / 2 /a Va / s j, /3 / 3 3^ l 2' z /3.l 2 2 /,, V' ^2}<-f3 2 I. 2 / V 7 g 3 /,. 2 V V2 s >«+ 2 Wraz fu na głównej przekątn tworzą dąc od dołu ku górze postęp artmetczn, którego perwszm wrazem jest \ % x, różncą zaś. Wraz na lewo od głównej przekątn, leżące w jednm werszu są sobe równe, przczem wraz różnch wersz tworzą dąc od dołu ku górze równeż postęp artmetczn,, 2... Z powodu smetrj są przez to samo także wraz na prawo od głównej przekątn zupełne określone. Co sę tcz grup D ma, złożonej z (w + ) wersz, n kolumn, to po odrzucenu ostatnego wersza, składającego sę ze samch zer, zamena sę ona w wznacznk kwadratow D ma, któr to wznacznk można otrzmać z omawanego wżej wznacznka D am, przez zamanę kolumn tego ostatnego na wersze, a wersz na kolumn. W podobn sposób powstaje grupa D mll) tworząca smetrczn wznacznk kwadratow (»+l)-go rzędu, z grup Ą m z powodu smetrj są zresztą te grup zupełne ze sobą dentczne. Pozostaje jeszcze ostatna, dzewąta grupa D m. Stanow ona wznacznk smetrczn (M-(-l)-szego rzędu, złożon z wrazów vna, określonch wzoram: = -n,\ Pdx~n C nl mu = - -JJ\ l.ldx.x+ (n ) ^ n n = j.\ l.ldz n k 2. Wraz na głównej przekątn mu tworzą postęp artmetczn, którego perwszm wrazem (dąc od dołu ku górze) jest x, różncą zaś. Wraz na lewo od głównej przekątn, leżące w jednm werszu, są sobe równe, przczem wraz różnch wersz tworzą szereg lczb naturalnoh,,... n. Z powodu smetrj wznacznka D m są tem samem wraz na prawo od głównej przekątn określone. Ponżej podano wznacznk D n dla l/ / Q / a x+3 2 x V-8 */,.5 V'^ V-8 */ f.l J 2 l' x~ f2 / 2 2 3<4 2. >c x c

8 328 Przstępujem z kole do wznaczena prawch, stron równań układu (V) t. j. wrażeń p. Zauważm przedewszstkem, ż wrażena p, /H, p%, % dla poszczególnch obcążeń otrzmam z wzorów, poprzedno podanch pod A); pozostają, zatem jedne wrażena ta, którch wartość podano ponżej. a) Cężar skupon ponow P w punkce (+a).l: (*,<* ) b) Obcążene ponowe, jednostajne rozłożone q', mędz punktam (+a)l, (+@)l, [<a< <l), ej Sła pozoma skupona Z, w długośc a h od spodu -tego słupa. </\,2= ZĄl a)(n ) h e*z..(l tt)(n &j). d,) Obcążene pozome, jednostajne rozłożone g", dzałające na ż-t słup mędz przekrojam ah fh, (<a <<A): C) Przkład z oblczana ram jednoprzęsłowch dwuprzęsłowch. Ponżej wprowadzono zasadncze wzor na oblczane ram jednoprzęsłowch o rozporze prostej, łamanej smetrcznej oraz parabolcznej (a to zarówno dla wpadku słupów u dołu przegbne umocowanch jak słupów doskonale utwerdzonch) oraz na oblczane ram dwuprzęsłowch o słupach przegbne umocowanch rozporach prostch, równej długośc. Oblczane to sprowadza sę przedewszstkem do wznaczena:. wartośc wznacznka D %n względne D n, 2. podwznacznków, odpowadającch poszczególnm współcznnkom prz newadomch, wreszce 8. wrażeń xp. Raz oblczone wartośc wznacznka D 2H względne D n, oraz podwznacznków dla pewnego tpu ram, służą za podstawę wszstkch dalszch oblczeń dla najrozmatszch wpadków obcążeń zewnętrznch, które to obcążena wpłwają jedne na welkość wrażeń p. Tworząc loczn wrażeń p przez odpowedne podwznacznk dodając te loczn (naprzeman ze znakem tm samm przecwnm) a otrzmaną sumę dzeląc przez wznacznk D 2n wzgl. D 3n, otrzmam ostateczne znak welkość szukanej reakcj pozomej, ponowej lub momentu utwerdzena. I. Rama jednoprzęsłowa, dwuprzegubowa o rozporze prostej. c oo "o c d, O LJ, o ł łr o ł ł 3 *+ 2 } 'x ł f n! / cc-\-8 \ + -js-\ ff"^ a)a.(l -.h).l.dx Ę Jn \ * ł hj Rs. 6. Mnor (podwznacznk) odpowadające wrazom perwszej, drugej trzecej kolumn, t. j. powstałe z wznacznka D. u przez skreślene wersza kolumn, w której dan wraz leż, przedstawają sę, jak następuje: ej Ponowe równe cężar P, dzałające w połowe każdego przęsła pozomego: n = 5 = O Au=+ ^, = 4- /) Ponowe, równe cężar P, dzałające w j /» > J /» - sl /» częśc rozpętośc każdego przęsła pozomego: Stąd ogólne wzor na oblczane reakcj A g H g) Obcążene ponowe, jednostajne rozłożone g', dzałające na całej rozpętośc wszstkch przęseł pozomch. : h) Obcążene pozome, jednostajne rozłożone q', dzałające na całą wsokość -tego słupa: J.h a) O, H. A. A, =?2/s. 7.

9 329 c lo =o AÓ-H- ZM 6h ' Ogólne wzor na oblczane reakoj : ^ = Rs. 8. ""I" a c \ = a A, 9. ^3= II. Ramajednoprzęsłowa, dwuprzegubowa o rozporze łamanej smetrcznej. J..J Rs,. Wzor na oblczene współcznnków układu równań są w tm wpadku następujące: b) a oo= a\ x ds=- \ rc 2 da;.2(7=#«7 ' Jo H. b.. h+ 2 fx\ J r) ł* Rs. 2. l.p III. Rama jednoprzęsłow& dwuprzegubowa o rozporze parabolcznej. (Z-a;) Jo O O O o ł; o f! =">l \ x a x j

10 33 Ogólne wzor na oblczane reakcj o o ł 3; K = a c oo ==o Ho % ( p. 4. A«(Dok. nas). Wadomośc z lteratur techncznej. Żelazo - beton. Wznaczane odstępów przerw skurczowch w sztwnch ustrojach żelbetowch omawa prof. W. Paszkowsk. Słuszne twerdz autor, że welkość naprężeń, powstającch wskutek skurczu zależną jest od sztwnośc od przekroju słupów belek ram. Autor podaje przblżon sposób oblczena -w tm wpadku sł dzałającch na końct, słupów. Ta przblżona metoda jest jednak dla praktk jeszcze zą zawłą. Dr. M. Thulle. Drog. Zmnejszene podatków samochodowch w Gdańsku. Senat Gdańsk zmnejszł ostatno podatk samochodowe dla samochodów osobowch motockl o 5 /, zaś dla cężarowch autobusów o 25 /. Zarządzene to uzasadna Senat slnm zankem ruchu motorowego, co z jednej stron sprowadzło ubtek w podatkach samochodowch, z drugej zaś podcna równeż nektóre gałęze handlu przemsłu (handel samochodam materjaław pędnm, warsztat reperacjne, garaże t. p.). Należ oczekwać, ż zarządzene to wprowadz pewne ożwene w wspomnanch zakładach. Śwetlne sgnał ostrzegawcze na przejazdach kolejowch. Z powodu lcznch wpadków na przejazdach kolejowch w pozome rozpoczęto w Nemczech prób z zastosowanem w tch nebezpecznch mejscach śwetlnch sgnałów ostrzegawczch. Manowce stnejąc a powszechne znan znak ostrzegawcz jest zaopatrzon w latarnę ze śwatłem ngotlwen, która rzuca w kerunku drog zasadnczo śwatło bałe, zaś w momence zblżana sę pocągu czerwone, sgnalzujące nebezpeczeństwo. Śwatła te są o takej sle, ż nawet W jasn, słoneczn dzeń są łatwo spostrzegalne z odległośc m. Ażeb umożlwć należtą obserwacją równeż osobom cerpącm na daltonzm, zastosowano różne okres mgana sę latarn; dla śwatła bałego 4 raz w mnuce, czerwonego raz. Włączane śwatła czerwonego odbwa sę samocznne przez zblżając sę pocąg. [Yerhehrstechnk Nr. 24/32). Ilość stacj benznowch w Europe. Wedle przeprowadzonej statstk obecna lość stacj benznowch w państwach, posadającch znacznejsz park samochodow przedstawa sę następująco: Anglja 99., Francja 78., Nemc - 55., Belgja 9.6, Szwecja 4.8, Szwajcarja 4.6, Danja.3, Norwegja 4.8. Cekawe są prz tea dat porównawcze, w rozlczenu na lość posadanch pojazdów mechancznch (łączne z motocklam). I tak na jedną stację wpada następująca lość pojazdów: W Anglj 22, Francj 25, Nemczech 27 ; Belgj, Szwecj Danj 4, Szwajcarj 9, Norwegj 2. Jak wdać z powższch dat, rentowność takch stacj ne mus bć zbt welką. (Verkehrs- Urhnk Nr. 23/32). E. B. Lotnctwo. Ukształtowane lotnsk ch nawerzchna. Bezpeczeństwo ruchu lotnczego wmaga oprócz drobnch aparatów obsług, równeż pewnch przestrzen do startu lądowana. Start jest stosunkowo mało nebezpeczn dla pola lotnczego, albowem w tm momence znaczna część cężaru przerzuconą jest na skrzdła. Natomast jest tor lotncz slne narażon w chwl lądowana; albowem przejąć on mus oddzałwana dnamczne aparatu, wwołane podskokam, a welkość tch oddzałwań wedle badań amerkańskch, wnos około 2"5 wartośc oddzałwań statcznch. W tch warunkach jest rzeczą zrozumałą, ż lądowska zemne ne mogą bć uważane za odpowedne a wtwarzane w nch bruzd doł, unemożlwają z czasem ch użce. Wmog technczne odnoszące sę do placów lotnczch będą obejmował:. należte ukształtowane rzutu pozomego, przekroju podłużnego poprzecznego, 2, odwodnene 3. utrwalene z pomocą odpowednej nawerzchn. a/o6r._ HOO 6oo 6oo -_ IOOOM ad. Jakkolwek odnośne do ukształtowana dróg startowch ładownczch są zapatrwana jeszcze podzelone, to jednak zasadnczo założene ch jest w zależnośc od kerunku watru, albowem tak start jak lądowane odbwa sę zawsze pod watr. Układ dróg startowch ładownczch wchodz przeważne promensto bądź to ze środka lotnska, bądź to z placu przed budnkem portowm. Długość drog startowej, zależną od czasu wzlotu najcęższch, na lotnsku

11 użwanch aparatów, określa sę dzsaj na 5 7 m, przczem wmaga sę tlko neznacznch spadków, a nadto takego założena w przekroju podłużnm, b ne powstawał w noc prz ośwetlenu reflektoram partje zacenone (patrz rs.). O le koszta na to pozwolą pożądane jest zaopatrzene w nawerzchnę całego lotnska; poneważ jest to prawe z reguł nemożlwe, przeto ubezpeczene rozcąga sę tlko na pewne pas szerokośc co najmnej 3 w (lepej 5 m). Drog startowe ładowncze pownn posadać obustronn spadek poprzeczn około : oraz zars przekroju w kształce płaskej parabol. ad 2. Lotnsko pownno bć z reguł odrenowane. Jest rzeczą naturalną,, ż w perwszm rzędze odnosć sę to będze do dróg startowch ładownczch, które otrzmają na swch partjach krawężnch równolegle do os dące dren zborcze, założone w głębokośc ponżej zamarzana, o średnc 8 cm. Dren te ułożone na B cm gr. warstwe żwru, otrzmują przkrce równeż żwrowe (zarno 5 w/m); ostatne 5 cm od powerzchn przkrwa sę btumowanm tłucznem o zarne 3 «/m, któr ułożon jest równo z sąsadującm terenem. ad 3. Nawerzchna dróg startowch ładownczch pownna bć neprzepuszczalną, elastczną, dostateczne szorstką, celem unknęca poślzgu kół samolotu oraz łatwą do napraw. Wmenonm warunkom najlepej odpowadają rozlczne nawerzchne btumczne, przczem z uwag na łatwość napraw perwszeństwo mają tp mazowe asfaltowe wkonwane na zmno. Najprmtwnejsz tp ubezpeczena stanowć będze wrównane terenu skropene go substancjam bturocznem. Osągne sę przez to uszczelnene, drog oraz zapobegne sę wtwarzanu płu prz ruchu śmgła. Skropene to mus bć perjodczne powtarzane. Wdatek btumu około 2 hgjm 2. W Amerce Anglj użwają równeż odmennej metod (Mxed-n-place), polegającej na tem, ż materjał zemn wdobwa sę masznowo na głębokość 2 cm z partj drog startowej lub ładownczej, skrusza sę go wmęszuje z btumem, następne zaś układa sę na wwalcowanem podtorzu stęża z pomocą 8 t wału. Prz bardzo małkm materjale dodaje sę do nego drobnego tłuczna, celem stężena warstw oszczędnośc w lepszczu btumcznem. Tego rodzaju nawerzchna może sę okazać odpowedną prz neznacznm ruchu. Grd ruch na lotnsku żw a nadto w użcu są samolot cężke, natenczas staje sę neodzownem zastosowane normalnch nawerzchn btumcznch, znanch w budownctwe drogowem. Dla celów utrwalena placów przed hangaram dworcam lotnczem szeroke zastosowane znajduje beton, (Asphalł u. Teer Nr. 29/932). E. B. Prawne podstaw lotnctwa mędznarodowego. Sprawę tę omawa Dr. A. Wegerdt w nemeckm Tgodnku ruchowo-techncznm" (nr. 2 z r. 932, str. 6). W samch początkach lotnctwa utrwalło sę prześwadczene, że bez mędznarodowch podstaw prawnczch lotnctwo rozwnąć sę ne może w rzeczwstośc włonł sę w tm kerunku mędznarodowe postanowena, zanm poszczególne państwa głos zabrał, musał sę węc one zastosować do perwszch. Parska konferencja z 8. X. 99 r. z włononą Commson Internatonale de Navgaton Aerenne" t. z. C n a stworzła take podstaw, zmodfkowane w jesen r Do Cna" należ 29 państw. Poza Cna" stneją dwa zwązk: C a na (Oonento Ibero - Amercana de Na^gaton Aerea), założon na konferencj berjsko amerkańskej w Madrce w r. 926 panamerkańsk, utworzon na konferencj panamerkańskej w Hawanne w r W podstawach swoch prawnch S3 wzorował sę one na Cna", ne różną sę wele od nego ne zdobł sobe znaczena. Rozpłną sę one pod wpłwem perwszego zwązku. Państwa, nenależące do zwązków, a mędz nem Nemc, naturalnm układem rzecz, muszą, sę stosować do przepsów zwązkowch na ch. podstawe zawerać ugod z poszczególnem państwam. Polska komunkacja lotncza stneje od r. 922, a od r. 929 utrzmwaną jest przez przedsęborstwo państwowosamorządowe P. L. L. Lot". Wgodne samolot, w zme ogrzewane, meszczą do dzesęć osób, cen jazd odpowadają cenom kolejowm II Masą, przewożą pocztę - towar. Lst kosztuje 5 grosz, kartka 35 gr. wewnątrz kraju. Bezpeczeństwo pełne, wsoka regularność. Lot" utrzmuje komunkacją z Warszawą do Bdgoszcz, Gdańska-Gdn, Katowc, Krakowa, Lwowa, Poznana, Wlna. Z Krakowa do Wedna, z Poznana do Bdgoszcz, z Katowc do Krakowa Wedna. Ze Lwowa do Czernowc, Bukaresztu, z Sofj do Salonk, z Wlna do Rg, Tallna. Czas lotów mędz tem mejscowoścam zamkają sę w do 3 godz. In. A. W. Krlger. Statka budowl. Przcznek do ogólnego rozwązana problemu wboczena. Jest to naps rozprawk profesora Poltechnk Warszawskej M. Broszk, wcągu z I tomu rozpraw mędznarodowego stowarzszena mostowego. Autor już przed paru lat zakwestonował prawdzwość teorj wboczena Engessera-Karmana. Przed rokem ogłoszono wnk dośwadczeń nemeckego zwązku stalowego, które wkonał w Berlne W. Ren. Wnk tch dośwadczeń ne dał sę w zupełnośc pogodzć z teorją Engesser-Karmana tak, że Ren ogłosł poprawoną metodę Eugesser-Karmana, ab dostosować ją do wnków dośwadczeń. Udało mu sę to dopero po przjęcu dowolnch spółcznnków zaweszającch. Prof. Broszko udowadna, że teorja Rena ne jest prawdzwa wkazuje zupełną zgodność wnków dośwadczeń ze swą teorją. Dr. M. Thulle. Wtrzmałość materjałow. Zastosowane betonu glnowego omawa Dr. Kragen w Cemence (932, str. 3), Podaje on dokładne wskazówk dla wkonana budowl z betonu, glnowego ostrożnośc, jake zachować należ. Inżnerowe, którz mają w praktce do cznena z betonem glnowm, pownn dobrze ten artkuł przestudjować, b unknąć katastrof, podobnch do katastrof prz budowe domu prz ulc Kętrzńskego we Lwowe. Dr. M. Thulle. RECENZJE I KRYTYKI. Sprawozdane Zwązku Polskch Hut Żelaznch. W tch dnach ukazało sę pod powższm ttułem sprawozdane z dzałalnośc Zwązku Polskch Hut Żelaznch w r. 93. Sprawozdane to w treścw sposób przedstawa stuację hutnctwa żelaznego w okrese pogłębana sę krzsu. Z nego dowadujem sę, źe wtwórczość hutnctwa w roku sprawozdawczm spadła w stosunku do pozomu wtwórczośc przedwojennej w dzale welkch peców do 33 / ( w stalownach do 62 / w walcownach do 62 / c. Przeżwan krzs zmenł charakter hutnctwa polskego, przekształcając go z hutnctwa, operającego swój bt o rnek wewnętrzn, w hutnctwo, pracujące na wwóz. Wśród rnków, zaopatrującch sę w żelazo polske, perwsze mejsce zajmuje w roku sprawozdawczm Z. S. R. R Na ten rnek wweźlśm 3.58 ton, czl 93% ogólnego premjowanego wwozu wtworów waloownanch. Warunk, na jakch doszł te zamówena do skutku, bł bardzo ucążlwe dla hut, szczególne ze względu na zachwane sę kursu walut angelskej trudnośc w d-

12 332 skontowauu - weksl soweckch. Jeżel hutnctwo podjęło sę wkonana tch zamóweń, to jedne wskutek braku zapotrzebowana na rnku krajowm. W stosunku do produkcj wwóz wtworów walcownanch zagrancę wnósł w roku sprawozdawczm 45-2 /,, wobec 3-9% w r. 928, 6-9% w r '5 / w r. 93. Tak znaczn stosunkowo wwóz bł wnkem skurczonej pojemnośc rnku wewnętrznego. Zużce żelaza na głowę ludnośc spadło w r. 93 do l"2-7 kg (wobec 35'9 kg w r. 928). Ogólna suma wpłwów Sndkatu wnosła 57,972. zł., ogólna suma faktur, charakterzująca dzałalność przedsęborstwa zmnejszła sę o / w stosunku do r Pod wpłwem zmnejszonego poptu na wtwor hutncze na rnku wewnętrznm, oraz trudnośc eksportowch, hut zmuszone bł redukować stopeń.zatrudnena poszczególnch dzałów wtwórczch, zwalnając prztem znaczną lczbę zatrudnonch robotnków. Najwększa fala redukcj robotnków przpada na lut, marzec grudzeń roku sprawozdawczego. W cągu tch trzech mesęc zwolnono przeszło 4 tsące robotnków. W pozostałch mesącach redukcje bł mnejsze. Ogółem w cągu roku sprawozdawczego zwolnono w hutnctwe żelaznem robotnków. Stan zatrudnena prz końcu r. 93 wnósł robotnków. Ogóln zarobek w gotówce łączne z dodatkam socjalnem wnósł 96, zł. W roku sprawozdawczm hut żelazne wpłacł z ttułu podatków państwowch komunalnch sumę zł. 4, Ogólna suma wpłat na śwadczena socjalne wnosła zł. 24, W śwatowej wtwórczośc surówk hutnctwo polske zajmuje 6 mejsce, w wtwórczośc stal natomast 2, Sprawozdane podaje szczegółową statstkę produkcj poszczególnch dzałów wtwórczch, statstkę dowozu tworzw hutnczch jak rud, koks, żelastwo, statstkę płac zarobków robotnczch, wreszce statstkę podzału wtwórczośc na rnku wewnętrznm zagrancą. Nektóre zagadnena zobrazowano w sprawozdanu powższem w postac wkresów. Na szczególną uwagę zasługują rozdzał p. t. Poltka Handlowa" Spraw Przewozowe". W rozdzałach tch zobrazowano akcję Zwązku co do realzacj postulatów hutnctwa w zakrese spraw celnch spraw tarfowo - komunkacjnch. Ponadto w rozdzale Postęp Technczn" omówono prace nwestcjne w hutnctwe, wkonwane mmo cężkego krzsu, w celu osągnęca oszczędnośc w produkcj poszczególnch dzałów wtwórczch. Proce te bł wkonwane przeważne we własnm zakrese, t. zn. z materjału własnego we własnch warsztatach. Kończ sę sprawozdane rozdzałem Metod Prac", w którm Zwązek przedstawł sposób załatwana poszczególnch kwestj, wnkającch na tle stuacj krzsowej. Dowadujem sę ze sprawozdana, że cężar prac zwązkowch spoczwał na barkach Prezdjum, które zberało sę mnej węcej raz na 2 tgodne, poza tem cznne bł w Zwązku następujące komsje: celna, traktatowa, tarfowokomunkacjna, statstczna, normalzacjna wdawncza. Nezależne od prac w komsjach, delegac Zwązku wchodzl w skład Izb Przemsłowo - Handlowej w Sosnowcu, a ponadto bral udzał w pracach Państwowej Rad Kolejowej, Rad Ochron Prac poszczególnch komsj mnsterjalnch. Dobrze pomślan układ grafczn rozplanowane treśc korzstne wróżna to sprawozdane pośród nnch. Inz. B. Nawrock: Personel a marnotrawstwo" Wdawnctwo Lg Prac". Cena zł. '8. Stron 24. Na pólkach ksęgarskch ukazała sę cekawa broszurka na zanedban u nas temat rol człoweka w usprawnenu wtwórczośc o udzale personelu w usuwanu marnotrawstwa, Kwestja pobudzena pomsłowośc pracownków wzskana ncjatw w kerunku złagodzena krzsu gospodarczego ujęta została w sposób nteresując mocno poparta argumentam zaózerpnętem z żca. Dowadujem sę, ż na całm śwece pracownk polsk uchodz za bardzo zdolnego. Ford twerdz, ź polsc robotnc z pośród wszstkch cudzozemców są najsprtnejs, a roczne oszczędnośc, jake zakład Forda otrzmał z ulepszeń, dokonanch przez polskch pracownków, zatrudnonch w zakładach Forda, przewższają sumę kaptału zakładowego Banku Polskego. Słuszne węc wwodz autor, że w rdwan postępu walk z bolączkam żca codzennego, z krzsem bezrobocem należ koneczne wprząc pracownków zarówno fzcznch jak umsłowch. Broszurka ta, jak równeż zapowedzana w nej obszernejsza praca na temat udzału personelu w usuwanu marnotrawstwa wzbudz nezawodne szersze zanteresowane zarówno wśród pracodawców, jak pracoborców. NEKROLOGJA. Inz. Tadeusz Koblańsk, Radca P. K. P., długoletn członek Polskego Towarzstwa Poltechncznego, zmarł we Lwowe -go lstopada br. w 62 roku żca. Śp. Koblańsk po ukończenu studjów na Poltechnce lwowskej, pracował prz budowach kole w Małopolsce wschodnej, a przejścowo także w Istrj. Późnej pośwęcł sę kolejowej służbe drogowej, najperw w Drekcj lwowskej, jako Naczelnk Sekcj utrzmana kole w Przeworsku, późnej w Drekcj stansławowskej, jako Naczelnk Oddzału drogowego w Kołomj. Na tem stanowsku zastała go też śmerć. Śp. Koblańsk od lat najmłodszch, pośwęcał sę z całem oddanem prac społecznej patrjotcznej, dzęk zaletom swego charakteru ceszł sę zawsze uznanem swch przełożonch, przwązanem szacunkem kolegów podwładnch. Cześć Jego pamęc SPRAWY TOWARZYSTWA. Sekcja Mechanków P. T. P. zawadama, ź Laboratorjum masznowe P. L. organzuje ckl referatów sprawozdań z wkonanch prac /XI. Inż. Wcńsk: Dalsz rozwój bezkorbowej slnko-sprężark". 2jXI. Inż. Samolewcz: O pewnm probleme bezkorbowej slnko-spręźark". 28/XI. Dr. Szczenowsk (z Warszaw): O regulacj gaźnków samochodowch". 2 XII. Inź. Wśnowsk Henrk: Obadanu gaźnków samochodowch". 9/XII. Inź. Huculak : Sprawozdane z wceczk naukowej zagrancę" (chłodnctwo) /. Inź. Zółkowsk: O przeróbce chemcznej metanu". 6). Inź. Bujak: Trudnośc spalana w Deslach szbkobeżnch". 23/. Inź. Ochęduszko Stansław: Problem opóźnena zapłonu olejów pędnch". 3/. Prof. Dr. Wtkewcz: O turbne spalnowej". Posedzena odbwać sę będą stale w ponedzałk w sal wkładowej Laboratorjum Masznowego Poltechnk (ul. Ujejskego 5 I. p.) o godzne 8-3. Redaktor naczeln odpowedzaln Prof. Inż. Eml Bratro. Nakładem Polskego Towarzstwa Poltechncznego we Lwowe. Perwsza Zwązkowa Drukarna we Lwowe, ul. Lndego, 4.