ZARZĄDZANIE RYZYKIEM PRZEDSIĘBIORSTWA NA PRZYKŁADZIE PRZEDSIĘBIORSTW Z BRANŻY ODZIEŻOWEJ. Working paper JEL Classification: A10

Transkrypt

1 Dawid Chmielewski Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Marcin Gawron Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu ZARZĄDZANIE RYZYKIEM PRZEDSIĘBIORSTWA NA PRZYKŁADZIE PRZEDSIĘBIORSTW Z BRANŻY ODZIEŻOWEJ Working paper JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: Zarządzanie ryzykiem przedsiębiorstwa, instrumenty pochodne, ryzyko walutowe Streszczenie: Raport przedstawia, w jaki sposób przedsiębiorstwo może zabezpieczyć się przed ryzykiem walutowym za pomocą opcji i kontraktów terminowych na walutę.

2 WSTĘP Każde przedsiębiorstwo musi zarządzać ryzykiem- od małej rodzinnej firmy do ogromnego przedsiębiorstwa. Dla spółek, które są brane za przykład w tym raporcie, bardzo ważne jest ryzyko walutowe, gdyż obydwie mają należności krótkoterminowe w walutach obcych (dla przedsiębiorstwa B jest to wartość wręcz symboliczna). SPÓŁKA A SPÓŁKA B Tabela 1.1 przedstawiająca należności krótkoterminowe spółek w EURO (wyrażone w złotych), opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych spółek. METODY ZMNIEJSZENIA RYZYKA WALUTOWEGO 1. OPCJA LONG PUT- jest to opcja sprzedaży danego instrumentu bazowego, w tym przypadku waluty EURO. By lepiej zobrazować metodę, zastosowano przykład: Spółka chce ściągnąć za 3 miesiące swoje należności w euro, które wynoszą 300 tysięcy tejże waluty. Kurs dzisiejszy wynosi 4,05, więc przepływ pieniężny na dzień dzisiejszy wynosiłby 1215 tysięcy zł. (300000x 4,05= ). Jednak kurs walutowy jest rzeczą zmienną, może zarówno spaść, jak i wzrosnąć, co może zmienić wartość transakcji, a co za tym idzie wygenerować ryzyko. Przykład 1: Kurs EURO wzrasta o 10 groszy do poziomu 4,15 zł, więc wartość transakcji wynosi: Zmiana wobec wartości bazowej: Wzrost kursu waluty w przypadku należności jest pożądany, firma zarobiła na samej zmianie kursu 30 tysięcy złotych. Przykład 2. Kurs EURO spada o 10 groszy w stosunku do bazowego- wartość przepływu wynosi w tym przypadku:

3 różnica wobec wartości bazowej przepływu wynosi: Na podanym przykładzie widać, że spadek kursu walutowego w przypadku należności nie jest pożądany- firma straciła na samej zmianie kursu 30 tysięcy złotych. Aby zminimalizować stratę, przedsiębiorstwo powinno zakupić opcję PUT na walutę EURO, która da możliwość sprzedaży 300 tysięcy euro po kursie 4,10zł. Cena, jaką firma musi zapłacić za opcję to 3 tysiące złotych, a kurs jej wykonania to 4,05zł. Rozważmy 3 scenariusze: pesymistyczny, neutralny i optymistyczny. PESYMISTYCZNY NEUTRALNY OPTYMISTYCZNY KURS 3,95 zł 4,07 zł 4,15 zł PREMIA 3 000,00 zł 3 000,00 zł 3 000,00 zł REALIZACJA TAK NIE NIE WYNIK zł 3 000,00 zł ,00 zł Tabela 1.2 przedstawiająca, jak kształtuje się dochód firmy zabezpieczającej przyszłe przepływy do firmy opcją PUT, opracowano na podstawie Jajuga K., Instrumenty pochodne, Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa 2009 Jak widać, w przypadku zabezpieczenia przyszłego przepływu do firmy w obcej walucie opcją PUT, przedsiębiorstwo generuje zysk nawet przy spadku kursu waluty. Wynik jest to wartość z realizacji opcji minus cena za opcję, lub w przypadku braku realizacji- wynik ze zmiany kursu minus cena za opcję. W wariancie pesymistycznym, gdyby spółka nie miała opcji- strata wyniosłaby 30 tysięcy złotych, natomiast w przypadku posiadania przez firmę opcji- zysk kształtowałby się na poziomie 12 tysięcy złotych. 2. KONTRAKT TERMINOWY FORWARD- kontrakt, tak jak opcja jest instrumentem pochodnym, jednak jest jedna cecha która je między sobą odróżniakontrakt musi zostać zrealizowany w danym terminie. Firma, tak jak w poprzednim przypadku, chce zabezpieczyć ściągnięcie należności od kontrahentów zagranicznych, jednak chce to zrobić za pomocą kontraktu terminowego forward na walutę po kursie 4,05zł. Tak jak poprzednio, mogą wydarzyć się trzy scenariusze: PESYMISTYCZNY NEUTRALNY OPTYMISTYCZNY KURS 3,95 zł 4,05 zł 4,15 zł WYNIK ,00 zł - zł ,00 zł Tabela 1,3, przedstawiająca jak kształtuje się dochód firmy w przypadku nabycia kontraktu terminowego forward na walutę. Opracowano na podstawie Jajuga K., Instrumenty pochodne, Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa 2009

4 Należy jednak pamiętać, że w scenariuszu pesymistycznym firma straciłaby 30 tysięcy złotych gdyby nie zabezpieczyła się kontraktem, więc prawdziwy zysk wynosi 0zł, tak samo w wariancie optymistycznym- spółka gdyby nie kontrakt zyskałaby 30 tysięcy złotych, lecz sam kontrakt przynosi stratę w tej samej wysokości (jest to cena za minimalizację ryzykafaktyczny zysk firmy wyniesie 0zł). RYZYKO DLA SPÓŁEK Z BRANŻY ODZIEŻOWEJ Dla potrzeb raportu założono, że w 2010 roku spółki chcą ściągnąć wszystkie swoje należności w EURO, a w 2011 obydwie spółki zakupują ciężarówki transportowe o wartości 750 tysięcy euro z terminem zakupu 5 marzec, termin zapłaty za równy miesiąc- 5 kwiecień. Dzisiejszy kurs EURO to 4 złote. 1. ŚCIĄGANIE NALEŻNOŚCI PRZEZ SPÓŁKI W ROKU 2010 OPCJA PUT (Premia za opcję wynosi 5 groszy, jedna opcja wystawiona jest na 1 EURO, cena wykonania opcji wynosi 4,02 zł) SPOŁKA A PESYMISTYCZNY NEUTRALNY OPTYMISTYCZNY KURS 3,90 zł 4,00 zł 4,10 zł PREMIA ,94 zł ,50 zł ,76 zł REALIZACJA TAK TAK NIE NALEŻNOŚĆ , , ,12 WYNIK ,06 zł ,50 zł ,85 zł Tabela 1,4 przedstawiająca jak kształtuje się dochód z opcji PUT, którą zabezpieczono spływ należności zza granicy w firmie A. Opracowano na podstawie Jajuga K., Instrumenty pochodne, Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa 2009 Jak doskonale widać w tabeli powyżej, spółka A nie może stracić na zmianie kursu. W wariancie pesymistycznym, gdzie powinna stracić 10 groszy na jednym EURO (co daje ,88zł straty) zyskuje ,06zł. W przypadku dwóch pozostałych scenariuszy firma mimo wysokiej premii zapłaconej za opcje zarabia na wzroście kursu. SPOŁKA B PESYMISTYCZNY NEUTRALNY OPTYMISTYCZNY KURS 3,90 zł 4,00 zł 4,10 zł PREMIA 427,18 zł 416,50 zł 406,34 zł REALIZACJA TAK TAK NIE NALEŻNOŚĆ 8 543, , ,83 WYNIK 598,05 zł - 249,90 zł 243,80 zł Tabela 1,5 przedstawiająca dochód firmy A z opcji, którą zabezpieczono kurs walutowy należności zza granicy. Opracowano na podstawie Jajuga K., Instrumenty pochodne, Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa2009 Bardzo podobnie jest w przypadku spółki B, lecz może ona stracić na kursie neutralnympremia będzie droższa od wypłaty z opcji. Jest to jednak tylko ok. 250zł (można to nazwać zapłatą za minimalizację ryzyka).

5 2. ZABEZPIECZENIE KONTRAKTEM TERMINOWYM FORWARD KURSU WALUTOWEGO ZABEZPIECZENIE KURSU WALUTOWEGO PRZY ZAKUPIE CIĘŻARÓWEK W 2011 ROKU. W wyżej wymienionych założeniach firmy kupują ciężarówki za 750 tysięcy EURO, termin płatności zapada za równy miesiąc. By zabezpieczyć się przed wzrostem kursu walutowego, obydwie firmy kupują kontrakt na EURO po kursie 4zł. PESYMISTYCZNY NEUTRALNY OPTYMISTYCZNY KURS 4,05 zł 4,00 zł 3,95 zł WYNIK ,00 zł - zł ,00 zł ZOBOWIĄZANIE EURO ZOBOWIAZANIE ZL ,00 zł ,00 zł ,00 zł Zobowiazanie dzis ,00 Tabela 1,6 przedstawiająca, jak kształtuje się wynik z kontraktu terminowego na walutę, którym zabezpieczono kupno ciężarówek. Opracowano na podstawie Jajuga K., Instrumenty pochodne, Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa 2009 Jak widać, w scenariuszu optymistycznym, gdy kurs spada, firma zyskuje dodatkowo 37,5 tysiąca złotych na transakcji kupna ciężarówek. Wariant optymistyczny- firmy wychodzą na zero, natomiast w scenariuszu pesymistycznym, gdy kurs rośnie ponad 4 złote, firmy stracą 37,5 tysiąca złotych, jest to cena, jaką firmy ponoszą za zminimalizowanie ryzyka. PODSUMOWANIE Ryzyko związanie z kursem walutowym dotyka każde przedsiębiorstwo, które ma do czynienia z transakcjami w walucie obcej. Możliwości zarządzania tym ryzykiem jest wiele, jednymi z nich są opcje lub kontrakty terminowe. Oba zabezpieczenia mają swoją cenę, lecz skutecznie można przerzucić część ryzyka na drugie strony kontraktów. Są one opłacalne, ponieważ można nimi zarówno generować zyski, jak i minimalizować straty. Oczywiście, może pojawić się również problem ze znalezieniem odpowiednich kontraktów terminowych lub opcji, czy też ze zwiększeniem obciążeń podatkowych, jednakże odpowiednio zarządzane są to transakcje opłacalne, a często dodatkowo zyskowne.

6 BIBLIOGRAFIA 1. Borkowski P, Ryzyko w działalności przedsiębiorstw, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk Dudycz T., Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Duliniec A., Finansowanie przedsiębiorstwa, strategie i instrumenty, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne PWE, Warszawa Huterska A., Kredytowe instrumenty pochodne w zarządzaniu ryzykiem kredytowym, CeDeWu, Warszawa Jajuga K., Jajuga T., Inwestycje, instrumenty finansowe, aktywa niefinansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa, PWN, Warszawa Kalinowski M., Zarządzanie ryzykiem walutowym w przedsiębiorstwie, CeDeWu, Warszawa Meniów D., Ochędzan G, Wilimowska Z., Instrumenty zabezpieczające w transakcjach walutowych, AJG, Bydgoszcz Michalski G., Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp , Available at SSRN: 9. Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, PWN, Michalski G., Podstawy Zarządzania Finansami Przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania, Wrocław S t r o n a 11. Michalski G., Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 2007, Vol. 3, pp , Available at SSRN: Michalski G., Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting 2008, 9, 1,. 13. Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstwa, C.H. Beck, Warszawa Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), SSRN: or

7 15. Michalski G., Strategiczne zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, CeDeWu, Warszawa Michalski G., Strategie finansowe przedsiębiorstw, ODDK Gdańsk Nita B., Metody wyceny i kształtowania wartości przedsiębiorstwa, PWE Warszawa Pluta W., Budżetowanie kapitałów, PWE, Warszawa Taylor F., Rynki i opcje walutowe: rozwój, struktura, transakcje, Oficyna Ekonomiczna, Kraków Urbanowska-Sojkin E., Ryzyko w wyborach strategicznych w przedsiębiorstwach, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Zarzecki D., Zarządzanie finansami - zarządzanie ryzykiem i kreowanie wartości. T. 1 i 2: Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin Jajuga K., Instrumenty pochodne, Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa 2009