Aleksandra Rabczyńska. Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu. Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie

Transkrypt

1 Aleksandra Rabczyńska Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z branży wydobywczej Working paper JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, ryzyko walutowe, instrumenty pochodne Streszczenie: Poniższy raport przedstawia wybrane strategie zarządzania ryzykiem walutowym w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa przy wykorzystaniu instrumentów pochodnych. W pracy zaprezentowane zostały przykładowe przepływy środków pieniężnych oraz należności w przypadku zastosowaniu derywatów bądź też braku zabezpieczenia.

2 WSTĘP Analizowane przedsiębiorstwo w 2011 roku uzyskało 75,76 % swoich przychodów ze sprzedaży poza granicami kraju. Ponadto jednostka jest także znaczącym importerem. W wyniku tego spółka w wysokim stopniu narażona jest na ryzyko walutowe. W celu ograniczenia ewentualnych strat, przedsiębiorstwo zdecydowało się na skorzystanie z instrumentów pochodnych w postaci kontraktów terminowych oraz opcji. Wybrane instrumenty ograniczają ryzyko systemowe determinowane przez warunki zewnętrzne, tj. zmiana stopy procentowej bądź podatkowej czy też inflacji przychody ze sprzedaży [tys.] w tym w kraju: w tym zagranicą: Tab. 1 Struktura przychodów ze sprzedaży analizowanego przedsiębiorstwa. Źródło: dane ze sprawozdań rocznych spółki Rok 2010 Analizowane przedsiębiorstwo eksportuje towary do Niemiec o wartości Dzień płatności 26 maj 2010, data dzisiejsza 03 kwiecień (Przykład zarządzania przepływem środków pieniężnych - należności). Strategia I Zabezpieczenie przed spadkiem kursu EUR/PLN poprzez kupno opcji sprzedaży. Data zapłaty za fakturę i wykonania kontraktu jest taka sama. Założenia : Kurs wykonania opcji (EUR/PLN) - 4,00 Premia opcyjna 0,16 zł Ilość opcji K. Jajuga, T. Jajuga, Inwestycje, instrumenty finansowe, aktywa niefinansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa, PWN, Warszawa S t r o n a

3 Koszt zawarcia transakcji zabezpieczającej zł W sytuacji braku zabezpieczenia : kurs na rynku w dniu płatności EUR/PLN Tab. 2 Dane hipotetyczne przepływ środków pieniężnych (należności) [zł.] 3, , ,00 4, ,00 Profil wypłat z opcji sprzedaży: kurs na rynku w dniu płatności EUR/PLN przychody finansowe z opcji [zł] 3, ,00 4 0,00 4,5 0,00 Tab. 3 Rozliczenie opcji. Źródło: obliczenia własne na podstawie K. Jajuga op. cit , , ,00 3,5 4 4,5 Rys. 1 Rozliczenie opcji. Źródło : K. Jajuga op. cit. scenariusz pesymistyczny neutralny optymistyczny kurs na rynku w dniu płatności EUR/PLN 3,5 4 4,5 Przepływy pieniężne z tytułu eksportu towarów , , ,00 Przychody finansowe (rozliczenie opcji) ,00 0,00 0,00 Koszty finansowe (premia opcyjna) , , ,00 Wynik netto , , ,00 Tab. 4 Przepływy pieniężne w przypadku zastosowania opcji. Źródło : obliczenia własne na podstawie K. Jajuga op. cit. Reasumując powyższe obliczenia w sytuacji gdy na rynku w dniu płatności faktury kurs EUR/PLN wynosi 3,5 przedsiębiorstwo dzięki zabezpieczeniu uzyskuje dodatkowy przychód w wysokości tys. zł. W przypadku kursu 4,00 bądź 4,5 opcja nie jest 2 S t r o n a

4 realizowana, w takiej sytuacji przychód przedsiębiorstwa jest pomniejszony o premię opcyjną. Strategia II Zabezpieczenie przed spadkiem kursu EUR/PLN poprzez kupno kontraktu terminowego forward. Data zapłaty za fakturę i wykonania kontraktu jest taka sama. Kurs wykonania EUR/ PLN 4,00. kurs na rynku w dniu płatności EUR/PLN przychody/koszty finansowe z kontraktu [zł] 3, ,00 4 0,00 4, ,00 Tab. 5 Rozliczenie forwardu. Źródło: obliczenia własne na podst. K. Jajuga op. cit. scenariusz pesymistyczny neutralny optymistyczny kurs na rynku w dniu płatności EUR/PLN 3,5 4 4,5 Przepływy z tytułu sprzedaży - eksportu , , ,00 Przychody finansowe ,00 0,00 0,00 Koszty finansowe 0,00 0, ,00 Wynik netto , , ,00 Tab. 6 Przepływy pieniężne w przypadku zastosowania kontraktu. Źródło : obliczenia własne na podst. K. Jajuga op. cit. Z powyższych tabel wynika, iż w przypadkach zastosowania kontraktu saldo całej operacji będzie identyczne w przypadku zarówno wzrostu, spadku jak i braku zmian w wysokości kursu walutowego. Strategia ta pozwala przedsiębiorstwu na precyzyjne ustalenie stanu należności spółki. Rok 2011 Przedsiębiorstwo zakupiło 20 sztuk koparek, o łącznej wartości Dzień płatności 26 maj 2011, data dzisiejsza 03 kwiecień (Przykład zarządzania przepływem środków pieniężnych). 3 S t r o n a

5 Strategia Zabezpieczenie przed wzrostem kursu EUR/PLN poprzez kupno opcji kupna. Data zapłaty za fakturę i wykonania kontraktu jest taka sama. Założenia : Kurs wykonania opcji (EUR/PLN) - 4,00 Premia opcyjna 0,28 zł Ilość opcji Koszt zawarcia transakcji zabezpieczającej zł W przypadku braku zabezpieczenia : kurs na rynku w dniu płatności EUR/PLN przepływ środków pieniężnych (zobowiązania) 3, , ,00 4, ,00 Tab. 7 Dane hipotetyczne Profil wypłat z opcji kupna: kurs na rynku w dniu płatności EUR/PLN przychody finansowe z opcji [zł] 3,5 0,00 4 0,00 4, ,00 Tab. 8 Rozliczenie opcji. Źródło: obliczenia własne na podstawie K. Jajuga op. cit , , ,00 0,00 3,5 4 4,5 Rys. 2 Rozliczenie opcji. Źródło : K. Jajuga op. cit. 4 S t r o n a

6 scenariusz optymistyczny neutralny pesymistyczny kurs na rynku w dniu płatności 3,5 4 4,5 EUR/PLN Koszty operacyjne , , ,00 Przychody finansowe (rozliczenie opcji) ,00 Koszty finansowe (premia) , , ,00 Wynik netto , , ,00 Rys. 3 Przepływy pieniężne w przypadku zastosowania opcji. Źródło : obliczenia własne na podstawie K. Jajuga op. cit. Reasumując powyższe obliczenia w sytuacji gdy na rynku w dniu płatności faktury kurs EUR/PLN wynosi 4,5 analizowane przedsiębiorstwo dzięki zabezpieczeniu uzyskuje przychód. W przypadku kursu 4,00 bądź 3,5 opcja nie jest realizowana, w takiej sytuacji przedsiębiorstwo ponosi koszt w wysokości premii opcyjnej. Podsumowanie Podsumowując, z powodu znaczącej ilości zawieranych przez analizowane przedsiębiorstwo transakcji zagranicznych jest ono w istotnym stopniu narażone na ryzyko walutowe. W wyniku tego najlepszym sposobem na ograniczenie tego ryzyka i zwiększenie wartości przedsiębiorstwa jest zastosowanie instrumentów pochodnych takich jak opcje bądź też kontrakty forward. Przychody osiągane w euro bez zabezpieczenia w postaci kontraktów terminowych są zmienne i zależne od kursu walutowego. Przychody z eksportu przy zastosowaniu np. kontraktów forward są stałe i zagwarantowane dzięki czemu spółka może zakładać plany sprzedażowe oraz nie obawiać się znaczących zmian na rynku walutowym 2. 2 J. Mazurek, RYZYKO WALUTOWE, z dnia S t r o n a

7 Bibliografia 1. Borkowski P, Ryzyko w działalności przedsiębiorstw, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk Dudycz T., Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Duliniec A., Finansowanie przedsiębiorstwa, strategie i instrumenty, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne PWE, Warszawa Huterska A., Kredytowe instrumenty pochodne w zarządzaniu ryzykiem kredytowym, CeDeWu, Warszawa Jajuga K., Jajuga T., Inwestycje, instrumenty finansowe, aktywa niefinansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa, PWN, Warszawa Kalinowski M., Zarządzanie ryzykiem walutowym w przedsiębiorstwie, CeDeWu, Warszawa Meniów D., Ochędzan G, Wilimowska Z., Instrumenty zabezpieczające w transakcjach walutowych, AJG, Bydgoszcz Michalski G., Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp , Available at SSRN: 9. Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, PWN, Michalski G., Podstawy Zarządzania Finansami Przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania, Wrocław S t r o n a

8 11. Michalski G., Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 2007, Vol. 3, pp , Available at SSRN: Michalski G., Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting 2008, 9, 1,. 13. Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstwa, C.H. Beck, Warszawa Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), SSRN: or Michalski G., Strategiczne zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, CeDeWu, Warszawa Michalski G., Strategie finansowe przedsiębiorstw, ODDK Gdańsk Nita B., Metody wyceny i kształtowania wartości przedsiębiorstwa, PWE Warszawa Pluta W., Budżetowanie kapitałów, PWE, Warszawa Taylor F., Rynki i opcje walutowe: rozwój, struktura, transakcje, Oficyna Ekonomiczna, Kraków Urbanowska-Sojkin E., Ryzyko w wyborach strategicznych w przedsiębiorstwach, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Zarzecki D., Zarządzanie finansami - zarządzanie ryzykiem i kreowanie wartości. T. 1 i 2: Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin EMIS 23. Monitor Polski B 7 S t r o n a