Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z branży upraw rolnych

Transkrypt

1 I.Koncur Wroclaw Univeristy of Economics Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z branży upraw rolnych JEL Classification: Q00 Słowa kluczowe: Zarządzanie wartością i ryzykiem przedsiębiorstwa, zarządzanie ryzykiem, analiza scenariuszy, E(NPV) Streszczenie: Poniższy raport przedstawia jedną z metod zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie. Ryzyko to jest analizowane za pomocą metody analizy scenariuszy z wykorzystaniem trzech wariantów : podstawowego, optymistycznego oraz pesymistycznego.

2 Wstęp Głównym finansowym celem zarządzania przedsiębiorstwem jest maksymalizacja bogactwa właścicieli, nie zaś maksymalizacja zysku i kontynuowanie działalności. 1 Maksymalizacja bogactwa właścicieli jest ściśle związana z wartością firmy, a w celu jej zwiększenia podejmuje się szereg decyzji operacyjnych, inwestycyjnych oraz finansowych, które niosą za sobą ryzyko. 2 Podmiot gospodarczy staje więc przed koniecznością zarządzania ryzykiem. 3 Ryzyko stanowi nieodłączną część życia człowieka oraz działalności każdego przedsiębiorstwa. 4 Najprostsza definicja ryzyka gospodarczego mówi, iż jest to możliwość wystąpienia zdarzeń, mających w konsekwencji negatywny wpływ na wynik działalności lub mówiąc jeszcze prościej niebezpieczeństwo poniesienia straty. Definicje takie zwracają uwagę tylko na jedną stronę zjawiska ryzyka, należałoby je więc zmodyfikować definiując ryzyko jako niebezpieczeństwo nie zrealizowania celu założonego w momencie podejmowania decyzji. 5 Zarządzanie ryzykiem polega na podejmowaniu decyzji i realizacji działań prowadzących do osiągnięcia przez ten podmiot akceptowalnego poziomu ryzyka. 6 Opis teoretyczny wykorzystanej metody: Analiza scenariuszy polega na skonstruowaniu prognozy wartości zmiennych decydujących o NPV projektu, dla różnych scenariuszy rozwoju sytuacji w przyszłości. Najczęściej pod uwagę bierze się trzy scenariusze: najbardziej prawdopodobny, pesymistyczny i optymistyczny. W wyniki ich analizy uzyskuje się trzy możliwe NPV projektu 7 NPV B najbardziej prawdopodobną NPV P pesymistyczną NPV O optymistyczną Przy znanych prawdopodobieństwach realizacji rozpatrywanych scenariuszy wartość oczekiwaną NPV liczy się według wzoru 8 : E(NPV) =p BNPV B + p PNPV P + p ONPV O 1 G. Michalski, Paradoks cyklu operacyjnego, 2 K. Jajuga, T. Jajuga, Inwestycje, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s K. Jajuga, Zarządzanie ryzykiem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s Ibidem 5 Dr Jacek Tomaszewski, Zarządzanie ryzykiem finansowym w przedsiębiorstwie, Wykład I ryzyko zagadnienia podstawowe 6 K. Jajuga, Zarządzanie ryzykiem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s K. Jajuga, T. Jajuga, Inwestycje, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s G. Michalski, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 155.

3 gdzie: p B prawdopodobieństwo realizacji scenariusza najbardziej prawdopodobnego p P prawdopodobieństwo realizacji scenariusza pesymistycznego p O prawdopodobieństwo realizacji scenariusza optymistycznego Metoda ta jednak nie zawsze ułatwia podjęcie decyzji, gdyż jednoznaczna ocena może nastąpić jedynie w dwóch przypadkach, tj. gdy wszystkie trzy wartości NPV są dodatnie (wówczas należy przyjąć projekt), lub gdy wszystkie trzy wartości NPV są ujemne (wówczas należy odrzucić projekt). Zaletą analizy scenariuszy jest fakt, iż pozwala ona wybrać projekty efektywne nawet w najgorszych warunkach, a tym samym i wykluczyć złe projekty. Analiza scenariuszy jest najczęściej wstępem do metod statystycznych, których założeniem jest, iż ryzyko można określić szacując rozproszenie możliwych wyników wokół danej wartości centralnej (wartości oczekiwanej). Opierają się na definicji ryzyka poziomu opłacalności inwestycji jako możliwego odchylenia od wartości oczekiwanej (im większe rozproszenie wyników, tym większe ryzyko nieosiągnięcia założonej wartości), mierzonej przy użyciu różnych metod oceny opłacalności. 9 Praktyczny przykład zastosowania metody Firma F jest przedsiębiorstwem z branży upraw rolnych (branża nr 1). W 2011 roku spółka wypracowała zysk na poziomie zbliżonym do roku 2010 (dokładnie większy o 7871,31 zł.). Z uwagi na to, że sytuacja firmy wykazuje względną stabilność, właściciele zgodnie z głównym celem zarządzania przedsiębiorstwem, postanawiają zainwestować w budowę nowego tunelu pasteryzacyjno przerostowego, w ciągu 2 lat. Projekt ten sprawi, że właściciele zwiększą swoje bogactwo. 1. Scenariusz bazowy (p=50%): Wydatki związane bezpośrednio z budową tunelu: o Zakup gruntu: zł. o Wybudowanie tunelu (hali) i niezbędnej infrastruktury: zł ( w pierwszym roku 85%, w drugim roku 15%). o Maszyny produkcyjne: zł. w drugim roku. o Pozostałe wydatki (głównie zatrudnienie nowych pracowników): W. Rogowski, Rachunek efektywności inwestycji, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków 2008, s. 271

4 WARIANT PESYMISTYCZNY WARIANT BAZOWY Podatek będzie równy 19%, a koszt kapitału (WACC) 7,91% (2010 r.) oraz 7,89% (2011). 10 W kolejnych latach WACC będzie średnią z tych 2 lat, a więc 7,9%. W pierwszym roku po wybudowaniu tunelu pasteryzacyjno przyrostowego przychody wzrosną o 12%, w drugim o 15%, w kolejnym o 20%. Koszty zmienne dotyczące nowego tunelu wyniosą 23% przychodów z niego. Koszty stałe (bez amortyzacji) wzrosną o 16%. Amortyzacja rocznie. Poziom kapitału pracującego netto będzie zmieniał się o wielkość odpowiadającą 11% przyrostu przychodów w roku następnym. t CR - zł ,04 zł ,24 zł ,49 zł CE - zł ,25 zł ,14 zł ,16 zł NOPAT - zł ,52 zł ,40 zł ,48 zł NWC ,68 zł ,90 zł ,32 zł ,90 zł Capex ,00 zł ,00 zł - zł - zł FCF ,68 zł ,62 zł ,08 zł ,38 zł NPV ,63 zł Tabela 1 Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdania finansowego oraz G. Michalski, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 155 i nast Scenariusz pesymistyczny (p=27%) przychody wzrosną o 10% w pierwszym roku, w drugim o 12%, w kolejnym o 16% Państwo podwyższy stopę podatku z 19% do 30% Koszty zmienne dotyczące nowego tunelu wyniosą 28% przychodów z niego t CR - zł ,25 zł ,84 zł ,14 zł CE - zł ,71 zł ,52 zł ,84 zł NOPAT - zł ,08 zł ,13 zł ,71 zł NWC ,96 zł ,99 zł ,91 zł ,87 zł Capex ,00 zł ,00 zł - zł - zł FCF ,96 zł ,08 zł ,22 zł ,57 zł NPV ,89 zł Tabela 2 Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdania finansowego oraz G. Michalski, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 155 i nast Dane zaczerpnięte z poprzedniego projektu dostępnego pod adresem

5 WARIANT OPTYMISTYCZNY 3. Scenariusz optymistyczny (p=23%) przychody wzrosną o 20% w pierwszym roku, w drugim o 25%, w kolejnym o 30% koszty stałe wzrosną o 11% t CR - zł ,18 zł ,98 zł ,67 zł CE - zł ,05 zł ,57 zł ,34 zł NOPAT - zł ,56 zł ,20 zł ,15 zł NWC ,59 zł ,90 zł ,85 zł ,33 zł Capex ,00 zł ,00 zł - zł - zł FCF ,59 zł ,66 zł ,35 zł ,49 zł NPV ,77 zł Tabela 3 Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdania finansowego oraz G. Michalski, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 155 i nast Analiza scenariuszy wartość E(NPV) Aby ostatecznie ocenić ryzyko i ewentualność podjęcia się realizacji tego projektu należy oszacować wartość oczekiwaną zaktualizowanej wartości netto. Wyniki poniżej: Wariant NPV p E(NPV) Optymistyczny ,77 zł 0, ,68 zł Bazowy ,63 zł 0, ,82 zł Pesymistyczny ,89 zł 0, ,94 zł E(NPV) ,43 zł Analizując zaktualizowaną wartość netto należy wywnioskować, że najlepszym wariantem jest wariant podstawowy. Wyróżnia się on bowiem najmniejszym ryzykiem wśród 3 analizowanych scenariuszy oraz ma największe prawdopodobieństwo wystąpienia. Podsumowanie Każdy z wariantów w powyższej analizie scenariuszy wykazał dodatnie NPV. Oznacza to, iż budowa nowego tunelu pasteryzacyjno przerostowego jest opłacalna w każdej z 3 sytuacji i inwestor powinien przyjąć projekt. Wskazane jest, by wybrał podstawowy wariant, gdyż pociąga on za sobą największe prawdopodobieństwo wystąpienia (50%) oraz najmniejsze ryzyko.

6 Bibliografia 1) K. Jajuga, T. Jajuga, Inwestycje, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa ) G. Michalski, Paradoks cyklu operacyjnego, 3) K. Jajuga, Zarządzanie ryzykiem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa ) Dr Jacek Tomaszewski, Zarządzanie ryzykiem finansowym w przedsiębiorstwie, Wykład I ryzyko zagadnienia podstawowe 5) W. Rogowski, Rachunek efektywności inwestycji, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kraków ) G. Michalski, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa ) G. Michalski, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa ) I.Koncur, N. Niziołek, A. Siepka, Value Management for Companies in the Example of Agricultural Sector, Available at SSRN: 9) G. Michalski, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: or 10) G. Michalski (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp , Available at SSRN: 11) G. Michalski (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, ) G. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: ) G. Michalski (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, ) G. Michalski (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, ) G. Michalski (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, ) G. Michalski (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk,

7 17) Z. Zmeskal, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, ) Z. Marciniak, Zarządzanie wartością i ryzykiem przy wykorzystaniu instrumentów pochodnych - Warszawa : SGH, ) A. Rutkowski, Zarządzanie finansami, PWN, Warszawa ) J. czekaj, Z. Dresler, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, WN PWN, Warszawa ) E.F. Brigham, L.C. Gapenski, Zarządzanie finansami, PWE, Warszawa ) A. Damodaran, Corporate finance, Theory and practice, Wiley, New York ) P. Polak, R. Sirpal., M. Hamdan M,(2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research,