Ocena projektów inwestycyjnych

Transkrypt

1 Adrzej Rutkowski Ocea projektów iwestycyjych (zagadieia wybrae) Opracowao a podstawie: A.Rutkowski Zarządzaie fiasami (wyd. 4 zm.), PWE, Warszawa Spis zagadień KRYTERIA OCENY PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH 1. Istota iwestycji 2. Kalkulacja przepływów iwestycyjych 3. Wartość bieżąca etto (NPV) 4. Wewętrza stopa zwrotu (IRR) 5. Zmodyfikowaa wewętrza stopa zwrotu (MIRR) 6. Okres zwrotu (PP) 7. Zdyskotoway okres zwrotu (DPP) 8. Róże okresy eksploatacji 9. Porzuceie projektu iwestycyjego 2 1. Opcje w decyzjach iwestycyjych 1

2 Decyzje iwestycyje budowa owych zdolości produkcyjych, zdolości sprzedażowych budowa sieci sprzedaży moderizacja majątku produkcyjego wydatki a szkoleia pracowików, a kampaie reklamowe lub promocyje zakup krótko i długotermiowych papierów wartościowych przejęcie lub połączeie z ią firmą wspóle przedsięwzięcie z ią firmą. 3 Kalkulacja przepływów pieiężych Zysk etto + Amortyzacja = Gotówka operacyja -/+ Iwestycje w aktywa trwałe -/+ Iwestycje w aktywa obrotowe -/+ Zmiaa zobowiązań krótkotermiowych = Gotówka etto 4 2

3 Wartość bieżąca etto (NPV) NPV I CF1 1 r CF2 (1 2 CF... (1 gdzie: CF i -wielkość wolej gotówki pozostającej w firmie w i-tym okresie r -stopa dyskotowa w okresie I -początkowe wydatki iwestycyje -okres eksploatacji iwestycji. 5 Przykład 2.1 Firma rozpatruje projekt iwestycyjy o astępujących wolych przepływach pieiężych (w zł): Okres Przepływ pieięży ( CF i ) Stopa dyskotowa właściwa dla projektu wyosi r=1%. 6 3

4 Przykład 2.1- rozwiązaie r=1% , 2, 7, 9, 181,82 578,51 676,18 NPV = 436,51 7 Przykład 2.1- rozwiązaie NPV I i1 CF i (1 r ) i 2 7 NPV 1. 1,1 (1,1) 2 9 (1,1) 3 NPV ,82 578,51 676,18 436,51zl 8 4

5 Wewętrza stopa zwrotu (IRR) NPV I CF1 1 r CF2 ( CF (1 gdzie: I - wydatek iwestycyjy poiesioy w okresie zerowym CF i - wielkość wolej gotówki z iwestycji (przepływ pieięży i-tego okresu) r - stopa dyskotowa (koszt kapitału = wymagaa stopa zwrotu dla projektu iwestycyjego) - liczba okresów eksploatacji iwestycji 9 Wewętrza stopa zwrotu (IRR) NPV IRR r 1 5

6 Wewętrza stopa zwrotu (IRR) I CF1 CF2 1 r (1 CF... ( Aaliza projektów Rok A B C D

7 Aaliza projektów Rok A B C D -1, -1, -1, -1, 1 272,73 227,27, 136, ,51 289,26, 165, ,26 3,53 338,9 225, ,9 375,66 375,66 239, ,28 391,18 776,15 745,11 13 Aaliza projektów NPV -389,68 583,89 489,9 511,21 IRR 27,48% 2,79% 22,81% ARR -8,% 23,6% 25,% 24,% 14 7

8 Rok Przykład 2.3 Firma rozpatruje projekt iwestycyjy charakteryzujący się astępującymi przepływami pieiężymi: Przepływy pieięże (CF i ) w zł Stopa dyskotowa jest rówa kosztom kapitałów pozyskiwaych przez firmę i wyosi r=1%. Należy obliczyć wartość wewętrzej stopy zwrotu (IRR) dla powyższego projektu iwestycyjego. 15 Przykład rozwiązaie Przepływy pieięże oraz wewętrza stopa zwrotu (IRR) powiązae są rówaiem: IRR (1 IRR) (1 IRR) 2 IRR = 28,71 % 16 8

9 Zmodyfikowaa wewętrza stopa zwrotu (MIRR) r=1% MIRR=? 17 Zmodyfikowaa wewętrza stopa zwrotu (MIRR) Kalkulacja MIRR I (1 MIRR) FV (1 MIRR) FV I MIRR FV I 1 FV MIRR I (1/)

10 Prosty okres zwrotu (PP) Przykład 2.4 Projekt iwestycyjy charakteryzuje się astępującymi przepływami pieiężymi (w zł): Rok Gotówka etto Należy obliczyć okres zwrotu dla projektu iwestycyjego. 19 Przykład rozwiązaie Aby obliczyć okres zwrotu ależy wyzaczyć wartość skumulowaych przepływów pieiężych. Schemat liczeia przedstawia tabela. Rok Gotówka etto Gotówka etto skumulowaa Okres zwrotu ,12 roku 2 1

11 Zdyskotoway okres zwrotu (DPP) Przykład 2.5 Rok Gotówka etto Zdyskotowaa gotówka etto Zdyskotowaa skumulowaa gotówka etto , - 1, ,8-818, ,5-239, ,2 436,5 DPP = 2 + ( 239,7 / 676,2 ) = 2,35 roku 21 Decyzje iwestycyje róże okresy eksploatacji Przykład 2.6 Firma rozważa podjęcie jedego z dwóch projektów iwestycyjych. Projekty te różią się początkowym wydatkiem iwestycyjym (CF ), wpływami osiągaymi w kolejych okresach (CF i ) oraz długością okresu eksploatacji (). Projekt X, eksploatoway w krótszym okresie, charakteryzuje się astępującymi przepływami pieiężymi (w zł): CF = - 25 CF 1 = 16 CF 2 =

12 Decyzje iwestycyje róże okresy eksploatacji Projekt Y, eksploatoway w dłuższym okresie, charakteryzuje się astępującymi przepływami pieiężymi (w zł): CF = - 6 CF 1 = 2 CF 2 = 2 CF 3 = 2 CF 4 = Ograiczeia metody powtórzeń: W metodzie tej zakłada się, że powtórzoy projekt jest eksploatoway w tym samym okresie co projekt pierwoty. Waruek te jest trudy do spełieia w sytuacji zaczących zmia w techice i koieczości coraz szybszego odtwarzaia majątku. W podejściu tym zakłada się, że koszty odtworzeia zostają utrzymae a tym samym poziomie. Jest to waruek trudy do spełieia, szczególie w warukach iflacji. W podejściu tym zakłada się, że odtworzeie majątku będzie dokoywae w sposób dotychczasowy, ie uwzględiający zmia w techologii

13 Roczy ekwiwalet: r=1% ,6 PMT PMT Wyrazić to moża wzorem: 2.768,6 PVIFA 1%,2 PMTX Współczyik PVIFA dla 1% i dwu okresów wyzacza się z tablicy D, a przecięciu dwóch okresów i 1%. PVIFA 1%,2 =1, ,6 1,7355 PMT X PMT X = 1.595,28 25 Roczy ekwiwalet: r=1% ,31 PMT PMT PMT PMT Wyraża to wzór: , 31 PVIFA PMT 1%,4 Y Współczyik PVIFA dla 1% i czterech okresów moża wyzaczyć z tablic, a przecięciu czterech okresów i 1%. PVIFA 1%,4 =3, , 31 3, 1699PMT X PMT Y = 1.71,

14 Ocea iwestycji Przykład 2.7 Firma rozważa projekt iwestycyjy o astępującej przepływach pieiężych (w zł). CF = - 3 CF 1 = 14 CF 2 = 12 CF 3 = 7. Jeżeli projekty iwestycyje zostaą w kolejych latach porzucoe, to otrzymae zostaą a koiec kolejych lat astępujące przepływy z wartości likwidacyjej. TV 1 = 2 TV 2 = 13 TV 3 = Stopa dyskotowa wyosi 1%. Opcje w oceie iwestycji odroczeia podjęcia decyzji porzuceia iwestycji zaiechaia działalości działaia przy różej skali zmiay czyików wytwórczych wzrostu

15 Opcje a odroczeie podjęcia decyzji Opcje dają możliwości rozwoju w przyszłości w kierukach, które ie są obecie do końca zae. Wstrzymując się z podjęciem decyzji, iekiedy pozostawia się możliwość jej podjęcia w przyszłości. Oczekuje się, że będzie oa trafiejsza. 29 Opcje porzuceia iwestycji Czyikiem, który zwiększa atrakcyjość iwestycji, zmiejsza ryzyko jest możliwość wycofaia się z realizacji projektu. Problem te pojawia się w przypadku realizacji iwestycji wieloetapowej. Wraz upływem czasu zmieia się zakres iformacji będących w posiadaiu firmy. Ewetuale egatywe wyiki aaliz staowią podstawę do rezygacji z realizacji projektu. 3 15

16 Opcje działaia przy różej skali Dyspoując elastyczym majątkiem moża podjąć działalość gospodarczą przy różym staie popytu. Możliwości takie będą miały miejsce, gdy firma dyspouje uiwersalym majątkiem produkcyjym. Tego rodzaju sytuacja ma miejsce w przypadku wprowadzaia owego produktu, wejścia a owy ryek. 31 Opcje zaiechaia działalości Prawo to jest istote, gdy występuje zagrożeie zaczącego zmiejszeia popytu (poiżej graiczego poziomu). W takiej sytuacji wskazae jest, aby firma mogła porzucić określoą działalość. Np. wcześiej podpisae umowy o odsprzedaży aktywów po ustaloej korzystej ceie dają takie możliwości

17 Opcje zmiay czyików wytwórczych Związae jest to z elastyczością dyspoowaego majątku. W owej sytuacji mogą być wykorzystae ie zasoby. Jest to waże, gdy występuje zagrożeie iekorzystymi zaczącymi zmiaami ce. Elastyczy majątek produkcyjy, podpisae umowy z wieloma dostawcami stwarzają takie możliwości. 33 Opcje wzrostu Określoe działaia umożliwiają podjęcie w późiejszym okresie wielu przedsięwzięć, służących dalszej ekspasji. Ich podjęcie jest warukowae wcześiejszymi iwestycjami

18 Spis zagadień: ANALIZA LEASINGU 1. Schemat trasakcji leasigowej 2. Umowa leasigu 3. Rodzaje leasigu 4. Aaliza umowy leasigowej 5. Ocea efektywości leasigu - założeia 6. Nadwyżka leasigu etto 35 Leasig 36 18

19 Leasig Zgodie z umową leasigu: Fiasujący, tj. leasigodawca zobowiązuje się abyć rzecz od ozaczoego zbywcy a warukach określoych w umowie i oddać ją korzystającemu, tj. leasigobiorcy do używaia. Korzystający, tj leasigobiorca zobowiązuje się zapłacić fiasującemu w uzgodioych ratach wyagrodzeie pieięże, rówe co ajmiej ceie lub wyagrodzeie z tytułu abycia rzeczy od fiasującego. Przez czas trwaia umowy właścicielem będzie fiasujący. 37 Rodzaje leasigu leasig bezpośredi (direct leasig). leasig sprzedaży - w tym przypadku leasigodawca jest jedocześie sprzedającym leasig zwroty (sale ad leasback) - potecjaly leasigobiorca sprzedaje rzecz lub prawo przyszłemu leasigodawcy, od którego astępie leasiguje tę rzecz lub prawo.. leasig lewaroway (leveraged lease) - w tym ujęciu poza leasigodawcą i leasigobiorcą występuje podmiot (pożyczkodawca) fiasujący w całości lub częściowo trasakcję. leasig kombioway (combiatio lease) - kombiacją wielu z ww. leasigów

20 Prawo bilasowe Jeżeli jedostka przyjęła do używaia obce środki trwałe lub wartości iemateriale i prawe a mocy umowy, zgodie z którą jeda ze stro, zwaa dalej "fiasującym", oddaje drugiej stroie, zwaej dalej "korzystającym", środki trwałe lub wartości iemateriale i prawe do odpłatego używaia lub rówież pobieraia pożytków a czas ozaczoy, środki te i wartości zalicza się do aktywów trwałych korzystającego, jeżeli umowa spełia co ajmiej jede z astępujących waruków: 39 Waruki: 1) przeosi własość jej przedmiotu a korzystającego po zakończeiu okresu, a który została zawarta, 2) zawiera prawo do abycia jej przedmiotu przez korzystającego, po zakończeiu okresu, a jaki została zawarta, po ceie iższej od wartości rykowej z dia abycia, 3) okres, a jaki została zawarta, odpowiada w przeważającej części przewidywaemu okresowi ekoomiczej użyteczości środka trwałego lub prawa majątkowego, przy czym ie może być o krótszy iż 3/4 tego okresu. Prawo własości przedmiotu umowy może być, po okresie, a jaki umowa została zawarta, 4 przeiesioe a korzystającego, 2

21 Waruki: 4) suma opłat, pomiejszoych o dyskoto, ustaloa w diu zawarcia umowy i przypadająca do zapłaty w okresie jej obowiązywaia, przekracza 9% wartości rykowej przedmiotu umowy a te dzień. W sumie opłat uwzględia się wartość końcową przedmiotu umowy, którą korzystający zobowiązuje się zapłacić za przeiesieie a iego własości tego przedmiotu. Do sumy opłat ie zalicza się płatości a rzecz korzystającego za świadczeia dodatkowe, podatków oraz składek a ubezpieczeie tego przedmiotu, jeżeli korzystający pokrywa je iezależie od opłat za używaie, 41 Waruki: 5) zawiera przyrzeczeie fiasującego do zawarcia z korzystającym kolejej umowy o oddaie w odpłate używaie tego samego przedmiotu lub przedłużeia umowy dotychczasowej, a warukach korzystiejszych od przewidziaych w dotychczasowej umowie, 6) przewiduje możliwość jej wypowiedzeia, z zastrzeżeiem, że wszelkie powstałe z tego tytułu koszty i straty poiesioe przez fiasującego pokrywa korzystający, 7) przedmiot umowy został dostosoway do idywidualych potrzeb korzystającego. Może o być używay wyłączie przez korzystającego, bez wprowadzaia w im istotych zmia

22 Waruki 5. W przypadku spełieia, co ajmiej jedego z waruków określoych w ust. 4, oddae do używaia korzystającemu środki trwałe lub wartości iemateriale i prawe zalicza się u fiasującego do aktywów trwałych jako ależości. 43 Leasig obszary aalizy (1 z 4) Z jakim leasigiem mamy do czyieia: operacyjym, czy fiasowym? Kto dokouje odpisów amortyzacyjych, w jaki sposób i według jakich stawek? Jakie są początkowe koszty zawarcia kotraktu leasigowego? Czy występuje kaucja leasigowa lub iy depozyt, który musi być złożoy, jako zabezpieczeie? Czy jest oa oprocetowaa. Jeżeli tak, to a jakich zasadach? Jaka jest wielkość i rodzaj iych zabezpieczeń wymagaych przez leasigodawcę

23 Leasig obszary aalizy (2 z 4) Jaka jest wartość likwidacyja użytkowaego obiektu? Kto poosi koszty operacyje utrzymaia, remotów i koserwacji. Jaki jest okres leasigu? Czy firma ma możliwość w późiejszym okresie być w dalszym ciągu użytkowikiem obiektu? Jaki jest okres spłaty leasigu? Jaka jest częstotliwość pooszeia opłat leasigowych? Czy występuje okres karecji w spłacie zobowiązań 45 leasigowych? Leasig obszary aalizy (3 z 4) Czy istieje iebezpieczeństwo odstąpieia przez leasigodawcę od umowy i w jakich warukach może to wystąpić? Czy występuje opcja wcześiejszego rozwiązaia umowy a wiosek leasigobiorcy? Jak szybko środki leasigowe mogą być oddae do dyspozycji firmie? Jakie jest tempo rykowego i fizyczego zużycia obiektu? Czy i w jakim stopiu zmieia się zdolość firmy do zaciągaia dalszych kredytów? 46 23

24 Leasig obszary aalizy (4 z 4) Jaka jest wartość likwidacyja użytkowaego obiektu, kto może dokoać jego sprzedaży? Czy firma korzysta z możliwości zmiejszeia podstawy do opodatkowaia i podatków? Czy moża odliczyć podatek od towarów i usług? Na ile wzrasta ryzyko fukcjoowaia firmy w wyiku pozyskaia obiektów a drodze leasigu?. Jak szybko środki leasigowe mogą być oddae do dyspozycji? Jaka jest kodycja ekoomicza-fiasowa leasigodawcy? Kto może być w przyszłości faktyczym 47 wierzycielem firmy? Kryteria ocey leasigu adwyżka leasigu etto (NAL) wewętrza stopa zwrotu (IRR) progowe płatości leasigowe

25 Założeia: Leasig i pożyczka środków pieiężych a zakup środków są zastępowale. Sposób fiasowaia ie wpływa a ryzyko działalości operacyjej. Wszystkie przepływy pieięże charakteryzują się takim samym poziomem ryzyka. Poziom ryzyka prowadzoej działalości jest stały. Okres eksploatacji obiektu jest taki sam, zarówo dla leasigu, jak i dla zakupu. Firma a swojej działalości realizuje odpowiedio duży zysk, większy od okresowych płatości leasigowych. 49 Założeia: NAL PV Wydatki PV zakupowe Wydatkileasigowe PV wydatki zakupowe wartość bieżąca wydatków etto związaych z zakupem, eksploatacją środków, obsługą pożyczek a zakup środków trwałych, plus oszczędości podatkowe z racji pooszeia kosztów PV wydatki leasigowe - wartość bieżąca wydatków etto zwaych z leasigiem, eksploatacją środków, ewetuale oszczędości podatkowe z racji pooszeia kosztów 5 25

26 Wycea stopy dyskotowej r = k d (1 - T) gdzie: r - k d - T - stopa dyskotowa omialy koszt pożyczki stopa podatku dochodowego 51 Decyzja zakupowa Wydatkizakupowe I i1 Amort i Ti i (1 TV (1 gdzie: I - wydatek iwestycyjy a zakup obiektu Amort i - amortyzacja w i-tym okresie TV - wpływy etto ze sprzedaży obiektu pod koiec okresu eksploatacji T i - stopa podatku dochodowego w i-tym okresie r - stopa dyskotowa rówa efektywym, tj. po podatku kosztom pożyczek - liczba lat eksploatacji obiektu, rówa okresowi leasigu 52 26

27 Decyzja zakupowa Wydatkileasigowe L (1 T ) i1 Li (1 T i ) i (1 gdzie: L - wstępa płatość leasigowa pooszoa a początku kotraktu. L i - płatość leasigowa pooszoa a koiec i-tego okresu (od pierwszego do ostatiego okresu, tj. -tego okresu) T - stopa podatku dochodowego w zerowym okresie T i - stopa podatku dochodowego w i-tym okresie 53 Nadwyżka leasigu etto (NAL) Przyrówując te dwa rówaia otrzymujemy: NAL I i1 Amort i Ti i (1 TV (1 L (1 T ) i1 Li (1 T i ) i (

28 Nadwyżka leasigu etto (NAL) Przyjmując dodatkowe założeia, że w aalizowaym okresie: odpisy amortyzacyje (Amort i ) są stałe i rówe (Amort) stopa podatku dochodowego (T i ) jest stała i rówa (T) płatości leasigowe (L i ) są stałe i rówe (L), z wyjątkiem płatości wstępej (L ) to powyższy wzór moża uprościć do postaci: NAL I i1 Amort T TV i (1 (1 L (1 T) i1 L(1 T) i (1 NAL I Amort T i1 1 (1 i TV (1 L (1 T) L(1 T) i1 1 (1 i 55 Przykład 5.1 (1 z 2) Firma rozważa podjęcie iwestycji. Z aalizy sytuacji rykowej wyika, że aby utrzymać pozycję rykową iezbędym jest dyspoowaie owoczesym ciągiem techologiczym do pakowaia produktów spożywczych. Przewiduje się, że plaoway okres jego eksploatacji wyiesie 5 lat. Stopa podatku dochodowego wyosi 2%. Dla aalizowaej firmy koszt kredytu bakowego jest rówy 15%

29 Przykład 5.1 (2 z 2) Firma może wejść w użytkowaie tego obiektu a dwa sposoby: poprzez zakup lub leasig. Nakład iwestycyjy w przypadku zakupu wyiesie 2. zł. Normatywy okres amortyzacji wyosi 5 lat. Jego wartość rykowa pod koiec piątego roku będzie rówa 2. zł. Obiekt może być pozyskay a drodze leasigu operacyjego (z podatkowego puktu widzeia). Początkowa płatość leasigowa rówa jest 2. zł. Pod koiec kolejych pięciu lat firma będzie płaciła 55. zł. Firma ie ma prawa do odkupieia leasigowaego obiektu