: +!); 7<9=>88:=3=8:=7?>= &'()! (*+* '$'$,!+-#.!! '$!/! 0'.1 "2-34'$

Transkrypt

1 : +!); 7<9=>88:=3=8:=7?>=!"# "$%! &'()! (*+* '$'$,!+-#.!! '$!/! 0'.1 "2-34'$

2 @!'/!!!" #!*/ $% &'!' ( ) %$ '!'*)'+')!"# "$%! &'()! (*+* '$'$,!+-#.!! '$!/! 0'.1 "2-34'$,,! & -!#%.!%/ 0 11 ='/ # >?!! ::9; <

3 Spis treci 1. Wprowadzenie 4 2. Podsumowanie wyników kontroli Ogólna ocena kontrolowanej działalnoci Synteza wyników kontroli Uwagi kocowe i wnioski Waniejsze wyniki kontroli Charakterystyka stanu prawnego oraz uwarunkowa ekonomicznych i organizacyjnych Zasady prowadzenia ewidencji gruntów i budynków Gospodarowanie nieruchomociami Skarbu Pastwa Zasób nieruchomoci Skarbu Pastwa Zasady zbycia, oddania w trwały zarzd, wieczyste uytkowanie, w najem, dzieraw lub w uytkowanie nieruchomoci Skarbu Pastwa Przekształcenie prawa uytkowania wieczystego i innych praw oraz władztwa faktycznego przysługujcych osobom fizycznym w prawo własnoci Dochody budetu pastwa z tytułu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa Odpowiedzialno za niezgodne z przepisami ewidencjonowanie i dochodzenie nalenoci budetowych oraz udzielanie i wykorzystanie dotacji budetowych Zasady ewidencjonowania nalenoci z tytułu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa Nadzór i kontrola Charakterystyka uwarunkowa ekonomicznych i organizacyjnych Istotne ustalenia kontroli Starostwa powiatowe i urzdy miast na prawach powiatu Ewidencja nieruchomoci Zbywanie i udostpnianie nieruchomoci Skarbu Pastwa Ewidencja nalenoci Windykacja nalenoci Planowanie i sprawozdawczo Odprowadzanie dochodów Urzdy wojewódzkie Nadzór i kontrola Planowanie i sprawozdawczo Główny Urzd Geodezji i Kartografii Dokonywanie ocen realizacji zada zwizanych z modernizacj ewidencji geodezyjnej, zapewnienie warunków wykonania tych zada Sporzdzanie krajowych zestawie zbiorczych danych objtych ewidencj gruntów i budynków Informacje dodatkowe o przeprowadzonej kontroli Przygotowanie kontroli Postpowanie kontrolne i działania podjte po zakoczeniu kontroli Załczniki Wykresy i tabele Wykaz skontrolowanych podmiotów i jednostek organizacyjnych NIK, które przeprowadziły w nich kontrol oraz lista osób zajmujcych kierownicze stanowiska, odpowiedzialnych za kontrolowan działalno Wykaz organów, którym przekazano informacj o wynikach kontroli 83

4 Podsumowanie wyników kontroli 7; ()*+!+ Temat: Numer kontroli: Gospodarowanie przez starostów nieruchomociami stanowicymi własno Skarbu Pastwa. P/05/132 kontrola koordynowana. Przeprowadzenie kontroli uzasadniały wyniki wczeniejszych kontroli NIK wskazujce na wystpowanie nieprawidłowoci w zakresie gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa 1. Wyniki tych kontroli były podstaw krytycznych ocen kontrolowanej działalnoci. Starostowie midzy innymi nierzetelnie ewidencjonowali nieruchomoci Skarbu Pastwa, podejmowali niewystarczajce działania w zakresie uregulowania stanu prawnego nieruchomoci oraz na rzecz zwikszenia dochodów z tytułu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa. Wojewodowie nie posiadali rzetelnych informacji o wielkoci zasobów nieruchomoci Skarbu Pastwa oraz w niewielkim stopniu kontrolowali starostów w zakresie gospodarowania nieruchomociami skarbowymi. Działania organów Słuby Geodezyjnej i Kartograficznej były niewystarczajce midzy innymi w zakresie zakładania i prowadzenia ewidencji gruntów i budynków. Podjcie kontroli uzasadniała ponadto ranga problematyki dotyczcej pozyskiwania dochodów budetu pastwa. Dochody pozyskiwane przez starostów w zwizku z realizacj zada zleconych w zakresie gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa, stanowiły w latach 2003 i 2004 odpowiednio 50,0% i 61,1% ogólnej kwoty dochodów zrealizowanych przez budety wojewodów. Celem kontroli było dokonanie kompleksowej oceny (w odrónieniu od kontroli dotychczas przeprowadzonych) realizacji przez starostów i prezydentów miast na prawach powiatu zleconych im ustawowo zada z zakresu administracji rzdowej dotyczcych gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa. Badania kontrolne dotyczyły rzetelnoci ewidencjonowania nieruchomoci Skarbu Pastwa, prawidłowoci zbywania i udostpniania tych nieruchomoci, okrelania na podstawie umów i decyzji, nalenoci z tytułu udostpniania i sprzeday nieruchomoci, a take pozyskiwania i przekazywania wojewodom dochodów z tytułu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa. 1 Kontrole nr: P/00/017-Realizacja nalenoci z tytułu sprzeday i odpłatnego udostpniania nieruchomoci Skarbu Pastwa, P/02/081-Prawidłowo tworzenia i gospodarowania zasobem geodezyjnym i kartograficznym, P/04/147-Gospodarowanie przez starostów nieruchomociami stanowicymi własno Skarbu Pastwa na terenie województwa witokrzyskiego w latach (I kwartał), R/03/005- Zaspokojenie przez Skarb Pastwa roszcze osób z tytułu pozostawionego mienia zabuaskiego. 4

5 Podsumowanie wyników kontroli W urzdach wojewódzkich badano aktualno i rzetelno posiadanych informacji o nieruchomociach Skarbu Pastwa oraz skuteczno sprawowanego nadzoru i kontroli w zakresie gospodarowania nieruchomociami skarbowymi. Kontrola koncentrowała si równie na ujawnianiu mechanizmów korupcjogennych, powstajcych na tle nieprawidłowoci polegajcych na niezgodnym z zasadami prawidłowej gospodarki zaniechaniu aktualizacji stawek opłat rocznych z tytułu udostpniania nieruchomoci oraz zbywaniu i udostpnianiu nieruchomoci, a take udzielaniu ulg w spłacie nalenoci z tytułu udostpniania nieruchomoci Skarbu Pastwa, z naruszeniem obowizujcych przepisów. Kontrola została przeprowadzona w okresie od 28 marca 2005 r. do 14 listopada 2005 r. Badaniami kontrolnymi objto lata (do 30 kwietnia). Kontrol objta została realizacja przez starostów zada w zakresie gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa, wynikajcych z ustaw: z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomociami 2, z 4 wrzenia 1997 r. o przekształceniu prawa uytkowania wieczystego przysługujcego osobom fizycznym w prawo własnoci 3 i z 26 lipca 2001 r. o nabywaniu przez uytkowników wieczystych prawa własnoci nieruchomoci 4. Kontrol przeprowadzono w 53 jednostkach, z tego we wszystkich urzdach wojewódzkich, 17 starostwach powiatowych, 16 urzdach miast na prawach powiatu oraz w 4 jednostkach miejskich prowadzcych ewidencj nieruchomoci lub gospodarujcych nieruchomociami Skarbu Pastwa. W Informacji wykorzystano ustalenia kontroli przeprowadzonej przez Departament rodowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego w zakresie zintegrowanego system katastralnego w latach (I półrocze) 5. p Szczegółowy wykaz jednostek objtych kontrol zamieszczono w załczniku Kontrola przeprowadzona została w starostwach i urzdach miast na prawach powiatu pod wzgldem legalnoci, gospodarnoci i rzetelnoci, a w urzdach wojewódzkich pod wzgldem legalnoci, gospodarnoci, celowoci i rzetelnoci. 2 Dz.U. z 2004 r. nr 261, poz ze zm. 3 Dz.U. z 2001 r. nr 120, poz ze zm. 4 Dz.U. nr 113, poz ze zm. 5 P/05/105. 5

6 Podsumowanie wyników kontroli >; 3)'-!+!", "$%! >;7; &,% + "$%+ )*!0%.! Najwysza Izba Kontroli negatywnie ocenia sposób gospodarowania przez skontrolowanych starostów 6 nieruchomociami Skarbu Pastwa. Starostowie nie posiadali udokumentowanych informacji o wszystkich nieruchomociach, w stosunku do których, zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomociami, s reprezentantami Skarbu Pastwa. Prawie połowa ze skontrolowanych starostów (47%) nielegalnie i nierzetelnie ewidencjonowała nieruchomoci Skarbu Pastwa. W okresie objtym kontrol, starostowie powszechnie nie korzystali z uprawnienia do przeszacowania wartoci udostpnianych nieruchomoci i aktualizowania opłat rocznych z tytułu uytkowania wieczystego i trwałego zarzdu nieruchomociami. Zaniechanie podjcia działa w tym zakresie tylko przez 34 objtych kontrol starostów 7, spowodowało, e Skarb Pastwa nie uzyskał dochodów w wysokoci co najmniej 24 mln zł. Jedn z wanych przyczyn niewywizywania si przez starostów z obowizków gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa w sposób zgodny z zasadami prawidłowej gospodarki (art. 12 ustawy o gospodarce nieruchomociami), były zbyt niskie kwoty dotacji celowych z budetu pastwa przekazanych na realizacj tych zada. Najwysza Izba Kontroli negatywnie ocenia sprawowanie przez wojewodów kontroli nad gospodarowaniem przez starostów nieruchomociami stanowicymi własno Skarbu Pastwa. Działania Głównego Geodety Kraju i wojewódzkich inspektorów nadzoru geodezyjnego i kartograficznego podejmowane w ramach nadzoru nad prowadzeniem ewidencji gruntów i budynków, nie sprzyjały prawidłowemu gospodarowaniu przez starostów nieruchomociami Skarbu Pastwa. Sporzdzane przez Głównego Geodet Kraju krajowe zbiorcze zestawienia danych objtych ewidencj gruntów i budynków, były czciowo nieprawdziwe. Wynikało to z tego, e prawie połowa skontrolowanych starostów nierzetelnie opracowywała powiatowe zbiorcze zestawienia danych objtych t ewidencj. 6 Tego rodzaju ogólne okrelenie oznacza, e dotyczy ono równie prezydentów miast na prawach powiatu. 7 Tego rodzaju zapis oznacza równie dyrektora Biura Gospodarki Mieniem Miasta Rzeszowa. 6

7 Podsumowanie wyników kontroli >;>; $+*!", "$%! $'$ (!$+ Wikszo skontrolowanych starostów w sposób nielegalny, nierzetelny i niegospodarny gospodarowało nieruchomociami, tj. z naruszeniem zasady prawidłowej gospodarki okrelonej w art. 12 ustawy o gospodarce nieruchomociami. Z 34 objtych kontrol starostów w przypadku 29 (85,3%), stwierdzono istotne nieprawidłowoci w zakresie gospodarowania nieruchomociami skarbowymi (str informacji). 1. Kontrolowani starostowie nie posiadali wiedzy o wszystkich nieruchomociach, w stosunku do których reprezentuj Skarb Pastwa w sprawach gospodarowania. Przyczyn tego stanu było nieprowadzenie przez nich ewidencji tych nieruchomoci. Wprawdzie starostowie prowadzili, stosownie do przepisów ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne 8 oraz rozporzdzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków 9, ewidencj gruntów i budynków, ale programy komputerowe obsługujce te ewidencje, uniemoliwiały wyodrbnienie z niej nieruchomoci, którymi powinni gospodarowa. Poniewa 16 sporód 34 objtych kontrol starostów (47%) posiadało nierzetelne dane dotyczce nieruchomoci Skarbu Pastwa, sporzdzali oni zbiorcze powiatowe zestawienia danych objtych ewidencj gruntów i budynków, niezgodnie ze stanem faktycznym (str informacji). 2. Pomimo obowizku wynikajcego z art. 23 ust. 1 pkt 8 ustawy o gospodarce nieruchomociami, działania w zakresie regulacji stanu prawnego nieruchomoci Skarbu Pastwa podejmowało w badanym okresie tyko 12 starostów (35,3%). Tymczasem, co najmniej 25% nieruchomoci gruntowych Skarbu Pastwa, którymi gospodarowali starostowie nie posiadało uregulowanego stanu prawnego. Uwzgldniajc fakt, e 8 starostów (23,5%) nie było w stanie poda adnych danych odnonie nieruchomoci, których stan prawny nie jest uregulowany, faktycznie odsetek takich nieruchomoci jest jeszcze wikszy (str informacji). 3. Sporód ponad 160 tys. ha nieruchomoci gruntowych, którymi na 1 stycznia 2005 r. gospodarowali kontrolowani starostowie, tylko ok. 93 tys. ha (58%) zostało udostpnionych, z tego 43 tys. ha do odpłatnego korzystania (26,9% ogólnej powierzchni nieruchomoci oraz 46% nieruchomoci udostpnionych). Zwraca uwag skala rozpitoci w tym zakresie, gdy w niektórych starostwach nieudostpnione nieruchomoci stanowiły poniej 1% ogólnej ich powierzchni, a w innych ponad 70% (str informacji). 8 Dz.U. z 2005 r. nr 240, poz Dz.U. nr 38, poz

8 Podsumowanie wyników kontroli 4. Działaniem niegospodarnym było zaniechanie udostpniania nieruchomoci bdcych w zasobie nieruchomoci Skarbu Pastwa. Starostowie 19 powiatów (55,9%) nie sporzdzali planów wykorzystania zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa, a 5 starostów (14,7%) nie prowadziło nawet ewidencji tego zasobu. wiadczy to równie o nielegalnoci działania, wynikajcego z naruszenia przepisów art. 23 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy o gospodarce nieruchomociami, przewidujcych obowizek ewidencjonowania nieruchomoci nalecych do zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa oraz planowania wykorzystania tego zasobu, jak równie o naruszeniu zasady prawidłowego gospodarowania nieruchomociami, wynikajcej z art. 12 ustawy o gospodarce nieruchomociami (str. 33 informacji). 5. Prawidłowo dokonywano przekształcania prawa uytkowania wieczystego i innych praw w prawo własnoci. Jedynie 8 kontrolowanych starostów (23,5%) nie dotrzymało wynikajcych z art Kodeksu postpowania administracyjnego terminów załatwienia wniosków w sprawie przekształcenia prawa uytkowania wieczystego w prawo własnoci. Wnioski w ww. sprawach oczekiwały na załatwienie nawet przez ponad 2,5 roku. Starostwie nie poinformowali wnioskodawców o przyczynach zwłoki oraz nie wskazali nowych terminów załatwienia spraw (str informacji). 6. Starostowie nie wykorzystywali moliwoci znacznego zwikszenia dochodów budetu pastwa i budetów powiatów. Starostowie 5 powiatów (14,7%) nie naliczyli opłat rocznych w wysokoci 309 tys. zł dla 7 podmiotów korzystajcych z nieruchomoci Skarbu Pastwa. Równie 7 starostów (20,6%) nierzetelnie prowadziło ewidencj ksigow nalenoci z tytułu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa. Stwierdzono wystpowanie znacznych rozpitoci w wysokoci stosowanych opłat rocznych w ramach tych samych obrbów ewidencyjnych. Skontrolowanych 18 starostów (52,9%) nie korzystało z uprawnienia do aktualizacji opłat z tytułu trwałego zarzdu i uytkowania wieczystego nieruchomoci. Przeprowadzona w starostwach analiza porównawcza wartoci 1 m działek o łcznej powierzchni 2.680,3930 ha oddanych w trwały zarzd oraz w uytkowanie wieczyste i wysokoci dotychczasowych stawek opłat rocznych, z aktualnymi cenami (na poziomie minimalnym) 1 m 2 gruntów w kadej miejscowoci przyjmowanymi do rozlicze podatkowych przez właciwe miejscowo urzdy skarbowe, wykazała, e w przypadku przeprowadzenia aktualizacji w 2005 r., łczna kwota opłat rocznych z tytułu opłat za trwały zarzd oraz uytkowanie wieczyste mogłaby wzrosn szacunkowo co najmniej o 24 mln zł (str informacji). 7. Przyznane starostom w latach dotacje na finansowanie zada zleconych w rozdziale Gospodarka gruntami i nieruchomociami w wysokoci 8

9 Podsumowanie wyników kontroli tys. zł były nisze o tys. zł (52,5%) od zgłoszonych potrzeb wynoszcych tys. zł i nie pozwalały na sfinansowanie wielu wydatków niezbdnych do prawidłowego gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa. Najwysza Izba Kontroli pozytywnie ocenia wykorzystanie przez starostów dotacji celowych przeznaczonych na finansowanie gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa. Przeprowadzona analiza wykazała, e wydatkowanie jednej złotówki ze rodków dotacji celowych na finansowanie aktualizacji opłat rocznych z tytułu trwałego zarzdu i wieczystego uytkowania nieruchomoci Skarbu Pastwa, przyniosło wpływy w wysokoci 66,20 zł (str informacji). 8. Kontrolowani starostowie nie wykazali naleytej starannoci w zakresie realizacji planowanych dochodów z tytułu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa. NIK negatywnie ocenia niewykonanie we wszystkich kontrolowanych jednostkach nalenych dochodów z tytułu udostpniania nieruchomoci skarbowych. Podejmowane przez starostów działania zmierzajce do wyegzekwowania nalenoci z tytułu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa, nie zawsze były terminowe, skuteczne, legalne i gospodarne. Obok trudnej sytuacji ekonomiczno-finansowej wielu dłuników (podmioty w upadłoci, w likwidacji), istotny wpływ na niewykonanie nalenych dochodów miały niedostateczne działania starostów w podejmowaniu czynnoci windykacyjnych. W 167 przypadkach, 14 starostów (41,2%) pobrane dochody w kwocie tys. zł przekazało z opónieniem wynoszcym od 1 do 300 dni (str informacji). 9. Stwierdzone nieprawidłowoci dotyczce udostpniania i zbywania nieruchomoci, aktualizacji stawek opłat rocznych za korzystanie z nieruchomoci Skarbu Pastwa, naliczania i poboru wierzytelnoci, umarzania i naliczania odsetek wskazuj zdaniem NIK na moliwo istnienia lub powstania mechanizmów korupcjogennych, polegajcych zwłaszcza na nierównoci w dostpie do informacji o zbywanych i udostpnianych nieruchomociach oraz na dowolnoci w postpowaniu urzdników (str , 38 40, informacji). *A) +,)*"!+ 1. Przepisy prawne okrelajce kompetencje wojewodów w zakresie gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa, nie sprzyjaj sprawowaniu kontroli i nadzoru nad realizacj przez starostów zada w zakresie gospodarowania nieruchomociami skarbowymi, jako zadania zleconego z zakresu administracji rzdowej. Brak jest chociaby ustawowo okrelonego obowizku przekazywania wojewodzie informacji o nieruchomociach Skarbu Pastwa, którymi starostowie gospodaruj na terenie województwa. Wyniki kontroli wskazuj jednoczenie, e wojewodowie i tak w znacznej 9

10 Podsumowanie wyników kontroli mierze nie wykorzystywali przysługujcych im uprawnie i albo w ogóle nie wykazywali inicjatywy w celu zebrania takich informacji, albo ich działania w tym zakresie (poza wojewodami lubelskim i pomorskim) były ograniczone i niesystematyczne. Zdecydowana wikszo wojewodów nie posiadała zatem rozeznania z tytułu jakich nalenoci mona planowa dochody, jakie rezerwy tkwi w udostpnianiu nieruchomoci Skarbu Pastwa, jak te w zakresie potrzeb dotowania realizacji zleconego zadania. Nie byli w zwizku z tym równie w stanie sprawowa w sposób właciwy kontroli i nadzoru nad gospodarowaniem przez starostów nieruchomociami Skarbu Pastwa. Zgodnie z przepisem 53 ust. 3 rozporzdzenia w sprawie ewidencji gruntów i budynków, wojewódzcy inspektorzy nadzoru geodezyjnego i kartograficznego przechowywali kopie baz danych ewidencji gruntów i budynków, przekazywanych przez starostów. Nie dokonywali jednak analizy otrzymywanych baz danych w celu sprawdzenia: prawidłowoci wykazywania danych nieruchomoci w ewidencji, czy prowadzona ewidencja spełnia wymogi okrelone podczas uzgadniania projektu jej załoenia lub projektu modernizacji, moliwoci udostpniania przez starost danych ewidencyjnych w formie plików komputerowych oraz moliwoci wymiany danych ewidencyjnych pomidzy prowadzon ewidencj, a innymi ewidencjami i rejestrami, czy wyeliminowano nieprawidłowoci ujawnione w czasie kontroli prowadzenia ewidencji gruntów i budynków, czy w przypadku stwierdzenia nieodpowiednich stanów operatów ewidencyjnych nie zachodzi potrzeba skorzystania z uprawnienia do zarzdzenia weryfikacji danych ewidencyjnych (str informacji). 2. Wojewódzcy inspektorzy nadzoru geodezyjnego i kartograficznego uzgadniali (poza jednym wyjtkiem) z Głównym Geodet Kraju roczne plany kontroli. Wyniki kontroli NIK przeprowadzone w starostwach wskazuj, e wpływ kontroli wojewódzkich inspektorów na gospodarowanie nieruchomociami Skarbu Pastwa był niezauwaalny, majc na uwadze skal stwierdzonych nieprawidłowoci w zakresie prowadzenia ewidencji gruntów i budynków (str , informacji). 3. Wojewodowie nierzetelnie, w wysokociach nieodzwierciedlajcych faktycznych, moliwych wielkoci ich uzyskania, zaplanowali na lata dochody z tytułu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa. Plany dochodów wojewodowie ustalali uwzgldniajc jedynie ich wykonanie za lata poprzednie oraz w niewielkim zakresie propozycje przedkładane przez starostów (str. 53 informacji). 4. Zaplanowane na lata 2003 i 2004 dochody budetów województw z tytułu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa w wysokoci tys. zł i tys. zł zostały wykonane w wysokoci tys. zł oraz tys. zł. 10

11 Podsumowanie wyników kontroli W 2003 r. planowanych dochodów nie wykonało 5 wojewodów, a w 2004 r. 2. wiadczy to o nierzetelnym planowaniu dochodów (str informacji). 5. Działania kontrolne wojewodów skupiały si przede wszystkim na pozyskiwaniu i odprowadzaniu dochodów budetowych z tytułu gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa oraz na prawidłowym wykorzystaniu dotacji na zadania z zakresu administracji rzdowej (str. 51 informacji). 6. Terminowo przekazywano starostom informacje o kwotach dotacji na zadania z zakresu administracji rzdowej, kwotach dochodów, które podlegaj przekazaniu do budetu pastwa przyjtych w projektach ustaw budetowych i wynikajcych z układów wykonawczych budetów wojewodów oraz o zmianie kwot dotacji celowych przyznanych powiatom na finansowanie zada w rozdziale Gospodarka gruntami i nieruchomociami (str. 54 informacji). 7. Planowane na lata dotacje celowe na finansowanie zada zleconych w rozdziale Gospodarka gruntami i nieruchomociami w kwocie tys. zł, zaspokajały zgłoszone potrzeby okrelajce wysoko planowanej dotacji budetowej w wysokoci od 22 do 90%. Starostwie wielokrotnie informowali wojewodów, e brak rodków nie pozwala im w pełni realizowa zadania wynikajce z ustawy o gospodarce nieruchomociami, w tym aktualizacji opłat oraz regulacji stanów prawnych nieruchomoci Skarbu Pastwa. Wykorzystano dotacje w kwocie tys. zł (97,2%). Niewykorzystane dotacje dotyczyły w 75,5% rodków przeznaczonych tylko na wypłat odszkodowa za wywłaszczone nieruchomoci, ze wzgldu na niezakoczenie procedur wywłaszczeniowych (str , informacji). 0, */) +)+*!! $&!! 1. Wdraanie komputerowej ewidencji gruntów i budynków, na podstawie ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne oraz rozporzdzenia Ministrów Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oraz Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków 10, a nastpnie rozporzdzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r., nie uwzgldniało potrzeby jednoznacznego zdefiniowania danych i wprowadzenia ujednoliconych baz danych. W konsekwencji, na koniec 2004 r. starostowie do prowadzenia ewidencji gruntów i budynków wykorzystywali na terenie kraju 31 rónych programów komputerowych. Budowa tych programów i opis zawartych w nich danych uniemoliwiały łatwe i powszechne udostpnianie przez starostów danych ewidencyjnych w formie plików 10 Dz.U. nr 158, poz. 813 ze zm. 11

12 Podsumowanie wyników kontroli komputerowych oraz wymiany danych ewidencyjnych pomidzy prowadzon ewidencj, a innymi ewidencjami i rejestrami 51 ww. rozporzdzenia z 29 marca 2001 r. (Szans na spełnienie powyszych wymogów, stworzy by moe budowany obecnie w Centralnym Orodku Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Warszawie, Zintegrowany Systemem Informacji o Nieruchomociach i tworzona Integrujca Platforma Elektroniczna) Dlatego te do tej pory nie ma systemowych moliwoci monitorowania/kontrolowania tych danych na szczeblu wojewódzkim marszałek, wojewoda czy krajowym Główny Geodeta Kraju (str informacji). 2. Główny Geodeta Kraju w niewielkim zakresie zapewniał warunki technicznoorganizacyjne do wykonywania przez starostów modernizacji ewidencji gruntów i budynków. Główny Geodeta Kraju podejmował niewystarczajce działania w celu zapewnienia realizacji przez starostów dyspozycji art. 21 ust. 1 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne, tj. aby dane zawarte w ewidencji gruntów i budynków stanowiły podstaw gospodarki nieruchomociami. Mimo dokonania z dniem 22 wrzenia 2004 r. nowelizacji art. 21 ustawy o gospodarce nieruchomociami, zmieniajcej definicj zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa, do czasu zakoczenia kontroli nie dokonano nowelizacji rozporzdzenia z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków, uwzgldniajcej t zmian (str. 58, 60 informacji). 3. Główny Geodeta Kraju sporzdzał nierzetelne krajowe zbiorcze zestawienia danych objtych ewidencj gruntów i budynków, gdy ich podstaw były powiatowe zbiorcze zestawienia, w których niektórzy starostowie wykazywali dane niezgodne ze stanem rzeczywistym (str informacji). 4. Główny Geodeta Kraju oraz wojewódzcy inspektorzy nadzoru geodezyjnego i kartograficznego nieskutecznie monitorowali realizacj przez starostów obowizku utrzymania operatów ewidencyjnych w stanie aktualnoci i prowadzenia modernizacji ewidencji (str. 58 informacji). 5. Najwysza Izba Kontroli uznaje za niewystarczajce liczb i zakres tematyczny szkole zorganizowanych przez Głównego Geodet Kraju dla pracowników wojewódzkiej i powiatowej słuby geodezyjnej i kartograficznej, w ramach zapewnienia warunków do wykonania przez starostów modernizacji ewidencji gruntów i budynków (str. 59 informacji). 6. Finansowe rezultaty kontroli obejmuj nieprawidłowoci w wymiarze finansowym w kwocie tys. zł oraz korzyci finansowe w kwocie tys. zł (str. 65 informacji). 12

13 Podsumowanie wyników kontroli >;?; &! "4+!!'"! W ocenie Najwyszej Izby Kontroli, skala i rodzaj nieprawidłowoci stwierdzonych w gospodarowaniu przez starostów nieruchomociami Skarbu Pastwa, wyranie wskazuj na potrzeb podjcia wielokierunkowych działa w celu poprawy gospodarowania tymi nieruchomociami. Konieczne jest, zdaniem NIK, dokonanie rozstrzygni systemowych i wdroenie ich w drodze wprowadzenia zmian w obowizujcych przepisach prawa. Ustaw z dnia 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomociami oraz o zmianie niektórych innych ustaw, znowelizowano ustaw o gospodarce nieruchomociami z dniem 22 wrzenia 2004 r. W wyniku nowelizacji, istotnej zmianie uległa definicja zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa, tj. zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 21 ustawy, do zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa nale nieruchomoci, które stanowi przedmiot własnoci Skarbu Pastwa i nie zostały oddane w uytkowanie wieczyste, oraz nieruchomoci bdce przedmiotem uytkowania wieczystego Skarbu Pastwa. Z przepisu tego wynika, e poza zasobem nieruchomoci Skarbu Pastwa aktualnie pozostaj tylko nieruchomoci skarbowe trwale rozdysponowane (poprzez oddanie w uytkowanie wieczyste). W stanie prawnym obowizujcym do 21 wrzenia 2004 r., do zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa wchodziły m.in. nieruchomoci, które w dniu wejcia w ycie ustawy (1 stycznia 1998 r.) były własnoci Skarbu Pastwa i nie znajdowały si w uytkowaniu wieczystym lub trwałym zarzdzie oraz nie były obcione prawem uytkowania. Znowelizowanie ustawy o gospodarce nieruchomociami w powyszym zakresie, spowodowało jednak, i aktualnie przepisy rozporzdzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. regulujce zasady ewidencjonowania nieruchomoci, w tym stanowicych własno Skarbu Pastwa, nie s w pełni skorelowane z przepisami ww. ustawy. Mianowicie, po nowelizacji ustawy o gospodarce nieruchomociami, poza zasobem nieruchomoci Skarbu Pastwa pozostaj tylko nieruchomoci oddane w uytkowanie wieczyste, tym samym do zasobu weszły m.in. nieruchomoci oddane w trwały zarzd pastwowym jednostkom organizacyjnym nieposiadajcym osobowoci prawnej. Zgodnie z ww. rozporzdzeniem w sprawie ewidencji gruntów i budynków, nieruchomoci pozostajce w trwałym zarzdzie powinny by ewidencjonowane w podgrupie rejestrowej 1.3. Jednak w aktualnym stanie prawnym nieruchomoci takie powinny by ewidencjonowane w podgrupie 1.4, do której zalicza si grunty wchodzce w skład zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa, gdy fakt ewidencjonowania w tej podgrupie 13

14 Podsumowanie wyników kontroli nieruchomoci powinien by nastpstwem zdefiniowania zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa w ustawie o gospodarce nieruchomociami. Ponadto, od 22 wrzenia 2004 r., w trwały zarzd mog by oddawane nieruchomoci nie tylko stanowice własno Skarbu Pastwa ale równie pozostajce w uytkowaniu wieczystym Skarbu Pastwa. Mog zatem pojawi si wtpliwoci, czy nieruchomoci, których wieczystym uytkownikiem jest Skarb Pastwa oddane w trwały zarzd naley ewidencjonowa w podgrupie 1.3, czy te 1.4, a moe w podgrupie rejestrowej 5.4 lub 12.4 albo 14.4 (grunty odpowiednio gmin i zwizków midzygminnych, powiatów i województw przekazane w uytkowanie wieczyste innym osobom ni wymienione w pozostałych podgrupach grup rejestrowych 5, 12 i 14, w zalenoci od tego czyj własno stanowi grunty, które wieczycie uytkuje Skarb Pastwa). Majc na uwadze, e nieruchomo pozostajca w uytkowaniu wieczystym Skarbu Pastwa stanowi nadal własno gminy, powiatu lub województwa, naley uzna, e nieruchomoci takie powinny by ewidencjonowane we właciwych dla tych jednostek samorzdu terytorialnego grupach i podgrupach rejestrowych. Wynika jednak z tego, e wbrew postanowieniom rozporzdzenia w sprawie ewidencji gruntów i budynków, nie wszystkie nieruchomoci wchodzce w skład zasobu Skarbu Pastwa bd ewidencjonowane w podgrupie 1.4. Podobnie w wyniku omawianej nowelizacji ustawy o gospodarce nieruchomociami równie nieruchomoci Skarbu Pastwa obcione ograniczonym prawem rzeczowym uytkowania na rzecz innych osób, zaliczone zostały do zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa. Dotychczas tego rodzaju nieruchomoci powinny by wykazywane w podgrupie rejestrowej 1.7, do której zaliczano pozostałe niezaliczone do podgrup , grunty Skarbu Pastwa sporód gruntów zaliczonych do 1 grupy rejestrowej. Obecnie nieruchomoci te naleałoby jednak ewidencjonowa w podgrupie 1.4 dotyczcej zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa. Konsekwencj powyszych, niedostosowanych do siebie, uregulowa prawnych jest w szczególnoci to, e opracowywane powiatowe, wojewódzkie i krajowe zbiorcze zestawienia danych objtych ewidencj gruntów i budynków, nie przedstawiaj rzetelnych informacji dotyczcych nieruchomoci pozostajcych m.in. w zasobie nieruchomoci Skarbu Pastwa. Niezalenie od powyszych okolicznoci, bezporedni wpływ na rzetelno sporzdzanych przez Głównego Geodet Kraju krajowych zestawie zbiorczych danych objtych ewidencj gruntów i budynków ma fakt, e blisko połowa skontrolowanych starostów w sposób nierzetelny sporzdzało powiatowe zestawienia zbiorcze. Zwrócenia uwagi wymaga, e dane wynikajce z krajowych zestawie zbiorczych, stanowi podstaw okrelenia powierzchni gruntów wchodzcych w skład zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa w corocznych sprawozdaniach o stanie mienia Skarbu Pastwa sporzdzanych 14

15 Podsumowanie wyników kontroli przez Ministra Skarbu Pastwa. Biorc to pod uwag, naley przyj, i dane w tym zakresie wykazywane w sprawozdaniach Ministra Skarbu Pastwa równie nie s prawidłowe. Przepisy ustawy o gospodarce nieruchomociami przewiduj obowizek ewidencjonowania tylko nieruchomoci pozostajcych w zasobie nieruchomoci Skarbu Pastwa (art. 23 ust. 1 pkt 1). Obowizek ewidencjonowania nie dotyczy ju nieruchomoci stanowicych własno Skarbu Pastwa, a znajdujcych si poza zasobem (tj. oddanych w uytkowanie wieczyste), jak równie przykładowo takich nieruchomoci, których właciciele nie s znani, a znajdujcych si we władaniu na zasadach samoistnego posiadania pastwowych jednostek organizacyjnych nieposiadajcych osobowoci prawnej. Stan taki, w ocenie NIK, nie sprzyja racjonalnemu gospodarowaniu przez starostów nieruchomociami skarbowymi, tym bardziej w sytuacji gdy jak wynika z ustale kontroli starostowie nie zawsze posiadali w pełni rozeznanie w zakresie nieruchomoci Skarbu Pastwa, którymi powinni gospodarowa. Uzasadnieniem do ewidencjonowania równie nieruchomoci, które znajduj si tylko w posiadaniu pastwowych jednostek organizacyjnych, moe by take przepis art. 11a (obowizujcy od 22 wrzenia 2004 r.), stanowicy m.in., e przepis art. 11 ust. 1 stosuje si do czynnoci prawnych lub czynnoci procesowych podejmowanych na rzecz lub w interesie Skarbu Pastwa. Przepis ten rozszerzył kompetencje starosty w zakresie reprezentacji Skarbu Pastwa, gdy daje podstaw do podejmowania równie czynnoci w sprawach dotyczcych nieruchomoci, których włacicielem jeszcze nie jest Skarb Pastwa, ale ma w tym interes prawny. Przepis art. 23 ust. 1 pkt 1 ustawy o gospodarce nieruchomociami nie okrela w jaki sposób nieruchomoci nalece do zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa maj by ewidencjonowane, nie okrela nawet wprost, e nieruchomoci te maj by odrbnie ewidencjonowane. W zwizku z tym starostowie stosowali róne rozwizania w tym zakresie, bd nawet w ogóle nie ewidencjonowali zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa, poprzestajc na prowadzeniu geodezyjnej ewidencji gruntów i budynków. Wojewoda jako reprezentant Skarbu Pastwa na terenie województwa, w art. 15 pkt 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rzdowej w województwie 11, zobowizany został ogólnie do kontroli wykonywania przez organy samorzdu terytorialnego zada z zakresu administracji rzdowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rzdowej. Przepisy ustawy o gospodarce nieruchomociami przewiduj wiele przypadków, w których starostowie podejmujc czynnoci w zakresie gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa, zobowizani s do uzyskania zgody wojewody. 11 Dz.U. z 2001 r. nr 80, poz. 872 ze zm. 15

16 Podsumowanie wyników kontroli Wojewodowie generalnie nie posiadaj jednak biecej i usystematyzowanej wiedzy na temat nieruchomoci Skarbu Pastwa oraz sposobu gospodarowania nimi przez starostów. Wynika to zarówno z braku inicjatywy wojewodów, jak i z obowizujcych uregulowa prawnych, które nie zobowizuj starostów do przekazywania wojewodom danych w tym zakresie. Zdaniem Najwyszej Izby Kontroli, wskazanym jest aby wojewodowie, sprawujc kontrol nad realizacj przez starostów zada w zakresie gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa, dysponowali wiedz w szczególnoci w zakresie liczby i powierzchni nieruchomoci znajdujcych si na terenie województwa, sposobu ich zagospodarowania (udostpnienia) i uzyskiwanych z tego tytułu dochodów. Majc powysze na uwadze, Najwysza Izba Kontroli zwraca si do Prezesa Rady Ministrów o podjcie działa majcych na celu wyeliminowanie stwierdzonych w toku kontroli nieprawidłowoci, a w tym o rozwaenie wskazania ministra lub ministrów właciwych do kompleksowego uporzdkowania przepisów prawnych dotyczcych gospodarowania przez starostów nieruchomociami Skarbu Pastwa. W ocenie Izby konieczne wydaje si rozwaenie przygotowania zmian w obowizujcym prawie poprzez: 1) opracowanie projektu ustawy zmieniajcej ustaw z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomociami, tak aby przepisy tej ustawy: zobowizały starostów do odrbnego ewidencjonowania wszystkich nieruchomoci Skarbu Pastwa, którymi gospodaruj oraz okrelały jednolity sposób prowadzenia ewidencji, bdcy podstaw prawidłowego gospodarowania tymi nieruchomociami, okrelały obowizek opiniowania lub zatwierdzania planów wykorzystania zasobów nieruchomoci Skarbu Pastwa przez wojewodów, zobowizywały starostów do składania wojewodzie okresowych informacji o stanie nieruchomoci Skarbu Pastwa oraz sprawozda z gospodarowania tymi nieruchomociami; 2) nowelizacj przez Ministra Transportu i Budownictwa rozporzdzenia z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków, tak aby przepisy tego rozporzdzenia: dostosowały do przepisów ustawy o gospodarce nieruchomociami okrelajcych pojcie zasobów nieruchomoci, w tym zasobu Skarbu Pastwa, sposób prowadzenia ewidencji gruntów i budynków, w zakresie wykazywania nieruchomoci nalecych do zasobów nieruchomoci w odpowiednich podgrupach rejestrowych, zobowizywały starostów do przekazywania wojewodzie zbiorczych powiatowych zestawie danych objtych ewidencj gruntów i budynków. 16

17 Podsumowanie wyników kontroli Zdaniem Najwyszej Izby Kontroli niezbdne jest równie rozwaenie podjcia przez Prezesa Rady Ministrów działa nadzorczych wobec wojewodów i zobowizanie ich, do czasu wprowadzenia odpowiednich zmian w przepisach, do: ustalenia iloci, powierzchni oraz sposobu zagospodarowania nieruchomoci Skarbu Pastwa na terenie województw, prowadzenia kontroli starostów w zakresie gospodarowania przez nich nieruchomociami skarbowymi, podjcia działa majcych na celu rozeznanie moliwych do uzyskania dochodów z tytułu gospodarowania przez starostów nieruchomociami Skarbu Pastwa, podjcia działa majcych na celu ustalenie kosztów dotacji z budetu pastwa, które umoliwi starostom pełn realizacj zada nałoonych na nich przez przepisy ustawy o gospodarce nieruchomociami. Wystpienie do Prezesa Rady Ministrów o podjcie niezbdnych działa koordynacyjnych w stosunku do ministrów oraz nadzorczych wobec wojewodów jest uzasadnione skal stwierdzonych nieprawidłowoci oraz tym, e zdaniem NIK, dotychczasowe działania tych organów nie gwarantuj sprawnej realizacji wniosków pokontrolnych. Prezes Rady Ministrów powinien równie podj działania w celu zagwarantowania, w miar moliwoci budetu pastwa, rodków na dotacje celowe dla starostów na realizacj zada okrelonych w art. 23 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomociami, tak aby zapewniona została realizacja wymogu okrelonego w art. 49 ust. 1 ustawy o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego, zgodnie z którym jednostka samorzdu terytorialnego wykonujca zadania zlecone z zakresu administracji rzdowej otrzymuje z budetu pastwa dotacje celowe w wysokoci zapewniajcej realizacj tych zada. Najwysza Izba Kontroli uznaje take za niezbdne, aby Główny Geodeta Kraju: podejmował dalsze działania zapewniajce udostpnianie przez starostów danych ewidencyjnych w formie plików komputerowych oraz wymiany danych ewidencyjnych pomidzy prowadzon ewidencj a innymi ewidencjami i rejestrami, zintensyfikował działalno szkoleniow pracowników nadzoru geodezyjnego i kartograficznego oraz administracji geodezyjnej i kartograficznej w zakresie całokształtu spraw zwizanych z prowadzeniem ewidencji gruntów i budynków, podejmował w daleko wikszym zakresie kontrole wojewodów oraz organów administracji geodezyjno-kartograficznej. Ponadto, wyniki kontroli wskazuj, e w celu poprawy efektywnoci gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa oraz wyeliminowania wystpujcych 17

18 Podsumowanie wyników kontroli w tym zakresie nieprawidłowoci, konieczna jest pełna realizacja wniosków przekazanych przez NIK kontrolowanym jednostkom 12.?; B!+'*+!"! "$%!?;7; #"$+ '$ " '$- (+& * --"4 +"!* #! &!* #?;7;7; ') ()*+! +!)+! &-$,! 2-) ", Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne w art. 1 okrela zakres regulacji tej ustawy. Zgodnie z tym przepisem, ustawa reguluje m.in. sprawy ewidencji gruntów i budynków. Dane zawarte w ewidencji gruntów i budynków stanowi podstaw planowania gospodarczego, planowania przestrzennego, wymiaru podatków i wiadcze, oznaczania nieruchomoci w ksigach wieczystych, statystyki publicznej, gospodarki nieruchomociami oraz ewidencji gospodarstw rolnych (art. 21 ust. 1 ustawy). Ewidencj gruntów i budynków oraz gleboznawcz klasyfikacj gruntów prowadz starostowie (art. 7d pkt 1, art. 22 ust. 1). W wydanym na podstawie art. 26 ust. 2 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne, rozporzdzeniu z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków, Minister Rozwoju Regionalnego i Budownictwa okrelił m.in. sposób zakładania ewidencji gruntów i budynków, prowadzenia ewidencji, szczegółowy zakres informacji objtych ewidencj, sposób i terminy sporzdzania powiatowych, wojewódzkich i krajowych zestawie zbiorczych danych objtych ewidencj. Ewidencj zakłada si i prowadzi w systemie informatycznym, którego podstaw stanowi komputerowe bazy danych ewidencyjnych ( 3 ust. 1 rozporzdzenia). Starosta prowadzc ewidencj zobowizany jest w szczególnoci do utrzymywania systemu informatycznego obsługujcego bazy danych ewidencyjnych w cigłej gotowoci operacyjnej, utrzymania operatu ewidencyjnego w stanie aktualnoci ( 44). 12 Omówionych syntetycznie w pkt 4 ppkt 4.2 niniejszej Informacji Postpowanie kontrolne i działania podjte po zakoczeniu kontroli. 18

19 Rozporzdzenie, w 17, okrela grupy rejestrowe włacicieli i władajcych (o których mowa w 10 ust. 1 pkt 2 oraz w ust. 2 rozporzdzenia) bdcych podmiotami ewidencyjnymi. Z przepisu tego wynika, e Skarb Pastwa został zaliczony do 1 grupy rejestrowej, jeeli nie wystpuje w zbiegu z uytkownikami wieczystymi lub do 2 grupy rejestrowej, jeeli zbieg z uytkownikami wieczystymi zachodzi. Zgodnie z art. 6 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne, centralnym organem administracji rzdowej właciwym w sprawach geodezji i kartografii jest Główny Geodeta Kraju, wykonujcy swoje zadania przy pomocy Głównego Urzdu Geodezji i Kartografii. Główny Geodeta Kraju oraz wojewoda wykonujcy zadania przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru geodezyjnego i kartograficznego jako kierownika inspekcji geodezyjnej i kartograficznej, s organami nadzoru geodezyjnego i kartograficznego o zadaniach okrelonych w art. 7a-7b ustawy. Główny Geodeta Kraju m.in. nadzoruje realizacj polityki pastwa w zakresie geodezji i kartografii i pełni funkcj organu wyszego stopnia w stosunku do wojewódzkich inspektorów nadzoru geodezyjnego i kartograficznego oraz nadzoruje i kontroluje ich działania. Wojewódzki inspektor nadzoru geodezyjnego i kartograficznego działajcy w imieniu wojewody, wykonuje zadania niezastrzeone na rzecz organów administracji geodezyjnej i kartograficznej, tj. marszałka województwa i starosty. W szczególnoci kontroluje przestrzeganie i stosowanie przepisów ustawy, ewidencjonuje lokalne systemy informacji o terenie oraz przechowuje kopie zabezpieczajce bazy danych, w tym w szczególnoci bazy danych ewidencji gruntów i budynków. Przeprowadza równie kontrole działania administracji geodezyjnej i kartograficznej. Szczegółowy zakres przeprowadzania kontroli oraz podział zada kontrolnych midzy poszczególne organy Słuby Geodezyjnej i Kartograficznej okrela rozporzdzenie Rady Ministrów z dnia 28 sierpnia 2001 r. w sprawie kontroli urzdów, instytucji publicznych i przedsibiorców w zakresie przestrzegania przepisów dotyczcych geodezji i kartografii 13. W 80 ust. 2 rozporzdzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków, Główny Geodeta Kraju zobowizany został do dokonywania corocznych ocen realizacji zada w ramach prowadzonej modernizacji ewidencji gruntów i budynków i przedkładania ich ministrowi właciwemu do spraw architektury i budownictwa.?;7;>; '()!+!+-#.!! "2-34'$ Zasady gospodarowania nieruchomociami stanowicymi własno Skarbu Pastwa zostały okrelone w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomociami. 13 Dz.U. nr 101, poz

20 Nie jest to jedyny akt prawny dotyczcy problematyki gospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa. Gospodarowania takimi nieruchomociami dotycz równie ustawy wymienione w art. 2 ustawy. Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy, organem reprezentujcym Skarb Pastwa w sprawach gospodarowania nieruchomociami jest starosta wykonujcy zadanie z zakresu administracji rzdowej. Z przepisu tego wynika równie, e starosta nie jest jedynym organem reprezentujcym Skarb Pastwa w zakresie gospodarowania nieruchomociami. Inne organy w zakresie reprezentacji Skarbu Pastwa, wskazuje zarówno omawiana ustawa (m.in. art ) jak i przepisy innych ustaw (w tym wymienionych w art. 2 ustawy). Gospodarujc nieruchomociami, starosta jest zobowizany do przestrzegania zasad prawidłowej gospodarki (art. 12 ustawy o gospodarce nieruchomociami ) 14.?;7;?; ',2!+-#.! "2-34'$ W art. 4 pkt 2 ustawy, zdefiniowano pojcie zasobu nieruchomoci, a w art. 21 okrelono jakie nieruchomoci wchodz do zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa. W brzmieniu obowizujcym do 21 wrzenia 2004 r., art. 21 ustawy stanowił, e do zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa wchodz nieruchomoci, które w dniu wejcia w ycie ustawy (1 stycznia 1998 r.) były własnoci Skarbu Pastwa i nie znajdowały si w uytkowaniu wieczystym lub trwałym zarzdzie oraz nie były obcione prawem uytkowania. Po istotnej nowelizacji art. 21 ustawy (z dniem 22 wrzenia 2004 r. ww. ustaw z dnia 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomociami oraz o zmianie niektórych innych ustaw), do zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa nale nieruchomoci, które stanowi przedmiot własnoci Skarbu Pastwa i nie zostały oddane w uytkowanie wieczyste, oraz nieruchomoci bdce przedmiotem uytkowania wieczystego Skarbu Pastwa. Z przepisu tego wynika, e poza zasobem nieruchomoci 14 Pojcie prawidłowej gospodarki (wystpujce równie w przepisach innych aktów prawnych) nie zostało przez ustawodawc zdefiniowane. Przy rozumieniu tego pojcia naley posiłkowa si pogldami doktryny, tj. m.in.: Tre pojcia zasad prawidłowej gospodarki obejmuje czynnoci faktyczne i prawne. Do pierwszych naley zaliczy czynnoci zabezpieczajce nieruchomoci przed uszkodzeniem lub zniszczeniem, a wic zachowanie ich w stanie niepogorszonym, z czym wie si obowizek czynienia uzasadnionych gospodarczo inwestycji dla sprawnego spełniania funkcji, jakie wi si ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem nieruchomoci. Chodzi tu przede wszystkim o utrzymanie nieruchomoci w stanie zdatnym do dobrego uytku. Nieruchomoci powinny przynosi poytki przekraczajce koszty utrzymania. Ma to by gospodarowanie efektywne z punktu widzenia oceny właciciela i z punktu widzenia interesu społecznego. Ujmujc problem syntetycznie, sprowadza si on do moliwoci osigania maksymalnych korzyci i najwikszej uytecznoci społecznej przy małych nakładach pracy i rodków finansowych, z wyłczeniem marnotrawstwa. Do zakresu prawidłowego gospodarowania mona przykładowo zaliczy czynnoci prawne zmierzajce do ustalenia prawa własnoci, do ochrony własnoci nieruchomoci w wypadkach jej narusze, rozgraniczenia nieruchomoci, dokonywanie podziałów i scale oraz podziałów nieruchomoci, jak równie wyposaanie ich w niezbdne urzdzenia infrastruktury technicznej. Powierzenie zarzdu nad nieruchomoci osobie legitymujcej si licencjonowanymi kwalifikacjami oraz wyłonienie zarzdcy w trybie zamówie publicznych moe stanowi wyraz troski o prawidłowe gospodarowanie nieruchomoci (J. Szachułowicz, M. Krassowska, A. Łukaszewska, Gospodarka nieruchomociami Komentarz, Warszawa 2003, str. 55.). 20

21 Skarbu Pastwa aktualnie pozostaj tylko nieruchomoci skarbowe trwale rozdysponowane (poprzez oddanie w uytkowanie wieczyste). Stosownie do treci art. 23 ust. 1 ustawy, obowizujcego w wersji do 21 wrzenia 2004 r., zasobem nieruchomoci Skarbu Pastwa gospodarowali, z zastrzeeniem art. 60 ustawy 15, starostowie wykonujcy zadania z zakresu administracji rzdowej. Przepis ten wymieniał przykładowe czynnoci wchodzce w zakres gospodarowania przez starostów nieruchomociami, a mianowicie: ewidencjonowanie nieruchomoci, wycenianie tych nieruchomoci, sporzdzanie planów wykorzystania zasobu, zabezpieczenie nieruchomoci przed uszkodzeniem lub zniszczeniem, wykonywanie czynnoci zwizanych z naliczaniem nalenoci za nieruchomoci udostpniane z zasobu oraz prowadz windykacj tych nalenoci, współpraca z innymi organami, które na mocy odrbnych przepisów gospodaruj nieruchomociami Skarbu Pastwa, a take z właciwymi jednostkami samorzdu terytorialnego, zbywanie, za zgod wojewody, nieruchomoci wchodzce w skład zasobu, podejmowanie czynnoci w postpowaniu sdowym w sprawach o własno lub inne prawa rzeczowe na nieruchomoci, o roszczenia ze stosunku najmu lub dzierawy, o stwierdzenie nabycia spadku, o stwierdzenie nabycia własnoci nieruchomoci przez zasiedzenie oraz o wpis w ksidze wieczystej lub o załoenie ksigi wieczystej. Po nowelizacji ww. artykułu (z dniem 22 wrzenia 2004 r.) wprowadzono zastrzeenie w zakresie gospodarowania nieruchomociami, dotyczce art. 43 ust. 2 i 3 ustawy 16, co jest konsekwencj zaliczenia do zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa nieruchomoci przekazanych w trwały zarzd. Sporód innych zmian wprowadzonych do tego artykułu naley wskaza na uprawnienie (po wyraeniu zgody przez wojewod) do nabywania przez starostów, poza dotychczasowym prawem zbywania, nieruchomoci wchodzcych do zasobu nieruchomoci Skarbu Pastwa, z zastrzeeniem art. 17 ustawy 17. Do katalogu czynnoci gospodarowania dodano take punkt dotyczcy wydzierawiania, wynajmu i uyczania przez starostów nieruchomoci wchodzcych w skład zasobu, z zastrzeeniem, i zawarcie umowy na czas dłuszy ni 3 lata wymaga zgody wojewody. 15 Kompetencje ministra właciwego do spraw administracji publicznej w zakresie gospodarowania nieruchomociami na potrzeby wymienionych w tym przepisie jednostek organizacyjnych. 16 Zgodnie z tymi przepisami jednostce organizacyjnej, której oddano nieruchomo w trwały zarzd przysługuj okrelone uprawnienia w zakresie gospodarowania tak nieruchomoci (korzystania z niej w celu prowadzenia działalnoci, zabudowy, odbudowy itp., oddawania nieruchomoci w najem, dzieraw i uyczenie oraz wypowiadania tych stosunków obligacyjnych). 17 Przepis ten daje prawo pastwowym jednostkom organizacyjnym nieposiadajcych osobowoci prawnej do nabywania nieruchomoci na własno lub w uytkowanie wieczyste Skarbu Pastwa. 21

22 Rozszerzone zostały take moliwoci powierzania niektórych czynnoci z zakresu gospodarowania osobom (fizycznym i prawnym) posiadajcych niezbdne kwalifikacje oraz wprowadzono wymóg, i wybór takich osób nastpuje na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych.?;7;6; ') *2!C ))! $0 **/)C!+* '$+ -B $"!+C +C )*!+BA %-2 -B $"!+!+-#.! "2-34'$ Ustawa, w art. 13 zawiera katalog czynnoci, na podstawie których nieruchomoci skarbowe mog by przedmiotem obrotu. W szczególnoci mog one by przedmiotem sprzeday, zamiany i zrzeczenia si, oddania w uytkowanie wieczyste, w najem lub dzieraw, uyczenia, oddania w trwały zarzd, a take mog by obciane ograniczonymi prawami rzeczowymi, wnoszone jako wkłady niepienine (aporty) do spółek, przekazywane jako wyposaenie tworzonych przedsibiorstw pastwowych oraz jako majtek tworzonych fundacji. Umowy sprzeday, najmu, dzierawy, uyczenia, zamiany to umowy uregulowane w ksidze trzeciej Kodeksu cywilnego 18 (odpowiednio art , , , , ). Uytkowanie wieczyste zostało równie uregulowane w Kodeksie cywilnym (art ). Zasady władania nieruchomoci przez jednostk organizacyjn w formie trwałego zarzdu, okrelaj przepisy ustawy o gospodarce nieruchomociami. Przepisy dotyczce ograniczonego prawa rzeczowego jakim jest uytkowanie, zawarte zostały w Kodeksie cywilnym (art ). Zgodnie z przepisami art. 13 ust. 2-3 ustawy, nieruchomo moe by przedmiotem darowizny dokonanej przez starost za zgod wojewody na cele publiczne okrelone w art. 6 ustawy a take darowizny dokonywanej midzy Skarbem Pastwa, a jednostk samorzdu terytorialnego. Zgodnie z art. 14 ustawy, nieruchomoci skarbowe mog by sprzedawane jednostkom samorzdu terytorialnego za cen nisz ni ich warto rynkowa lub oddawane tym jednostkom w uytkowanie wieczyste bez pobierania pierwszej opłaty. Zawarcie umów w tych sprawach moe nastpi po uzyskaniu uprzedniej zgody wojewody. Ustawa w art. 15 daje podstaw do dokonywania zamiany nieruchomoci skarbowych na nieruchomoci stanowice własno osób fizycznych lub osób prawnych. W art. 18 ustawy, przewidziano formy udostpniania nieruchomoci skarbowych jednostkom organizacyjnym nieposiadajcym osobowoci prawnej na cele zwizane z ich działalnoci, tj. oddawanie w trwały zarzd, najem i dzieraw oraz uyczanie. Zgodnie z art. 27 ustawy, sprzeda albo oddanie w uytkowanie wieczyste nieruchomoci gruntowej wymaga zawarcia umowy w formie aktu notarialnego. 18 Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm. 22