Sławomir JUŚCIŃSKI Wiesław PIEKARSKI. 1. Wprowadzenie. 1. Introduction

Transkrypt

1 Sławomir JUŚCIŃSKI Wiesław PIEKARSKI Eksploaacja pojazdów rolniczych w aspekcie srukury popyu na usługi przeglądów serwisowych The farm vehicles operaion in he aspec of he srucure Of demand for mainenance inspecions Przedsawiono działania w obszarze urzymania goowości echnicznej pojazdów rolniczych. Zaprezenowano czynniki wewnęrzne i zewnęrzne wysępujące w procesie eksploaacji ciągnika. Omówiono charakerysyki przeglądów przed sprzedażą (P0) oraz przeglądów gwarancyjnych (PG) i pogwarancyjnych (PP). Analiza obejmowała rozkłady ilości usług serwisowych w laach Przeglądy realizowane były w Dziale Serwisu przedsiębiorswa handlowo usługowego prowadzącego auoryzowaną dysrybucję ciągników i maszyn rolniczych. Wyniki badań opracowano meodą saysyczną wyznaczając warość indeksów sezonowych dla badanego okresu. Usługi serwisowe (P0) i (PG-PP) poddano ocenie w odniesieniu do kalendarza zabiegów agroechnicznych. Słowa kluczowe: niezawodność, eksploaacja, logisyka serwisu, obsługa serwisowa ciągników rolniczych. Pracices in he area of mainaining echnical efficiency of farm vehicles have been presened. The inernal and exernal facors occurring in he process of racor operaion have been examined. The characerisics of pre-sale inspecions (P0) as well as guaranee inspecions (PG) and pos-guaranee inspecions (PP) have been discussed. The analysis includes he disribuions of he number of mainenance inspecion services in he years The inspecions were carried ou in he Service Deparmen of a rade and service enerprise which is an auhorised disribuor of racors and farm machines. The resuls of he survey have been prepared wih he use of saisical mehods, deermining he value of seasonal indices for he sudied period. The mainenance services (P0 and PG-PP) have been assessed in relaion o he calendar of agroechnical operaions. Keywords: reliabiliy, operaion, service logisics, mainenance service of farm racors. 1. Wprowadzenie Współczesna produkcja rolnicza sawia wysokie wymagania przed producenami żywności w zakresie poziomu zbieranych plonów. Wypracowanie dodanich wyników ekonomicznych zależy w isonym sopniu od zachowania erminów zalecanych przy wykonywaniu zabiegów polowych. Prace w branży rolniczej podlegając zjawisku sezonowości, wymagają planowego użykowania agregaów uprawowych, aby zapobiec obniżeniu wielkości i jakości zbiorów z upraw polowych [3, 11]. Wysoki udział czasu efekywnie wykorzysanego na zasadniczą pracę oraz wysoka wydajność maszyn, zależą przede wszyskim od posiadania niezawodnych i sprawnych echnicznie ciągników. W syuacji wysąpienia awarii użykowanego pojazdu, rudnym zadaniem jes zapewnienie erminowej realizacji zabiegów, szczególnie w okresie inensywnych prac polowych. Wykonanie okresowych przeglądów echnicznych pojazdów, mające na celu urzymanie sprawności użykowej i funkcjonalnej, winno być realizowane w czasie, kóry akcepuje nabywca [8, 9, 21]. Pierwszoplanowe znaczenie w budowaniu saysfakcji kliena posiada obsługa echniczna, prowadzona przez personel o wysokich kwalifikacjach oraz dososowanie sysemu logisycznego serwisu do efekywnego wykonania zleceń zgłaszanych przez użykowników [7, 14]. Pozyywna realizacja obsługi serwisowej w dłuższym horyzoncie czasowym, prowadzi do powsania lojalności, kórą klien reprezenuje w sosunku do firmy [2, 4, 5, 17]. 1. Inroducion The modern agriculural producion places high demands on food producion in erms of he level of gahered crops. Achieving posiive economic resuls largely depends on keeping deadlines recommended for field works. Works in he agriculural indusry, being subjec o seasonaliy, require a scheduled use of culivaion unis in order o preven lowering of he quaniy and qualiy of crops from field culivaion [3, 11]. A high proporion of ime effecively used for he work iself and a high produciviy of machines largely depend on having reliable and echnically efficien racors. In he siuaion of a failure of he uilised vehicle, ensuring imely performance of procedures is a difficul ask, especially in he period of inensive field works. Performing periodic echnical inspecions of vehicles, inended for mainenance of heir usable and funcional efficiency, should be performed wihin he ime acceped by he purchaser [8, 9, 21]. Technical service is of primary imporance in building he clien s saisfacion. I should be performed by highly qualified saff and he logisic sysem of he service should be suied for effecive realisaion of orders placed by users [7, 14]. An effecive performance of mainenance service on a long-erm basis leads o developing loyaly of he clien o he company [2, 4, 5, 17]. Mainenance and Reliabiliy nr 1/

2 NAUKA I TECHNIKA 2. Proces eksploaacji pojazdów rolniczych Głównymi problemami w dziedzinie eksploaacji pojazdów rolniczych jes zapewnienie ich wysokiej niezawodności i goowości, opymalizacja koszów użykowania oraz sysemy logisyczne pozwalające uzyskać szybką i efekywną obsługę serwisową. Działania w obszarze urzymania goowości echnicznej pojazdów obejmują szereg prac, wśród kórych należy wyróżnić [16]: --bieżącą konrolę sanu echnicznego; --obsługę konserwacyjną czynności planowo zabezpieczające pojazdy przed szkodliwym działaniem środowiska; --serwisowe przeglądy gwarancyjne i pogwarancyjne o obsługa profilakyczna, kóra ma za zadanie zmniejszyć inensywność uray zdaności użykowanego pojazdu; --naprawy okresowe odwarzające san zdaności użykowej obieku echnicznego. San obieków echnicznych użykowanych w rolnicwie uwarunkowany jes ich czynnikami konsrukcyjnymi i echnologicznymi. Obecnie produkowane ciągniki rolnicze, o pojazdy o wysokim sopniu zaawansowania pod względem rozwiązań w obydwu ych obszarach. Ciągniki wyposażane są w nowoczesne jednoski napędowe, posiadające mikroprocesorowe układy serujące i moniorujące paramery pracy, wielozakresowe bezsopniowe przekładnie i sysemy hydrauliki oraz kompuery pokładowe. Współczesne pojazdy w procesie urzymania niezawodnej eksploaacji, wymagają korzysania z usług świadczonych przez auoryzowane sacje obsługi serwisowej [10, 18, 19, 20]. W procesie eksploaacji na obiek oddziałują czynniki wewnęrzne oraz zewnęrzne, kóre mogą mieć charaker zarówno obiekywny, jak i subiekywny. Z uwagi na charaker losowy działających czynników, po przepracowaniu przez poszczególne pojazdy rolnicze okresów pomiędzy kolejnymi zalecanymi przez producena przeglądami, mogą charakeryzować się one bardzo różnym sanem echnicznym. Na przesrzeni całego okresu eksploaacji pojazdy rolnicze poddawane są działaniu [15]: --czynników roboczych wewnęrznych A() zmienne obciążenia w ruchu obroowym oraz zmienne naciski jednoskowe na konsrukcję i poszczególne podzespoły; --zewnęrzne B() wymuszenia meeorologiczne: emperaura i wilgoność ooczenia, czynniki biologiczne, chemiczne oraz mechaniczne; --anropoechniczne C() umiejęności i kwalifikacje operaorów, zasady i charaker eksploaacji. Zmianę sanu w() obieku echnicznego wywołaną przez przedsawione powyżej czynniki można opisać równaniem: dw d = f [ ( ] 0), ( ), ( ), ( ), w A B C (1) Ogólne równanie sanu obieku echnicznego przyjmuje wówczas posać: W( ) = g[, w( ), A( ), B( ), C( ), ] (2) 0 0 gdzie: W() - san obieku w chwili, w( 0 ) - san obieku w chwili począkowej 0. Równanie sanu obieku echnicznego (2) opisuje san obieku W() w chwili, w zależności od określonej chwili, chwili począkowej 0 (dla 0 < ), sanu w( 0 ) oraz zmienności poszczególnych wymuszeń A(), B() i C(). 2. The process of operaion of farm vehicles The main issues conneced wih operaion of farm vehicles is ensuring heir high reliabiliy and readiness for operaion, opimising mainenance coss and creaing logisic sysems allowing for obaining fas and effecive mainenance service. Pracices in he area of mainaining echnical readiness of vehicles include a number of works, among which are [16]: --rouine inspecions of he echnical condiion of vehicles; --mainenance service planned works proecing vehicles from he harmful influence of he environmen; --guaranee and pos-guaranee mainenance inspecions prevenive services, which are aimed a minimising he degree of he vehicle s usabiliy loss; --periodic inspecions resoring he sae of usabiliy of a echnical objec. The sae of echnical faciliies used in agriculure is condiioned by consrucion and echnological facors. The farm racors produced nowadays are vehicles wih a high level of advancemen in erms of soluions in hese wo areas. The racors are equipped wih modern moive unis, hey have microprocessor conrol unis and sysems monioring working parameers, mulirange sepless gear unis and hydraulics sysems as well as onboard compuers. In he process of mainaining infallible operaion, modern vehicles need he services provided by auhorised service saions [10, 18, 19, 20]. In he process of operaion he objec is influenced by inernal and exernal facors which may be of an objecive or subjecive naure. Due o he random characer of hese facors, when paricular farm vehicles reach he daes of inspecion recommended by he producer, heir echnical sae can be very differen. Throughou he whole period of operaion, farm vehicles are subjec o he influence of [15]: --inernal working facors A() variable loads in roary moion as well as changeable uni pressures on he consrucion and paricular componens; --exernal B() meeorological condiions: emperaure and ambien humidiy, biological, chemical and mechanical facors; --anhropoechnical C() skills and qualificaions of operaors, he rules and characer of operaion. The change of sae w() of a echnical objec caused by he above menioned facors can be presened by means of he following formula: dw d = f [ ( ] 0), ( ), ( ), ( ), w A B C (1) A general formula for he sae of a echnical objec will herefore be as follows: W( ) = g[, w( ), A( ), B( ), C( ), ] (2) 0 0 where: W() - he sae of an objec in a given momen, w( 0 ) - he sae of an objec a he saring poin 0. The formula of he sae of a echnical objec (2) describes he sae of objec W() in ime, depending on a given momen, he saring poin 0 (for 0 < ), sae w( 0 ) as well as he variabiliy of paricular facors A(), B() and C(). 60 Eksploaacja i Niezawodność nr 1/2010

3 Science and Technology Prace prowadzone przez Dział Serwisu wpływają na poziom zmienności i sopień oddziaływania poszczególnych czynników na pojazd. Ważnym zadaniem jes zabezpieczenie przez auoryzowanego dysrybuora pojazdów, niezawodnej i efekywnej obsługi serwisowej przez cały okres użykowania pojazdu [8, 12, 13]. Logisyczna obsługa kliena wymaga szeregu działań organizacyjnych, ponieważ w kolejnych miesiącach roku wysępują duże wahania popyu ze srony użykowników pojazdów rolniczych z jednoczesnym zjawiskiem maksymalnego zaporzebowania sezonowego [6]. Celem przeprowadzonych badań było wyznaczenie rozkładu ilościowego przeglądów ciągników rolniczych zrealizowanych przez auoryzowany serwis w laach Analiza przeglądów przed sprzedażą oraz przeglądów gwarancyjnych i pogwarancyjnych ciągników rolniczych w laach W czasie sześciolenich badań poddano obserwacjom usługi wykonywane przez Dział Serwisu w przedsiębiorswie, kóre prowadzi auoryzowaną dysrybucję ciągników i maszyn rolniczych oraz części zamiennych, m.in. koncernu JOHN DEERE. Przedsiębiorswo handlowo-usługowe sanowiące miejsce badań, świadczy usługi na rzecz producenów żywności od końca la 80-ych ubiegłego wieku. Dział Serwisu realizuje działalność usługową na obszarze Polski środkowo-wschodniej Charakerysyka przeglądów przed sprzedażą (P0) w laach W badanym okresie Dział Serwisu zrealizował ogółem 1191 przeglądów przed sprzedażą (zerowych). Srukurę ilości przeglądów P0 ciągników w laach przedsawia hisogram na rys. 1. Przeglądy gwarancyjne zrealizowane w kolejnych sześciu laach, posiadały srukurę skoordynowaną z popyem rynku na poszczególne wyroby. Przeprowadzenie procesu sprzedaży przez Dział Handlowy łącznie z przekazaniem pojazdu nabywcy, generowało porzebę wykonania na sacji serwisowej równoważnej ilości przeglądów echnicznych (P0) nowych ciągników rolniczych. Works carried ou by he Service Deparmen influence he level of variabiliy and he degree of impac of paricular facors on he vehicle. An imporan ask of he auhorised vehicle disribuor is o ensure a reliable and effecive mainenance during he whole period of he vehicle operaion [8, 12, 13]. The logisic cusomer service requires a number of organisaional aciviies since in he subsequen monhs of he year here are high variaions of demand on he side of users of farm vehicles, ogeher wih a phenomenon of a maximum seasonal demand [6]. The aim of he performed survey has been o esablish a quaniaive disribuion of inspecions of farm racors performed by he auhorised service saion in he years The analysis of pre-sale inspecions as well as guaranee and pos-guaranee inspecions of farm racors in he years During he six-year survey, he services provided by he Service Deparmen in he above menioned enerprise, which is an auhorised disribuor of racors and farm machines as well as spare pars, i.a. of he JOHN DEERE concern. The rade and service enerprise where he survey was carried ou has been providing services for food producers since he 80s. The Service Deparmen performs service aciviy in he area of Cenral Easern Poland The characerisaion of pre-sale inspecions (P0) in he years In he surveyed period he Service Deparmen carried ou 1191 pre-sale (zero) inspecions in oal. The srucure of he number of P0 inspecions in he years is presened in he form of a hisogram in Figure 1. The srucure of guaranee inspecions carried ou in he subsequen six years was coordinaed wih marke demand for paricular producs. The process of sale hrough he Sales Deparmen, ogeher wih ransferring he vehicle o he purchaser, generaed he need o perform an appropriae number of echnical inspecions (P0) of new farm racors a he service saion Ilość Quaniy (sz.) Miesiące Monhs Rys.1. Rozkład ilości przeglądów przed sprzedażą (P0) ciągników rolniczych w laach [Opracowanie własne] Fig.1. The disribuion of he number of pre-sale inspecions (P0) of farm racors in he years [The auhors own sudy] Mainenance and Reliabiliy nr 1/

4 NAUKA I TECHNIKA Analiza zaporzebowania rynku na przeglądy przed sprzedażą (P0) realizowane w ujęciu kwaralnym, wykazała najniższy popy w pierwszych rzech miesiącach roku. Najniższy miesięczny poziom na ego ypu usługi wysąpił w syczniu, zarówno dla badanego przedziału, jak i okresów rocznych. Syuacja bardzo niskiego popyu związana była z brakiem realizacji prac polowych w okresie zimy. Kolejne miesiące generowały sysemayczny wzros ilości usług (P0). Pierwszy kwarał dla la charakeryzował się wykonaniem przeglądów odpowiednio na poziomie: 18,7%, 20,2% i 17,4% oraz 15,9%, 24,0% i 13,8% zaporzebowania rocznego. Inensywne wykorzysanie ciągników w okresie wiosennych prac polowych powodowało wzros popyu na rynku, a ym samym wzros zaporzebowania na usługi, kóre osiągnęły maksymalny poziom w miesiącu kwieniu. Drugi kwarał posiadał wyrównaną srukurę przeglądów nowych pojazdów w poszczególnych laach, odpowiednio o warości: 31,7%, 61,9% i 31,3% oraz 30,0%, 31,9% i 33,9% popyu rocznego. Wysoka niejednorodność zaporzebowania w 2004 roku, czyli dwukronie wyższy poziom drugiego kwarału i bardzo niski popy w pozosałych miesiącach, spowodowany był zmienną srukurą rocznego zaporzebowania na pojazdy, wynikającą ze zmiany podaku VAT po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Charakerysyczny spadek zaporzebowania na usługi serwisowe odnoowano w miesiącu maju dla wszyskich badanych la. W rzecim kwarale poziom zrealizowanych usług w pierwszych rzech laach był odpowiednio równy: 21,1%, 10,7% i 26,1%, naomias dla okresu kolejno wynosił: 34,8%, 24,8% oraz 32,6% zaporzebowania rocznego. Znamiennym było lokalne maksimum w miesiącu lipcu i dynamiczny spadek popyu na przeglądy (P0) w sierpniu i wrześniu. Osanie rzy miesiące w badanych laach posiadały wyrównany średni poziom, oprócz roku wsąpienia do UE, odpowiednio o warości: 28,5%, 7,2%, 17,2% oraz 19,3%, 19,3% i 19,8% popyu rocznego. Sumaryczny rozkład ilości przeglądów przed sprzedażą (P0) ciągników rolniczych w laach prezenuje wykres na rys. 2. W laach wysąpiła endencja wzrosowa ilości realizowanych przeglądów przed sprzedażą nowych pojazdów. Porównanie kolejnych okresów rocznych powierdziło przyros ilości wykonanych zamówień w 2004 roku o 36,6% w odniesie- The analysis of he marke demand for pre-sale inspecions (P0) carried ou in quarerly erms showed he lowes demand in he firs hree monhs of he year. The lowes monhly level of demand for his kind of services occurred in January, boh for he whole sudied period and for paricular years. The occurrence of a very low demand was associaed wih he lack of field works o be carried ou during he winer. The nex monhs saw a sysemaic growh of he number of services (P0). The firs quarer for he years was characerised by he following percenage of inspecions: 18.7%, 20.2% and 17.4% as well as 15.9%, 24.0% and 13.8% in comparison o he yearly demand. An inensive use of racors during spring field works caused an increase in he marke demand, and a he same ime a rise in he demand for services, which reached he maximum in April. The second quarer was characerised by a seady srucure of inspecions of new vehicles in paricular years, respecively reaching he level of: 31.7%, 61.9% and 31.3% as well as 30.0%, 31.9% and 33.9% of he annual demand. A high heerogeneiy of demand in 2004, i.e. wice as high level in he second quarer and a very low demand in he remaining monhs were caused by he changing srucure of he annual demand for vehicles, resuling from he change in VAT afer Poland s accession o he European Union. A characerisic drop of demand for mainenance services was recorded in May of all he surveyed years. In he hird quarer he level of services provided in he firs hree years amouned o, respecively, 21.1%, 10.7% and 26.1%, while for he period i reached he level of 34.8%, 24.8% and 32.6% of he annual demand. Wha was sympomaic was a local maximum in July and a dynamic decline of demand for inspecions (P0) in Augus and Sepember. The las hree monhs in he surveyed years were a a seady average level, excep for he year of Poland s accession o he EU, and amouned o 28.5%, 7.2%, 17.2% as well as 19.3%, 19.3% and 19.8% of he annual demand. A summary disribuion of he number of pre-sale inspecions (P0) of farm racors in he years is presened in Figure 2. In he years a growing endency of he number of inspecions carried ou before he sale of new vehicles was recorded. A comparison of he subsequen annual periods confirmed he increase of he number of performed orders in 2004 Ilość Quaniy (sz.) Miesiące Monhs Rys.2. Sumaryczny rozkład ilości przeglądów przed sprzedażą (P0) ciągników rolniczych w laach [Opracowanie własne] Fig. 2. The summary disribuion of he number of pre-sale inspecions (P0) of farm racors in he years [he auhors own sudy] 62 Eksploaacja i Niezawodność nr 1/2010

5 Science and Technology niu do pierwszego roku badań i spadek zleceń przeglądów (P0) w 2005 roku o 31,5% w porównaniu do 2004 roku. W 2006 roku miał miejsce dynamiczny wzros obsługi serwisowej o 102,6% w sosunku do 2005 roku. W 2007 roku odnoowano przyros zleceń o 9,0% w sosunku do 2006 roku oraz kolejne zwiększenie zrealizowanych przeglądów w 2008 roku o 17,3% w porównaniu do 2007 roku Charakerysyka przeglądów gwarancyjnych (PG) i pogwarancyjnych (PP) w laach W badanych laach zrealizowano ogółem 1516 przeglądów gwarancyjnych (PG) i pogwarancyjnych (PP) pojazdów rolniczych. Przyros zaporzebowania na usługi serwisowe zależał od inensywności eksploaacji ciągników przy wykonywaniu prac polowych. Przepracowanie resursu moogodzin, przy kórym zalecane jes wykonanie przeglądu na auoryzowanej sacji serwisowej, sanowiło podsawę do zgłoszenia usługi przez nabywcę. Poziom realizowanych zleceń podlegał dużym zmianom na przesrzeni roku. Zabezpieczenie logisyczne przeglądów wymagało działań zarówno w dziedzinie dosępności części zamiennych i płynów eksploaacyjnych, jak i koordynacji pracy zespołów serwisowych. Srukurę ilości usług przeglądów gwarancyjnych i pogwarancyjnych ciągników rolniczych w laach przedsawia hisogram na rys. 3. Pierwszy kwarał dla badanych la posiadał najniższy poziom popyu na usługi serwisowe, kórych srukura była odpowiednio równa: 7,8%, 9,5% i 20,4% oraz 14,2%, 12,4% i 19,2% zaporzebowania rocznego. W układzie miesięcznym minimalna ilość przeglądów przypadła na syczeń i luy, a było o związane z brakiem prac polowych w okresie zimy. Koniec pierwszego i drugi kwarał charakeryzował wzros ilości przeglądów (PG-PP) sosownie do wzrosu inensywności eksploaacji ciągników. Drugi kwarał posiadał porównywalny poziom zrealizowanych przeglądów, a ich warość dla poszczególnych la była odpowiednio równa: 28,0%, 31,1% i 29,4% oraz 29,8%, 21,9% i 25,1% popyu rocznego. W rzecim kwarale przypadło roczne maksimum zleceń usługowych (PG-PP) przeprowadzonych przez Dział by 36.6% in relaion o he firs year of inspecions and a decline in he number of ordered inspecions (P0) in 2005 by 31.5% in comparison o In 2006 here was a dynamic growh of mainenance services, i.e. by 102.6% as compared o In 2007 an increase of orders by 9.0% was recorded agains 2006, and anoher rise of performed inspecions occurred in 2008 (by 17.3% in comparison o 2007) The characerisaion of guaranee inspecions (PG) and pos-guaranee inspecions (PP) in he years In he invesigaed years he oal number of inspecions carried ou was 1516, including boh guaranee inspecions (PG) and pos-guaranee inspecions (PP) of farm vehicles. An increase in demand for mainenance services depended on he inensiveness of farm racors operaion during carrying ou field works. Reaching he number of moohours afer which i is recommended o carry ou an inspecion a an auhorised service saion consiued a basis for ordering he service by he owner of he vehicle. The level of orders carried ou was subjec o significan changes during he year. Securing he logisics of inspecions required acions boh in he area of availabiliy of spare pars and mainenance fluids as well as he coordinaion of he service eams work. The srucure of he quaniy of guaranee and posguaranee inspecions of farm racors in he years is presened in he form of a hisogram in Fig. 3. The firs quarer of he surveyed years was characerised by he lowes level of demand for mainenance services, and heir srucure amouned o, respecively, 7.8%, 9.5% and 20.4% as well as 14.2%, 12.4% and 19.2% of he annual demand. In monhly erms, he number of inspecions in January and February was minimal, which was due o he lack of field works during winer. The end of he firs and he second quarer was characerised by a rise of he number of inspecions (PG-PP) proporionaely o he increase in he inensiy of racor operaion. In he second quarer he level of inspecions carried ou was similar, and heir value for paricular years was equal o: 28.0%, 31.1% and 29.4% as well as 29.8%, 21.9% and 25.1% of he annual demand. In he hird quarer he Ilość Quaniy (sz.) Miesiące Monhs Rys.3. Rozkład ilości usług przeglądów gwarancyjnych (PG) i przeglądów pogwarancyjnych (PP) w laach ciągników rolniczych [Opracowanie własne] Fig.3. The disribuion of he number of guaranee inspecions (PG) and pos-guaranee inspecions (PP) of farm racors in he years [The auhors own sudy] Mainenance and Reliabiliy nr 1/

6 NAUKA I TECHNIKA Serwisu. Dla pierwszych rzech la poddanych analizie usługi były kolejno równe: 35,3%, 36,3% i 27,7%, naomias dla okresu miały warość: 29,4%, 44,4% i 41,1% zaporzebowania rocznego. Z analizy wynika, że maksymalny poziom realizacji zarejesrowany zosał w sierpniu. Użykownicy pojazdów rolniczych zgłaszali wówczas zlecenia przeglądów gwarancyjnych i pogwarancyjnych, bezpośrednio po zakończeniu inensywnych prac polowych przy zbiorze zbóż i upraw pożniwnych. Zabiegi ego rodzaju z uwagi na srukurę upraw krajowego rolnicwa, sanowią dominujący rodzaj prac agroechnicznych [3, 11]. Charakerysyczna dla wszyskich la zależność wysąpiła w czwarym kwarale, kóry charakeryzował się redukcją zgłaszanych do serwisu przeglądów w kolejnych miesiącach. Osani kwarał dla badanych la osiągnął odpowiednio warość: 28,9%, 23,1% i 21,5% oraz 26,6%, 21,3% i 14,6% popyu w skali roku. Sumaryczny rozkład ilości usług przeglądów gwarancyjnych (PG) i pogwarancyjnych (PP) ciągników rolniczych w badanym okresie prezenuje wykres na rys. 4. Porównanie kolejnych okresów rocznych sanowi powierdzenie wzrosu ilości przeglądów (PG-PP) w 2004 roku o 60,8% w porównaniu do 2003 roku i spadku poziomu ego ypu usług w 2005 roku o 41,8% w odniesieniu do 2004 roku. W 2006 roku wykonano o 14,1% więcej przeglądów w porównaniu z 2005 rokiem, naomias w 2007 roku przekroczono ilość zleceń o 63,3% w zesawieniu z 2006 rokiem. Osani z porównywanych okresów wykazał spadek o 38,5% zrealizowanych przez serwis przeglądów w 2008 roku w sosunku do 2007 roku. 4. Analiza saysyczna usług serwisowych dla ciągników rolniczych w laach Przeprowadzona analiza badań wybranych usług serwisowych, sanowiła podsawę do zesawienia zbiorów obserwacji w posaci szeregów czasowych. Przeglądy przed sprzedażą, gwarancyjne i pogwarancyjne realizowane przez Dział Serwisu maximum of service orders (PG-PP) carried ou by he Service Deparmen was reached. For he firs hree years subjec o he analysis he services amouned o 35.3%, 36.3% and 27.7%, while for he period hey reached he level of 29.4%, 44.4% and 41.1% of he annual demand. The analysis demonsraes ha he maximum level of inspecions performed was recorded in Augus. During his monh users of farm vehicles ordered guaranee and pos-guaranee inspecions, direcly afer he end of inensive field works associaed wih collecing crops and pos-harves crops. This kind of operaions, due o he srucure of crops of he Polish agriculure, consiues he main kind of agroechnical works [3, 11]. A correspondence ypical for all he years occurred in he fourh quarer, which was characerised by a decline in he number of inspecions carried ou a he service saion in he subsequen monhs. In he las quarer of he invesigaed years, he proporion of demand in annual erms was he following: 28.9%, 23.1% and 21.5% as well as 26.6%, 21.3% and 14.6%. The summary disribuion of he number of guaranee inspecions (PG) and pos-guaranee inspecions (PP) of farm racors in he invesigaed period is presened in Figure 4. A comparison of subsequen yearly periods consiues a confirmaion of he increase in inspecions (GI-PI) in 2004 by 60.8% in comparison o 2003 and a decrease of he level of his kind of services in 2005 by 41.8% in relaion o In 2006 he number of performed inspecions was higher by 14.1% han in 2005, while in 2007 he number of orders exceeded he level recorded in 2006 by 63.3%. The las of he compared periods saw a decrease by 38.5% in he inspecions carried ou in he service saion agains The saisical analysis of mainenance services of farm racors in he years The analysis of he seleced mainenance services provided a basis for a compilaion of he resuls of observaions in he form of ime series. Pre-sale inspecions, guaranee and pos-guaranee inspecions carried ou by he Service Deparmen wihin he period of 6 years had a periodic srucure. The essence of seasonal Ilość Quaniy ( sz.) Miesiące Monhs Rys.4. Sumaryczny rozkład ilości usług przeglądów gwarancyjnych (PG) i przeglądów pogwarancyjnych (PP) w laach ciągników rolniczych [Opracowanie własne] Fig.4. The summary disribuion of he number of guaranee inspecions (PG) and pos-guaranee inspecions (PP) of farm racors in he years [The auhors own sudy] 64 Eksploaacja i Niezawodność nr 1/2010

7 Science and Technology na przesrzeni sześciu la posiadały srukurę periodyczną. Isoą wahań sezonowych jes regularność zmian ilości zdarzeń opisujących rozparywane zjawisko, kóre powarza się w zbliżonych okresach na przesrzeni kolejnych la. Badając zjawisko wahań okresowych przy użyciu meod saysycznych, należy brać pod uwagę czynniki wpływające na kszał szeregu czasowego. Zaliczane są do nich rend szeregu oraz wahania: sezonowe, cykliczne i przypadkowe. Analiza srukury periodycznej usług serwisowych przeprowadzona zosała przy użyciu modelu muliplikaywnego składowych szeregu czasowego. W akim przypadku opisana jes ona iloczynem czerech składowych zgodnie z równaniem [1, 22]: Y = T S C I (3) gdzie: Y warość szeregu, T rend szeregu, S wahania sezonowe, C wahania cykliczne, I wahania przypadkowe. Indeksy sezonowe wyznaczono przy użyciu średniej ruchomej dla 12 obserwacji miesięcznych. Warość średniej ruchomej sanowiła podsawę do wyodrębnienia z szeregu (Y ) wahań sezonowych (S ) i wahań przypadkowych (I ): Y MA T S C I = = S I (4) T C Dla poszczególnych miesięcy warość współczynników podlegała uśrednieniu, aby wyeliminować wahania przypadkowe (I ) i wyodrębnić wahania sezonowe szeregu (S ). Poprzez sandaryzację współczynników miesięcznych obliczono indeksy sezonowe (S i ): wi d Si = 100% d (5) w i= 1 gdzie: S i indeks sezonowy dla i-ego podokresu (miesiąca), w średnia arymeyczna warości współczynnika w kolejnych i miesiącach, d liczba miesięcy w roku. Wyznaczone indeksy sezonowe w sposób przejrzysy opisują ilościowo efeky sezonowe w szeregu czasowym dla ilości zrealizowanych usług serwisowych. Poziom odniesienia (poziom przecięny) dla indeksów sezonowych w poszczególnych miesiącach jes równy 100% i sanowi warość odniesienia przy analizie graficznej wpływu wahań sezonowych na rozkład zbioru zmiennych Analiza saysyczna przeglądów przed sprzedażą (P0) Warość indeksów sezonowych na przesrzeni roku kalendarzowego dla przeglądów przed sprzedażą (P0) ciągników rolniczych, zrealizowanych w laach prezenuje wykres na rys. 5. W miesiącach syczeń i luy indeksy miały warość niższą od poziomu przecięnego o 52,8% i 25,2%. Sezon wiosennych prac polowych był przyczyną wzrosu popyu na ciągniki rolnicze, a ym samym znacznie wyższej ilości przeglądów echnicznych wykonanych przed sprzedażą nowych pojazdów. Na skuek wahań sezonowych w zaporzebowaniu na usługi serwisowe w okresie od marca do lipca, indeksy sezonowe przekroczyły poziom przecięny. Maksymalny poziom osiągnęły w kwieniu, gdy przewyższały o 99,4% poziom odniesienia (100%). Podwyższona realizacja usług była charakerysyczna również dla i variaions is he regulariy of changes in he number of evens describing an analysed phenomenon, which repeas in similar inervals wihin subsequen years. When invesigaing he phenomenon of seasonal variaions wih he use of saisical mehods, facors influencing he shape of he ime series should be aken ino consideraion. Among hese facors are he rend of he ime series as well as seasonal, cyclical and accidenal variaions. The analysis of he periodic srucure of mainenance services was carried ou wih he use of he muliplicaive model of consiuens of he ime series. In his case, he analysis is expressed by a produc of four consiuens, according o he following formula [1, 22]: Y = T S C I (3) where: Y he value of he series, T he rend of he series, S seasonal variaions, C cyclical variaions, I accidenal variaions. Seasonal indices for 12 monhly observaions were deermined by means of he moving average. The value of he moving average consiued a basis for isolaing seasonal variaions (S ) and accidenal variaions (I ) from he series (Y ): Y MA T S C I = = S I (4) T C The value of coefficiens for paricular monhs was averaged in order o eliminae accidenal variaions (I ) and separae seasonal variaions from he series (S ). Seasonal indices (S i ) were calculaed hrough he sandardisaion of monhly coefficiens: wi d Si = 100% d w i= 1 i where: S i he seasonal index for he i- h subperiod (monh), w he arihmeical average of he coefficien value in he subsequen monhs, d he number of monhs in he year. The deermined seasonal indices clearly describe seasonal effecs in he ime series for he quaniy of mainenance services carried ou. The reference level (he average level) for seasonal indices in paricular monhs amouns o 100% and consiues a reference value for he graphic analysis of he influence of seasonal variaions on he disribuion of he se of variables The saisical analysis of pre-sale inspecions (P0) The value of seasonal indices hroughou he calendar year concerning pre-sale inspecions (P0) of farm racors performed in he years is presened in Figure 5. In January and February he indices assumed he value lower han he average level by 52.8% and 25.2%. The season of spring field works was he reason for an increase in he demand for farm racors and, a he same ime, a considerably higher number of echnical inspecions carried ou before he sale of new vehicles. As a resul of seasonal variaions in demand for mainenance services in he period from March o July, seasonal indices exceeded he average level. They reached he maximum in April, when hey exceeded he average level (100%) by 99.4%. An increased provision of services was characerisic also for June and July, wih he value of indices higher by, respecively, 40.9% and 42.6% han he average level. From Augus o he end of he i (5) Mainenance and Reliabiliy nr 1/

8 NAUKA I TECHNIKA Warość Value (%) 225,0 200,0 175,0 150,0 125,0 100,0 75,0 50,0 25,0 0,0 Miesiące Monhs Rys.5. Indeksy sezonowe dla przeglądów przed sprzedażą (P0) ciągników rolniczych w laach [Opracowanie własne] Fig.5. Seasonal indices for pre-sale inspecions (P0) of farm racors in he years [The auhors own sudy] miesięcy czerwiec i lipiec z warością indeksów odpowiednio o 40,9% i 42,6% ponad poziom przecięny. Od sierpnia do końca roku wysępowało niższe od przecięnego zaporzebowanie na przeglądy, a warość indeksów dla ego okresu była odpowiednio równa: 65,8%, 76,8%, 57,9%, 70,6% oraz 84,5% Analiza saysyczna przeglądów gwarancyjnych (PG) i pogwarancyjnych (PP) Warość indeksów sezonowych dla przeglądów gwarancyjnych (PG) i pogwarancyjnych (PP) ciągników rolniczych, wykonanych w laach przedsawia wykres na rys. 6. Na podsawie rozkładu warości indeksów na przesrzeni roku kalendarzowego, swierdzono niski popy na realizację przeglądów w pierwszym kwarale. Warość w syczniu i luym osiągnęła minimalną warość, niższą odpowiednio o 54,4% i 57,4% od poziomu odniesienia. Wzros ilości zrealizowanych przeglądów (PG-PP) zaobserwowano w drugim kwarale, bezpośrednio po zakończeniu wiosennych prac polowych. W maju indeks miał warość 29,0% powyżej poziomu przecięnego. year he demand for inspecions was lower han average, and he value of indices amouned o 65.8%, 76.8%, 57.9%, 70.6% and 84.5% respecively The saisical analysis of guaranee inspecions (PG) and pos-guaranee inspecions (PP) The value of seasonal indices for guaranee inspecions (PG) and pos-guaranee inspecions (PP) of farm racors carried ou in he years is presened in Figure 6. On he basis of he disribuion of he value of indices hroughou he calendar year, a low demand for he provision of inspecions in he firs quarer was recorded. The value in January and February reached he minimum, i.e. he value lower by respecively 54.4% and 57.4% from he reference level. An increase in he number of inspecions (PG-PP) carried ou was observed in he second quarer, afer he end of spring field works. In May he index reached he level of 29.0% above he average Warość Value (%) 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 M iesiące M onhs Rys. 6. Indeksy sezonowe dla przeglądów gwarancyjnych (PG) i pogwarancyjnych (PP) ciągników rolniczych w laach [Opracowanie własne] Fig.6. Seasonal indices for guaranee inspecions (PG) and pos-guaranee inspecions (PP) of farm racors in he years [he auhors own sudy] 66 Eksploaacja i Niezawodność nr 1/2010

9 Science and Technology Maksymalne zaporzebowanie w skali roku wysąpiło w miesiącu sierpniu, a indeks sezonowy przekroczył wówczas o 67,8% poziom odniesienia. W kolejnych dwóch miesiącach urzymywał się podwyższony poziom przeglądów odpowiednio o warości: 39,8% i 30,8% ponad poziomem przecięnym. Koniec roku o spadek popyu na przeglądy (PG-PP) do warości 85,1% i 69,1% poziomu przecięnego. 5. Podsumowanie Koszy obsługi serwisowej nowych pojazdów rolniczych, sanowią isony składnik nakładów eksploaacyjnych ponoszonych przez użykownika. Zgodnie z wymaganiami producena nabywca orzymuje pojazd po przeglądzie (P0), a nasępnie zobowiązany jes do wykonywania w auoryzowanych sacjach obsługi kolejnych okresowych przeglądów nabyego pojazdu rolniczego. Przepracowanie przez ciągnik wyznaczonego poziomu moogodzin wyznacza cykl zalecanych przeglądów gwarancyjnych. Realizacja ych przeglądów jes warunkiem koniecznym, aby nabywca mógł korzysać w pełni z praw wynikających z gwarancji na przesrzeni całego zadeklarowanego przez producena okresu, zarówno na wyrób, jak i jego podzespoły. Przeglądy pogwarancyjne mają dla nabywcy charaker fakulaywny i jes o czynnik, kóry kszałował ich srukurę ilościową i rozkład w funkcji czasu. Cykl przeglądów serwisowych, poczynając od obsługi przed sprzedażą i kolejno przeglądy gwarancyjne i pogwarancyjne, sanowi isony elemen w procesie urzymania goowości eksploaacyjnej ciągnika. Na podsawie sudium lieraurowego i badań własnych można sformułować nasępujące wnioski: 1) Pracownicy działu serwisu, prowadząc przed przekazaniem pojazdu szkolenia przyszłych operaorów, winni zwracać szczególną uwagę zarówno na zagadnienia związane z obsługą i serowaniem poszczególnymi podzespołami pojazdu, jak i na poziom zalecanych obciążeń eksploaacyjnych danego modelu ciągnika. Przekroczenie dopuszczalnych obciążeń wewnęrznych, eksploaacja niezgodna z insrukcją obsługi oraz kwalifikacje operaora nieadekwane do poziomu echnicznego ciągnika, sanowią poencjalne źródło awarii w procesie użykowania. 2) Przeglądy echniczne realizowane przez auoryzowaną sację obsługi o gwarancja sosowania oryginalnych części zamiennych i zgodnych ze specyfikacją pojazdu płynów eksploaacyjnych, a o w sposób isony wpływa na inensywność procesów zużycia oraz częsoliwość uszkodzeń mechanicznych poszczególnych podzespołów. 3) Rozkład ilości zrealizowanych przeglądów gwarancyjnych i pogwarancyjnych w kolejnych miesiącach roku, pozwala na posawienie ezy o isnieniu zależności pomiędzy ymi usługami serwisu, a srukurą czasową prac polowych zalecanych w kalendarzu zabiegów agroechnicznych. Sezonowy wzros ilości zrealizowanych przez Dział Serwisu w laach przeglądów echnicznych, generowało wykonanie wiosennych prac polowych siewu zbóż i sadzenia roślin okopowych oraz zbiór plonów w miesiącach lenich, a nasępnie wykonanie zabiegów pożniwnych. 4) Analiza saysyczna przeglądów wykonanych przez Dział Serwisu, powierdziła ich periodyczny rozkład i charakerysyczny przebieg w funkcji czasu. Obliczona warość indeksów sezonowych dla sześcioleniego okresu badań, sanowi isony argumen powierdzający zależność poziomu popyu value. The maximum demand in annual erms occurred in Augus, when he seasonal index exceeded he reference level by 67.8%. In he subsequen wo monhs he increased number of inspecions mainained, wih he value exceeding he average by 39.8% and 30.8%. The end of he year saw a decline in demand for inspecions (PG-PP) by, respecively, 85.1% and 69.1% as compared o he average level. 5. Conclusion The coss of mainenance service of new farm vehicles consiue a significan componen of operaion coss borne by he user. In accordance wih he producer s requiremens, he purchaser receives he vehicle afer inspecion (P0), and hen he/she is obliged o carry ou furher periodic inspecions of he purchased farm vehicle in auhorised service saions. Reaching a defined level of moohours by he racor deermines he frequency of recommended guaranee inspecions. The performance of hese inspecions is a condiion necessary for he purchaser o be able o exercise all he righs resuling from he guaranee wihin he whole period declared by he producer, boh in relaion o he produc and is componens. Pos-guaranee inspecions are of a faculaive characer for he purchaser, which is he facor influencing heir quaniaive srucure as well as he disribuion of he ime series. The cycle of mainenance inspecions, saring from he pre-sale service hrough guaranee and pos-guaranee inspecions, consiues an imporan elemen in he process of mainaining he readiness for operaion of he racor. On he basis of he lieraure on he subjec and he auhors own sudies, he following conclusions can be formulaed: 1) Employees of he service deparmen conducing rainings of fuure operaors before commissioning a vehicle should pay special aenion boh o issues conneced wih operaion and seering of paricular componens of he vehicle and o he level of recommended operaion loads recommended for a paricular model of racor. Exceeding he accepable inernal loads, operaion inconsisen wih he operaion manual as well as qualificaions of he operaor inadequae o he echnical level of he racor consiue a poenial source of failures during he process of operaion. 2) Technical inspecions performed by an auhorised service saion are a guaranee of using original spare pars in compliance wih he specificaion of operaion liquids, which largely influences he inensiy of he processes of wear as well as he frequency of mechanical damage of paricular componens. 3) The disribuion of he number of performed guaranee and pos-guaranee inspecions in he subsequen monhs of he year makes i possible o form a hesis on he exisence of a correspondence beween hese services and he ime srucure of field works recommended in he calendar of agroechnical operaions. The seasonal growh of he number of echnical inspecions carried ou by he Service Deparmen in he years was generaed by spring field works, sowing cereals and planing roo crops in he summer, as well as performing pos-harves operaions. 4) The saisical analysis of inspecions carried ou by he Service Deparmen confirmed he periodic disribuion of hese inspecions and a characerisic course in a ime series. The calculaed value of seasonal indices for a six-year period of he survey consiues a vial argumen confirming he correspondence beween he level of demand for he services Mainenance and Reliabiliy nr 1/

10 NAUKA I TECHNIKA na usługi przeglądów ciągników rolniczych od rozkładu prac polowych wykonywanych w krajowych gospodarswach zgodnie z zalecanymi sezonami zabiegów agroechnicznych. concerning inspecions of farm racors and he disribuion of field works performed in Polish farms according o he recommended calendar of agroechnical operaions. 6. References 1. h Aczel A D. Complee Business Saisics. 4 ed., Boson: Richard D. Irwin/McGraw-Hill, Bailey A, Williams N, Palmer M, Geering R. The farmer as service provider: he demand for agriculural commodiies and equine services. AGRICULTURAL SYSTEMS 2000; 3(66): Banasiak J (red.). Agroechnologia. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, h Coyle J J, Bardi E J, Langley C J. The Managemen of Business Logisics: A Supply Chain Perspecive. 7 ed., Ohio: Souh- Wesern, Thomson Learning, Gil-Saura I, Servera-Francés D, Berenguer-Conrí G, Fuenes-Blasco M. Logisics service qualiy: a new way o loyaly. INDUSTRIAL MANAGEMENT & DATA SYSTEMS 2008; 5(108): Juściński S, Piekarski W. An analysis of a supply process of spare pars for agriculural racors and machines based on logisic services ousourcing. Eksploaacja i Niezawodnosc - Mainenance and Reliabiliy 2009; 2(42): Juściński S, Piekarski W. An analysis of he erriorial range of farm racors servicing realised as an elemen of disribuion logisics. TECHNICAL SCIENCES 2008; 11: Juściński S, Piekarski W. Logisic managemen of an auhorized service for agriculural racors and machines. Eksploaacja i Niezawodnosc - Mainenance and Reliabiliy 2008; 2(38): Juściński S, Piekarski W. Ousourcing as a logisics funcion in disribuion of spare pars for racors and farm machines. Eksploaacja i Niezawodnosc - Mainenance and Reliabiliy 2009; 1(41): Juściński S, Szczepanik M. Guaranee service of agriculural racors as an elemen of disribuion logisics. Eksploaacja i Niezawodnosc - Mainenance and Reliabiliy 2008; 2(38): Karczmarczyk S (red.). Agroechnika roślin uprawnych. Szczecin: Wyd. Akademii Rolniczej w Szczecinie, Klimkiewicz M, Moczulska K. Zasosowanie zbiorów przybliżonych do analizy saysfakcji kliena serwisu pojazdów. Inżynieria Rolnicza 2008; 1(99): Kuanoglu E, Lohiya D. Inegraed invenory and ransporaion mode selecion: A service pars logisics sysem. TRANSPORTATION RESEARCH Par E: Logisics and Transporaion Review 2008; 5(44): Menzer J T, Flin D J, Hul G T M. Logisics service qualiy as a segmen-cusomized process. JOURNAL OF MARKETING 2001; 4(65): Niziński S, Michalski R (red.). Urzymanie pojazdów i maszyn. Radom: Wyd. Insyuu Technologii Eksploaacji, Niziński S. Eksploaacja obieków echnicznych. Radom: Wyd. Insyuu Technologii Eksploaacji, Panayides P M, Meko So. Logisics service provider - clien relaionships. TRANSPORTATION RESEARCH Par E: Logisics and Transporaion Review 2005; 3(41): Płocki K. Serwis ciągników. Rolniczy Przegląd Techniczny 2005; 4: Pokusa T. Logisyczna obsługa i lojalność kliena jako orienacje rynkowe. Opole: Wyd. Insyu Śląski, Skrobacki A, Ekielski A. Pojazdy i ciągniki rolnicze. Warszawa: Wyd. Wieś Jura, Skudlarski J. Procedura badania sra na skuek przesojów jako elemen koszów eksploaacji ciągnika. Inżynieria Rolnicza 2006; 11(86): Sobczyk M. Saysyka - aspeky prakyczne i eoreyczne. Lublin: Wyd. UMCS, Dr inż. Sławomir JUŚCIŃSKI Prof. dr hab. inż. Wiesław PIEKARSKI Uniwersye Przyrodniczy w Lublinie Wydział Inżynierii Produkcji Kaedra Energeyki i Pojazdów ul. Głęboka 28, Lublin slawomir.juscinski@up.lublin.pl wieslaw.piekarski@up.lublin.pl 68 Eksploaacja i Niezawodność nr 1/2010