STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 15

Transkrypt

1 STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 15 Sebasian Koko ANALIZA ZMIAN W STRUKTURZE UDZIAŁU DOCHODÓW ZWIĄZANYCH Z OPODATKOWANIEM NIERUCHOMOŚCI W BUDŻETACH GMIN WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W LATACH Srukura dochodów gmin ulega zmianom wraz z rozwojem samorządności eryorialnej. Nie bez znaczenia są u akże zmiany w przepisach prawnych regulujących kwesie dochodów jednosek samorządu eryorialnego, aczkolwiek należy zaznaczyć, że są one ylko po części przyczyną, a po części skukiem ego rozwoju. Obecnie akem kluczowym w ym względzie jes Usawa z 13 lisopada 2003 roku o dochodach jednosek samorządu eryorialnego 1. Usawa a osaecznie zasąpiła wcześniej obowiązujące kolejno po sobie usawy regulujące zagadnienia dochodów ych jednosek. W lieraurze zwraca się uwagę, że wejście w życie ej usawy spowodowało poważne przeobrażenia w srukurze dochodów samorządów, zwłaszcza w kaegorii ak zwanego własnego poencjału dochodowego, na kóry składają się najisoniejsze, bo charakeryzujące się sabilnością i świadczące o poencjale dochodowym mieszkańców danego samorządu źródła dochodów, akie jak wpływy z udziału w podakach PIT i CIT, wpływy z podaku od nieruchomości, od środków ransporu, od czynności cywilnoprawnych, podaku rolnego i podaku leśnego 2. W arykule podjęo analizę ej części źródeł dochodów wchodzących w skład własnego poencjału dochodowego, kóre są związane z posiadaniem nieruchomości, czyli podaku od nieruchomości, podaku rolnego i podaku leśnego. Są o po- 1 DzU z 2008, nr 88, poz Zob. m.in. [4], s

2 126 SEBASTIAN KOKOT zycje względem siebie subsyucyjne w ym sensie, że każda nieruchomość bądź jej część (z wyłączeniem nieruchomości nieoddanych w użykowanie wieczyse, sanowiących własność gminy) jes opodakowana jednym z ych podaków. Sąd, mimo że każdy z nich ma inną konsrukcję i źródło prawne, porakowano je jako grupę podaków lokalnych o ym samym charakerze, kórego podsawę sanowi posiadanie nieruchomości. Gminy sporządzają budżey na podsawie przepisów Usawy z dnia 30 czerwca 2005 roku o finansach publicznych 3. Zgodnie z ą usawą, budże jednoski samorządu eryorialnego jes jej rocznym planem dochodów i wydaków oraz przychodów i rozchodów, uchwalanym w formie uchwały budżeowej na rok budżeowy. Uchwała a sanowi podsawę gospodarki finansowej jednoski samorządu eryorialnego w roku budżeowym, a akże zawiera plany przychodów i wydaków zakładów budżeowych, gospodarsw pomocniczych jednosek budżeowych i funduszy celowych oraz dochodów własnych jednosek budżeowych 4. W lieraurze niejednokronie podkreśla się wagę budżeu jako dokumenu, a zarazem narzędzia służącego prawidłowej realizacji przez gminę właściwych jej funkcji i zadań 5. Na podsawie ar. 16, us. 4, pk 1 i us. 5 ej usawy wydano Rozporządzenie Minisra Finansów z dnia 14 czerwca 2006 roku w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydaków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych 6. Zgodnie z ym rozporządzeniem, gminy klasyfikują dochody według określonych w nim: działów, rozdziałów, paragrafów dochodów. 3 DzU nr 249, poz (zmiany: DzU nr 169, poz. 1420; 2006, nr 45, poz. 319; nr 104, poz. 708; nr 170, poz. 1217, 1218; nr 187, poz. 1381; nr 249, poz. 1832; 2007, nr 82, poz. 560; nr 88, poz. 587; nr 115, poz. 791; nr 140, poz. 984). Dawniej Usawa z dnia r. o finansach publicznych, DzU 2003, nr 15, poz. 148; nr 45, poz. 391; nr 65, poz. 594; nr 96, poz Usawa z dnia r. o finansach publicznych..., ar. 165, us Zob. m.in. [1], s ; [2], s ; [5], s ; [3], s ; [6], s DzU nr 107, poz. 726 (zmiany: DzU nr 137, poz. 976; DzU nr 195, poz. 1443; DzU 2007, nr 48, poz. 322; DzU nr 128, poz. 890), dawniej Rozporządzenie Minisra Finansów z dnia r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydaków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, DzU nr 209, poz. 2132, zmiany: DzU nr 283, poz. 2828; DzU 2005, nr 74, poz. 652; DzU nr 232, poz. 1970, dawniej Rozporządzenie Minisra Finansów z dnia r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydaków oraz przychodów i rozchodów, DzU nr 68, poz. 634, zmiany: DzU nr 137, poz. 1307; DzU nr 229, poz. 2284; DzU 2004, nr 33, poz. 290; DzU nr 58, poz. 556.

3 ANALIZA ZMIAN W STRUKTURZE UDZIAŁU DOCHODÓW ZWIĄZANYCH Z OPODATKOWANIEM NIERUCHOMOŚCI W BUDŻETACH GMIN WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W LATACH W odniesieniu do zakresu przedsawionych wyników badań wskazać należy nasępującą alokację źródeł wykorzysanych danych: a) dział 756: dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednosek nieposiadających osobowości prawnej oraz wydaki związane z ich poborem; b) rozdział 75615: dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednosek nieposiadających osobowości prawnej oraz wydaki związane z ich poborem; c) paragrafy: 0310 podaek od nieruchomości, 0320 podaek rolny, 0330 podaek leśny. Wykorzysane dane pochodzą ze sron inerneowych Głównego Urzędu Saysycznego i doyczą budżeów gmin wojewódzwa zachodniopomorskiego za laa , z uwzględnieniem ich klasyfikacji na gminy wiejskie, miejsko-wiejskie i miejskie, w ym miasa na prawach powiau. Analizę przeprowadzono najpierw przez wyznaczenie hisogramów kwo zsumowanych podaków związanych z posiadaniem nieruchomości dla wszyskich gmin w poszczególnych laach, a nasępnie przez budowę wykresów ypu ramka wąsy dla wszyskich gmin oraz z podziałem na ich kaegorie i rodzaje podaków w kolejnych laach. Ponado wyznaczono liniowe rendy z median udziałów ych podaków w dochodach własnych. Na wykresach 1 5 przedsawiono hisogramy wskaźników udziału dochodów gmin związanych z posiadaniem nieruchomości w ich dochodach własnych od 2002 roku do 2006 roku.

4 128 SEBASTIAN KOKOT Wykres 1. Hisogram wskaźnika udziału dochodów związanych z opodakowaniem nieruchomości w dochodach własnych gmin w 2002 roku 35% 30% Procen obserwacji 25% 20% 15% 10% 5% 0% 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 Waro wska nika Wykres 2. Hisogram wskaźnika udziału dochodów związanych z opodakowaniem nieruchomości w dochodach własnych gmin w 2003 roku 35% 30% 25% Procen obserwacji 20% 15% 10% 5% 0% 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 Waro wska nika

5 ANALIZA ZMIAN W STRUKTURZE UDZIAŁU DOCHODÓW ZWIĄZANYCH Z OPODATKOWANIEM NIERUCHOMOŚCI W BUDŻETACH GMIN WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W LATACH Wykres 3. Hisogram wskaźnika udziału dochodów związanych z opodakowaniem nieruchomości w dochodach własnych gmin w 2004 roku 35% 30% 25% Procen obserwacji 20% 15% 10% 5% 0% 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 Waro wska nika Wykres 4. Hisogram wskaźnika udziału dochodów związanych z opodakowaniem nieruchomości w dochodach własnych gmin w 2005 roku 35% 30% Procen obserwacji 25% 20% 15% 10% 5% 0% 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 Waro wska nika

6 130 SEBASTIAN KOKOT Wykres 5. Hisogram wskaźnika udziału dochodów związanych z opodakowaniem nieruchomości w dochodach własnych gmin w 2006 roku 40% 35% 30% Procen obserwacji 25% 20% 15% 10% 5% 0% 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 Waro wska nika Jak widać, podaki związane z posiadaniem nieruchomości sanowią isoną część dochodów własnych gmin. Dla większości z nich (w zależności od roku 30 40%) udział en najczęściej kszałuje się w przedziale między 0,5 a 0,6 (z wyjąkiem 2004 roku), przy czym dominacja ego przedziału saje się coraz bardziej wyraźna. W jednoskowych przypadkach przekracza on warości 0,7, a w 2004 roku nawe 0,8. Sporadycznie zdarzają się warości wskaźnika poniżej 0,2. Uwagę zwraca rosnący odseek gmin o wskaźniku w dolnych pariach noowanych warości, czyli 0,2 0,3. W roku 2002 była jedna aka gmina, w 2003 roku rzy, w 2004 roku już sześć, a w 2006 roku dwanaście. Wydaje się eż, że równocześnie maleje liczba gmin o najwyższych poziomach wskaźnika powyżej 0,7, choć endencja a nie jes ak jednoznaczna. Swierdzić należy, że udział rozparywanych podaków w dochodach własnych gmin jes bardzo zróżnicowany, na przykład w 2004 roku od 0,1 do 0,9, ale przedział en zawęża się sopniowo. Na wykresach 6 9 przedsawiono wskaźniki udziału podaku od nieruchomości w dochodach własnych gmin w poszczególnych laach, najpierw uwzględniając wszyskie gminy, a nasępnie klasyfikując je według rodzaju.

7 ANALIZA ZMIAN W STRUKTURZE UDZIAŁU DOCHODÓW ZWIĄZANYCH Z OPODATKOWANIEM NIERUCHOMOŚCI W BUDŻETACH GMIN WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W LATACH Wykres 6. Udział podaku od nieruchomości w dochodach własnych gmin w laach wszyskie gminy 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 Zakres nieodsaj cych Odsaj ce Eksremalne Wykres 7. Udział podaku od nieruchomości w dochodach własnych gmin w laach gminy wiejskie 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 Zakres nieodsaj cych

8 132 SEBASTIAN KOKOT Wykres 8. Udział podaku od nieruchomości w dochodach własnych gmin w laach gminy miejsko-wiejskie 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 Zakres nieodsaj cych Odsaj ce Eksremalne Wykres 9. Udział podaku od nieruchomości w dochodach własnych gmin w laach gminy miejskie 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 Zakres nieodsaj cych

9 ANALIZA ZMIAN W STRUKTURZE UDZIAŁU DOCHODÓW ZWIĄZANYCH Z OPODATKOWANIEM NIERUCHOMOŚCI W BUDŻETACH GMIN WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W LATACH W badanym okresie przecięny udział podaku od nieruchomości w dochodach własnych gmin w ujęciu dla wszyskich gmin kszałował się w przedziale od 0,33 do 0,37 i wykazywał nieznaczną endencję malejącą 0,8% rocznie: Zaobserwowano dość sabilną zmienność międzykwarylową przy dużej zmienności w zakresie ak zwanych warości nieodsających oraz odnoowano warości odsające. Zbliżone właściwości w zakresie przecięnych poziomów oraz endencji malejącej należy przypisać wskaźnikom wyznaczonym odrębnie dla gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, przy czym dla gmin wiejskich przecięny roczny spadek wskaźnika był wyższy i wyniósł 0,9%, a dla gmin miejsko-wiejskich 0,3%. Odpowiednie funkcje rendów przedsawiają się nasępująco: M Nw M Nmw = 0,3715 0,0094, = 0,3704 0,0033. Ponado gminy miejsko-wiejskie cechuje większa zmienność badanego wskaźnika w porównaniu z gminami wiejskimi, zwłaszcza w pełnym zakresie warości niedosających oraz odsających, kórych dla gmin wiejskich nie odnoowano wcale. Nieco inaczej kszałuje się omawiany wskaźnik dla gmin miejskich, gdzie endencja spadkowa jes dużo wyraźniejsza, a zmienność mniejsza. Oszacowana funkcja rendu wskazuje na przecięny roczny spadek wskaźnika na poziomie około 2,5%: M Nwsz M Nm = 0,3738 0,0081. = 0,3980 0,0245. W porównaniu z gminami wiejskimi i miejsko-wiejskimi a endencja spadkowa jes na yle duża, że mimo iż w 2002 roku dla ej grupy gmin mediana warości wskaźnika była najwyższa, o w 2006 roku była już najniższa i jako jedyna spadła poniżej 0,3. Kolejnym wzięym pod uwagę wskaźnikiem jes udział podaku rolnego w dochodach własnych gmin. Odpowiednie wyniki badań zilusrowano na wykresach

10 134 SEBASTIAN KOKOT Wykres 10. Udział podaku rolnego w dochodach własnych gmin w laach wszyskie gminy 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 Zakres nieodsaj cych Odsaj ce Wykres 11. Udział podaku rolnego w dochodach własnych gmin w laach gminy wiejskie 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 Zakres nieodsaj cych Odsaj ce

11 ANALIZA ZMIAN W STRUKTURZE UDZIAŁU DOCHODÓW ZWIĄZANYCH Z OPODATKOWANIEM NIERUCHOMOŚCI W BUDŻETACH GMIN WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W LATACH Wykres 12. Udział podaku rolnego w dochodach własnych gmin w laach gminy miejsko-wiejskie 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 Zakres nieodsaj cych Odsaj ce Wykres 13. Udział podaku rolnego w dochodach własnych gmin w laach gminy miejskie 0,010 0,008 0,006 0,004 0,002 0,000 Zakres nieodsaj cych Eksremalne

12 136 SEBASTIAN KOKOT Udział podaku rolnego w dochodach własnych gmin jes bardziej zróżnicowany ze względu na kaegorie gmin. Zgodnie z oczekiwaniami, jes on największy w gminach wiejskich mniej więcej dwukronie wyższy niż w gminach miejsko- -wiejskich we wszyskich badanych okresach. W gminach miejskich warości wskaźnika były na wręcz symbolicznym poziomie przecięnie 0,2%. Należy zauważyć, że udział ego podaku w dochodach własnych jes dużo niższy niż podaku od nieruchomości, nawe w gminach wiejskich, gdzie przecięnie odnoowano ponaddwukronie wyższy udział podaku od nieruchomości niż podaku rolnego. Uwagę eż zwraca duże zróżnicowanie wskaźnika, szczególnie w grupie gmin wiejskich, a więc ych, w kórych należałoby oczekiwać, że podaek rolny powinien sanowić ważną, a może nawe główną pozycję własnego poencjału dochodowego. Waha się on od prakycznie 0 do 40% dochodów własnych. We wszyskich wyodrębnionych grupach gmin odnoowano malejącą endencję omawianego wskaźnika, przy czym największe spadki jego warości były w grupie gmin wiejskich, gdzie wyniosły przecięnie około 1% rocznie. Odpowiednie równania rendów liniowych median wskaźników przedsawiają się nasępująco: M Rwsz M Rw M Rmw M Rm = 0,1024 0,0052, = 0,1875 0,0108, = 0,0925 0,0052, = 0,0024 0,0001. Na wykresach w analogiczny sposób zaprezenowano udział podaku leśnego w dochodach własnych gmin.

13 ANALIZA ZMIAN W STRUKTURZE UDZIAŁU DOCHODÓW ZWIĄZANYCH Z OPODATKOWANIEM NIERUCHOMOŚCI W BUDŻETACH GMIN WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W LATACH Wykres 14. Udział podaku leśnego w dochodach własnych gmin w laach wszyskie gminy 0,10 0,05 0,00 Zakres nieodsaj cych Odsaj ce Wykres 15. Udział podaku leśnego w dochodach własnych gmin w laach gminy wiejskie 0,10 0,05 0,00 Zakres nieodsaj cych

14 138 SEBASTIAN KOKOT Wykres 16. Udział podaku leśnego w dochodach własnych gmin w laach gminy miejsko-wiejskie 0,15 0,10 0,05 0,00 Zakres nieodsaj cych Odsaj ce Eksremalne Wykres 17. Udział podaku leśnego w dochodach własnych gmin w laach gminy miejskie 0,0008 0,0006 0,0004 0,0002 0,0000 Zakres nieodsaj cych Odsaj ce

15 ANALIZA ZMIAN W STRUKTURZE UDZIAŁU DOCHODÓW ZWIĄZANYCH Z OPODATKOWANIEM NIERUCHOMOŚCI W BUDŻETACH GMIN WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W LATACH Jak widać, podaek leśny ma dużo mniejsze znaczenie w kreowaniu własnego poencjału dochodowego gmin. W zależności od kaegorii gmin wynosi on przecięnie od warości wręcz symbolicznych bliskich 0 dla gmin miejskich, do około 2% dla gmin wiejskich. Sporadycznie noowano warości powyżej 10% w jednej z gmin miejsko-wiejskich oraz między 8 a 10% w jednej z gmin wiejskich. Konsekwencją bardzo niskich poziomów wskaźnika jes prakycznie niewysępowanie endencji rozwojowej. Wnioski akie powierdzają akże oszacowane funkcje rendów liniowych median wskaźników: M Lwsz = 0,0158 0,0005, M Lw M Lmw M Lm = 0,0196 0,0002, = 0,0156 0,0002, = 0, , Przedsawione wyniki badań prowadzą do wniosków, że w kszałowaniu własnego poencjału dochodowego gmin największą rolę spośród podaków związanych z posiadaniem nieruchomości odgrywa podaek od nieruchomości i o bez względu na kaegorię gmin. W dalszej kolejności należy wskazać na podaek rolny, kórego udział jes szczególnie duży w gminach wiejskich. Rolę podaku leśnego należy określić jako symboliczną. Udział wszyskich podaków w poszczególnych grupach gmin cechuje duża zmienność. Lieraura 1. Darwiłło A., Gliniecka J., Finanse gmin, Wydawnicwo Uniwersyeu Gdańskiego, Gdańsk Jasrzębska M., Poliyka budżeowa jednosek samorządu eryorialnego, Wydawnicwo Uniwersyeu Gdańskiego, Gdańsk Kosek-Wojnar M., Surówka K., Finanse samorządu eryorialnego, Wydawnicwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków Lubińska T., Franek S., Bedzieszak M., Poencjał dochodowy samorządów w Polsce na le zmian usawy o dochodach jednosek samorządu eryorialnego, Difin, Warszawa 2007.

16 140 SEBASTIAN KOKOT 5. Samorząd eryorialny w procesie rozwoju regionalnego i lokalnego, red. W. Kosiedowski, Sowarzyszenie Wyższej Użyeczności Dom Organizaora, Toruń Zarządzanie gospodarką i fi nansami gminy, red. H. Sochacka-Krysiak, SGH, Warszawa ANALYSIS OF CHANGES IN THE STRUCTURE OF THE PARTICIPATION IN PROFITS CONNECTED WITH THE REAL ESTATE TAXING IN BUDGETS OF COMMUNES OF WEST POMERANIAN VOIVODESHIP IN YEARS Summary In he aricle auhor described problem of paricipaion in profis of communes budges of he propery ax, agriculural ax and fores ax. These are hree groups of axes referring wih real esae possession. Their share in communes profis sysemaically is ailing off. Translaed by Sebasian Koko