Z INDIANAMI 1$&,()&('<'$.7<&=NEJ DIAGNOZY

ZENON URYGA Kraków Z INDIANAMI 1$&,()&('<'$.7<&=NEJ DIAGNOZY 1 'ZDWHNVW\]OHNWXUV]NROQ\FK]DFKFDMGRSRG*DQLDLQGLDVNLPWUo- SHP Z VWURQ UHIOHNVML QDG VHQVHP L SRWU]HE G\GDNW\F]QHM GLDJQR]\ Pierwszy WR G]LHZLWQDVWRZLHF]QD QRZHOD +HQU\ND 6LHnkiewicza Sachem; autorem drugiego jest Umberto Eco, którego przewrotny przepis -DN E\ü,QGLDQLQHP ]DPLHV]F]RQR QLHGDZQR Z V]NROQ\P SRGUF]QLNX 1. 2E\GZDWHNVW\NRUHVSRQGXM]*\Z\PLZFL*XSRGREDQLDPLF]\WHOQLF]ymi LILOPRZ\PLPáRG]LH*\D]DUD]HPSU]HGRdbiorcami westernów wznov] GRüZ\VRNREDULHULQWHOHNWXDOQ %RKDWHULURQLF]QHMQRZHOL6LHQNLHZLF]DMHVWV]F]HJyOQDWUDNFMZ- GURZQHJR F\UNX NWyU\ UR]SRF]\QD Z\VWS\ Z PLDVWHF]NX QLHPLHckich kolonistów, zbudowanym na zgliszczach zniszczonej przez nich india- VNLHM RVDG\ 5HNODPRZDQ\ MDNR RVWDWQL ] SOHPLHQLD RFDODá\ ] Sogromu 6DFKHPV\QZRG]DZ\ZRáXMHVZ\PSRSLVHPFKRG]HQLDSROLQLHROEU]y- PLH ]DLQWHUHVRZDQLH SRáF]RQH ] VDW\VIDNFM ]DGRZRORQ\FK ] VLebie PLHV]NDFyZ XF]FLZ\FK U]GQ\FK SUDFRZLW\Fh, systematycznych, RW\á\FK3U]H*\MRQLMHGQDNFKZLOJUR]\JG\XEUDQ\LX]EURMRQ\ZDNFe- VRULD LQGLDVNLH DNUREDWD R G]LNLP Z\JOG]LH L SRVWDZLH Z\GDMH RNU]\N ZRMHQQ\Z\SLHZuMHFKUDSOLZLHSRQLHPLHFNXKLVWRUL]DJáDG\SOHPLHQLD L*G]]HPVW\DZNRFX]QLHOXG]NLPZ\FLHPZ]QRVLGUJ]DSHZQLDM- F\PXUyZQRZDJQDOLQLHMDNE\]]DPLDUHPUR]ELFLDQDIWRZHJR*\UDQGROD 1 Eco U., -DN E\ü,QGLDQLQHP WáXP $ 6]\PDQRZVNL >Z@ 0 -HGU\FKRZVND =$.ádnyzqd To luel 3RGUF]QLN GR M]\ND SROVNLHJR 7HNVW\ L ]DGDQLD.ODVD 9,.VL*NDXF]QLD, Kraków 1996, s. 84 86.

54 Zenon Uryga i zalania cyrku potokami ognia. To jednak tylko teatralny efekt, który VSUDZLD *H GR *HEUDF]HM PLVNL RVWDWQLHJR ] &]DUQ\FK :*yz V\SL VL obficie dolary ZV]DNOXG]LHPDMVHUFH3RSU]HGVWDZLHQLX6DFKHPSLMH niemieckim zwyczajem piwo i je knedle w miejskiej gospodzie. 3RGREQLHLURQLF]QZ\PRZPDG\VNXUV\ZQLH]UHGDJRZDQ\SU]HSLV U. Eco na Indianina z westernów. Oto próbka kpiarskich wskazówek: Przed atakiem 1LJG\QLHDWDNRZDü]QLHQDFNDSU]HFLZQLH]GDOHNDL]NLONXGQLRZ\P Z\SU]HG]HQLHPGDZDüGREU]HZLGRF]QHV\JQDá\G\PHPDE\G\OL*DQVOXE fort zd*\áz\vádüzlhfl6lygphpx3xánrzl.dzdohull -HOLW\ONRWRPR*OLZHXND]\ZDüVLPDá\PLJUXSNDPLQDRNROLF]Q\FK wzgóu]dfk 1LHFK ZDUWRZQLF\ ]DMP VWDQRZLVND QD Z]QRV]F\FK VL samotnie wierzfkrándfk =RVWDZLDüGREU]HZLGRF]QHODG\VZRMHJRSRFKRGXRGFLVNLNRVNLFK NRS\WZ\JDV]RQHRJQLVNDQDPLHMVFDFKSRVWRMXDWDN*HSLyUDLDmulety, NWyUHSR]ZRO]RULHQWRZDüVLGRMDNLHJRSOHPLHQLDQDOe*\FLH 1DSDGQDG\OL*DQV 1DSDGDMF QD G\OL*DQV ]DZV]H QDOH*\ FLJDü JR ]DFKRZXMF RGSo- ZLHGQL RGOHJáRü D Z QDMJRUV]\P UD]LH JDORSRZDü SR REX MHJR VWUo- QDFKWDN*HE\VWaQRZLüMDNQDMOepszy cel. :*DGQ\PUD]LHQLHZ\SU]HG]DüG\OL*DQVXFLJDüZW\PFHOXZRG]H PXVWDQJRP NWyUH V MDN ZLDGRPR ]QDF]QLH V]\EV]H RG NRQL SRFLJowych. 3UyE\ ]DWU]\PDQLD G\OL*DQVX SRGHMPRZDü SRMHG\QF]R U]XFDMF VL PLG]\ NRQLH WDNE\GDüSRF]W\OLRQRZLV]DQVRGGDQLDFHOQHJRVWU]DáX i ]RVWDüQDVWSQLHVWUDWRZaQ\PSU]H]]DSU]J 1LJG\QLHEORNRZDüG\OL*DQVRZLGURJLGX*JUXSPXVLDáE\ERZLHP naw\fkpldvwvl]dwu]\pdü 'DOV]H WDN IRUPXáRZDQH ]DOHFHQLD Z VXPLH GRW\F] V\WXDFML nasdgxqdvdprwqidupoxerezdurzdq\zr]dplrey]qdsdgxqdiruw i innych przypadków typowych dla westernowej konwencji. /HNWXUD L LQWHUSUHWDFMD REX SU]HGVWDZLRQ\FK WHNVWyZ PR*H ZLHOX ZVSyáF]eVQ\P JLPQD]MDOLVWRP VWZDU]Dü WUXGQRFL.LHURZDQLH SURFHVHP F]\WDQLDZ\PDJDZLFQLHZWSOLZLHRGSRZLHGQLFK]DELHJyZGLDJQRVW\Fz- Q\FK%H]UR]SR]QDQLDGRPLQXMFHJRZ]HVSROHXF]QLRZVNLPVW\OXRGELoru 2 WHNVWyZRUD]]RULHQWRZDQLDVLZREV]DUDFKF]\WDQ\FKLQLHF]ytanych HOHPHQWyZLFKVWUXNWXU\M]\NRZHML]QDF]HQLHVSRVyEGRNRQ\ZDüWraf- QHJRZ\ERUXPHWRGZVSRPDJDQLDOHNWXU\=XPLHMWQRFLGLDJQR]RZDQLD 2 3RU*áRZLVNL0, Style odbioru, Kraków 1978.

=,QGLDQDPLQDFLH*FHG\GDNW\F]QHMGLDJQR]\ 55 V\WXDFML G\GDNW\F]QHM ZL*H VLS\WDQLHNWyUH NRSLXMFSRF]FLW\WXá tekstu Eco ZDUWRSRVWDZLü]P\ORV]NROQ\FKV]DEORQDFKLPLHOL]QDFK OHNFMLOLWHUDWXU\MDNE\üQDXF]\FLHOem? 2 :NVL*FH$OLFML5RV\ 3 SRGHMPXMFHMSUREOHPNRQVWUXNFMLSRGUFz- QLND GRVWRVRZDQHJR GR SRWU]HE LQG\ZLGXDOL]DFML SURFHVX NV]WDáFHQLD NRPSHWHQFMLOHNWXURZHMGLDJQR]DVSRVREXF]\WDQLDXWZRUyZVWDáDVLSRd- VWDZIRUPRZDQLDSURSR]\FMLG\GDktycznej. RzeF]GRW\F]\áDPLQRGELRUXQRZHOL6LHQNLHZLF]DEDGDQHJRQDSo- ]LRPLH 9, NODV\ V]NRá\ SRGVWDZRZHM L,, OLFHXP PHWRG DQDOL]\ GRkumentów GáX*V]\FKVZRERGQ\FKZ\SRZLHG]LXF]QLyZIRUPXáRZDQ\FK SU]HGOHNF\MQ\PRPDZLDQLHPXWZRUXDZLFGDMF\FKRND]MGRXMawnia- QLD ZáDVQ\FK HPRFML RSLQLL UHIOHNVML L SU]HP\OH Z V\WXDFML ZROQHM RG VWHUXMF\FKP\OHQLHPS\WDNZHVWLRQaULXV]DLREDZSU]HGRFHQV]NROQ Swobodne wypowiedzi X]DVDGQLDWPHWRGDXWRUND dostarczam ZLDGRPRFLQDWHPDWZ\ERUXVNáDGQLNyZVtruktury utworu i ich zhierar- FKL]RZDQLD 8ND]XM REV]DU\ G]LHáD FLHV]FH VL ]DLQWHUHVRZDQLHP L WH SRPLMDQHSU]H]XF]QLyZ3LV]RQLSU]HGHZV]\VWNLPRW\FKVSUDZDFKNWó- UH V GOD QLFK QDMZD*QLHMV]H LQDNWyU\FKZSLHUZV]HMNoOHMQRFLVNXSLOL XZDJIm th*su]h]qdf]dmqdmzlfhmplhmvfdzz\suafrzdqldfk0r*qd ] ]DGD SRUHGQLR ZQLRVNRZDü MDN F]\WHOQLF\ UR]XPLHM XWZyU L MDN JR ZDUWRFLXMF]\]QDOD]áVLZKRU\]RQFLHLFKRF]HNLZDF]\]DVSRNRLáLFK potrzeby intelektualne i emocjoqdoqh FKRü R W\FK GUXJLFK WU]HED PyZLü z GX*RVWUR*QRFL8PR*OLZLDMSR]QDQLHWUXGQRFLSHUFHSF\MQ\FKSR-- V]F]HJyOQ\FKXF]QLyZLLFKSRVWDZ\ZREHFG]LHáD3R]ZDODM]RULHQWoZDü VLMDNUR]XPLHMVWRVRZDQHZNRQWHNFLHSRMFLDERZLHPGRSLHUR]DVWRsowanie jest probierzem SU]\VZRMHQLDGDQHJRSRMFLD]H]UR]XPLeniem 4. :QLNOLZDDQDOL]DRZ\FKZLDGHFWZRGELRUX]JURPDG]RQRZy- SUDFRZD]SLHUZV]HJRSR]LRPXL]GUXJLHJR]PLHU]DáDGRXFKZ\Fe- QLD R]QDN UR]XPLHQLD XWZRUX U\VXMF\FK VL Z GRVWU]HJDQLX SU]H] uczniów realnych czytelników IXQNFMLLZ]DMHPQ\FKUHODFMLJáyZQ\FK MHJR NDWHJRULL HSLFNLFK ZLDWD SU]HGVWDZLRQHJR L MHJR NRQNUHW\]DFML QDUUDWRUD L ZáDFLZRFL VW\OLVW\F]QR-M]\NRZ\FK QDUUDFML NRPSR]\FML 3 4 Rosa A., /HNWXUDLQDXF]DQLH]LQG\ZLGXDOL]RZDQH.RQFHSFMDSRGUF]QLNDNDUWNRZe- JRQDSU]\Náadzie epiki, Kraków 1998.,ELGHPV$XWRUNDRGZRáXMHVLGRDUW\NXáX=ZLW\VNLHM-3RODNRZVNLHMWD* Wypracowania uczniozvnlhmdnrgrnxphqwuhfhsfmlg]lhádolwhudfnlhjr, Dydaktyka Literatury 1977) oraz do uwag o badaniach diagnostycznych J. Polakowskiego.

56 Zenon Uryga i gatunku literackiego, kierunków rozumienia i odczytania ogólnego sensu XWZRUX]ZL]NyZ G]LHáD] WUDG\FMD OLWHUDFN RUD] XF]QLRZVNLHJR ZDUWR- FLoZDQLD XWZRUX 2ND]DáR VL *H 6achem jest utworem wcale dla XF]QLyZ QLHáDWZ\P L PRFQR Uy*QLFXMF\P QLH W\ONR SR]LRP\ RGELRUX w V]NROHSRGVWDZRZHMLUHGQLHMDOHWDN*Hindywidualne odczytania w obu tych grupach. 6]yVWRNODVLFL VNXSLDM XZDJ QD Z\VWSLH F\UNRZ\P,QGLDQLQD i SU]\ZRáDQHMZMHJRSLHQL]HPVW\]DJáDG]LHSOHPLHQLDQDMF]FLHMVWUHVz- F]DMF ]GDU]HQLD ]ZL]DQH ] ERKDWHUHP VWDQRZLFH JáyZQ\ PRW\Z fabularny. ZLDGF]\ WR R ZVNLP Z\PLDU]H OHNWXU\ 6]HUV]H WáR F]DVX i przestrzeni zarysowane w narracji retrospektywnej jest w odbiorze bar- G]R VáDER GRVWU]HJDQH 7\ONR NLONRUR XF]QLyZ SUyEXMH FKDUDNWHU\]RZDü kolonistów niemieckich, odpowiedzialnych za dramat pierwotnych miesz- NDFyZRVDG\]D]QDF]DLFKHJRL]PLSRJR]DLQWHUHVHP5HV]WDQLHGostrzega w nich zaborców dziedzictwa Indian i sprawców wynarodowienia ostatniego ich powrpndqlhzvsrplqdreh]sudzq\pg]ldádqlxlreáxg]lh moralnej. Jest to rezultat pomijania lub powierzchownego odczytywania LQIRUPDFML L RSLVyZ WáD Z\GDU]H RUD] QLHXPLHMWQRFL GRVWU]H*HQLD ironicznego zabarwienia narracji. :V]NROHUHGQLHMRGELyUZLDWDSU]HGVWDZLRQHJRQRZHOLMHVW]QDFznie SHáQLHMV]\ZRGNU\ZDQLXZ]DMHPQ\FKUHODFMLPLG]\Uy*Q\PLHOHPHntami IDEXá\ )\ZH ]DFLHNDZLHQLH EXG]L SRVWDZD ERKDWHUD ZREHF NRORQistów, a LFK FKDUDNWHU\VW\FH XF]QLRZLH SU]\JOGDMVLXZD*QLHM =GHF\Gowana ZLNV]RüEDGDQ\FK]GDMHVRELHVSUDZ]LURQLF]QHMQDUUDFMLFKRüSRVáu- JXMVLSRMFLHPLURQLLL]D]QDF]DMMHMUROZQRZHOLQLeliczni (ok.14%); LQQLSRQDGGDMW\ONRZ\UD]RGF]XFLXLURQLLZVSRVRELHLQWHUSUHWo- ZDQLDZLDWDSU]HGVWDZLRQHJRDVLWDF\NWyU]\WHMNDWHJRULLHVWHW\F]QHM ZFDOHQLHRGELHUDMEOLVNRFRSURZDG]LGREádnych interpretacji. 6SRVWU]H*HQLD$5RV\GRW\F]FHF]\WDQLDLURQLLV\JQDOL]XMXERF]Q\ ZSUDZG]LHZREHFRGELRUXRJyOQHJRVHQVXXWZRUXOHF]ZD*Q\GODNV]WDá- FHQLD OLWHUDFNLHJR DVSHNW XPLHMWQRFL SRVáXJLZDQLD VL SRMFLDPL estetycznymi i teoretycznoliterackimi.$xwrund]dxzd*d*hpárg]lh*qlhslvaád EH]SRUHGQLR R QDUUDFML LVSRVREDFKMHMNRQVWUXRZDQLDDSRMFLDnarrator i narracja V GOD QLHM MDNE\ ]EGQH :LNV]Rü SRPLMDáD F]DVRZR- SU]HVWU]HQQRUJDQL]DFMIDEXá\DSUyEIXQNFMRQDOQHMDQDOL]\]QDNRPLWHM komsr]\fmlqrzholsrgmá\]dohgzlhwu]\rvre\pipr*hsrqdgsrárzd EDGDQ\FKXF]QLyZSRVáXJLZDáDVLSRWRF]QLHW\PSRMciem gatunkowym. 1DRJyá podsumowuje autorka OLFHDOLFLQLHLQWHUHVRZDOLVLVSRVREami SURZDG]HQLDQDUUDFMLDQLZáDFLZRFLDPLNRPSR]\F\jnymi i gatunkowymi; tylko nieliczni dostrzegali walory stylistyczno-m]\nrzhqrzholgodqlhnwórych

=,QGLDQDPLQDFLH*FHG\GDNW\F]QHMGLDJQR]\ 57 ]DVDGQLF] EDULHU Z UR]XPLHQLX XWZRUX VWDQRZLá VW\O QDV\FRQ\ LUoQL 5. 6WZLHUG]HQLHQLHGRVWDWNyZZ\SRVD*HQLDXF]QLyZZQDU]G]LDSRMFLRZH przydatne w analizie artystycznej struktury utworu oraz braku wyrobionych nawyków takiej analizy jest istotnym efektem diagnozy, wskazuj- F\PNLHUXQHNG]LDáDG\GDktycznych. %UDNRULHQWDFMLZVWUXNWXU]HJDWXQNRZHMQRZHOLZNWyUHMUROLVWRWQ SHáQLNXOPLQDF\MQ\]ZURWDNFMLLILQDOQDSXHQWDRGELáVLQLHNorzystnie na RGELRU]H GUDPDW\F]Q\FK VHNZHQFML NRFRZ\FK XWZRUX 6LHnkiewicza, szczególnie uwydatniajf\fklurqlf]qmhjrz\prz$*olfhdolvwyz SRPLQáR HNVSOLNDFM XNU\W\FK ]QDF]H WHJR ]DNRF]HQLD SUDZLH odczytdár MH EáGQLH ZSURZDG]DMF ZEUHZ LQWHQFMRP XWZoUX ZáDVQH projekcje postaci szlachetnego, wiernego swemu plemieniu Indianina), D W\ONR SRSUDZQLH ]LQWHUSUHWRZDáR LFK VHQV,OXVWUXMH WR GREU]H VWRSLH WUXGQRFL ]UR]XPLHQLD XWZRUX MDNR WHNVWX NXOWXU\ symbolicznej L]Uy*QLFRZanie poziomów jego interpretacji. : DQDOL]LH ]Uy*QLFRZD RGELRUX ]QDF]H 5RVD ]PLHU]D zgodnie z celem diagnozy GR ZLNV]HM GRNáDGQRFL 1DZL]XMF GR SURSR]\FML klasyfikacyjnej E. Guttmejer 6 LQLH]QDF]QLHMPRG\ILNXMFZ\Uy*nia trzy poziomy interpretacji: faktyczny, refleksyjny i symboliczny. Porównanie LFK XG]LDáX Z Z\SUDFRZaQLDFK XF]QLyZ V]NRá\ SRGVWDZRZHM L UHGQLHM SRWZLHUG]DFRRF]HNLZDQHGX*Uy*QLFZUR]ZRMXP\OHQLDLQWHOHNWXDlno- SRMFLRZHJR DOH WH* XMDZQLD*H QLH ZV]\VF\ OLFHDOLFL RVLJDM W]GRl- QRüZUyZQ\PVWRSQLX,QWHUSUHWDFMHIDNW\F]QHDZLFRJUDQiczone do VWUHV]F]DQLDIDEXá\QDSR]LRPLHGRVáRZQRFLREHMPXMZNODVLH9IRNRáR D GRGDWNRZR QLHVSHáQD QLH RVLJD L WHJR SR]LRPX ]DZLera EáGQHRGFzyWDQLDIDEXá\LMHMVHQVX:OLFHXPMHVWRF]\ZLFLHOHSLHMFKRü LQWHUSUHWDFMHIDNW\F]QHVLJDMWXD*,QWHUSUHWDFMHUHIOHNV\MQHVNXSLa- MFHXZDJQDUR]ZD*DQLXSRVWDZ\ERKDWHUDZNDWHJRULDFKG\GDktyczno- PRUDOQ\FK REHMPXM RGSRZLHGQLR SRQDG L Elisko 23%. Natomiast RGF]\WDQLDRFKDUDNWHU]HV\PEROLF]Q\PSRV]XNXMFH]QDF]HQLHZ\HNs- SOLNRZDQ\FK EH]SRUHGQLR Z XWZRU]H VLJDM Z V]NROH SRGVWDZRZHM zaohgzlh Z OLFHXP SRQDG 0LHV]F] VL Z WHM RVWDWQLHM JUXSLH Uy*QH VSRVRE\ GRFLHNDQLD]QDF]H utworu od alegorycznych wynádgql losów Indianina w odniesieniu do sytuacji Polaków pod zaborami, poddawanych polityce wynarodowiania i pruskiej kolonizacji, do odkrywania SDUDEROLF]Q\FK VHQVyZ XQLZHUVDOQ\FK MDNR SU]\SRZLHFL R Z\QDUodowieniu, o zbrodnldfk SRSHáQLDQ\FK QD QDURGDFK SRG SáDV]F]\NLHP 5 6 Ibidem, s. 131. Por. Guttmejer E., 5R]XPLHQLHWUHFLV\PEROLF]Q\FKSU]H]G]LHFL]NODV,,, V, Warszawa 1982.

58 Zenon Uryga cywilizacji itp.lonx XF]QLyZ XPLDáR GRVWU]HF Z XWZRU]H DOX]M GR tekstów romantycznych (Konrada Wallenroda). :\VRNL VWRSLH ]Uy*QLFRZDQLD RGELRUX Sachema ma zasadnicze (UyGáR Z QDSLFLDFK NRPXQLNDF\MQ\FK PLG]\ QLHGRZáDGHP P\OHQLD pojflrzhjrleudnlhpxplhmwqrflf]\wdqld]qdf]hv\perolf]q\fkrud] z drugiej strony NRQVWUXNFMQRZHOLZ\PDJDMFF]\WHOQLNDZLDGomego konwencji stylistycznej. 1DRJyá stwierdza Rosa dysproporcje te SRJáELDMVLJG\XF]HQLHGRFHQLDZDUVWZ\Mzykowej utworu, gdy nie ]QDUHJXáJU\G\NWRZDQ\FKSU]H]WHNVWOLWHUDFNLRSHUXMF\LURQLLZUHV]FLH, JG\QLHZáDFLZLHUR]XPLHQDUUDWRUDSR]RUQLHDSUREXMFHJRSRVWSowanie bohaterów 7. %OLVNL ]ZL]HN WDN SRP\ODQ\FK EDGD GLDJQRVW\F]Q\FK ] SUDNW\N G\GDNW\F]QMHVWRF]\ZLVW\DSU]\GDWQRüDQDOL]\MDNRFLRZHMZLDGHFWZ RGELRUXQLHZtpliwa. 3 $GUHVDWDPL GLDJQR]\ QLH PDM E\ü Z RPDZLDQ\P SU]\SDGNX DQL DGPLQLVWUDFMD RZLDWRZD RF]HNXMFD SRUyZQDZF]\FK ZVND(QLNyZ poziomu poloqlvw\f]qhm HGXNDFML Z Uy*Q\FK V]NRáDFK W\FK E\ü PR*H dostarf]\dqdol]dz\qlnyzqrzhmpdwxu\dqlrslqldsxeolf]qdvnárqqd do nau]hndqdqlvnmdnrünv]wdáfhqld%dgdqlddxwrunlnlhurzdqhvgr V]NROQ\FKSRORQLVWyZLWZyUFyZSRGUF]QLNyZOLWHUDWXU\=aNáDGDRQD*H Z\ZRáDQ\ QDSLFLDPL NRPXQLNDF\MQ\PL NRQIOLNW PR*H ]QDOH(ü SRP\OQH UR]ZL]DQLH Z SUDF\ SRG NLHUXQNLHP QDXF]\FLHODZLDGRPHJR WUXGQRFL recepcyjnych 8. Takie ukierunkowanie diagnozy wyrasta z wiary w sens empirycz- Q\FK EDGD Z G]LHG]LQLH G\GDNW\NL OLWHUDWXU\ PDMF\FK ZáDQLH Váu*\ü UR]ZLMDQLXZLDGRPRFLG\GDNW\F]QHMQDXF]\FLHOLLWRURZDüGURJUDFMo- QDOQ\P Z\ERURP PHWRG NV]WDáFHQLD $XWRUND ]DNáDGD *H]UR]Soznania WUXGQRFLRGELRUX]QDF]HQRZHOLLRNUHOHQLDSR]LRPyZXPLHMtQRFLLFK odczyw\zdqldzedgdq\fk]hvsrádfkxf]qlrzvnlfkqdxf]\flhopr*hf]hr- SDüSU]HNRQDQLHRSRWU]HELHLQG\ZLGXDOL]RZDQLDOHNF\MQHMSUDF\QDGOHk- WXU&R ZLFHM GHPRQVWUXMH PR*OLZRFL Z\NRU]\VWDQLD Z\QLNyZ EDGD w SURMHNWRZDQLX ]Uy*QLFRZDQ\FK NDUW SUDF\ Z\]QDF]DMFych uczniom pytaniami i poleceniami odpowiednio do ich poziomu odmienne, lecz w zbiorowej pracy lekcyjnej komplementarne kierunki eksplikacji tekstu noweli. 7 8 Rosa A., op. cit., s. 112. Ibidem.

=,QGLDQDPLQDFLH*FHG\GDNW\F]QHMGLDJQR]\ 59 3U]\NáDGNRQVWUXNFMLWDNLFKNDUWUXFKRPHJR]LQG\ZLGXDOL]RZanego SRGUF]QLNDPDMF\FKVáX*\ü]UR]XPLHQLXREUD]XZLDWDSU]Hdstawionego QRZHOL6LHQNLHZLF]DREHMPXMHZNVL*FH5RV\F]WHU\UywQROHJáHZHUVMH G]LDáD SR]QDZF]\FK QD SR]LRPLH V]NRá\ SRGVWDZRZHM D REVHUZDFM Z\JOGXL]DFKRZD,QGLaQLQDMDNRF\UNRZHJRDNWRUDEDQDOL]VSRVREX SU]HNV]WDáFDQLD LQGLDVNLHM RVDG\ Z F\ZLOL]RZDQH PLasto kolonistów, F EDGDQLH SR]\FML ERKDWHUD ZUyG NRORQLVWyZ G RFHQ SRVWSRZDQLD ERKDWHUD L Z\PRZ\ RVWDWQLHM VFHQ\ :\NRQDQLH W\FK ]DGD PD XF]\ü wninolzhjrf]\wdqldwhnvwxlxádwzldü]ur]xplhqlhvhqvxxwzruu. W szkole UHdQLHM ]DGDQLD GOD XF]QLyZ V EDUG]LHM ]ár*rqh D VNDOD LFK WUXGQRFL QDUDVWD D NDUWD QDMáDWZLHMV]D VWHUXMH DQDOL] ZLDWD SU]HGVWDZLRQHJR i NLHUXMHXZDJQDUROLURQLLZZDUVWZLHQDUUDF\MQHMEWUXGQLHMV]DNDUWD poddaje analizie kompoz\fmxwzruxzmhm]zl]nx]jdwxqnlhpqrzhoi- VW\F]Q\P L URO M]\ND F MHV]F]H WUXGQLHMV]H ]DGDQLD SURSRQXMH NDUWD Z\ELHJDMFDSR]DDQDOL]VDPHJRWHNVWXZNLHUXQNXREVHUZaFML]ZL]NyZ XWZRUX]WUDG\FMOLWHUDFNGNDUWDRVWDWQLDZ\PDJDXVWRVXQNRZDQLD VL GRVGyZEDGDF]\OLWHUDWXU\LVDPRG]LHOQHMRFHQ\ZDUWRFLXWZoru..D*G\]RZ\FKZDULDQWyZG]LDáDSR]QDZF]\FKXPR*OLZLDXF]QLRP DNW\ZQ\GRVWRVRZDQ\GRLFKPR*OLZRFLXG]LDáZ]ELRURZ\PLQWHUSUHWo- ZDQLXXWZRUXZWRNXOHNFML1DXF]\FLHORZLSU]\SDGDMQatomiast zadania skomplikowane, wymagamfhrujdql]df\mqhmvsudzqrflrud]nrpshwhqfml literackiej sterowanie wyborem kart oparte na wiedzy o uczniach i roz- SR]QDQLX V\WXDFML RGELRUX RUD] VFDODQLH Z\QLNyZ Uy*QLH VSURILORZDQ\FK obserwacji i poszerzanie tym samym horyzontu poszczególnych interpretacji. 3RMDZLDMVLZW\PPLHMVFXS\WDQLDRVNXWHF]QRüWDNSURMHNWRZDQHM D WU]HED SU]\]QDü JUXQWRZQLH X]DVDGQLRQHM DQDOL] RGELRUX G]LHáD PHWRG\ LQG\ZLGXDOL]RZDQLD OHNWXU\ D WDN*H R ZDUXQNL MHM VWRVRZDQLD w praktyce dydaktycznej poorqlvwyz:ud]]rz\pls\wdqldplrwzlhudvl NROHMQDSáDV]F]\]QDSRWU]HEQ\FKEaGDGLDJQRVW\F]Q\FK-HOLMX*SU]HMü GRSRU]GNXQDGQLH]EGQDPR*OLZLHV]HURNZHU\IiNDFMVNXWHF]QRFL NV]WDáFHQLD W PHWRG WR SR]RVWDMH GR]EDdania proeohpdw\nd]dfkrzd QDXF]\FLHOVNLFK ZREHF Z\VRNLFK Z\PDJD MDNLH RQD VWDZLD -DN So- VWU]HJDMFHOHNV]WDáFHQLDOLWHUDFNLHJRLNRU]\VWQHDVSHNW\LQG\ZLGXDOL]DFML SURFHVXXF]HQLDVLOHNWXU\WHNVWyZ"&]\VSU]\JRWRZDQLGRVDPRG]LHlnego badania uc]qlrzvnlhmuhfhsfmlxwzruyzldqdol]\wuxgqrflf]\wdqld" :MDNLPVWRSQLXVJRWRZL]DDNFHSWRZDüV]F]HJyOQ\WU\ESUDF\]XF]QLa- PL"&]\SRWUDILNRPSHWHQWQLHNLHURZDüLQWHUSUHWDFMWHNVWyZLNV]WDáFLü NXOWXU OLWHUDFN VZ\FK Z\FKRZDQNyZ" &]\ ] XF]HOQL Z\QRV] RGSo- ZLHGQLH SU]\JRWRZDQLH GR WDNLHM SUDF\ D WDN*H ]DLQWHUHVRZDQLH OHNWXU

60 Zenon Uryga czasopism metodycznych i naukowych prac z dziedziny dydaktyki, takich np MDNWHRUHW\F]QHVWXGLXP$5RV\"&RZRJyOHF]\WDMLMDNDMHVWLFK osobista kultura literacka? Diagno]DV\WXDFMLZWHMSU]HVWU]HQL]DJDGQLH MHVWV]F]HJyOQLHWUXGQDJG\*Z\PaJDVLJDQLDGRPHWRGZ\NUDF]DMF\FK poza zwodnicze ankietowanie, ale jest konieczna dla poznania aktualnych XZDUXQNRZDSR]LRPXV]NROQHMHGXNDFMLSRORQLVW\F]QHM 4 :UyFLü MHGQDN ZDUWR QD LQGLDVN FLH*NOHNWXU\ tym razem za VSUDZQDXF]\FLHOVNLHJRRGELRUXWHNVWX8PEHUWD(FR0DWHULDáXREVHUZa- F\MQHJR GR VRQGD*X GRVWDUF]D Z W\P Z\SDGNX ]HVSyá Z\SRZLHG]L pisemnych, zgromadzonych w toku egzaminu z dydaktyki literatury L M]\ND SROVNLHJR QD NRFRZ\P URNX WU]\OHWQLFK ]DRF]Q\FK VWXGLyZ OLFHQFMDFNLFK =DGDQLH NWyUHJR LQWHQFM E\áR ]EDGDQLH G\GDNW\F]QHM Z\REUD(QLVWXGHnWyZEU]PLDáR Przedstaw i uzasadnij swój projekt lekcji RSDUW\ QD WHNFLH 8 (FR -DN E\ü,QGLDQLQHP (kartka z poguf]qlnd 7ROXELdla klasy VI) 2ND]DáRVLRQRQLHRF]HNLZDQLHWUXGQHJáyZQLH ]DVSUDZQLHGRVWDWNyZNXOWXU\F]\WDQLDNáRSRWyZ]RGELRUHPVW\OLVW\Fznych sygnaáyzlurqlf]qhmlqwhqfmlwhnvwx :SRáRZLHEDGDQ\FKSUDFPR*QD]DXZD*\ü]XSHáQ\EUDNRULHQWacji w LQWHQFMDFK Z\SRZLHG]L DXWRUD WHNVWX 7RWH* SURMHNW\ OHNFML ]DOHGZLH GRW\NDMRJyOQHJRWáDSRUXV]DQHJRWHPDWXDOERWH*QDZL]XMFGRáDWZR ]DXZD*DOQHM IRUP\ SRGDZF]HM WHNVWX SURSRQXMUHDOL]DFMFHOyZG\GDk- W\F]Q\FK ]JRáD SHU\IHU\MQ\FK ZREHF VHQVX wypowiedzi, a nawet jej znaf]hqlhz\sdf]dmf\fk = UHJXá\SRMDZLDVLWXSURSR]\FMDQDZL]DGRF]\WHOQLF]\FKLILl- PRZ\FKGRZLDGF]HXF]QLyZ]WHPDW\NLQGLDVNQLHNLHG\Z]ERJDFo- QDRZLHG] QD WHPDW ORVX L ZVSyáF]HVQHM V\WXDFML UG]HQQ\FK QDUodów Amer\NL OXE QDZHW WR SRMHG\QF]\ SU]\SDGHN R UHIOHNVM QDG]QLV]F]e- QLHPLFKNXOWXU\3RZLFDVLWH*XZDJ]HZQWU]QHPXSRUWUHWRZL,QGLa- QLQD L MHJR UHNZL]\WRP JURPDG]L L Z\MDQLD VáRZQLFWZR]ZL]DQH] Ue- DOLDPL *\FLD Z ZLHFLH SU]HGVWDZLRQ\P ZHVWHUQyZ 1D tle sensownych SURSR]\FML JURPDG]HQLD ZLDGRPRFL ZSURZDG]DMF\FK Z WHPDW XGHU]D w QDXF]\FLHOVNLFKSURMHNWDFKGH]RULHQWDFMDZSRGHMFLXGRVDPHJRWHNVWX (FRLQLHREHFQRüSUyEMHJRLQWHUSUHWDFML&]\WDVLUHODFMRQXMHLVWUHV]F]D kolejne epizody napadów LQGLDVNLFKQDG\OL*DQVVDPRWQIDUPF]\IRUW WUDNWXMF SU]\ W\P SU]HZD*QLH V]NLFRZDQH Z WHNFLH REUD]NL Z VSRVyE bezkrytyczny, na poziomie odbioru faktycznego. Nie przeszkadza to auto- URPSURMHNWyZRGZRá\ZDüVLGR]DOHFDQ\FKZVSyáF]HQLHPHWRGWZyUF]Hj

=,QGLDQDPLQDFLH*FHG\GDNW\F]QHMGLDJQR]\ 61 DNW\ZQRFL XF]QLyZ U\VRZDQLD Uy*Q\FK ZVSRPQLDQ\FK Z WHNFLH V\Wu- DFML LFK LQVFHQL]DFML PLPLF]QHM L JHVW\F]QHM WZRU]HQLD RSRZLDGD a QDZHW SUDF\ QDG VFHQDULXV]HP ILOPRZ\P :\SRZLHG(SLVarza jest tu W\ONRSUHWHNVWHPGRüZLF]HNWyUH]XSHáQLHSU]HFKRG]GRSRU]GNXQDG LQWHQFMZ\NSLenia stereotypu Indianina westernowego. :SURMHNWDFKOHNF\MQ\FKWHMVDPHMJUXS\HJ]DPLQRZDQ\FKQDZL]a- QLDGRILOPRZ\FKZHVWHUQyZSRMDZLDMVLF]VWR$OHLZW\PSU]\SDGNX QLH GRW\NDM VHnVX Z\SRZLHG]L (FR 3URSRQXMH VL XF]QLRP RJOGDQLH MDNLHJR IUDJPHQWX ILOPX QLH ]D]QDF]DMF FHOX WDNLHJR ]DELHJX -HGQD RVREDZVSRPLQDRPR*OLZRFLJURPDG]HQLD]WHNVWXVáRZQLFWZD]ZL]a- QHJR]UHDOL]DFMILOPX'ZLHLQQHGRVWU]HJDM*HWHNVW]DZLera zalecenia dla Indianina, który szuka szansy zostania aktorem, Indianinem z wester- QXDZLF V\JQDOL]XM RGF]XFLH UR]ELH*QRFL PLG]\ UHDlQ\P *\FLHP i ILNFMILOPRZ7RMHGQDNW\ONR]DO*HNUHIOHNVMLQDGWUHFLZ\SRZLHG]L pisarza. 5H]\JQDFM]GRFKRG]HQLD]QDF]HZ\SRZLHG]LQDMZ\UD(QLHMZLGDü ZW\FKSURMHNWDFKNWyUHWUDNWXMWHNVW(FRMHG\QLHMDNRZ]yUUHGDJRZDQLD instrukcji forp\ Z\SRZLHG]L X*\WNRZHM NWyUHM RSDQRZDQLH ]DOHFDM programy nauczania. OmaZLDVL]DWHPFHFK\LQVWUXNFML]ZUDFDXZDJQD MHM M]\N GRVWU]HJD SRWU]HE JUomadzenLD FKDUDNWHU\VW\F]Q\FK Z\UD*H i ]ZURWyZ D QDVWSQLH UR*Q\FK üzlf]h UHGDNF\MQ\FK Z\FKoG]F\FK RG WHNVWXZVWURQUHDOQ\FK]DVWRVRZDX*\WNRZ\FK3URSRQXMHVLZUHV]FLH XF]QLRPVDPRG]LHOQHWZRU]HQLHLQVWUXNFMLSRGVXZDMFLPWHPDW\WUDZe- VWXMFH W\WXá WHNstu Eco na instrumentalno-z\fkrzdzf] PRGá np.: 1DSLV]LQVWUXNFMMDNE\üGREU\PV\QHPFyUN lub -DNE\üGREU\PNROe- J", -DNE\üGREU\PXF]QLHP"0DM]WDNLFK]DGDGRPRZ\FKZ\UDVWDü dekalog ucznia, kodeks dyskutanta]dvdg\]dfkrzdqld VL Z RGSRZied- QLFKPLHMVFDFKLQVWUXNFMHSRVWSRZDQLDSU]HFLZSR*DURZHJRF]\SU]HFLwpowodziowego itp:v]\vwnrwr]xsháqlhur]plmdvl]lqwhqfmdplf]\wanego tekstu..udfrz\ LQVWUXPHQWDOL]P G\GDNW\F]Q\ ZFKRG]L QLHNLHG\ Z ]Gu- PLHZDMF\PDULD*]DEVROXWQJáXFKRWQDZáDFLZRFLVW\OLVW\F]QHLVHQV omawianego tekstu. Oto skrótowo zrelacjonowana (z zachowaniem QDXF]\FLHOVNLFKVIRUPXáRZDSUybka analizy: F 1DXF]\FLHO SU]HGVWDZLD UHNZL]\W\ Z MDNLHZ\SRVD*RQ\MHVW,QGLDQLQ DE\G]LHFLPRJá\JRVRELHOHSLHMZ\REUD]Lü F pywd XF]QLyZ MDNLPL XPLHMWQRFLDPL SRZLQLHQ FHFKRZDü VL,QGLa- QLQ XF]QLRZLH QD SRGVWDZLH WHNVWX] SRGUF]QLND Z\PLHQLDM FHFK\ dobrego Indianina;

62 Zenon Uryga F S\WDXF]QLyZF]\PSRZLQLHQFHFKRZDüVLGREU\XF]HFLQDSRd- VWDZLH ZáaVQ\FK GRZLDGF]H SUyEXM VIRUPXáRZDü VZHJR URG]DMX przykazania dla dobrego ucznia; F ]DSLVXMHQDWDEOLF\SU]\NáDG\SRPDJDXF]QLRPVWZRU]\üLFKGHNDORJ XF]QLRZLH]DSLVXMGR]HV]\WyZVWZRU]RQ\]HVWDZSU]\ND]yZGRSU]estrzegania; F prosi teraz o porównanie wskazówek dla Indianina i dla ucznia; pyta, F]\PVLUy*QLLZF]\PVSRGREQH F S\WDXF]QLyZMDNSU]HVWU]HJDüW\FK]DVDG F IRUPXáXMHZUD]]XF]QLDPLZQLRVNLFL]DSLVXM F podaje temat zadania domowego do wyboru: a) Opowiedz o swojej przyjrg]lhzv]nrohznwyuhmpxvldáhsrnd]dü*hmhvwhsudzg]lz\p uczniem; b) Opowiedz o przygodzie Indianina, który podczas napadu QDG\OL*DQV]DFKRZDá]LPQNUHZLSU]HVWU]HJDáZV]\VWNLFK]DVDG Autorka tego projektu tak go uzasadnia: &KFLDáDE\P]ZUyFLüXZDJ na funkfmz\fkrzdzf]whmohnfml=zuyflüxzdjxf]qlyzqdwr*hnd*g\ ZVZ\P*\FLXNLHUXMHVLMDNLPL]DVDGDPLLQLH]DOH*QLHRGWHJRMDNLHRQH V SRZLQQ\ E\ü ]JRGQH ] QDV]\P VXPLHQLHP ]DVDGDPL PRUDlnymi, a RSUyF]WHJR]JUXSGRNWyUHMSU]\QaOH*\P\SOHPLLQGLDVNLHF]\WH* VSRáHF]QRüXF]QLRwska).,MDNWXVLSRZVWU]\PDüRG*G]\]GMFLDVNDOSX]JáRZ\WDNQLHZUD*- OLZHMQDVW\OLVW\F]QLP\ORZZDUWRüF]\WDQHJRZNODVLHXWZRUX" 5 1DV]F]FLHZLNV]RüHJ]DPLQRZDQ\FKVWXGHQWyZZSUDZG]LHQLe- ]QDF]QDZ\ND]DáDRULHQWDFMZLURQLF]QHMSU]Hmiewczej wymowie wypowiedzi Eco. Ten fakt def\gxmhrz\*v]hmzduwrfllfksurmhnwyzohnfml,zw\fksursr]\fmdfkg\gdnw\f]q\fksxqnwhpz\mfldmhvwurzmowa ]XF]QLDPLR*\FLX,QGLDQLFKG]LHMDFKSRVWDZDFKLPRW\ZDFMDFKSRGHj- PRZDQLDZDONLRZVSyáF]HVQHMLFKV\WXDFML:L*HVLWRF]VWR]üZLF]e- QLHPXPLHMWQRFLVLJDQLDGRUy*Q\FK(UyGHáLQIRUPDFMLRUD]QDZL]\Za- QLHPGROHNWXU\NVL*HNLQGLDVNLFK Karola Maya, Fenimore`a Coopera, Alfreda Szklarskiego, do Sienkiewiczowskiego Sachema czy do filmu Kevina Costnera 7DF]F\]ZLONDPL Zgromadzona w ten sposób wiedza, JáEV]D L SHáQLHMV]D QLH VWDQRZL MX* Z W\FK SURMHNWDFK HOHPHQWX Z\- L]RORZDQHJR VDPHJR GOD VLHELH PD ] UHJXá\ VáX*\ü SU]\Jotowaniu do OHNWXU\WHNVWX(FRDZLFSU]HFLZVWDZLHQLXREUD]XSUDwdziwych postaw i zachozd,qgldqndu\ndwxudoqhmzl]mlw\fk]dfkrzdzzhvwhuqdfknp.

=,QGLDQDPLQDFLH*FHG\GDNW\F]QHMGLDJQR]\ 63 porównaniu Indian ukazywaq\fkzwhnflh]zlhg]rsrvwdfl:lqqhwrx 0DWH*SURVWRZDüSU]HZLGyZDQHEáG\ZRGELRU]HWHNVWXL]ZUDFDüXZDJ na humorystyczny aspekt obrazu. 1LHZV]\VWNLHSURMHNW\UH]\JQXM]RPDZLDQLDU]XFDMFHMVLZRF]\ IRUP\LQVWUXNFMLL]PR*OLZRFLMHMZ\NRU]\VWDQLDZSUDNW\FHNV]WDáFHQLD XPLHMWQRFLSiVDQLDDOH]DOHFHQLRPQDODGRZDQLDZ]RUXWRZDU]\V]\MX* ZLDGRPRüMHJR*DUWobliwego charakteru, ]DFKWDGR]DEDZ\WZRU]HQLHP ZLDWDQDRSDN albo odwrotnie do przeredagowania wskazówek Eco tak, E\ VWUDFLá\ VZyM KXPRU\VW\F]Q\ FKDUDNWHU 2ED WH ZDULDQW\ G]LDáDQLD SRGREQLH ]UHV]W MDN ]DVWRVRZDQLH WHFKQLN GUDPoZ\FK XZ\GDWQLDMF\FK QRQVHQVRZQRü ZVND]yZHN GOD ZHVWHUQRZ\FK,QGLDQ VZSURMHktach Z\NRU]\VW\ZDQH GR SU]\EOL*DQLD XF]QLRP VW\OX L VHQVX SR]QDZDQHJR tekstu. 1LHNWyUH SURMHNW\ SUDF\ VLJDM JáELHM 1LH]DGRZDODM VL RVZDMa- QLHP XF]QLyZ ] *DrWREOLZ\P VW\OHP Z\SRZLHG]L SLVDU]D DOH SUyEXM wprrzdg]dü Z VDPR SRMFLH LURQLL L ZVND]\ZDü QD MHJR Z\]QDF]QLNL M]\NRZR-stylistyczne. /HNFM [...] wyjawia studentka Z\NRU]\VWDáabym m.ingrzsurzdg]hqldsrmfldlurqllmdnrz\srzlhg]lpdmfhmgzd]qd- F]HQLDMHGQRGRVáRZQHZ\UD*DQHZSURVWSR]RUQLHneutralne i na serio, a GUXJLHXNU\WHRPLHV]DMFHLNSLFHZVWRVXQNXGRSLHUZV]ego. Jest to MX* Z\UD(Q\ V\JQDá GRMU]DáHJR SRMPRZDQLD FHOyZ NV]WDáFF\FK OHNFML zapoelhjdmfhjreágrprgelruxrnwyu\fkpyzládnvl*nd$5rv\ Jest w omawianym zbiorze prdf NLOND WDNLFK NWyUH ZLDGF] R do- VWU]HJDQLXSRWU]HE\RGVáRQLFLDLQWHUSUHWDF\MQ\FKIXQNFMLLURQLF]QHJRVWylu. 1D MHGQ ]PR*OLZRFL LQWHUSUHWDFML ZVND]XMH F\WRZDQD SRSU]HGQLR studentka-nauczycielka: /HNFMRSDUWQDWHNFLH8(FR]aPLHFLáDE\PSR cykoxohnfmlsrzlfrq\fkrpdzldqlxxwzrux+6lhqnlhzlf]dä6achem ]H Z]JOGX QD WHPDW\N áf]f RE\GZD WHNVW\ 1DUyG LQGLDVNL ]RVWDá SU]H]ELDáHJRF]áRZLHND]GHJUDGRZDQ\SR]EDZLRQ\QLHW\ONR]LHPLLPR*- OLZRFLUR]ZRMXDOHWH*JRGQRFL,QGLDQLQWRPDULonetka, która ma bazlü ELDáHJRF]áRZLHND7HNVW8(FRMHVWLURQLF]Q\.,QQD PR*OLZRüZL*HVL]Z\]QDF]HQLHPOHNFMLNXOWXUR]QDZF]HJR NLHUXQNXUR]ZD*D/HNFMW pisze inna nauczycielka PR*QDGRáF]\ü GRFLJXOHNFMLGRW\F]F\FKILOPXLMHJRJDWXQNyw, historii kinematografii itp%\áde\wrsuyedgrvwu]h*hqlddevxugxlz\wáxpdf]hqldfhoxlvsrvrex przedstawienia akcji w westernach. Ciekawa mojáde\]dlvwqlhü G\VNXVMD ]ZROHQQLNyZ L SU]HFLZQLNyZ WHJR VWDUHJR Z ]DVDG]LH NODV\F]QHJR MX* gatunku :DUWRü WHM SURSR]\FML RGF]\WDQLD WHNVWX QDMEOL*V]HM FK\ED Ln- WHQFMRP Z\SRZLHG]L SLVDU]D VSUDZG]D VL GRGDWNRZR Z SHUVSHNW\ZLH oczenlzd L SRWU]HE ZVSyáF]HVQ\FK XF]QLyZ GOD NWyU\FK ZD*QLHMV]H RG

64 Zenon Uryga fascyqdfml RSRZLHFLDPL ] ']LNLHJR =DFKRGX VWDMH VL UR]SR]QDQLH Lch NRQZHQFML]ZL]DQH]]abawowym sposobem uczestnictwa w kulturze. 6 Próby diagnozowania poziomu odbioru utworów literackich tu zary- VRZDQH RPLMDM SUREOHPDW\N SRPLDUX G\GDNW\F]QHJR Z\ELHUDM GURJ SRUyZQDZF]HMDQDOL]\ZLadectw recepcji. UsprawiedliwLüMHPR*QDW\ONR ZVNLP]DNUHVHPPDWHULDáXGRNXPHQWDF\MQHJRRUD]V]F]HJyOQ\PLLQWHn- FMDPL L RNROLF]QRFLDPL EDGD 3U]HPDZLD ]D QLPL MHGQDN ]ELH*QRü wyqlnyzlfkz]dmhpqhgrsháqldqlhvl Zarówno analiza uczniowskiego odbioru noweli Sienkiewicza, jak i QDXF]\FLHOVNLHMOHNWXU\WHNVWX8PEHUWD(FRZVND]XMQDWR*HSLHUZLDVt- NLHP Uy*QLFXMF\P Z W\FK SU]\SDGNDFK SR]LRP L VW\OH F]\WDQLD MHVW GRVWU]HJDQLHLUR]XPLHQLHIXQNFMLLURQLL3UDZGRSRGREQDZ\GDMHVL]DWHP KLSRWH]D*H LVWRWQ\P(UyGáHP WUXGQRFL XF]Qiów w interpretacji symbo- OLF]Q\FK ]QDF]H XWZRUX PRJ E\ü QLHGRVWDWNL NRPSHWHQFML OLWHUDFNLHM i M]\NRZHMZLHOXLFKQDXF]\FLHOLQLHGRVWU]HJDQLHLURQLLWR]DSHZQHW\ONR pars pro totosureohpxrsdqrzdqldzlhoxlqq\fksrmüsrorqlvw\f]q\fk :\PDJDáDE\RZDhipoteza znacznie szerszej i kompleksowej weryfikacji ZáF]HQLD Z REV]DU EDGD QDG V]NROQ\P RGELRUHP OLWHUDWXU\ UyZQLH* DQDOL]\VWDQXQDXF]\FLHOVNLFKNRPSHWHQFMLRUD]SUREOHPDW\NLLFKNV]WDáFe- QLDLGRVNRQDOHQLD7URSLQGLDVNLQDWDNLODGSotrzebnej szkole diagnozy zaledwie naprowadza.