:VWS DVWZR RGVWDZRZHSRMFLDSROLW\F]QH Demokracja i jej mechanizmy Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej...

Transkrypt

1 Spis treœci :VWS SRáHF]HVWZR RGVWDZRZHSRMFLDVSRáHF]QH ROVNLHVSRáHF]HVWZRZGRELHSU]HPLDQ UREOHP\VSRáHF]QHZVSyáF]HVQHJRZLDWD (poziom rozszerzony) DVWZR RGVWDZRZHSRMFLDSROLW\F]QH Demokracja i jej mechanizmy Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej Prawo RGVWDZRZHSRMFLDSUDZQH Ustrój prawny RP UDZDF]áRZLHND (poziom rozszerzony) ZLDWZVSyáF]HVQ\ *OREDOL]DFMDZLDWRZDZVSyáSUDFDLZLDWRZHNRQIOLNW\ Integracja europejska. UE i inne organizacje europejskie Podstawy polskiej polityki zagranicznej (poziom rozszerzony) Klucz odpowiedzi Spis treœci 3

2 4

3 WSTÊP :LHG]D R VSRáHF]HVWZLH MDNR QDXND R ZVSyáF]HVQRFL NRQLHF]QD ]DUyZQR GOD QRUPDOQHJR IXQNFMRQRZDQLD Z QDV]HM FRUD] EDUG]LHM VNRPSOLNRZDQHM U]HF]\ZLVWRFL MDN UyZQLH* GR X]\VNDQLD ZVWSX QD MHGQH z EDUG]LHM SRSXODUQ\FK NLHUXQNyZ VWXGLyZ QS VWRVXQNL PLG]\QDURGRZH F]\ SUDZR UF]QLRZLH SU]\VWSu- MF\ GR HJ]DPLQX PDWXUDOQHJR PRJ Z\EUDü ZLHG] R VSRáHF]HVWZLH MDNR MHGHQ ] SU]HGPLRWyZ HJ]DPLQacyjnych. Jest to zaryzqr SU]HGPLRW RERZL]NRZ\ ]GDZDQ\ QD SR]LRPLH SRGVWDZRZ\P OXE UR]V]HU]RQ\P MDN L SU]HGPLRW GRGDWNRZ\ ]GDZDQ\ Z\áF]QLH QD SR]LRPLH UR]V]HU]RQ\P Poziom podstawowy (J]DPLQ QD SR]LRPLH SRGVWDZRZ\P WUZD PLQXW L SROHJD QD UR]ZL]DQLX WHVWX Test sprawdza: ZLHG] GRW\F]F ]MDZLVN RUD] SURFHVyZ ] F]WHUHFK SRGVWDZRZ\FK REV]DUyZ VSRáHF]HVWZR SDVWZR prawo i stosunki PLG]\QDURGRZH; XPLHMWQRü NRU]\VWDQLD ] LQIRUPDFML NRQLHF]Q GR RGELRUX L SU]HWZDU]DQLD ZLHG]\ XPLHMWQRü WZRU]HQLD LQIRUPDFML SUH]HQWDFML L RFHQ\ Z\GDU]H 6SUDZG]HQLX Z\*HM Z\PLHQLRQ\FK ZLDGRPRFL L XPLHMWQRFL VáX* Uy*QH W\S\ ]DGD WHVWRZ\FK. =DGDQLD ]DPNQLWH ZLHORNURWQHJR Z\ERUX ]DGDQLD QD GRELHUDQLH SU]\SRU]GNRZDQLH NODV\ILNDFM ]adania prawda-idáv] RUD] ]DGDQLD RWZDUWH ] OXN VSUDZG]DM SU]HGe ZV]\VWNLP ZLHG] =DGDQLD RWZDUWH NUyWNLHM RGSRZLHG]L RUD] ]DGDQLD UR]V]HU]RQHM RGSRZLHG]L VSUDZG]DM XPLHMWQRü No- U]\VWDQLD ] LQIRUPDFML RUD] XPLHMWQRü WZRU]HQLD LQIRUPDFML : WHFLH SRMDZL VL ]DGDQLD Z NWyU\FK Sotrzebna bg]lh XPLHMWQRü RGF]\WDQLD L LQWHUSUHWRZDQLD GDQ\FK VWDW\VW\F]Q\FK PDS GLDJUDPyZ GRNXPHntów, tekstów publicystycznych. : ]DGDQLDFK RWZDUW\FK VSUDZG]DQD EG]LH SRQDGWR XPLHMWQRü EXGRZDQLD ORJLF]QHM RUD] SRSUDZQHM SRG Z]JOGHP formy wypowiedzi, wnioskowania i argumentacji. $E\ ]GDü HJ]DPLQ PDWXUDOQ\ ] ZLHG]\ R VSRáHF]HVWZLH NRQLHF]QH MHVW RWU]\PDQLH FR QDMPQLHM SXQNWyZ PR*OLZ\FK GR X]\VNDQLD QD SR]LRPLH SRGVWDZRZ\P Poziom rozszerzony (J]DPLQ QD SR]LRPLH UR]V]HU]RQ\P WUZD PLQXW =GDM JR DELWXULHQFL NWyU]\ Z\EUDOL ZLHG] R VSRáe- F]HVWZLH MDNR SU]HGPLRW GRGDWNRZ\ RUD] FL NWyU]\ GRNRQDOL Z\ERUX SR]LRPX UR]V]HU]RQHJR Z UDPDFK SU]HGPLRWX RERZL]NRZHJR :F]FL SLHUZV]HM HJ]DPLQX PLQXW ]GDMF\ UR]ZL]XMH WHVW QD SR]LRPLH SRGVWDZRZ\P =Ddania HJ]DPLQDF\MQH ]QDMGXMFH VL ZF]FL SLHUZV]HM HJ]DPLQX QD SR]LRPLH UR]V]HU]RQ\P V LGHQW\F]QH ] ]DGa- QLDPL GOD HJ]DPLQX QD SR]LRPLH SRGVWDZRZ\P 'R WHM F]FL HJ]DPLQX VWRVXM VL ZV]\VWNLH LQIRUPDFMH i uwagi przeznaczone dla egzaminu na poziomie podstawowym. :F]FL GUXJLHM HJ]DPLQX PLQXW ]GDMF\ UR]ZL]XMH WHVW GRVWRVRZDQ\ GR Z\PDJD ]DSUH]HQWRZanych w standardach dla SR]LRPX UR]V]HU]RQHJR 6SUDZG]DQD MHVW SU]HGH ZV]\VWNLP XPLHMWQRü NU\W\F]QHM DQDOL]\ PDWHULDáyZ (UyGáRZ\FK Z\V]F]HJyOQLRQ\FK Z RSLVLH F]FL SLHUZV]HM HJ]DPLQX LQWHUSUHWRZDQLD i RFHQ\ Uy*Q\FK VWDQRZLVN L RSLQLL Z\UD*DQ\FK Z DNWXDOQLH WRF]F\FK VL GHEDWDFK SROLW\F]Q\FK SRV]XNLZDQLD UR]ZL]D SUREOHPyZ SROLW\F]Q\FK L VSRáHF]Q\FK RUD] XPLHMWQRü IRUPXáRZDQLD GáX*V]HM Z\SRZLedzi pisemnej. =GDMF\ HJ]DPLQ Z ZHUVML UR]V]HU]RQHM SRZLQLHQ ]DWHP Z\ND]Dü ZV]HFKVWURQQ ]QDMRPRü SUREOHPyZ ZVSyáF]HVQHJR ZLDWD RUD] XPLHMWQRü VDPRG]LHOQHJR WZyUF]HJR P\OHQLD Przedmowa 5

4 6WDQGDUG\ Z\PDJD HJ]DPLQDF\MQ\FK RNUHODM ]DNUHV Z\PDJDQHM ZLHG]\ L XPLHMWQRFL NWyUH PXVL SRVLDGDü XF]H SU]\VWSXMF\ GR HJ]DPLQX PDWXUDOQHJR ] ZRV-u: I. WIADOMOŒCI I ROZUMIENIE =GDMF\ ]QD L UR]XPLH ]MDZLVND RUD] SURFHV\ ] QDVWSXMF\FK REV]DUyZ VSRáHF]HVWZR 2) polityka, 3) prawo, SUREOHP\ ZVSyáF]HVQHJR ZLDta, NWyUH VWRVXMH GR RSLVX Z\MDQLHQLD L RFHQ\ SRQL*V]\FK ]DJDGQLH RUD] SUREOHPyZ POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY 1) *\FLH VSRáHF]QH - IRUP\ SUDZLGáRZRFL LQVW\WXFMH 2) VSRáHF]HVWZR SROVNLH - struktura i problemy, 3) naród, patriotyzm, nacjonalizm, 4) pavwzr - geneza, atrybuty, funkcje, 5) demokracja - ]DVDG\ ZDUWRFL SURFHGXU\ LQVW\WXFMH 6) polityka - ideologie i doktryny polityczne, partie polityczne, kultura polityczna, 7) ustrój Rzeczypospolitej Polskiej - konstytucja, organy ZáDG]\ VDPRU]G WHU\WRULDOQ\, 8) VSRáHF]HVWZR RE\ZDWHOVNLH - formy uczestnictwa obywateli w *\FLX SXEOLF]Q\P 9) prawo - IXQNFMH (UyGáD G]LHG]LQ\ KLHUDUFKLD QRUP prawnych, 10) VG\ L WU\EXQDá\ Z 3ROVFH 11) SUDZD F]áRZLHND L LFK ]QDF]HQLH ZH ZVSyáF]HVQ\P ZLHFLH 12) obywatel wobec prawa, 13) Polska w Europie, 14) Unia Europejska - LQVW\WXFMH ]DVDG\ G]LDáDQLD 15) stosunki, organizacje i LQVW\WXFMH PLG]\QDURGRZH 16) SUREOHP\ ZVSyáF]HVQHJR ZLDWD - konflikty, terroryzm, ubóstwo, choroby cywilizacyjne, 17) SODQRZDQLH ZáDVQHM NDULHU\ ]DZRGRZHM Z ]ZL]NX z uwarunkowanidpl SRMDZLDMF\PL VL QD U\QNX SUacy. 1) jak na poziomie podstawowym oraz: 2) SURFHV\ VSRáHF]QH UXFK\ VSRáHF]QH 3) ZDUWRFL VSRáHF]QH - NRQIOLNW\ ZDUWRFL 4) VSRáHF]HVWZR SROVNLH - dynamika przemian, modernizacja, 5) KLVWRU\F]QH L ZVSyáF]HVQH IRUP\ SDVWZ 6) modele usturmrzh SDVWZ GHPRNUDW\F]Q\FK 7) ]DJUR*HQLD GOD GHPRNUDFML 8) ustrój Rzeczypospolitej Polskiej - zasady funkcjono- ZDQLD RUJDQyZ ZáDG]\ SXEOLF]QHM 9) zasady tworzenia i egzekwowania prawa, 10) SUDZD F]áRZLHND - generacje, procedury ich ochrony, 11) elementy prawa cywilnego, karnego i administracyjnego, 12) zjednoczona Europa - szanse i bariery rozwoju, 13) zasady polskiej polityki zagranicznej, 14) Z\]ZDQLD ZVSyáF]HVQRFL - globalizacja, migracje, RFKURQD URGRZLVND QDWXUDOQHJR JHQHW\ND 6 Przedmowa

5 II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI =GDMF\ VWRVXMH ZLDGRPRFL L VáRZQLFWZR GR Z\MDQLHQLD SURFHVyZ ]DFKRG]F\FK ZH ZVSyáF]HVQ\P ZLHFLH POZIOM PODSTAWOWY 1) GRNRQXMH VHOHNFML L SRU]GNRZDQLD IDNWyZ 2) NRU]\VWD ] Uy*QRURGQ\FK (UyGHá LQIRUPDFML R *\FLX VSRáHF]Q\P L politycznym, 3) RGUy*QLD Lnformacje o faktach od opinii, 4) ORNDOL]XMH ZD*QH Z\GDU]HQLD L SRVWDFLH *\FLD Sublicznego w czasie i przestrzeni, 5) wskazuje przyczyny i VNXWNL Uy*Q\FK Z\GDU]H i procesów, 6) UR]SR]QDMH SUREOHP\ VSRáHF]QRFL ORNDOQHM UHJLonu, kraju i ZLDWD 7) znajduje i czyta ze zrozumieniem przepisy prawne RGQRV]FH VL GR GDQHJR SUREOHPX 8) Z\SHáQLD GUXNL XU]GRZH VSRU]G]D Uy*QHJR W\SX pisma. POZIOM ROZSZERZONY jak na poziomie podstawowym oraz: 1) GRNRQXMH NU\W\F]QHM DQDOL]\ PDWHULDáyZ (UyGáRZ\FK 2) DQDOL]XMH VWDQRZLVND Uy*Q\FK VWURQ GHEDW\ SXEOLF]QHM. III. TWORZENIE INFORMACJI =GDMF\ SU]HGVWDZLD L RFHQLD Z\GDU]HQLD IRUPXáXMF ORJLF]Q Z\SRZLHG( SLVHPQ POZIOM PODSTAWOWY 1) ocenia wydarzenia i SURFHV\ SROLW\F]QH VSRáHF]QH 2) IRUPXáXMH L X]DVDGQLD ZáDVQH VWDQRZLVNR w sprawach publicznych, 3) ZVND]XMH SURSR]\FMH UR]ZL]D SUREOHPyZ VSoáHF]QRFL ORNDOQHM UHJLRQX NUDMX L ZLDWD 4) RFHQLD G]LDáDQLD JUXS VSRáHF]Q\FK ZáDG] i obywateli z SXQNWX ZLG]HQLD Uy*Q\FK ZDUWRFL (np. demokracji, tolerancji), 5) Z\SRZLDGD VL Z IRUPDFK SU]\MW\FK Z *\FLu publicznym (np. SU]HPyZLHQLH JáRV Z dyskusji, pe- W\FMD OLVW GR UHGDNFML SRVáD UDGQHJR POZIOM ROZSZERZONY jak na poziomie podstawowym oraz: 1) FKDUDNWHU\]XMH G\OHPDW\ *\FLD ]ELRURZHJR ZH ZVSyá F]HVQ\P ZLHFLH 2) SU]HGVWDZLD SURSR]\FMH SODQRZDQLD G]LDáD ]PLHU]DM cych do rozwl]dqld SUREOHPyZ VSRáHF]Q\FK i politycznych, 3) RFHQLD ZVSyáF]HVQH Z\GDU]HQLD ] punktu widzenia kultury i HW\NL *\FLD SXEOLF]QHJR Przygotowana przez nas NVL*ND PR*H SRPyF Z SUDZLGáRZ\P SU]\JRWRZDQLX VL GR HJ]DPLQX 3R SLHUZV]H SRPR*H ]D]QDMRPLü VL ] IRUP L FKDUDNWHUHP S\WD HJ]DPLQDF\MQ\FK -HVW WR EDUG]R ZD*QH JG\* ND*G\, kto NLHG\NROZLHN ]GDZDá MDNLNROZLHN HJ]DPLQ, PD ZLDGRPRü, MDN EDUG]R VWUHVXMFH PR*H E\ü ]e- WNQLHFLH VL ] S\WDQLHP ]DGDQ\P Z IRUPLH GR NWyUHM MHVWHP\ QLHSU]\JRWRZDQL 6WG VWDUDOLP\ VL Z]ERJa- FLü QDV]e testy RUy*QH VIRUPXáRZDQLD GEDOLP\RUy*QRURGQRü S\WD DE\ SU]\JRWRZDü RVRE\ NRU]\VWDMFH ] QDV]HJR ]ELRUX GR WHJR *H SRGF]DV WHVWX ZV]\VWNR MHVW PR*OLZH L QLF QLH SRZLQQR QDV ]DVNRF]\ü 3R GUXJLH FKRFLD* QD SLHUZV]\ SODQ Z\VXQOLP\ IRUP DE\ SU]\JRWRZDü SU]\V]á\FK PDWXU]\VWyZ GR FKDUDNWHUX S\WD maturalnych, to MHGQDN QLH ]DSRPQLHOLP\ SU]\ W\P R WUHFL =ELyU WHVWyZ QLH PR*H ZSUDZG]LH ]DVWSLü SRGUF]QLND QLH ]DZLHUD ERZLHP MHGQROLWHM XV\VWHPDW\]RZDQHM L SHáQHM ZLHG]\ ale w PLDU PR*OLZRFL VWDUDOLP\ VL SU]HND]Dü Z S\WDQLDFK RGSRZLHGQL ]DVyE LQIRUPDFML NWyUH V QLH]EGQH do zdania egzaminu. Nie QDOH*\ wif WHJR ]ELRUX WUDNWRZDü MDNR SRGUF]QLND DOH GR SHZQHJR VWRSQLD PR*H RQ RGJU\ZDü URO Z\ELyUF]HJR UHSHW\WRULXP SRGNUHODMFHJR ]QDF]HQLH SHZQ\FK LVWRWQ\FK IDNWyZ Warto MHGQDN SDPLWDü *H ZDG L ]DOHW ZLHG]\ R VSRáHF]HVWZLH MHVW IDNW L* GRW\F]\ RQD ]MDZLVN NWyUH ZFL* VL G]LHM L ]PLHQLDM FR FKZLO =DSHZQH QLHNWyUH LQIRUPDFMH SRGDQH Z W\P ]ELRU]H MX* V SU]HVWDU]DáH FKRFLD* JG\ R QLFK SLVDOLP\ E\á\ DNWXDOQH $E\ ]GDü HJ]DPLQ WU]HED ZLF NRQLHF]QLH RULHQWRZDü VL ZW\PFR Przedmowa 7

6 DNWXDOQLH VL G]LHMH L WHM ZLHG]\ QLH PR*H ]DVWSLü *DGHQ SRGUF]QLN DQL ]ELyU WHVWyZ 0\OLP\ MHGQDN *H QDV]H WHVW\ PRJ ZGX*\P VWopniu wspomóc przygotowania do egzaminu. )\F]\P\ ZLF SU]\MHPQHM SUDF\, DPR*H L GREUHM ]DEDZ\ SU]\ UR]ZL]\ZDQLX QDV]\FK WHVWyZ )\F]\P\ WH* SRZRG]HQLD SRGF]DV HJ]DPLQyZ 8 Przedmowa

7 Spo³eczeñstwo 1. Podstawowe pojêcia spo³eczne Poziom podstawowy 1. 2Jyá obywateli kraju tworzy: a) VSRáHF]HVWZR b) naród c) VSRáHF]QRü d) UDV =QD L UR]XPLH SRMFLH naród, patriotyzm, nacjonalizm. 2GSRZLHG 1 p. 2. Naród to: a) LQQD QD]ZD VSRáHF]HVWZD b) ZVSyOQRWD OXG]ND Z\VWSXMFa SR]D REUEHP VSRáHF]HVWZD c) ZVSyOQRWD EGFD F]FL VSRáHF]HVWZD d) QD]ZD ZVSyOQRW\ SROLW\F]QHM U]G]FHM NUDMHP =QD L UR]XPLH SRMFLH naród, patriotyzm, nacjonalizm. 2GSRZLHG 1 p. 3. 3URFHV SU]HNV]WDáFDQLD MHGQRVWNL Z LVWRW VSRáHF]Q ]GROQ GR DNW\ZQHJR XG]LDáX w *\FLX VSRáHF]HVWZD, nazywamy: a) VRFMRORJL b) UHHGXNDFM c) VRFMDOL]DFM d) upolitycznieniem =QD PHFKDQL]P\ *ycia 2GSRZLHG 1 p. 4. 8OHJáRü ZREHF RERZL]XMF\FK Z GDQHM JUXSLH QRUP ]DFKRZD L SRJOGyZ QLe- ]EGQD Z SURFHVLH SU]HNV]WDáFDQLD F]áRZLHND Z F]áRQND VSRáHF]HVWZD, QD]\ZD VL a) konformizmem b) nonkonformizmem c) socjalizmem d) HW\N =QD PHFKDQL]P\ *ycia 2GSRZLHG 1 p. 1. Podstawowe pojêcia spo³eczne Poziom podstawowy 9

8 =QD PHFKDQL]P\ *ycia 1 p. =QD PHFKDQL]P\ *ycia 5. 1RZL F]áRQNRZLH VSRáHF]HVWZD NWyU]\ SU]\E\OL ] LQQ\FK SDVWZ, to: a) emigranci b) imigranci c) migranci d) granci 2GSRZLHG 6. 'R SRGDQ\FK QRUP VSRáHF]Q\FK D-G SU]\SRU]GNXM SU]\NáDG\ ]DFKRZD -5): a) prawa b) obyczaje i zwyczaje c) PRUDOQRü d) przykazania religijne 1. KRELHW\ QRV] VXNLHQNL D P*F]\(QL QLH. 2. PU]\PLHU]DMF ELHOL]Q NRU]\VWDP\ ] ]DPNQLW\FK SU]HELHUDOQL. 3. NLH MHP\ PLVD Z ZLJLOL %R*HJR 1DURG]HQLD. 4. NLH FLJDP\ SRGF]DV SLVDQLD WHVWX PDWXUDOQHJR. 5. )HE\ E\ü ]GURZ\P, WU]HED MHü GX*R ZDrzyw. 0-2 p. 3RWUDIL RSLVDü ssráhf]hvwzr SROVNLH struktura i problemy. a) b) c) d) 7. 'R SRGDQ\FK W\SyZ LQVW\WXFML VSRáHF]Q\FK D-d) przypou]gnxm RGSRZLHGQLH RUJanizacje (1-4): a) polityczne b) ekonomiczne c) obywatelskie d) religijne 1..RFLyá 5]\PVNR-Katolicki 2. Narodowy Bank Polski 3. Sojusz Lewicy Demokratycznej 4. Centrum Edukacji Obywatelskiej 0-2 p. =QD PHFKDQL]P\ *ycia a) b) c) d) 8. Do podanych grup ellw\ VSRáHF]QHM D-G SU]\SRU]GNXM RGSRZLHGQLH (UyGáD LFK DZDnsu Z KLHUDUFKLL VSRáHF]QHM -4): a) inteligencja b) przywódcy polityczni c) biznesmeni d) GXFKRZLHVWZR 1. wysokie dochody 2. charyzma 3. tradycja 4. Z\NV]WDáFHQLH 0-2 p. a) b) c) d) Podstawowe pojêcia spo³eczne Poziom podstawowy

9 9. Do podanych kategorii (a-f SU]\SRU]GNXM RGSRZLHGQLH JUXS\ VSRáHF]QH -7): a) grupa pierwotna b) grupa formalna c) grupa nieformalna 3RWUDIL RSLVDü ssráhf]hvwzr SROVNLH struktura i problemy. 1. rodzina 2. naród polski 3. 3UDZR L 6SUDZLHGOLZRü 4. robotnicy 5. skini 6. MONAR 7. JUXSD UyZLHQLF]D a) b) c) 0-3 p. 10. Zaznacz, które stwierdzenie jest prawdziwe (TAK), D NWyUH IDáV]\ZH (NIE): a) 0QLHMV]RFL QDURGRZH WZRU] JUXS\ VSRáHF]QH TAK-NIE b) 5RG]LQD MHVW SLHUZV] JUXS VSRáHF]Q Z NWyUHM UR]SRF]\QD VL SURFHV VRFMDOizacji jednostki. TAK-NIE c) 8F]QLRZLH Z V]NROH SRGOHJDM UHVRFMDOL]DFMi. TAK-NIE d) *DQJ PáRG]LH*RZ\ MHVW IRUPDOQ JUXS VSRáHF]Q G]LDáDMF QD SRGVWDZLH SU]episów Kodeksu Karnego. TAK-NIE e) =ZROHQQLF\ PX]\NL PHWDORZHM WZRU] VZRLVW VXENXOWXU NWyUD MHVW QLHIRUPDl- Q JUXS VSRáHF]Q TAK-NIE f) 8F]QLRZLH QDOH*F\ GR MHGQHM NODV\ WZRU] IRUPDOQ JUXS VSRáHF]Q TAK-NIE g) *UXSD NROH*HVND ZHZQWU] NODV\ WZRU]\ IRUPDOQ JUXS VSRáHF]Q TAK-NIE h) *UXSD SU]HVWSF]D MHVW JUXS VSRáHF]Q TAK-NIE i) =DPNQLWD VHNWD L]ROXMFD VZRLFK F]áRQNyZ RG VSRáHF]HVWZD QLH MHVW JUXS VSRáHF]Q TAK-NIE =QD PHFKDQL]P\ *ycie 0-3 p ]XSHáQLM SRQL*V]H ]GDQLD 3URFHV VRFMDOL]DFML F]áRZLHND F]\OL SU]\VWRVRZDQLD JR GR *\FLD Z UDPDFK VSRáHF]H VWZD UR]SRF]\QD VL Z JUXSDFK SLHUZRWQ\FK, GR NWyU\FK QDOH*y m.in. 1) (GXNDFMD VSRáHF]QD NRQW\QXRZDQD MHVW QDVWSQLH Z JUXSDch wtórnych, zarówno formalnych, np. w 2), jak i nieformalnych, FKRüE\ Z. àawzlhm GRVWRVRZXMH VL GR Z\PRJyZ *\FLD VSRáHF]QHJR F]áRZLHN VNáRQQ\ do ulegania RERZL]XMF\P QRUPRP L XVWDORQ\P SU]H] LQQ\FK ]DVDGRP 7DN SRVWDZ QD]\ZDP\ 4) -HGQDN WDN*H SRVWDZD EXQWX przeciwko ustalonym przez innych normom, czyli 5) PR*H SU]\QLHü VSRáHF]HVWZX NRU]\FL, wskazu- MF QD SHZQH QLHSUDZLGáRZRFL *\FLD VSRáHF]QHJR L XF]F Z]DMHPQHM WROHUDQFML GOD RdmLHQQ\FK SRVWDZ 2F]\ZLFLH QLH PR*H WR SURZDG]Lü GR RGU]XFHQLD ZV]HONLFK QRUP VSRáHF]Q\FK L ádpdqld SUDZD : WDNLHM V\WXDFML NRQLHF]QD jest izolacja szkodliwych dla VSRáHF]HVWZD MHGQRVWHN Z ]DNáDGDFK NDUQ\FK JG]LH SRGOHJDM, czyli powtórnemu wychowaniu, które ma ich przywróciü VSRáHF]HVWZX Charakteryzuje PHFKDQL]P\ *ycia 0-3 p. 1. Podstawowe pojêcia spo³eczne Poziom podstawowy 11

10 Poziom rozszerzony Dokonuje krytycznej DQDOL]\ PDWHULDáyZ (UyGáRZ\FK U]HF]\WDM IUDJPHQW.RQVW\WXFML 53 L Z\NRQDM SRGDQH QL*HM SROHFHnia. $UW 5]HF]SRVSROLWD 3ROVND VWZDU]D ZDUXQNL XSRZV]HFKQLDQLD L UyZQHJR GRVWSX do dóbr kultury, EGFHM (UyGáHP WR*VDPRFL QDURGX SROVNLHJR MHJR WUZDQLD L UR]ZRMX 5]HF]SRVSROLWD 3ROVND XG]LHOD SRPRF\ 3RODNRP ]DPLHV]NDá\P ]D JUDQLF Z ]DFKo- ZDQLX LFK ]ZL]NyZ ] QDURGRZ\P G]LHG]LFWZHP NXOWXUDOQ\P Art Rzeczpospolita Polska zapewnia obywateorp SROVNLP QDOH*F\P GR PQLHj- V]RFL QDURGRZ\FK L HWQLF]Q\FK ZROQRü ]DFKRZDQLD L UR]ZRMX ZáDVQHJR M]\ND ]a- FKRZDQLD RE\F]DMyZ L WUDG\FML RUD] UR]ZRMX ZáDVQHM NXOWXU\ 0QLHMV]RFL QDURGRZH i HWQLF]QH PDM SUDZR GR WZRU]HQLD ZáDVQ\FK LQVW\WXFML HGXNDF\Mnych, kulturalnych i LQVW\WXFML VáX*F\FK RFKURQLH WR*VDPRFL UHOLJLMQHM RUD] GR XF]HVWQLFWZD Z UR]VWU]\Ja- QLX VSUDZ GRW\F]F\FK LFK WR*VDPRFL NXOWXURZHM A) :\MDQLM SRMFLH PQLHMV]RFL QDURGRZHM B) :VND* Uy*QLFH Z NRQVW\WXF\MQ\FK RERZL]NDFK SDVWZD SROVNLHJR ZREHF QDURGX polvnlhjr L PQLHMV]RFL QDURGRZ\FK 0-7 p. C) Napisz, F]\ SROVND NRQVW\WXFMD SU]HVWU]HJD ]DVDG\ WROHUDQFML ZREHF PQLHMV]RFL Qarodowych i uzasadnij swoje zdanie Podstawowe pojêcia spo³eczne Poziom rozszerzony

11 13. =DSR]QDM VL ] ]DPLHV]F]RQ\PL QL*ej danymi statystycznymi i wykonaj polecenia. 3U]\URVWQDWXUDOQ\OXGQRFLSROVNLHM ZODWDFK 3RWUDIL RSLVDü L RFHQLü ssráhf]hvwzr SROVNLH dynamika przemian, modernizacja. Wykres 1 Tabela /LF]ED PLHV]NDFyZ tys tys tys tys. Urodzenia 433,1 tys. 378,3 tys. 368,2 tys. 353,8 tys. Zgony 386,1 tys. 368 tys. 363,2 tys. 359,5 tys. Przyrost naturalny 47 tys. 10,3 tys. 5 tys. -5,7 tys. 'UyGáR 0Dá\ 5RF]QLN 6WDW\VW\F]Q\ 2003 A) 1D SRGVWDZLH SRZ\*V]HJR Z\NUHVX L WDEHOL QDSLV] MDNLH ]PLDQ\ ]DFKRG]Lá\ Z demografii SROVNLHJR VSRáHF]HVWZD, XZ]JOGQLj ich tempo. B) 1D SRGVWDZLH WDEHOL RGSRZLHG] F]\ ]DREVHUZRZDQH ]PLDQ\ Z\QLNDM Z ZLNV]\P VWRSQLX ]H ]PLHQLDMFHM VL OLF]E\ ]JRQyZ F]\ WH* OLF]E\ XURG]LQ C) $QDOL]XMc dane o zmianach stanu poovnlhm OXGQRFL Z ODWDFK -2001, PR*QD Gostrzec dziwne zjawisko, SRUyZQXMF OLF]E OXGQRFL 3ROVNL ] SU]\URVWHP QDWXUDOQ\P w tym okresie. Napisz, MDN VSU]HF]QRü GRVWU]HJáH w podanych liczbach. Spróbuj Z\MDQLü SU]\F]\Q\ WHM SR]RUQHM QLHSUDZLGáRZRFL 0-5 p. 1. Podstawowe pojêcia spo³eczne Poziom rozszerzony 13

12 3RWUDIL RSLVDü L RFHQLü ssráhf]hvwzr SROVNLH dynamika przemian, modernizacja. 14. =DSR]QDM VL ] ]DPLHV]F]RQ\PL QL*HM GDQ\PL VWDW\VW\F]Q\PL L Z\NRQDM SROHFHQLD Tabela 2. /LF]ED OXGQRFL Procent kobiet 0LHV]NDF\ PLDVW w procentach /XGQRü QDNP tys. 51, tys. 52, tys. 51,4 52, tys. 51,2 61, tys. 51,5 61,8 122 'UyGáR Dane ze spisów powszechnych na podstawie Rocznika Statystycznego 2003 A) :\MDQLM SRMFLH VSLVX SRZV]HFKQHJR : RGSRZLHG]L XZ]JOGQLM, c]\p Uy*QL VL dane pofkrg]fh ]H VSLVX SRZV]HFKQHJR RG LQIRUPDFML R VWDQLH OXGQRFL SRGDZanych w Rocznikach Statystycznych na podstawie przeprowadzanego bilansu ludno- FL B) Na podstawie Tabeli 2 opisz GRVWU]H*RQH ]PLDQ\ OLF]E\ SROVNLHM OXGQRFL ZLGRF]QH tendencje, SUDZLGáRZRFL L QLHSUDZLGáRZRFL 7ZyM RSLV SRZLQLHQ XZ]JOGQLDü ZV]\VWNLH LQIRUPDFMH NWyUH PR*QD Z\F]\WDü ] 7DEHOL p. C) W\MDQLj, MDN PR*QD LQWHUSUHWRZDü LQIRUPDFMH R JVWRFL ]DOXGQLHQLD QD km 2 i zin- WHUSUHWXM LQIRUPDFMH GRW\F]FH WHM NZHVWLi podane w Tabeli 2. Przedstawia SURSR]\FM SODQRZDQLD G]LDáD ]PLHU]DMF\FK GR UR]ZL]DQLD SUREOHPyZ VSRáHF]Q\FK i politycznych p DSLV] UHSRUWD* R REMWRFL QLHSU]HNUDF]DMFHM 1 strony) dla lokalnego dziennika, opisxmf warunki, Z MDNLFK QDVWSXMH VRFMDOL]DFMD Twoja i TZRLFK UyZLHQLNyZ :VND* ZV]\VWNLH JUXS\ VSRáHF]QH (zarówno formalne, jak i nieformalne) L RFH LFK ZSá\Z QD VWRSLH XVSRáHF]QLHQLD TZRMHJR SRNROHQLD 3RVWDUDM VL SU]\ Wym SRGDü PR*OLZH ]DJUR*HQLD GOD ádgx VSRáHF]QHJR DOH UyZQLH* PHFKDQL]P\ NWyUH PRJ SRZVWU]\PDü GRVWU]H*RQH DQRPDOLH Podstawowe pojêcia spo³eczne Poziom rozszerzony