SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI W GIMNAZJUM NR 38 W ROKU SZKOLNYM 2015/2016 Spis treści I Wprowadzenie II Założenia programowe III Cele programu IV Sposoby realizacji V Ewaluacja i uwagi końcowe VI Załączniki Podstawa prawna: - rozporządzenie MENiS z dnia 31.01.2003 roku w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem. (Dz. U. z 2003 r. Nr 26, poz. 226), - ustawa z dnia 26.10.1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2014 r. poz. 382 brzmienie od 25.03.2014 r.), - ustawa z dnia 4.01.2013 roku o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2013 r. poz. 1563), - Rozporządzenie MEN z dn. 28.08.2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii - ustawa z dnia 6.04.1990 roku o Policji (Dz. U. z 2015 r. poz. 355 brzmienie od 14.08.2015 r. ), 1
I Wprowadzenie do szkolnego programu profilaktyki Zachowanie człowieka jest uwarunkowane ogromną liczbą czynników. Media i obserwacja życia codziennego pokazują, że zachowania aspołeczne narastają. Szkoły coraz częściej przypominają dysfunkcyjną rodzinę, w której nikt nikogo nie zna, nikt nikomu nie ufa i wszyscy ze wszystkimi walczą. Często jedynym pomysłem na rozwiązanie problemów jest eskalacja metod kontroli i nacisku, na przykład w szkołach zatrudnia się ochroniarzy. Chcemy uchronić naszą szkołę przed taką etykietką. Chcemy, żeby uczniowie i nauczyciele czuli się w niej bezpiecznie oraz identyfikowali się z nią. Szkolny program profilaktyki jest odpowiedzią na narastające potrzeby uczniów, rodziców i nauczycieli, a także uzupełnieniem programu wychowawczego o problematykę i działania o charakterze prewencyjnym. Zadaniem naszym jest wyposażenie uczniów w umiejętności interpersonalne, które nie pojawiają się instynktownie, lecz są wynikiem uczenia się, naśladowania i treningu społecznego. Najskuteczniej młody człowiek uczy się tego w bezpiecznym środowisku i to nie od innych dzieci, które również się uczą, ale od troskliwych dorosłych. Chcemy uczyć naszą młodzież umiejętności wytyczania granic, zachęcić do eksploracji i samodzielności, służyć oparciem w chwilach lęku i zwątpienia we własne siły, czuwać nad ich bezpieczeństwem oraz wyposażyć w niezbędną wiedzę dotyczącą współczesnych zagrożeń takich jak: uzależnienia, uleganie wpływom i psychomanipulacja, przemoc wobec innych i autoagresja, pułapki i niebezpieczeństwa zbyt wczesnej inicjacji seksualnej. Twierdzi się często, że okres dorastania zwany wiekiem adolescencji charakteryzuje się powtórzeniem pewnej fazy rozwoju z wcześniejszego etapu, tzw. fazy separacji indywidualizacji. W fazie tej (drugi, trzeci rok życia) dziecko oddziela się od matki i uczy się, że jest niezależną, odrębną istotą, ale też przekonuje się, że w wielu sytuacjach jest słabe i zależne, nie bez przyczyny jedna z podfaz tego okresu nosi nazwę: ponowne zbliżenie. Powtórka w okresie adolescencji odbywa się w znacznie trudniejszych okolicznościach, przeżywa się ją bowiem samemu i na własny rachunek. Młodzi ludzie już nie dzieci, a jeszcze nie dorośli przeżywają bardzo silne zjawisko zwane oscylatorem dorastania, czyli konflikt między potrzebą bezpieczeństwa, a pragnieniem samodzielności. Sprzeczność tych potrzeb rodzi nieustanny wewnętrzny konflikt i poczucie frustracji. Poszukiwanie tożsamości, własnej drogi w życiu może przejawiać się w skłonności do eksperymentowania na sobie i podejmowanie ryzykownych zachowań. Zadaniem szkoły jest minimalizowanie tego zjawiska i zapobieganie niebezpieczeństwom związanym z naturalnym skądinąd dążeniem do niezależności. Jak wiemy adolescent może osiągnąć bezpieczeństwo w dużej mierze w sferze 2
symbolicznej, a więc przez kontakt słowny, emocjonalny i duchowy, stąd ogromna rola szkoły w tworzeniu wystarczająco dobrych warunków do pełnego rozwoju. Innym, ważnym naszym zadaniem jest wspieranie i edukacja rodziców w ich trudnej roli. Chcemy zaproponować im różne formy pomocy i pracy nad podnoszeniem umiejętności bycia rodzicem i współżycia z dzieckiem w okresie dorastania. Dążymy do tego, by nasza szkoła była miejscem przyjaznym i otwartym, by uczeń, rodzic i nauczyciel czuli się w niej dobrze i bezpiecznie. II. Założenia programowe 1. Główne założenie programu to stworzenie systemu działań chroniących młodzież przed zakłóceniami w rozwoju oraz interwencyjnych, stosowanych w sytuacjach pojawiających się zagrożeń. 2. Powstanie programu jest poprzedzone następującymi działaniami: a) utworzenie zespołu ds. profilaktyki; Realizacją programu profilaktyki będą zajmować się wszyscy wychowawcy i nauczyciele, pedagog szkolny, pielęgniarka oraz specjaliści z różnych instytucji wspierających działalność szkoły, zaproszeni do pomocy w realizacji konkretnych zadań. Zespół do spraw profilaktyki tworzą: - pedagog szkolny, - wychowawcy klas; b) określenie podmiotu oddziaływań; Głównym podmiotem oddziaływań są uczniowie naszej szkoły. Program jest zorientowany na ucznia, uwzględnia jego potrzeby oraz specyfikę okresu rozwojowego przemiany związane z procesem dojrzewania, poszukiwaniem tożsamości, ćwiczeniem nowych ról i zainteresowaniem płcią przeciwną. Bardzo ważnym podmiotem oddziaływań profilaktycznych są rodzice. Można powiedzieć, że stanowią podmiot wspomagający profilaktykę w szkole. Rodzice współtworzą program poprzez wskazywanie najistotniejszych problemów oraz uczestniczą w nim, podnosząc swoje umiejętności rodzicielskie i wychowawcze, współpracując z kadrą szkoły w imię szeroko pojmowanego dobra dziecka. Wychowawcy i nauczyciele są realizatorami programu, ale także jego podmiotem. Stale podnoszą swoje kompetencje wychowawcze i interpersonalne poprzez uczestniczenie w szkoleniach i kursach oraz kontakt z najnowszą wiedzą z dziedziny psychoprofilaktyki. 3
c) identyfikacja potrzeb środowiska szkolnego. W celu zdiagnozowania środowiska szkolnego, określenia jego potrzeb i wytyczenia obszarów pracy profilaktycznej były lub będą przeprowadzone: - ankieta dla rodziców (zapotrzebowanie rodziców) - VI.2015 r. - warsztaty dla uczniów klas pierwszych diagnozujące potrzeby edukacyjne i rozwojowe IX - X.2015 r. - ankieta dla wychowawców VI IX.2015 r. - rozmowy z nauczycielami IX.2015 r. - rozmowy z pedagogami SP 125, SP 138, SP 143 IX - X.2015 r - obserwacje uczniów - rozmowy ze specjalistami III Cele programu Główne cele programu to: 1. Wspieranie osobowego rozwoju uczniów jako najważniejszego czynnika chroniącego przed podejmowaniem zachowań ryzykownych. 2. Minimalizacja oddziaływania czynników ryzyka. Cele szczegółowe: 1a Wzmacnianie więzi w rodzinie. 1b Kształtowanie pozytywnych relacji między uczniami. 1c Rozwijanie umiejętności komunikacyjnych uczniów (porozumiewanie się, asertywność, rozwiązywanie konfliktów). 1d Wzmacnianie poczucia wartości i kształtowanie adekwatnej samooceny uczniów. 1e Wdrażanie do poszanowania wartości i norm moralnych. 1 f Rozwijanie umiejętności i predyspozycji sportowych 2a Przeciwdziałanie agresji i innym ryzykownym zachowaniom (np. uzależnieniom). 2b Wspieranie ucznia w sytuacjach trudnych. 2c Propagowanie zdrowego stylu życia. 2 d Wskazywanie pozytywnych aspektów kultury fizycznej i sportu 4
IV Sposoby realizacji L. p. Blok tematyczny Tematyka program Cele operacyjne uczeń: Adresaci Realizator Raport z zajęć/ Ewaluacja 1. Uzależnienia - Profilaktyka uzależnienia od alkoholu Czy mam problem? 1. zna mechanizmy uzależnienia 2.zna szkodliwe następstwa Klasy II - III (II semestr - według - Straż Miejska Ankieta zażywania alkoholu potrzeb) 3. zna sposoby asertywnego zachowania się w sytuacjach konfliktowych 4. umie poradzić sobie w sytuacji nacisku grupy 5. zna miejsca pomocy dla osób uzależnionych 6. zna polski styl picia i wie jak się przed tym obronić 2. Przeciwdziałanie używaniu dopalaczy: - fakty i mity o legalnym odlocie - Co dorośli wiedzą o dopalaczach? 1. zna fazy uzależnienia 2. zna szkodliwe następstwa używania dopalaczy 3. umie określić korzyści zdrowotne, emocjonalne i osobiste płynące z nieużywania dopalaczy - Klasy I - III Zainteresowani rodzice - Nauczyciele - Fundacja Arka - Fundacja Innopolis - J. Gruszczyńska ŁCDNiKP - Prokuratura Apelacyjna 5
3.Program profilaktyki uzależnienia od nikotyny: - Program interwencyjny dot. Eksperymentowania z nikotyną 1.zna fazy uzależnienia 2.zna szkodliwe następstwa używania tytoniu 3.umie określić korzyści zdrowotne, emocjonalne i osobiste płynące z niepalenia 4.zna społeczny wymiar nikotynizmu w Polsce Klasy I - Miejski Ośrodek Profilaktyki Zdrowotnej - Kościół Adwentystów Rozmowy z uczniami i ich rodzicami 4. Profilaktyka antynarkotykowa: - prelekcje informacyjno - edukacyjne - diagnoza na podstawie ankiety 1. ma podstawową wiedzę o uzależnieniu 2. zna mechanizmy i fazy rozwoju uzależnienia 3. zna szkodliwe następstwa zażywania narkotyków - Klasy I - III (II semestr) - Rodzice - Nauczyciele - Fundacja Arka - Fundacja Innopolis Ankieta 5. Profilaktyka uzależnienia od komputera i Internetu 1.wie o negatywnym wpływie komputera na organizm 2. zna zagrożenia związane z Internetem Klasy I - III (I semestr według potrzeb) - Straż Miejska - SET - Edukabe Ankieta 6. Profilaktyka HIV/AIDS 1. posiada wiedzę nt. tej choroby 2. zna możliwości zarażenia się wirusem HIV 3. zna możliwości leczenia wspomagającego Klasy I - III (według programu nauczania) - Fundacja Arka - Biolog - WOS - Instytut Profilaktyki Zintegrowanej Ankieta, kartkówka 6
2. Zagrożenie przestępczością 3. Emocje, asertywność, tolerancja, komunikacja, współpraca w grupie, integracja, własna wartość 7. Kampania przeciwdziałania nadmiernemu korzystaniu z telefonu komórkowego Uwaga! Fonoholizm 1. Profilaktyka przestępczości Warto wiedzieć odpowiedzialność prawna nieletnich 1. Program Razem 1. zna zagrożenia wynikające z nadmiernego korzystania z telefonu 2. zna mechanizmy korzystania z telefonu 1. umie rozróżnić czyny niezgodne z prawem i czyny karalne 2. zna kategorie środków stosowanych przez Sąd, policję, Straż Miejską 1. umie współpracować w grupie 2. umie wyrażać swoje dodatnie i ujemne emocje 3. potrafi wczuć się w sytuacje innych 4. zna zespół klasowy Klasy I - III (według potrzeb) Klasy I, Klasy II - III (według potrzeb) Klasy I (IX/X.2015 r.) - Wychowawcy Test Fonoholizm w naszej szkole - Komenda Miejska - Kurator sądowy - Straż Miejska - Pedagog - Wychowawcy klas I Ankieta Karta wycieczki 2. Współpraca w grupie, integracja 1. zintegrowany z klasą 2. zna zasady funkcjonowania i współpracy w grupie Klasy: I b, I d, II a, Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna Wpis w dziennikach 3. Zajęcia diagnozujące potrzeby uczniów 1. wychowawca poznaje klasę, jej potrzeby i braki Klasy I (IX/X.2015 r.) Specjal. Poradnia Wspierania Rozwoju i Terapii Karta zgłoszenia 4. Myślę nie, mówię nie 5.Komunikacja interpersonalna 1.zna metody asertywnego wyrażania myśli i uczuć 1.zna zasady poprawnej komunikacji 2. zna bariery komunikacji Klasa I d Klasa I d (II semestr) J. Filipczak Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna Rozmowy z uczniami, obserwacja Obserwacja 7
6. Poczucie własnej wartości 1. zna swoje mocne strony Klasy I (II sem.) Specjaliści Lista obecności 4. Motywacja do nauki, techniki zapamiętywania 1.Motywowanie do nauki, działań 1.zna powody działań 2. umie bronić swoich decyzji Klasy I (II sem.) - Specjal. Poradnia Wspierania Rozwoju i Terapii, - Por. Psych. Ped. Lista obecności 2.Techniki zapamiętywania 1. zna techniki zapamiętywania, kojarzenia Klasy I, III b (I sem.) - Specjal. Poradnia Wspierania Rozwoju i Terapii, - Por. Psych. Ped. Lista obecności 5. Dojrzewanie, dorastanie 1.Edukacja seksualna 1.zna etapy dojrzewania 2. zna trudne momenty w okresie dojrzewania Klasy III (I sem.) Por. Psych. Ped. Lista obecności 2. Wpływ dojrzewania na zachowanie dzieci i młodzieży 1.doskonali umiejętności wychowawcze i rodzicielskie 2. zna etapy dojrzewania 3. zna trudne momenty w okresie dojrzewania Chętni rodzice Specjal. Poradnia Wspierania Rozwoju i Terapii Lista obecności 3.Profilaktyka ciąż 1.ponosi odpowiedzialność za swoją seksualność 2.zna seksualną sferę życia w kontekście jej uwarunkowań psychologicznych, emocjonalnych, społecznych i kulturowych Klasy II III - Instytut Profilaktyki Zintegrowanej 8
4.Wyznaczanie granic między dziewczynami, a chłopakami 1.umie wyznaczać innym granice w obrębie swojej osoby 2. umie powiedzieć nie Klasa I d Por. Psych. Ped. 5.Od dziewczyny do kobiety 1.zna etapy dojrzewania Klasy I dziewczyny Firma Johnson& Johnson 6.Dojrzewanie, dorastanie 1.zna etapy dojrzewania Klasy: II c, II d Por. Psych. Ped. 6. Przemoc i agresja, sytuacje stresowe: - program rządowy na rok 2014 2016 Bezpieczna i przyjazna szkoła - program Bezpieczna + na lata 2015-2018 1. Program Młodzi przeciw przemocy i inne programy, warsztaty 1.potrafi zapobiegać sytuacjom agresywnym w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym 2. zna alternatywne sposoby rozwiązywania sytuacji konfliktowych 3. poznaje pojęcie agresji przez odwołanie się do ich osobistych doświadczeń i obserwacji 4. zna szeroki wachlarz objawów agresywnego zachowania w tym autoagresji, agresji słownej i fizycznej 5. uwrażliwiony jest na inność innych osób 6. zna własne granice psychologiczne i cielesne Klasy I III, szczególnie klasy I c, I d (I/II semestr) Straż Miejska, inne instytucje Ankieta 9
2.Cyberprzemoc program profilaktyczny z zakresu bezpieczeństwa w sieci Edu Net 1.zna zagrożenia wynikające z używania Internetu 2.zna sposoby blokowania dostępu do swojego konta 3. zna sposoby zabezpieczania dowodów Klasy I III - Edukabe Wnioski z ankiet 3. Ankiety dotyczące agresji (do diagnozy problemu) 1. określa jak się czuje w swojej klasie i szkole, bezpiecznie, czy nie Klasy I -III (I i II semestr) Wychowawcy, pedagog Wpisy 4. Kibole, blokersi jak sobie radzić z ich agresją 1. zna zasady bezpieczeństwa 2. potrafi właściwie kibicować 3. zna definicje: fair play, rasizm, doping, korupcja 4. potrafi radzić sobie z agresorem Klasy I III (według potrzeb) Straż Miejska Bałuty 5. Praca z dzieckiem dysfunkcyjnym i zaniedbanym oraz jego rodzicami 5. Nieagresywne rozwiązywanie konfliktów 1. Dostosowanie wymagań programowych do obniżonych możliwości dziecka 2.Wyrównywanie szans u dziecka zaniedbanego 3. Zajęcia psychoedukacyjne (indywidualne, grupowe) 1.zna sposoby rozwiązywania trudnych sytuacji bez używania przemocy 1. realizuje materiał dostosowany do swoich intelektualnych możliwości 2. uzupełnia na miarę swoich możliwości braki w wiadomościach uczestnicząc w zajęciach wyrównawczych 3.poznaje swoje mocne Klasy I -III (I i II semestr) Wybrani uczniowie ze wszystkich klas Zainteresowani rodzice (cały rok) Fundacja Wychowawcy, nauczyciele uczący, pedagog, psycholog - Oceny w dzienniku lekcyjnym - Obserwacje wszystkich pracowników szkoły 10
6. Promocja zdrowia i higieny dotyczące poczucia własnej wartości, asertywności itp. 4. Pogadanki dla rodziców uczniów stwarzających problemy wychowawcze 5. Motywowanie do nauki warsztaty, pogadanki Propagowanie zdrowego stylu program Trzymaj formę : 1. właściwe odżywianie 2. aktywne spędzanie czasu wolnego 3. dbanie o higienę osobistą w okresie dojrzewania i otoczenia 4. dbanie o zdrową psychikę 5. poznanie przyczyn i skutków zaburzeń w przyjmowaniu pokarmów 6. poznanie psychologicznych uwarunkowań anoreksji i bulimii 7. prawidłowa postawa ciała i czynniki ją warunkujące 8. upowszechnianie wiedzy nt ochrony przed wirusami (profilaktyka grypy) oraz rotawirusami (pneumokoki) 9. profilaktyka raka piersi strony 4. umie obronić własne zdanie, nie obrażając innych 5. rodzic potrafi rozwiązywać problemy wychowawcze stwarzane przez dziecko 1. potrafi właściwie odżywiać się 2. zna podstawowe właściwości produktów 3. potrafi właściwie zaplanować wolny czas 4. aktywnie uprawia sport 5. zna zasady higieny osobistej 6. zna przyczyny i skutki anoreksji i bulimii 7. umie rozpoznać psychologiczne uwarunkowania anoreksji i bulimii 8.poznaje pozytywne strony aktywności fizycznej 9. posiada wiedzę nt higieny i zachowań zmniejszających ryzyko zakażenia wirusami 10. dziewczyna posiada wiedzę nt chorób związanych z płcią 10. aktualizacja kanałów Kl. I III (cały rok według potrzeb) - Wychowawcy nauczyciele biologii, chemii i w f, - Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej - Firma Johnson& Johnson - Rozmowy z uczniami, lekcje biologii i w-f, chemii - Wpisy w dziennikach - Ulotki, środki higieny 11
10. stany zapalne dróg rodnych u dziewcząt łączności szkoły z rodzicami w celu szybkiego ich powiadomienia w razie wystąpienia zagrożenia 11. prelekcje dla Rady Pedagogicznej i pogadanki dla uczniów 12. wyposażenie toalet w środki do mycia 13. wie jak hartować organizm 14. zna stare nawyki i nowe trendy w żywieniu 15. zna warunki zachowania zdrowia i systemy wspierające zdrowie 12
7. Zajęcia pozalekcyjne Zajęcia: 1. sportowe 2. artystyczne 3. przedmiotowe 4. wyrównawcze 5. inne 1. aktywizacja społeczna 2. rozbudzenie zainteresowań 3. wyrównywanie szans edukacyjnych 4. asertywność i tolerancja 5. wzrost poczucia własnej wartości 6. poprawa kondycji psychofizycznej 7. promocja zdrowego stylu życia i aktywności ruchowej 8. przeciwdziałanie przemocy i agresji Zainteresowani uczniowie (cały rok) Nauczyciele Wpisy w dziennikach 13