Szkoła Podstawowa nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Lidzbarku Warmińskim SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI na lata 2011 2016
SPIS TREŚCI 1. Podstawy prawne Szkolnego Programu Profilaktyki... 3 2. Założenia ogólne Programu... 4 3. Diagnoza środowiska szkolnego... 5 4. Obszary działań... 7 5. Cele Programu Profilaktyki... 8 6. Oddziaływania profilaktyczne... 10 7. Przewidywane efekty planowanych działań profilaktycznych... 13 8. Ocena skuteczności działań... 15 9. Literatura... 16 2
I. PODSTAWY PRAWNE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI 1. Konstytucja Rzeczpospolitej z dnia 2 kwietnia 1997 r. 2. Konwencja o prawach Dziecka z dnia 20 listopada 1989 r. 3. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. Nr 67 z póź. zmianami) 4. Rozporządzenie Ministra Edukacji narodowej i Sportu z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. 5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 lutego 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół. 6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych i innych publicznych poradni specjalistycznych oraz ramowego statutu tych poradni. 7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznych w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. nr 228, poz. 1487). 3
II. ZAŁOŻENIA OGÓLNE PROGRAMU Profilaktykę rozumiemy jako proces wspierający zdrowie psychiczne i fizyczne poprzez pomoc i towarzyszenie uczniowi w zdobywaniu wiedzy o tychże zagrożeniach oraz w nabywaniu umiejętności przeciwdziałania im. Jej celem jest zabezpieczenie człowieka, dziecka, ucznia, wychowanka przed wszelkimi zakłóceniami rozwoju. Dlatego też Dyrekcja i nauczyciele SP nr 1 w Lidzbarku Warmińskim podejmują działania mające na celu ochronę ucznia przed zagrożeniami i reagowanie na już zaistniałe. Program nasz obejmuje eliminowanie lub zmniejszanie czynników ryzyka, które wpływają na podejmowanie przez dzieci i młodzież zachowań niezgodnych z ogólnie przyjętymi normami społecznymi oraz wzmacnianie czynników chroniących przed takimi zachowaniami. Profilaktyka szkolna polega na promowaniu zdrowego stylu życia, rozwijaniu umiejętności radzenia sobie w sytuacjach problemowych, wspomaganiu uczniów w dokonywaniu właściwych wyborów oraz eliminowaniu zachowań agresywnych. W SPP przedstawiono także działania mające na celu zapobieganie takim zachowaniom jak: niski poziom kultury osobistej i języka, brak motywacji do nauki, brak samodzielności. Celem programu jest profilaktyka rozumiana jako działanie zapobiegające niepożądanym zjawiskom w rozwoju i zachowaniu. Jest on ściśle związany z wizją naszej szkoły, ze Szkolnym Programem Wychowawczym, z działaniami w zakresie promocji zdrowia, z Programami Nauczania i Oceniania. Został on również dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz środowiska lokalnego. Realizatorami programu są wszyscy wychowawcy klas, nauczyciele, pedagog szkolny, zaproszeni profilaktycy, specjaliści, pielęgniarka szkolna, dyrekcja. Działania realizowane w ramach SPP dotyczą także innych osób odpowiedzialnych za dzieci i młodzież tj. rodziców, opiekunów i placówki współpracujące ze szkołą. Programy profilaktyczne przed wprowadzeniem uzyskują akceptację Rady Pedagogicznej, Rady Rodziców, Samorządu Uczniowskiego. Szkolny Program Profilaktyki jest dokumentem otwartym i może podlegać modyfikacjom. 4
III. DIAGNOZA ŚRODOWISKA SZKOLNEGO Podejmowanie zachowań ryzykownych przez dzieci i młodzież związane jest z występowaniem szeregu czynników zewnętrznych i wewnętrznych, których interakcje mogą sprzyjać powstawaniu zachowań problemowych, bądź je hamować. Zadaniem działań profilaktycznych podejmowanych w naszej szkole jest eliminacja lub redukcja czynników ryzyka przy jednoczesnym wzmacnianiu czynników chroniących. Czynniki ryzyka to cechy, sytuacje, warunki sprzyjające powstawaniu zachowań ryzykownych. Czynniki chroniące to cechy, sytuacje, warunki zwiększające odporność na działanie czynników ryzyka. W naszej szkole wyodrębniono następujące czynniki: Czynniki ryzyka wpływające na podejmowanie niewłaściwych zachowań: Słaba więź z rodziną, szkołą. Podejmowanie przez rodziców pracy za granicą. Bezrobocie lub niskie zarobki rodziców. Rozbite lub niewydolne wychowawczo rodziny. Niepowodzenia szkolne. Modelowanie i aprobata zachowań destrukcyjnych u rówieśników i dorosłych. Poczucie osamotnienia. Brak wiedzy o zagrożeniach oraz umiejętności radzenia sobie z nimi. Deficyty rozwojowe. Czynniki chroniące przed zachowaniami destrukcyjnymi: Prawidłowe relacje rodzinne, silna więź z rodzicami. Zainteresowanie nauką i własnym rozwojem. Odkrywanie mocnych stron. Rozbudzanie zainteresowań. Pozytywne więzi ze szkołą. Pozytywny wpływ grupy rówieśniczej. 5
Na podstawie obserwacji i po przeprowadzeniu analizy środowiska szkolnego zauważono, że najczęściej występujące w szkole problemy to: brak dyscypliny, drobne bójki, zaczepki słowne i przezywanie, nieumiejętność polubownego rozwiązywania konfliktów, zaburzenia komunikacji w relacji uczeń uczeń, uczeń osoba dorosła, niska kultura języka, brak motywacji do nauki, zmniejszające się zainteresowanie rodziców funkcjonowaniem dzieci w szkole, brak pomocy z ich strony, niewystarczająca wiedza na temat uzależnień i zagrożeń (używki, komputer, telefon komórkowy itp.) złe nawyki żywieniowe. 6
IV. OBSZARY DZIAŁAŃ Działania profilaktyczne będą obejmowały cztery obszary: 1. Ogólnowychowawczy 2. Uzależnienia 3. Zdrowie 4. Bezpieczeństwo Działania w poszczególnych obszarach będą realizowane w ramach: godzin wychowawczych nauczania przedmiotowego kół przedmiotowych zajęć pozalekcyjnych zajęć świetlicowych spotkań z rodzicami rad pedagogicznych wycieczek szkolnych wyjść poza teren szkoły 7
V. CELE PROGRAMU PROFILAKTYKI Cel ogólny: Kształtowanie postaw i zachowań społecznie pożądanych poprzez zintegrowane działania nauczycieli, uczniów i rodziców. Cele jakie chcemy osiągnąć to: 1. Tworzenie bezpiecznego i przyjaznego klimatu w szkole: reagowanie na pojawiające się zagrożenia, przekazywanie uczniom i rodzicom informacji na temat zagrożeń, ich skutków i sposobów radzenia sobie z nimi, ograniczanie zachowań agresywnych i przemocy. 2. Rozwijanie psychospołecznych umiejętności życiowych uczniów umożliwiających radzenie sobie z problemami życia codziennego i samorealizacją: integracja zespołów klasowych np. pomoc koleżeńska, współpraca, nauka i ćwiczenie zachowań asertywnych, pomoc w kształtowaniu zdolności samokontroli, zdobycie wiedzy i umiejętności z zakresu komunikacji interpersonalnej, ćwiczenie umiejętności radzenia sobie z własną i cudzą agresją. 3. Modelowanie pozytywnych wzorców zachowań. 4. Kształtowanie w uczniach poczucia własnej wartości oraz motywowanie do podejmowania różnych form aktywności zaspokajających potrzeby psychiczne, emocjonalne, społeczne i duchowe. 5. Propagowanie zdrowego stylu życia. 6. Wzrost kompetencji nauczycieli i rodziców w zakresie działań profilaktycznych. 7. Kontynuacja pomocy dzieciom znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i życiowej. 8. Współpraca z rodzicami w procesie wychowania. 8
Cele będą realizowane poprzez: 1. Udział w ogólnopolskich akcjach, kampaniach i programach profilaktycznych. 2. Organizację zajęć alternatywnych. 3. Współpracę z instytucjami wspomagającymi działania wychowawcze i profilaktyczne szkoły. 9
VI. ODDZIAŁYWANIA PROFILAKTYCZNE Niniejszy program skierowany jest do: uczniów, nauczycieli i rodziców. Praca profilaktyczna została zaplanowana na trzech związanych ze sobą poziomach: 1. Profilaktyka wśród dzieci i dla dzieci. 2. Profilaktyka wśród nauczycieli. 3. Profilaktyka wśród rodziców. RADA PEDAGOGICZNA Określa zadania w zakresie profilaktyki. Określa zapotrzebowanie na realizację programów profilaktycznych. Dokonuje analizy działalności profilaktycznej. NAUCZYCIELE Współpracują w realizacji zadań profilaktycznych. Opracowują wskaźniki, formy realizacji i narzędzia do przeprowadzenia programu profilaktycznego. Wykonują zalecenia zawarte w orzeczeniach wydanych przez PPP. Podnoszą kwalifikacje i zdobywają nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych. WYCHOWAWCA KLASY Analizuje efekty diagnozy, planuje działania profilaktyczne i sposób ich realizacji. Dba o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ucznia w klasie. Precyzuje czynniki ryzyka i chroniące dla zdiagnozowanych zachowań ryzykownych. Prowadzi na bieżąco rejestr działań profilaktycznych np. rozmów z rodzicami i jej efektów, rozmów z uczniami (ustalenie metody działań), konsultacji z psychologiem, pedagogiem i innymi specjalistami, informacji o zachowaniach problemowych, przeprowadzanych w klasie zajęć i programów profilaktycznych, zastosowanych form indywidualnej pomocy uczniom. 10
PEDAGOG SZKOLNY Analizuje dokumentację dotyczącą planowania i przebiegu działań profilaktycznych realizowanych przez wychowawców klas. Prowadzi diagnozę i organizuje pomoc uczniom z trudnościami w nauce i wychowawczymi. Konsultuje trudności pojawiające się w kontaktach nauczyciel - uczeń rodzic i udziela pomocy stronom w celu rozwiązywania problemów. Prowadzi warsztaty dla uczniów obejmujące takie zagadnienia jak: radzenie sobie ze stresem, trudnymi emocjami; przeciwdziałanie uzależnieniom; radzenie sobie z presją rówieśniczą; radzenie sobie z agresją własną i cudzą. Rozpoznaje warunki życia i nauki uczniów przejawiających trudności w realizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego, wspiera wychowawców i nauczycieli w pracy z uczniem sprawiającym trudności szkolne. Współpracuje z instytucjami: Poradnią Psychologiczno Pedagogiczną, Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej, Gminnym Ośrodkiem pomocy Społecznej, Miejską Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Powiatową Komendą Policji, Sądem. Rejestruje sygnały od nauczycieli, rodziców, osób ze środowiska o pojawieniu się nowych zachowań ryzykownych bądź nasileniu dotychczasowych. DYREKTOR Diagnozuje oczekiwania uczniów i rodziców w zakresie profilaktyki. Monitoruje realizację działań profilaktycznych. Współpracuje z instytucjami wspomagającymi działania profilaktyczne w szkole. Organizuje przedsięwzięcia w zakresie edukacji zdrowotnej, profilaktyki zagrożeń i uzależnień. 11
PIELĘGNIARKA SZKOLNA Organizuje i prowadzi: badania przesiewowe; profilaktykę próchnicy zębów, wad postawy, wad słuchu i wzroku; pogadanki z uczniami i rodzicami, pokazy, filmy, porady ambulatoryjne. Realizuje również programy prozdrowotne. RADA RODZICÓW Opiniuje Szkolny Program Profilaktyki. Współpracuje z Dyrekcją, Radą Pedagogiczną, Samorządem Uczniowskim w zakresie działań profilaktycznych. RODZICE Współpracują z wychowawcami, nauczycielami, pedagogiem szkolnym w zakresie podejmowanych działań profilaktycznych. Korzystają z pomocy i wsparcia dyrekcji, pedagoga, nauczycieli oraz pielęgniarki w zakresie profilaktyki. Opiniują działania szkoły w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa ich dzieciom przez szkołę. 12
VII. PRZEWIDYWANE EFEKTY PLANOWANYCH DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH W wyniku działań profilaktycznych prowadzonych przez szkołę: UCZNIOWIE: Będą czuli się bezpiecznie w szkole. Będą mieli większą świadomość występujących zagrożeń i sposobów zapobiegania im. Będą posiadali umiejętność radzenia sobie w sytuacji przemocy, stresu i zagrożenia. Będą starali się opanować negatywne emocje. Wzmocnią poczucie własnej wartości i zdobędą umiejętność dokonania samooceny. Będą znali konsekwencje zdrowotne i społeczne palenia tytoniu, picia alkoholu, zażywania substancji psychoaktywnych. Będą świadomie korzystać z Internetu, telewizji i telefonu komórkowego. Wypracują umiejętność organizacji czasu wolnego. Poprawią kulturę bycia i porozumiewania się z drugim człowiekiem. Zmniejszy się wskaźnik występowania zachowań niepożądanych. Wzrośnie poziom świadomości korzyści płynących ze zdrowego stylu życia. UCZNIOWIE/NAUCZYCIELE Podwyższą swoje kompetencje wychowawcze i profilaktyczne. Zwiększy się efektywności pełnionych dyżurów podczas przerw. RODZICE: Usystematyzują swoją wiedzę na temat uzależnień, mechanizmów powstawania agresji i przemocy. 13
Wzrośnie świadomość zagrożeń występujących w wyniku nieracjonalnego wykorzystania wolnego czasu przez dzieci, braku kontroli rodzicielskiej i nawiązywania przez dzieci nieprawidłowych relacji rówieśniczych. Poznają korzyści z higienicznego trybu życia. Korzystają ze wsparcia instytucji specjalistycznych. Chętnie współpracują ze Szkołą. 14
VIII. OCENA SKUTECZNOŚCI DZIAŁAŃ Analiza skuteczności podjętych działań będzie polegać na ich bieżącym monitorowaniu. Podsumowanie efektów realizacji programu dokonywane będzie podczas posiedzenia Rady Pedagogicznej na zakończenie roku szkolnego. Program Profilaktyczny w razie potrzeb może być modyfikowany. 15
IX. LITERATURA Dudziak U., Wychowanie w klasie szkolnej, Warszawa 2002. Chomczyńska -Miliszkiewicz M., Pankowska D., Polubić szkołę, Paziowie B.G., Szkolny program profilaktyki, Kraków 2002 Kosińska E., Zasady konstruowania szkolnego programu profilaktyki, Kraków 2002 Siudem L, Szkolne programy profilaktyczne, Lublin 2007 Sadowska E., Lekcje wychowawcze kl. I, II, III, Warszawa 2000 Faber A.,MacKenzie J., Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły, Wydawnictwo Media Rodzina, 2008 Program Profilaktyki przyjęto do realizacji uchwałą Rady Rodziców i Rady Pedagogicznej po zasięgnięciu opinii Samorządu Uczniowskiego w dniu 15.09.2011 r. 16