PRACE NAUKOWE AKADEMII EKONOMICZNEJ WE WROCŁAWIU Nr 644 Gospodarka lokala Założeia a rzeczywisość 1992 Marek Obr~balski, Marek Walesiak Akademia Ekoomicza we Wrocławiu O PEWNEJ METODZIE WYBORU WYKONAWCY INWESTYCJI W GMINIE Zarówo człokowie zarządów gmi, jak i radi zwracają iejedokroie uwagę a koieczość szybkiego uregulow~ia bardzo ewralgiczej kwesii, a miaowicie procedury zlecaia wszelkiego rodzaju robó budowlaych realizowaych ze środków budżeu gmiy. Określeie ie budzących zasrzeżeń zasad i rybu przeprowadzaia przeargów jes z pewością zadaiem rudym, ale iezwykle ważym ze społeczego i ekoomiczego puku widzeia. Orgay koroli pańswowej wykazują jedozaczie, że obecy sysem zlecaia robó budowlaych fiasowaych ze środków publiczych saowi iemały obszar do adużyć i marorawswa środków budżeowych. Zae są awe przykłady zaskarżaia do sądów procedury wyboru wykoawców iwesycji budowlaych w gmiach przez przedsiębiorców, kórzy czują się pokrzywdzei przez samorząd rybem wyboru ofery. W krajach zachodioeuropejskich isieje obowiązek przeprowadzaia przeargów a roboy fiasowae ze środków publiczych. W Polsce zaś obowiązujące adal Zarządzeie Miisra Budowicwa, Gospodarki Przesrzeej i Komualej z 25.03. 1986 r. w sprawie zasad i rybu przeprowadzaia przeargów a wykoaie iwesycji, robó i remoów budowlaych (MP 1986 r 11, poz. 72) ma wiele iedociągięć, brak w im p.: - powszechego obowiązku przeprowadzaia przeargu, - kryeriów wyboru ofery, 99
- obowiązku udowodieia wiarygodości ekoomiczej i echiczej ze sroy wykoawcy, - sprecyzowaego i jedoliego kaalogu dokumeów wymagaych do przeprowadzeia przeargu, w ym zasad opracowywaia koszorysów. Przepisy egoż zarządzeia ie przysają już do obecego sysemu gospodarczego, dlaego moża je sosować wyłączie posiłkowo. To zarządzeie ie akłada a gmiy obowiązku prawego przeprowadzaia przeargów a roboy budowlae, a więc ie może być mowy o aruszeiu prawa, jeżeli gmia ie dososowała się do przyjęych am procedur posępowaia przy przeargach. Z kolei usawa - prawo budżeowe z 5.01.1991 r. (OzU r 4, poz. 18) w ar. 42 us. l swierdza, że dokoywaie wydaków budżeowych powio asępować w sposób celowy i oszczędy. Ierpreacja zaem ego przepisu skłaia do przyjęcia ezy, że służyć emu będzie m.i. wybór ajkorzysiejszej ofery, opary a odpowiedich kryeriach fiasowych. Na wykoawcach budżeów gmi ciąży bowiem obowiązek dołożeia szczególej saraości przy wydawaiu środków publiczych. Powii oi więc podejmować opymale decyzje w ym zakresie. Poieważ akualy sa prawy swarza wiele iejasości, a brak owych przepisów urudia posługiwaie się obiekywymi kryeriami przy wyborze ofery w drodze przeargu, zapropoujemy meodę ocey ofer oparą a kryeriach fiasowych. Z uwagi a o, że iwesycje fiasowae ze środków publiczych w gmiach są z aury rzeczy iedochodowe (o profi) o przy oceie projeków muszą być brae pod uwagę ich koszy. Projeky iwesycyje mogą się różić: a) wielkością koszów (zaem różice między projekami doyczą skali koszów), b) przewidywaą długością okresu realizacji iwesycji, c) rozkładem w czasie plaowaych akładów fiasowych (jede z projeków zakładać może większe wydaki w począkowym sadium realizacji iwesycji, iy zaś, przykładowo, w sadium końcowym). Władze gmiy wobec poecjalych wykoawców iwesycji mogą wyzaczyć przy ym pewe waruki wsępe, a miaowicie: 100
- krańcowy ermi ukończeia iwesycji, - górą graicę ogólego koszu iwesycji. Załóżmy zaem, źe władze lokale zamierzają zrealizować pewą iwesycję i do ogłoszoego przeargu zgłosiło się rzech poecjalych wykoawców. Ofere pierwszy (A) zapropoował, może wykoać e roboy w ciągu 5 okresów za 94 mld zł, drugi (B) zadeklarował ich wykoaie w ym samym okresie za 100 mld zł, rzeci zaś.(c) za ę samą kwoę, co ofere B, ale w krószym ermiie. Rozkład plaowaych koszów w poszczególych okresach dla projeków A, B i C przedsawia ab. 1. Kogo wybrać? Czy moża podjąć już odpowiedią decyzję? że plaowaych koszów w poszczególych okresach Rozkład Tabela l Okres Oczekiwae koszy projek A projek B projek c o l 2 3 4 5 I - 50 - - 6-16 - 2-16 - 94-100 30 - lo - - 100 Isoe zaczeie przy wyborze daej ofery mają czyiki wymieioe wcześiej ie ylko w pukach a, b i c, ale rówież kosz kapiału. Kryerium ocey, kóre uwzględia przy oceie projeków wszyskie e czyiki, jes bieżąca warość przyszłych koszów (prese value of fuure coss). Obliczeie bieżącej warości przyszłych koszów projeków iwesycyjych wiąże się z usaleiem koszu kapiału, będącego źródłem fiasowaia daej iwesycji. Kosz kapiału zależy przy ym od: srukury zaagażowaych środków fiasowych (źródłami fiasowaia ych iwesycji mogą być środki włase uzupełioe 101
o kredyy bakowe i dochody z emisji celowych obligacji muicypalych), oraz od - koszu pozyskaia poszczególych jego składików. Sredi kosz kapiału, kóry będzie podsawą dyskoowaia a okres bieżący zakładaych przez ofereów koszów, oblicza się jako średią ważoą koszów pozyskaia poszczególych jego składików (wagami są zaem udziały ych składików w ogólej wielkości środków fiasowych przezaczoych a iwesycję). Jeśli założymy, że srukura zaagażowaego w iwesycję kapiału i kosz jego pozyskaia będą iezmiee w czasie, o sopa dyskoowa (średi kosz kapiału} rówież będzie sała dla każdego okresu. Bieżącą warość przyszłych koszów wyzacza się wedy ze wzoru [l, s. 190]: PV PMT 0 + (l} =O (l + k} (l + k) = l Sosując ę formułę przy k = 0,08 (średi kosz kapiału} możemy określić bieżącą warość przyszłych koszów każdego z rzech przyjęych przykładowo projeków iwesycyjych: PVA = -86,697 mld zł; PV 8 = -83,883 mld zł; PVC = -88,892 mld zł. Ofera przedsiębiorcy B jes zaem miej koszowa iż ofery A i C dla władz lokalych, więc ależy ją wybrać. Urzymaie założeia o sałej sopie dyskoowej (średi kosz kapiału jes iezmiey w czasie) jes rude do spełieia, zwłaszcza wedy, gdy gospodarka jes iesabila. W akiej syuacji ależy zmodyfikować formułę (l) ak, aby uwzględiała zmieość sopy dyskoowej (średiego koszu kapiału) [ 2] : w czasie. Formula ocey ofer przybierze wówczas posać PVv PMT 0 + (2} =O (l + k) = l (l + k) =O =l 102
Poddajmy zaem aalizie e rzy ofery przy założeiu, k 0 = o; k 1 = o,45; Po podsawieiu do V PVA = -73,314 mld zł; k 2 = o,3o; k 3 = o,15; k 4 = o,15; k 5 wzoru (2} orzymujemy wyiki: PVV = -67,641 mld zł. c V PVB = -59,156 że: = 0,10. mld zł; Projek B okazał się rówież i ym razem miej koszowy dla władz lokalych. Przykłady e zawsze pozorie "ańsza" lub o ofera jes bardziej opłacala. zwracają uwagę a o, że ie krószym okresie realizacji ieraura [l] Brigham E.F., Gapeski.C.: Fiacial Maageme: ad Pracice. Chicago: Dryde 1991. Theory [2] Walesiak M.: Zagadieie dyskoowaia przy zmieej sopie v czasie. Prace Naukowe Akademii Ekoomiczej we Wrocławiu (w druku).