INFORMATYKA W TURYSTYCE I REKREACJI

Transkrypt

1 INFORMATYKA W TURYSTYCE I REKREACJI Harmoogram zajęć wykłady Wykorzysaie programu Excel do obliczaia amoryzacji mająku oraz wykoywaia aaliz opłacalości dla plaowaych iwesycji i kredyów przedsiębiorswa urysyczego Wykorzysaie arzędzi programu Excel do aaliz saysyczych zagadień związaych z obsługą ruchu urysyczego i markeigiem Projekowaie relacyjych baz daych o klieach i produkach urysyczych, wprowadzaie daych do bazy daych (formularze) Wyszukiwaie daych zajdujących się w bazie (kweredy), worzeie raporów prezeujących dae zaware w bazie daych Ogóla charakerysyka sysemu AMADEUS, podsawy użykowaia sysemu, sysemy pomocy dla użykowika Rezerwacje loicze w sysemie AMADEUS Rezerwacje hoelowe i samochodowe w sysemie AMADEUS Sprawdzia pisemy Wpis zaliczeia wykładu. Prowadzący: dr iż. Jerzy Berdychowski LITERATURA: Berdychowski J. Iformayka w Turysyce i Rekreacji, Druk Tur, Warszawa 2006 Carlberg C. Microsof Excel 2007 PL. Aalizy bizesowe, Wyd. III, HELION, Gliwice 2009 Kigh G. Excel Aaliza daych bizesowych, HELION, Gliwice 2006 Kowalski P. Podsawowe zagadieia baz daych i procesów przewarzaia, MIKOM, Warszawa, 2005 Medrala D., Szeliga M., Access 2003PL. Ćwiczeia prakycze. Wydaie drugie, HELION, Gliwice 2006 Pomykalska B., Pomykalski P. Aaliza fiasowa przedsiębiorswa, PWN, Warszawa 2007

2 Ia forma zaliczeia części maeriału wykładu doyczącej wykorzysaia programu Excel do wspomagaia zarządzaia przedsiębiorswem urysyczym. Sudeci mogą zasać zwoliei a sprawdziaie końcowym z części fiasowo-excelowej, jeżeli ukończą i dosarczą prowadzącemu wykład ceryfika ukończoego kursu e- learigowego p. Kredy i Ty, kóry udosępia bezpłaie Bak Polski w poralu NBPoral.pl, ajpóźiej do dia Po ukończeiu kursu czas oczekiwaia a orzymaie ceryfikau wyosi ok. miesiąca. W celu uzyskaia dosępu do wymieioego kursu ależy za pomocą przeglądarki iereowej przejść a sroę główą: hp:// a asępie po wybraiu w meu pioowym (z lewej sroy) liku e-learig wejść do działu kursów, i w aszym przypadku rzeba przejść do sroy: hp:// i wybrać odpowiedi kurs. Rówoważym kursem doyczącym ej części maeriału może być akże kurs zayułoway Grosz do grosza, czyli jak iwesować dosępy w ym samym poralu. Końcowa ocea z wykładu może zosać podwyższoa o pół sopia lub sopień, jeśli sude samodzielie skosruuje akieę iereową i prześle do iej lik prowadzącemu wykład. Isrukcja worzeia akiey zosaie umieszczoa a kocie poczowym dla grup wykładowych. Iformacje o wyikach kursu lub skosruowaej akiecie muszą zosać przekazae prowadzącemu wykład ajpóźiej do Wyiki ukończeia kursu oceiae są w zależości od uzyskaego końcowego proceu ukończeia kursu według abeli podaej a asęoej sroie. Wyiki sprawdziau pisemego oceiae są według abeli podaej a asępej sroie. W przypadku ukończeia kursu ocea z wykładu jes średią arymeyczą oce ze sprawdziau i kursu. Pukacja i ocea esu Ilość puków Ocea ds ds ds db db bdb Proce ukończeia i ocea kursu Proce ukończeia Ocea kursu , ,5 > 91 5

3 Obliczaie odpisów amoryzacyjych (amoryzacji) Jeżeli przedsiębiorswo abywa środek rwały a przykład owy budyek, auokar czy sysem kompuerowy, o ie jes koiecze uwzględieie go w księgach fiasowych. Środki pieięże a dobra gospodarcze, kórych przewidyway czas użykowaia przekracza pewie okres czasu przyjęy dla rozliczeń (okres rozrachukowy lub cykl produkcyjy), ie mogą być (w czasie dokoywaia zakupu) przyjmowae w pełi jako koszy, lecz są wprowadzae do bilasu. Środki e azywae są środkami rwałymi. Warość środka rwałego przyczyia się do warości przedsiębiorswa wykazaej w zesawieiu bilasowym. Poado jes prawdopodobe, że abyy środek rwały umożliwi wyworzeie dodakowego przychodu przez pewie okres czasu i koiecze będzie powiązaie koszu środka rwałego z wpływami, jakie uzyskao dzięki jego wykorzysaiu. Precyzyja ocea warości środków rwałych może mieć waże zaczeie dla aalizy warości i reowości przedsiębiorswa Eksploaacja środków rwałych powoduje ich zużycie fizycze i ekoomicze. Mierikiem ego zużycia jes amoryzacja. Amoryzacja może być rozumiaa jako: miara zmiejszeia warości eksploaowaych środków rwałych; część koszów własych wyikająca z wykorzysywaia środków rwałych; isrume umożliwiający gromadzeie fuduszu, kóry jes wykorzysyway a fiasowaie odwarzaia środków rwałych. Amoryzacja powia umożliwić przedsiębiorcy odworzeie wykorzysywaych środków rwałych. Nie jes oa wydakiem pieiężym, saowi proces gromadzeia środków, kóry moża ierpreować jako powiązaie akładów a abycie środka rwałego z efekami fiasowymi, jakie geeruje. Sawki amoryzacyje powiy akże swarzać możliwości adapacji firmy do zmieiających się waruków rykowych Amoryzacja, zgodie z zasadą księgowaia wpływów w chwili ich uzyskaia i koszów w chwili ich fakyczego pooszeia, wpływa a czasowy rozkład odoowywaia zysków przedsiębiorswa przez powiązaie odpowiedich przychodów i koszów. Jes o meoda, dzięki kórej firma może rozłożyć kosz środka rwałego a cały przewidyway czas jego użykowaia. Amoryzacja środka polega a przypisaiu kwo wydakowaych w przeszłości (a zakup środka) do przyszłych cyklów rozliczeiowych i umożliwia powiązaie koszów środków rwałych i odpowiadających im wpływów. Odpisy amoryzacyje saowiące okresowe kwoy sawek amoryzacyjych środków rwałych saowią oddzielą grupę koszów sałych przedsiębiorswa. Do określeia okresowej (ajczęściej roczej) amoryzacji środka rwałego koiecze jes określeie asępujących paramerów: przewidywaego czasu użykowaia środka rwałego (okresu eksploaacji, czasu życia), koszu zakupu środka rwałego (warości począkowej środka), zakładaej warości możliwej do odzyskaia (warości końcowej środka rwałego, odzysku), meody obliczaia amoryzacji. W lieraurze wymieiae są ajczęściej asępujące meody amoryzacji:

4 meody czasowe, powiązae z czasem eksploaacji środka rwałego, meody aurale, wiążące wysokości kwo odpisów z iesywością eksploaacji środka rwałego, meody mieszae, łączące kryeria czasowe i aurale, meody umowe, uwzględiające róże kryeria p. zysku czy koszów. Meoda proporcjoala (liiowa) wymaga aliczaia jedakowych odpisów amoryzacyjych w całym okresie eksploaacji środka rwałego. Sopa amoryzacji w meodzie liiowej jes rówa: 1 a =. Jeżeli warość końcowa środka wyosi zero, o w każdym roku (okresie) eksploaacji środka rwałego odpis amoryzacyjy saowi sałą część warości począkowej środka. W ym przypadku kwoę roczego (okresowego) odpisu amoryzacyjego obliczamy za pomocą asępującego wyrażeia: A = W a. Dla środka rwałego eksploaowaego przez okres -la, kórego warość począkowa (kosz zakupu) wyosi W0 i warość końcowa (odzysk) wyosi W kwoę roczego odpisu amoryzacyjego obliczamy za pomocą asępującego wyrażeia: 0 A = ( W0 W ) a Meoda akuariala. Sopa amoryzacji uwzględia czas eksploaacji środka i sopę proceową. Sopa akuariala umożliwia zgromadzeie fuduszu amoryzacyjego dokładie rówego warości odworzeia (ceie zakupu ideyczego owego środka rwałego). Jeżeli warość odworzeia środka wyosi R, o obliczeie odpisu amoryzacyjego będzie ozaczało rozłożeie warości środka a srumień o profilu prosym wsecz". Odpis akuarialy wyiesie: p A = R (1+ p) 1 W przypadku sałych ce warość odworzeia jes rówa warości począkowej środka rwałego, zaem R= W0, czyli akuarialy odpis amoryzacyjy: p A = W0 (1+ p) 1 Sopa akuariala jes miejsza od liiowej. Opisywaa meoda zakłada iwesowaie odpisów amoryzacyjych według sopy proceowej p a czas ie dłuższy, iż okresów obliczeiowych. Wadą ej meody jes o, że zgromadzoy fudusz ie może być źródłem uowocześiaia środka rwałego. Meody degresywe wymagają dokoywaia coraz iższych odpisów w kolejych laach eksploaacji środka rwałego. Pozwala o a szybsze zamoryzowaie mająku rwałego w pierwszych laach eksploaacji. W porówaiu do iych, meody degresywe saowią przyspieszoy sposób gromadzeia fuduszu amoryzacyjego. Zapewiają w związku z ym poecjalą możliwość zaczie szybszej odowy środków rwałych. Wśród meod degresywych zae są asępujące: meoda rówomierie malejącego salda;

5 meoda podwójie malejącego salda; meoda sumy liczb (ie jes akcepowaa przez polskie urzędy skarbowe od 2000 roku). Meoda rówomierie malejącego salda wymaga aliczaia odpisów jako sałej części bieżącej (księgowej) warości środka rwałego. Sała sopa amoryzacji zasosowaa do zmiejszającej się warości mająku daje w efekcie malejące kwoy kolejych odpisów. Z założeia meody wyika, że po zakończeiu eksploaacji powia pozosać jakaś (róża od zera) warość końcowa środka rwałego. Sopa amoryzacji dla meody rówomierie malejącego salda może być obliczoa według asępującej formuły: a = 1 Suma odpisów amoryzacyjych (fudusz amoryzacji) w roku - ym wyiesie: = 1 A W W 0 [ 1 (1 ] = W W0 = W0 W 0(1 a) = W 0 a) Meoda podwójie malejącego salda zakłada zwiększoe empo spadku odpisów w porówaiu do meody rówomierie malejącego salda. Jako uzupełieie powyżej przedsawioej meody dodaje się pewe wskaźiki, kóre określają szybkość zmiejszaia się podsawy aliczaia odpisu. W meodzie podwójie malejącego salda szybkość a wyosi 2. Jedak możliwe są eż ie warości. Na przykład przyjmując k= 3, opisywaa meoda saje się meodą porójie malejącego salda. W0 k W pierwszym roku kwoa odpisu amoryzacyjego wyiesie: A1 = k-współczyik zmiejszaia się podsawy. k W0 1 k W roku drugim: (W0 A1) k A 2 = = W roku : A = k W0 1 1 Obliczaie odpisów amoryzacyjych za pomocą fukcji programu Excel k Program Excel zosał wyposażoy w bogay zesaw fukcji zaliczaych do kaegorii fukcji fiasowych. Wśród ich są akże fukcje umożliwiające obliczaie warości odpisów amoryzacyjych. Obliczaie warości odpisu amoryzacyjego meodą liiową umożliwia fukcja o azwie SLN i asępujących paramerach: SLN(kosz;odzysk;czas_życia) kosz kosz zakupu środka rwałego (warość począkowa środka), odzysk plaoway odzysk pieiędzy po sprzedaży środka rwałego (warość końcowa), czas_życia przewidyway okres eksploaacji środka.

6 Obliczaie warości odpisu amoryzacyjego meodą rówomierie malejącego salda umożliwia fukcja o azwie DB o asępujących paramerach: DB(kosz;odzysk;czas_życia;okres;miesiąc) kosz, odzysk i czas_życia mają akie same zaczeia jak w przypadku fukcji SLN, okres umer roku eksploaacji środka, miesiąc liczba miesięcy w pierwszym roku eksploaacji środka (jeżeli ie zosaie podaa, o program zakłada, że środek jes eksploaoway przez 12 miesięcy). Obliczaie warości odpisu amoryzacyjego meodą podwójie malejącego salda (z możliwością modyfikacji współczyika prędkości zmia podsawy) umożliwiają fukcje o azwach DDB oraz VDB i asępujących paramerach: DDB(kosz;odzysk;czas_życia;okres;współczyik) współczyik liczba określająca prędkość zmiejszaia się salda (domyślie 2). VDB(kosz;odzysk;czas_życia;począek;koiec;współczyik;bez_przełączeia) począek, koiec są umerami sąsiedich okresów za kóre chcemy obliczyć amoryzację (liczoymi od zera), bez_przełączeia warość logicza określająca, czy program ma przełączyć się a meodę liiową wówczas, gdy warość odpisu będzie miejsza od odpisu liiowego (jeśli PRAWDA o program ma się ie przełączyć). Obliczaie amoryzacji meodą sumy liczb wszyskich la eksploaacji środka umożliwia fukcja o azwie SYD i asępujących paramerach: SYD(kosz;odzysk;czas_życia;okres) przy czym zaczeie paramerów jes aalogicze do podaych w poprzedich fukcjach. Zasadę jej działaia ej meody obliczaia moża wyjaśić a przykładzie środka rwałego eksploaowaego przez 5 la. Na podsawie długości okresu eksploaacji wyliczaa jes ajpierw pomocicza warość rówa sumie umerów la okresu eksploaacji, z = 15. Amoryzacja w pierwszym roku wyosi wówczas 5/15 * (koszu zakupu odzysk), w drugim 4/15 id. Sumę cyfr od 1 do oblicza asępujące wyrażeie: (+1)/2. Warość odpisu amoryzacyjego oblicza wówczas formuła: Odpis w daym roku = (Kosz-Odzysk)*(Czas_życia- Rok_eksploaacji-1)/SumaLiczbLa). Ze względu a o, że meoda ie jes obecie akcepowaa przez polskie urzędy skarbowe, porakujemy ją jako ćwiczeie rachukowe ilusrujące różice pomiędzy opisaymi wcześiej meodami.

7 Aaliza rozliczeń kredyowych i loka Dyspoując wolym kapiałem przedsiębiorswo może umieścić go a lokacie, a ie mając wolych środków fiasowych a plaowae iwesycje częso zaciąga kredy. Zawarcie umowy kredyowej przez przedsiębiorswo lub osobę fizyczą wiąże się zwykle ze zgodą kredyobiorcy a zapłaceie odseek od pożyczoej kwoy. Odseki w każdej spłacie kredyu powiy być sałym ułamkiem od iespłacoej jeszcze (lub spłacoej już) kwoy kredyu. Każda spłaa kredyu składa się z dwóch części: zw. ray kapiałowej będącej kwoą, kóra odwarza zaciągięy kredy (pieiądze, kóre oddajemy) oraz zw. ray odsekowej (odseek od części iespłacoego jeszcze (lub spłacoego) do daego momeu długu). Obowiązujące w aszym kraju prawo zabraia kredyodawcy obciążaia kredyobiorcy iymi koszami. W lieraurze wymieiae ajczęściej są dwa sposoby spłay zaciągięego kredyu: sysem zw. ra malejących (kwoy kolejych spła maleją) oraz sysem ra sałych (kwoa każdej spłay jes aka sama). Obecie dla zachęceia kredyobiorców sposoby spłay są przez iekóre baki modyfikowae p. Kredy z poduszką fiasową, czyli sysem elasyczych spła dososowaych do możliwości fiasowych kredyobiorcy. Spłaa kredyu w sysemie Ray malejące Kwoę ray kapiałowej Rk w każdej spłacie określa formuła: R Kk kwoa zaciągięego kredyu, liczba spła kredyu. Kwoę ray odsekowej Roi zawarej w spłacie o umerze i obliczamy asępująco: R = ( K ( R ( i 1 ) )p k = K k oi k k ) p sopa oproceowaia kredyu wyikająca z umowy kredyowej. Kwoa spłay Ksi o umerze i obliczaa jes asępująco: K = R + R Spłaa kredyu w sysemie Sałe ray si Kwoa spłay o sałej warości w czasie oddawaie długu może zosać obliczoa za pomocą fukcji programu Excel o azwie PMT i asępujących paramerach: PMT(sopa;liczba_ra;wa;wp;yp) k sopa oproceowaie omiale kredyu (sałe w całym okresie spłay kredyu), liczba_ra plaowaa liczba spła kredyu, wa kwoa zaciągięego kredyu (warość akuala kredyu), wp ie jes podawaa w przypadku kredyu, yp określa rodzaj spłay 0 ozacza spłaę z dołu (po dokoaiu rozliczeń), a 1 ozacza spłaę z góry (przed dokoaiem rozliczeń). Kwoa ray odsekowej Roi zawarej w spłacie o umerze i może być obliczoa za pomocą fukcji o azwie IPMT i asępujących paramerach: IPMT(sopa;okres;liczba_ra;wa;wp;yp) oi

8 okres umer spłay dla kórej obliczamy kwoę ray odsekowej, pozosałe paramery mają o samo zaczeie jak w wywołaiu fukcji PMT. Kwoa ray kapiałowej Rki zawarej w spłacie o umerze i może być obliczoa za pomocą fukcji o azwie PPMT i asępujących paramerach: PPMT(sopa;okres;liczba_ra;wa;wp;yp) przy czym wszyskie paramery fukcji PPMT mają o samo zaczeie jak w fukcji IPMT. Dla poprawie obliczoych warości składowych kwoy spłay w sysemie sałych ra powia zachodzić rówość: PMT = PPMT + IPMT dla każdego okresu spłay kredyu. Określaie liczby ra plaowaego kredyu Plaując zaciągięcie kredyu może as ieresować o, ile la (czy iych okresów p. miesięcy) rzeba będzie go spłacać. Przybliżoą liczbę spła kredyu o zaym oproceowaiu, zaej ilości spła i zaej kwocie spłay możemy obliczyć za pomocą fukcji o azwie NPER i asępujących paramerach: NPER(sopa;raa;wa;wp;yp) przy czym paramer raa ozacza kwoę spłay kredyu w sysemie sałe ray, a zaczeie pozosałych paramerów jes ideycze jak dla fukcji PMT. Jeśli fukcja NPER jako wyik zwraca komuika błędu #LICZBA!, o ozacza, że dla usaloych waruków (kwoa kredyu, oproceowaie i wysokość spłay) kredy jes ieodawialy (ie moża go sposób spłacić). Porówaie oproceowaia różych form zakupu W iekórych przypadkach ie dyspoując odpowiedią goówką sajemy przed koieczością zakupu drogiego środka rwałego a ray lub zaciągięcia kredyu a jego zakup. W akich syuacjach waro porówać oproceowaie za jede okres odsekowy zakupu a ray z oproceowaiem za aki sam okres odsekowy kredyu wzięego a plaoway zakup. Celem akiej aalizy jes wybraie ej formy zapłay za plaoway zakup, kóra zapewia am iższe odseki. Do obliczeia odseek za jede okres moża wykorzysać fukcję programu Excel o azwie RATE i asępujących paramerach: RATE(liczba_ra;raa;wa;wp;yp;przypuszczeie) przy czym paramer o azwie przypuszczeie jes począkowym założeiem doyczącym przewidywaej sopy za jede okres (domyślie program przyjmuje 10%); zaczeie pozosałych paramerów jes akie samo, jak w fukcjach PMT, czy IPMT. Podsawy rachuku efekywości iwesycji Celem działalości podmioów gospodarczych jes osiągaie zysku. Isoą rozwoju gospodarczego akich podmioów jes gromadzeie i powiększaie warości komercyjych. Podsawowym isrumeem gromadzeia zasobów gospodarczych są iwesycje. W lieraurze moża spokać róże defiicje i podziały iwesycji. Dla porzeb iiejszych rozważań przyjmiemy asępujące określeie: Iwesycje jes o część dochodu w formie akładu gospodarczego pooszoego przez określoy podmio gospodarczy w celu worzeia i powiększaia rwałych zasobów gospodarczych.

9 Iwesycje mogą mieć róży czas rwaia, róże waruki ich worzeia i eksploaacji, mogą doyczyć worzeia owych lub odwarzaia bądź moderizacji isiejących zasobów gospodarczych. Niezależie od rodzaju iwesycji w jej przebiegu wyróżiae są asępujące po sobie eapy realizacji iwesycji (zw. cykl iwesycyjy).najczęściej składa się o z dwóch części: okresu przygoowawczo realizacyjego, okresu eksploaacji iwesycji. Łączy czas rwaia ych dwóch okresów azyway bywa okresem obliczeiowym iwesycji. Dla porzeb plaowaia, bieżącej koroli i rozliczaia kolejych eapów realizacji projeku iwesycyjego przed podjęciem decyzji o realizacji iwesycji, w czasie jej realizacji, a akże po jej zakończeiu dokoywae są obliczeia mające a celu oceę lub sprawdzeie efekywości przedsięwzięcia iwesycyjego. Te ak zway rachuek efekywości iwesycji może obejmować róże aspeky przedmioowe i czasowe aalizowaego projeku iwesycyjego, a do jego przeprowadzeia wykorzysywae są róże rodzaje obliczeń od sporządzeia prosego bilasu, aż do wykorzysywaia meod współczesej maemayki i iformayki akich, jak programowaie maemaycze, eoria gier, czy symulacje kompuerowe. Pod pojęciem rachuku ekoomiczej efekywości przedsięwzięcia iwesycyjego rozumie się ajczęściej ogół obliczeń pozwalających a porówaie efeków ekoomiczych uzyskaych w wyiku realizacji iwesycji z akładami koieczymi do wykoaia ego przedsięwzięcia. Dla porówaia ych wielkości efeky i akłady muszą być wyrażoe we wspólych jedoskach pieiężych. W obliczaiu efekywości iekórych projeków iwesycyjych mogą pojawić się rudości wówczas, gdy akłady są ujęe w jedoskach auralych. Przeliczeie akich akładów a rówoważe im jedoski pieięże wymaga skomplikowaych przeszacowań. Dlaego w rachuku efekywości iwesycji obok obliczeń zwracających wyiki określoych formuł częso pojawiają się części opisowe, w kórych zajdują się porówaia pozosałych wielkości ekoomiczych mających związek z aalizowaym przedsięwzięciem iwesycyjym. Rachuek efekywości przedsięwzięć iwesycyjych wykorzysyway jes ajczęściej w dwóch przypadkach: do ocey kokreego projeku iwesycyjego, w celu uzyskaia odpowiedzi a pyaie czy aalizowaa iwesycja będzie efekywa ekoomicze (zapewi zwro akładów i osiągięcie adwyżki); e rodzaj rachuku azyway bywa rachukiem bezwzględej efekywości iwesycji, do porówaia według usaloego kryerium różych wariaów realizacji przedsięwzięcia iwesycyjego, po o, aby dokoać ajkorzysiejszego wyboru z puku widzeia iwesora; e rodzaj rachuku azyway bywa rachukiem względej efekywości iwesycji. Najczęściej sosowaymi wskaźikami ekoomiczej efekywości są asępujące wielkości: Wskaźik akładów jedoskowych (wskaźik akładochłoości) defiioway w lieraurze asępująco: NJ wskaźik akładochłoości, I akłady iwesycyje, K bieżące koszy eksploaacyje, NJ = I + K Q

10 Q warość efeków z realizacji iwesycji. Wskaźik sopy adwyżki defiioway jako iloraz bieżącej (operacyjej) adwyżki i akładów kapiałowych pooszoych w czasie realizacji iwesycji (w przypadkach, gdy akłady iwesycyje pooszoe są akże w czasie eksploaacji ależy je ująć w miaowiku); wskaźik e w lieraurze defiioway jes asępująco: Q K E 2 = I E2 wskaźik sopy adwyżki, a pozosałe wielkości mają o samo zaczeie, co przy obliczaiu wskaźika akładów jedoskowych. Okres zwrou akładów obliczay jes jako odwroość wskaźika sopy adwyżki i w lieraurze defiioway jes asępująco: I OZ = Q K OZ okres zwrou akładów, a pozosałe wielkości mają o samo zaczeie, co przy obliczaiu wskaźika akładów jedoskowych. Ogóly różicowy wskaźik efekywości iwesycji obliczay jako wielkość adwyżki, jakiej może spodziewać się iwesor po pokryciu łączych akładów, wskaźik e w lieraurze defiioway jes asępująco: E 3 = Q (I + K) E3 ogóly różicowy wskaźik efekywości, a pozosałe wielkości mają o samo zaczeie, co przy obliczaiu wskaźika akładów jedoskowych. Wielkość ekoomicza zasób isieje iezależie od czasu i zwiększa swoją warość w czasie w sposób ciągły. Przykładami akich zasobów mogą być: mająek rwały przedsiębiorswa, kapiał rzeczowy lub sa koa. Zasób w miarę upływu czasu zwiększa swoją warość w sposób ieusay. Dla porzeb rachuku ekoomiczego rezyguje się z ciągłego śledzeia zmia warości zasobu a rzecz aalizy warości ego zasobu w wybraych momeach czasu (p. koiec lub począek miesiąca, kwarału, roku,...). Czas w akich obliczeiach zosaje podzieloy a pewe okresy i dlaego aalizę wykoywaa przy akich założeiach azywa się aalizą okresową lub skokową Uwzględiając iezależość czasu i zmiay warości zasobu, w celu określeia realej warości zasobu w daym momecie (okresie) czasu musimy warość zasobu rozparywać jako wielkość zależą od czasu. Dlaego w aalizie ekoomiczej używae są pojęcia warości bieżącej zasobu (reala warość zasobu w okresie, za kóry wykoywae są obliczeia), warości począkowej zasobu po laach wsecz (realej warości zasobu w określoym okresie w przeszłości) oraz warości przyszłej zasobu po laach (realej warości zasobu w podaym okresie w przyszłości). Operację obliczaia warości przyszłej zasobu azywa się akumulowaiem, a operację obliczaia warości począkowej zasobu po laach wsecz dyskoowaiem. W obliczeiach urealiaia warości zasobu sosuje się aliczaie zw. proceu składaego, co ozacza, że po każdym okresie aalizy do poprzediej warości zasobu doliczaa jes warość obliczoa a podsawie akualej warości zasobu i usaloej sopy proceowej. W rachuku aalizy

11 okresowej dla wskazaia okresu, za kóry wykoywae są obliczeia ideksuje się wielkość ozaczającą warość zasobu wskazując, za kóry okres obliczaa jes warość zasobu. Numer okresu od kórego rozpoczya się aaliza jes ajczęściej przyjmoway jako zero, a koleje okresy aalizy orzymują umery będące kolejymi liczbami auralymi (1,2,3,...). W iekórych przypadkach zamias proceu składaego obliczay jes zw. proce prosy, kóry ozacza, że wielkość przyrosu warości zasobu jes w każdym okresie aka sama i jes obliczaa a podsawie jego warości począkowej. Zasób w rachuku ekoomiczym może wysąpić jedokroie lub może mieć posać srumieia elemeów pojawiających się w regularych odsępach czasu a począku okresu ( z góry ) lub a koiec okresu ( z dołu ). W rachuku ekoomiczym rozróżiae są dwa rodzaje srumiei elemeów: srumień o profilu prosym (każdy eleme ma ą samą warość omialą), srumień o profilu obojęym (każdy eleme może mieć ią warość omialą). Aby urealić w czasie warość zasobu wykoywae są ajczęściej asępujące rodzaje obliczeń: obliczaie warości końcowej srumieia (akumulacja), obliczaie warości począkowej srumieia (dyskoowaie), obliczaie warości elemeów srumieia a podsawie jego warości końcowej (p. a podsawie warości końcowej srumieia, ależy dla srumieia o profilu prosym obliczyć warość elemeu kwoę okresowych wydaków, akładów, czy wpływów). Do obliczaia warości bieżącej lub przyszłej w opisywaych syuacjach moża wykorzysać fukcje programu Excel o azwach PV oraz FV. Fukcja o azwie PV (ag. Prese Value) oblicza zdyskoowaą a mome bieżący warość zasobu podaą w formie zaej warości przyszłej lub zaej serii przyszłych przepływów fiasowych i ma asępujące paramery: PV(sopa;liczba_ra;raa;wp;yp) przy czym paramery ej fukcji mają akie samo zaczeie jak podae wcześiej paramery fukcji PMT czy NPER. Za pomocą fukcji PV możemy p. obliczyć ile dzisiaj musielibyśmy wpłacić a lokaę o zaym oproceowaiu (sopa) a zaday okres rwaia lokay (liczba ra), aby uzyskać a koiec rwaia lokay określoą kwoę (wp). Fukcja PV dokouje dyskoowaia a mome bieżący i oblicza warość a mome obecy. Fukcja o azwie FV (ag. Fuure Value) dokouje obliczeia warości przyszłej a podsawie akualej warości zasobu lub serii przyszłych przepływów i ma asępujące paramery: FV(sopa;liczba_ra;raa;wa;yp) przy czym paramery ej fukcji mają akie samo zaczeie jak podae wcześiej paramery fukcji PMT czy NPER. Za pomocą fukcji FV możemy p. obliczyć ile uzyskamy lokując dzisiaj pieiądze a lokacie bakowej, czy w fuduszu iwesycyjym (wa) o zaym oproceowaiu (sopa) a zaday okres czasu (liczba_ra). Fukcja FV dokouje akumulacji i oblicza warość przyszłą.

12 Wybrae meody ocey efekywości iwesycji Do ocey efekywości projeków iwesycyjych sosowae są róże meody zwae klasyczymi oraz dyamiczymi. Isoą klasyczych meod jes urealieie rozkładu akładów iwesycyjych i dochodów w czasie (p. meoda rówych ra) lub całościowa ocea sosuku poiesioych akładów do uzyskaych dochodów (p. róże sopy zwrou z iwesycji). Meody dyamicze (zdyskoowae, wieloleie) uwzględiają zmiay warości pieiądza w czasie i pozwalają a kompleksową aalizę rozkładu wpływów i wydaków związaych z realizacją i eksploaacją iwesycji. Najczęściej wykorzysywae są asępujące meody: zakualizowaa warość eo (NPV), wewęrza sopa proceowa (IRR), zmodyfikowaa wewęrza sopa proceowa (MIRR), końcowa warość eo (NTV) oraz wskaźik warości zakualizowaej eo (NPVR). Zakualizowaa warość eo NPV (ag. Ne Prese Value) Zakualizowaa warość eo jes sumą zdyskoowaych a mome rozpoczęcia iwesycji, oddzielie dla każdego roku przepływów pieiężych eo wysępujących w całym okresie objęym oceą, przy założoej sałej sopie proceowej. Jes o obliczoa a mome zerowy wielkość korzyści, jakie może przyieść iwesorowi aalizowae przedsięwzięcie iwesycyje. NPV oblicza się według zależości: NPV = CF = 1 (1+ 1 p) CF przepływy pieięże eo w roku o umerze, p- rocza sopa proceowa (sopa dyskoowa). Meodę NPV sosuje się zarówo do ocey bezwzględej jak i względej. Warukiem przyjęcia projeku iwesycyjego do realizacji jes NPV 0. Aalizoway projek ależy odrzucić wówczas, gdy obliczoa zakualizowaa warość eo jes ujema. Przy oceie porówawczej wielu projeków o zbliżoych warościach akładów i koszów ależy wybrać projek, dla kórego zakualizowaa warość eo jes ajwiększa. Warość eo projeku iwesycyjego moża obliczyć akże za pomocą fukcji programu Excel o azwie NPV. Wskaźik warości zakualizowaej eo Podczas ocey kilku wariaów przedsięwzięcia iwesycyjego, w kórych pooszoe są róże akłady kapiałowe obliczeie warości NPV ie daje wysarczająco precyzyjej iformacji o ekoomiczej efekywości przedsięwzięcia (warość NPV ie wyraża dokładie różic poziomu reowości aleraywych sposobów wykorzysaia kapiału). Dla porówaia efekywości różych projeków w akich przypadkach wykorzysyway jes zw. wskaźik warości zakualizowaej eo - NPVR (ag. Ne Prese Value Raio) wyrażający sosuek NPV do warości począkowej akładu iwesycyjego: NPVR = NPV N j

13 Dla korzysej z ekoomiczego puku widzeia iwesycji warość ego wskaźika powia być większa od jede. Przy rozparywaiu różych wariaów ajlepsze z możliwych rozwiązań powio charakeryzować się ajwiększym NPVR. NPVR precyzyjiej iż NPV wyraża różice poziomu reowości rozparywaych wariaów realizacji przedsięwzięcia iwesycyjego. Wewęrza sopa zwrou iwesycji Wewęrza sopa zwrou jes sopą dyskoową, przy kórej zdyskoowae wydaki pieięże są rówe zdyskoowaym wypływom pieiężym związaym z daym projekem iwesycyjym. Wyikiem obliczeń meody IRR jes rzeczywisa sopa zwrou doycząca kokreego projeku iwesycyjego. Jes o zaem aki poziom sopy dyskoowej, przy kórym zakualizowaa warość eo (NPV) dla rozparywaego projeku jes rówa zero: NPV = = 1 1 CF (1+ p) = 0 Procedura usalaia warości wewęrzej sopy zwrou obejmuje czery eapy: usaleie warości przepływów pieiężych eo w kolejych laach realizacji i eksploaacji badaego przedsięwzięcia iwesycyjego, meodą kolejych przybliżeń wybiera się wysokości sopy proceowej p1, przy kórej obliczoa NPV jes bliska zeru, ale dodaia wielkość ę ozacza się (PV), meodą kolejych przybliżeń wybiera się wysokość sopy proceowej p2, przy kórej obliczoa NPV jes bliska zeru, ale ujema wielkość ę ozacza się (NV), obliczeie warości wewęrzej sopy proceowej (IRR) a podsawie formuły: IRR = p 1 + PV(p 2 PV + Warość wewęrzej sopy zwrou aalizowaego przedsięwzięcia moża obliczyć akże za pomocą fukcji programu Excel o azwie IRR. p NV 1 ) Warość końcowa eo NTV (ag. Ne Termiaio Value) Warość końcowa eo określa kwoę pieiędzy, kórą iwesor będzie posiadać w chwili zakończeia projeku poad sumę, kórą posiadałby podejmując rozwiązaie aleraywe. Jes o adwyżka goówki wygeerowaa przez przedsięwzięcie iwesycyje, obliczoa a mome zakończeia przedsięwzięcia iwesycyjego. Warość końcowa eo wykorzysywaa jes ajczęściej do obliczaia efekywości wariaów wymiay maszy. Warość końcowa obliczoa jes a podsawie formuły: NTV = = 1 CF (1 + p) K p(1+ p) CF przepływ fiasowy w okresie o umerze, liczba okresów aalizy iwesycji, K p warość kapiału przezaczoego a rozpoczęcie iwesycji. Przedsięwzięcie iwesycyje jes ekoomiczie uzasadioe, gdy obliczoa dla iego warość NTV jes ieujema. Przy wyborze wielu wariaów ależy wybrać waria, dla kórego warość NTV jes ajwiększa.