PROGRAM PROFILAKTYKI Miejskiego Zespołu Szkół w Annopolu

Transkrypt

1 PROGRAM PROFILAKTYKI Miejskiego Zespołu Szkół w Annopolu (Obowiązujący od r. do r. Ostatnie zmiany wynikające z ewaluacji Programu wprowadzone r. )

2 I. PODSTAWA PRAWNA 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej art.72 (ochrona praw dziecka przed przemocą, wyzyskiem i demoralizacją). 2. Konwencja o Prawach Dziecka art. 3, art. 19, art Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (tekst jednolity: Dz. U. z 2004r. Nr 256, poz.2572 z późn. zm.). 4. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r. 5. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości przeciwdziałaniu alkoholizmowi 6. Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997r. (Dz. U.1997/75/468, 1998/106/668) o przeciwdziałaniu narkomanii. 7. Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z dnia 9 listopada 1995r. ze zmianami z dnia 8 kwietnia 2010r. (Dz. U. z 2002r. Nr 10, poz. 96.) 8. Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2002r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U.z 2002r. Nr 10, poz.96). 9. Rozporządzenie MENiS z dnia 26 lutego 2002r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2002 r. Nr 51, poz.458 z późn. zm.). 10. Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz. U.z 2003 r. Nr 26, poz. 226). 11. Rozporządzenie MENiS z dnia 31 grudnia 2002r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003r. Nr 6, poz.69 z późn. zm.). 12. Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2013r. w sprawie zasada udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr, poz. 532). 13. Rozporządzenie MENiS z dnia 12 sierpnia 1999r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartej w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. Nr z późn.zm. z dnia 19 sierpnia 2002r.) 14. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. Ust. nr 35 poz. 230 z późn. zm.). 15. Krajowy Program Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości Wśród Dzieci i Młodzieży z dnia 13 stycznia 2004r. 16. Rządowy program Bezpieczna i przyjazna szkoła 17. Rządowy Program promocji zdrowia i profilaktyki problemów dzieci i młodzieży na lata

3 II. WSTĘP Szkoła realizuje zadania dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wspierające wszechstronny rozwój osobowości każdego ucznia. Wyposaża go w wiedzę, budzi aktywność intelektualną oraz rozwija postawy i zachowania cenione i pożądane w społeczeństwie. W pełnej realizacji tych założeń nie można pominąć działań profilaktycznych, wymaganych również przepisami prawa oświatowego. Profilaktyka jest procesem, który wspiera człowieka w prawidłowym rozwoju i zdrowym życiu, poprzez zapewnienie mu pomocy potrzebnej w konfrontacji ze złożonymi i stresującymi warunkami życia oraz niepożądanymi zjawiskami społecznymi lub innymi zagrożeniami. W związku z tym działania zapobiegawcze kierowane do dzieci i młodzieży powinny uwzględniać jednocześnie trzy obszary aktywności: 1) wspomaganie dziecka w konstruktywnym radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwoju i zdrowemu życiu; 2) ograniczanie i likwidowanie czynników ryzyka, które zaburzają prawidłowy rozwój i dezorganizują zdrowy styl życia; 3) inicjowanie i wzmacnianie czynników chroniących, które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu. W szkole realizowana jest głównie profilaktyka pierwszorzędowa, której zadaniem jest wspieranie wychowanka w jego prawidłowym i harmonijnym rozwoju. W szkole może być prowadzona profilaktyka drugorzędowa w odniesieniu do poszczególnych uczniów przeżywających liczne trudności, zaniedbanych wychowawczo ze środowisk dysfunkcyjnych umożliwiające im lepsze przystosowanie do wymogów życia społecznego (socjoterapia). Program Profilaktyki został dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów i potrzeb środowiska lokalnego. Przy jego konstruowaniu uwzględnione zostały założenia zawarte w Programie Wychowawczym oraz Szkolnym Zestawem Programów nauczania. III. DIAGNOZA ŚRODOWISKA SZKOLNEGO 1. Diagnoza środowiska szkolnego została dokonana na podstawie: 1) Relacji wychowawców klas na temat problemów wychowawczych w danej klasie i z danym uczniem. 2) Analizy sytuacji szkolnej, rodzinnej i środowiskowej uczniów. 3) Rozmowy z rodzicami, zarówno indywidualne jak i zbiorowe. 4) Rozmowy z uczniami, zarówno indywidualne jak i zbiorowe. 5) Ankiet wśród uczniów i rodziców. 6) Analizy dokumentacji szkoły. 7) Obserwacji zachowań uczniów w sytuacji szkolnej. 2. Wyżej wymieniona diagnoza pozwoliła wyłonić główne zagrożenia, które powinny być objęte działaniami profilaktycznymi. Są to 1) Cyberprzemoc i uzależnienie od urządzeń telekomunikacyjnych, a w konsekwencji m.in. zaburzenia umiejętności interpersonalnych, osłabianie więzi z rówieśnikami i rodziną, problemy zdrowotne. 2) Używanie alkoholu i palenie papierosów przez uczniów 3

4 IV. CELE I ZAŁOŻENIA PROGRAMU Cele ogólne: stworzenie warunków bezpiecznego funkcjonowania szkoły, podejmowanie działań promujących zdrowie, bezpieczeństwo i kulturę, zapobieganie wszelkim przejawom agresji i przemocy i innym nieakceptowanym społecznie zachowaniom naruszającym dobro własne i innych (cudze), będących łamaniem norm koegzystencji w szkole lub/i norm prawnych, prowadzenie szerokiej edukacji informacyjnej dotyczącej profilaktyki uzależnień od substancji psychoaktywnych, oraz innych współczesnych zachowań problemowych. integrowanie działań wychowawczych i profilaktycznych, wspieranie wychowawczej roli rodziny, wyrabianie poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie i bezpieczeństwo, budowanie pozytywnego obrazu samego siebie i wzmacnianie poczucia własnej wartości, rozwijanie umiejętności interpersonalnych, kształtowanie postaw prospołecznych, kształcenie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Cele szczegółowe: Uczniowie: potrafią radzić sobie z własnymi emocjami, uczuciami, dbać o zdrowie psychiczne wybierają właściwe sposoby komunikacji z otoczeniem, znają zasady postępowania w sytuacjach konfliktowych przewidują zagrożenia i niebezpieczeństwa w różnych sytuacjach życiowych rozumieją pojęcie i stosują zasady zdrowego stylu życia uświadamiają sobie znaczenie prawidłowego odżywiania dla zdrowia wiedzą czym jest uzależnienie i potrafią być asertywni wiedzą o szkodliwości zażywania narkotyków, nadużywania leków, palenia papierosów, picia alkoholu zapobiegają i reagują na akty przemocy i agresji w szkole i poza nią przestrzegają norm zachowania w szkole i poza nią, wykazują się kulturą osobistą i okazują szacunek innym, znają i potrafią ponieść konsekwencje własnych zachowań poznają zasady racjonalnego żywienia wybierają właściwe formy wypoczynku potrafią planować własne zajęcia poznają zasady postępowania w sytuacjach zagrożenia, udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w różnego rodzaju wypadkach potrafią znaleźć pomoc w przypadku różnych problemów życiowych znają konsekwencje związane z wczesną i przypadkową inicjacją seksualną 4

5 Rodzice: opiniują treści wdrażanych programów profilaktycznych, współpracują w ich realizacji doskonalą swoje umiejętności wychowawcze korzystają pomocy wychowawcy współdziałają z wychowawcą dostrzegają problem dziecka, współpracują z wychowawcą klasy, pedagogiem, psychologiem szkolnym i pielęgniarką szkolną w celu jego rozwiązania, konsultują się z wychowawcami, nauczycielami poszczególnych przedmiotów, pielęgniarką szkolną oraz pedagogiem i psychologiem szkolnym uczestniczą w działaniach wychowawczych i profilaktycznych szkoły Nauczyciele: podnoszą swoją wiedzę i doskonalą swoje kompetencje wychowawcze poprzez udział w szkoleniach Rady Pedagogicznej innych formach doskonalenia zawodowego z tego zakresu. reagują na wszystkie niepokojące i ryzykowne zachowania uczniów, podejmując działania zgodnie obowiązującymi w szkole przepisami, na bieżąco informują rodziców o występujących problemach wychowawczych i współpracują z nimi w zakresie wyeliminowania tych problemów oraz udzielenia dziecku adekwatnej do potrzeb pomocy, w tym specjalistycznej, wspierają rodziców w wychowaniu integrują zespół uczniowski podejmują konkretne działania mające na celu realizację zadań z zakresu profilaktyki dbają o pozytywny wizerunek szkoły w środowisku lokalnym Szkoła jako instytucja: stwarza bezpieczne i higieniczne warunki pobytu uczniów w szkole prowadzi rozpoznanie zachowań, zjawisk i sytuacji zagrażających bezpieczeństwu uczniów oraz pracowników szkoły organizuje zajęcia dodatkowe promuje szkołę na zewnątrz współpracuje z osobami, instytucjami i organizacjami wspierającymi: - Urzędem Miejskim w Annopolu - Powiatowym Zespołem Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych w Kraśniku - NZOZ Ośrodkiem Terapii Uzależnień w Kraśniku - Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Annopolu - Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Annopolu - Niepublicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej w Annopolu - Posterunkiem Policji w Annopolu i Komendą Powiatową Policji w Kraśniku - Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Kraśniku - Poradnią Rodzinną w Kraśniku - Sądem Rejonowym III Wydział Rodzinny i Nieletnich w Kraśniku - Centrum Kultury w Annopolu - Powiatową Stacją Sanitarno Epidemiologiczną w Kraśniku 5

6 V. ZAGADNIENIA I TREŚCI 1. Zdrowy styl życia Zdrowe odżywianie - problem nadwagi, otyłości, chorób cywilizacyjnych związanych z niewłaściwą dietą Zaburzenia odżywiania: anoreksja, bulimia, ortoreksja, kompulsywne objadanie się (reakcja na stres) Profilaktyka chorób cywilizacyjnych (cukrzyca, nowotwory, choroby sercowo - naczyniowe, choroby zakaźne, w tym AIDS, alergie, itp.) Aktywne formy spędzania czasu wolnego 2. Zdrowie psychiczne Czynniki zagrażające zdrowiu psychicznemu Zasady współżycia społecznego i relacje międzyludzkie Higiena pracy umysłowej, higiena otoczenia Właściwa organizacja czasu i efektywnej nauki Stres negatywny, sposoby radzenia sobie ze stresem, techniki relaksacyjne Rozpoznawanie, nazywania i wyrażanie emocji Radzenie sobie z trudnymi emocjami i doświadczeniami Gdzie szukać pomocy, gdy "jest mi żle" Rozwijanie zainteresowań 3.Życie bez nałogów Rodzaje (od substancji, od zachowań) i istota nałogów Mechanizm powstawania uzależnienia Skutki uzależnień (nikotynizm, alkoholizm, narkotyki, dopalacze, lekomania, gry komputerowe, Internet, portale społecznościowe) Przełamywanie mitów i stereotypów dotyczących substancji uzależniających i nałogów Asertywność i radzenie sobie z presją grupy Szukanie wsparcia i pomocy dla siebie i innych Samopoznanie, samooakceptacja, wzmacnianie poczucia własnej wartości 4. Bezpieczeństwo Bezpieczeństwo w drodze do szkoły, w ruchu drogowym Bezpieczeństwo w domu i szkole 6

7 Bezpieczeństwo w Sieci Bezpieczeństwo podczas wypoczynku (wakacje, ferie, czas wolny) zamiast: bezpieczeństwo podczas pracy, nauki, wypoczynku Zasady reagowania w sytuacjach zagrożenia życia i zdrowia własnego lub innych, pierwsza pomoc przedmedyczna, ewakuacja Przeciwdziałanie pornografii, prostytucji i handlu ludźmi 5. Przeciwdziałanie agresji i przemocy Wyrażanie złości bez krzywdzenia innych Rodzaje oraz skutki agresji i przemocy, przemoc jako przestępstwo Szacunek i tolerancja dla innych Cyberprzemoc, sankcje prawne za nadużycia z wykorzystaniem urządzeń telekomunikacyjnych Przeciwdziałanie agresji rówieśniczej Mediacje rówieśnicze jako sposób rozwiązywania sporów i konfliktów (gimnazjum) Przemoc w rodzinie jak reagować i gdzie szukać pomocy. VI. STRATEGIE, METODY I FORMY REALIZACJI 1. Odpowiednio do stopnia zagrożenia profilaktyka uzależnień prowadzona jest na trzech poziomach: profilaktyka uniwersalna, selektywna oraz wskazująca. 1) Profilaktyka uniwersalna ma na celu przeciwdziałanie inicjacji w zakresie różnych zachowań ryzykownych (zwłaszcza wśród młodzieży szkolnej) poprzez dostarczenie odpowiedniej informacji oraz wzmacnianie czynników chroniących i redukcję czynników ryzyka. Działania te dotyczą zagrożeń rozpowszechnionych, takich jak np. używanie substancji psychoaktywnych (narkotyki, alkohol) czy przemoc. Odbiorcy działań profilaktyki uniwersalnej to ogół populacji, np. dzieci i młodzież szkolna, społeczność lokalna. Grupy, do których są kierowane działania profilaktyki uniwersalnej nie są uprzednio diagnozowane pod względem poziomu ryzyka zachowań problemowych, choć w obrębie grupy poszczególne jednostki mogą się różnić stopniem zagrożenia i rodzajem czynników ryzyka. Rodzice w profilaktyce zachowań ryzykownych, w tym profilaktyce używania substancji odurzających, odgrywają kluczową rolę. Pozytywna więź emocjonalna pomiędzy rodzicami 7

8 i dziećmi, postawy rodziców wobec używania alkoholu i narkotyków, a także umiejętności i praktyki wychowawcze rodziców (m.in. monitorowanie zachowań dziecka) stanowią czynniki chroniące przed używaniem substancji. 2) Profilaktyka selektywna ma na celu zapobieganie, ograniczenie lub zaprzestanie podejmowania przez jednostkę zachowań ryzykownych. Cele te mogą być osiągane między innymi poprzez ograniczanie czynników ryzyka związanych ze środowiskiem rodzinnym i rówieśniczym, poprawę funkcjonowania emocjonalnego i społecznego, kształtowanie adekwatnych przekonań normatywnych dotyczących narkotyków, promocję postaw prozdrowotnych oraz wspieranie rodzin w rozwiązywaniu problemów związanych z używaniem narkotyków przez dziecko. Odbiorcy działań profilaktyki selektywnej to podgrupy wybranej populacji (np. ogółu młodzieży) charakteryzujące się obecnością czynników ryzyka (indywidualnych, rodzinnych, środowiskowych), związanych z podejmowaniem danych zachowań ryzykownych, np.: używania czy nadużywania substancji psychoaktywnych Reagowanie szkoły na problem używania substancji psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków) oraz czyny karalne popełniane przez uczniów odbywa się w oparciu o obowiązujące prawo oświatowe, w szczególności przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 stycznia 2003 roku w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz. U. z dnia 14 lutego 2003 r.). 3) Profilaktyka wskazująca są to działania kierowane do jednostek, u których rozpoznano pierwsze objawy zaburzeń lub szczególnie zagrożonych rozwojem problemów wynikających z używania substancji psychoaktywnych Odbiorcy działań profilaktyki wskazującej to osoby charakteryzujące się czynnikami ryzyka takimi jak: zaburzenia zachowania, zaburzenia koncentracji z deficytem uwagi, niepowodzenia szkolne, podejmowanie zachowań ryzykownych, używanie narkotyków problemowo (bez diagnozy uzależnienia), próby samobójcze, konflikty z prawem, wychowywanie się w rodzinie z problemem narkotykowym. W szkole profilaktyka wskazująca adresowana jest do zidentyfikowanych uczniów z grupy wysokiego ryzyka: uczniów z problemami zachowania czy problemami w zakresie zdrowia psychicznego; używanie substancji psychoaktywnych nie jest niezbędnym warunkiem podjęcia interwencji. Działania obejmują: 8

9 - Udzielanie wsparcia przez nauczycieli i pomoc w nauce; - Stałą współpracę z rodzicami, podjęcie interwencji z udziałem rodziców, (Źródło: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii 2. Na wszystkich poziomach profilaktyki stosuje się następujące strategie: - strategie informacyjne ich celem jest dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwianie dokonywania racjonalnego wyboru. - strategie edukacyjne ich celem jest pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych (umiejętności nawiązywania kontaktów z ludźmi, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania konfliktów, opierania się naciskom otoczenia, itp.) - strategie alternatyw ich celem jest pomoc w zaspakajaniu ważnych potrzeb n. sukcesu, przynależności oraz osiąganie satysfakcji życiowej przez stwarzanie możliwości zaangażowania się w działalność pozytywną (artystyczną, społeczną, sportową, itp.) - strategie interwencyjne - celem tych działań jest pomoc osobom mającym trudności w identyfikowaniu i rozwiązywaniu swoich problemów oraz wspieranie w sytuacjach kryzysowych. (J.Szymańska, Programy profilaktyczne. Podstawy Profesjonalnej Psychoprofilaktyki, Warszawa 2012) 3. Udział w działaniach wychowawczo-profilaktycznych przybiera następujące formy realizacji: Uczniowie: uczestnictwo w zajęciach szkolnych, lekcjach wychowawczych poświęconych realizacji zagadnień z zakresu profilaktyki udział w warsztatach, pogadankach, prelekcjach prowadzonych przez specjalistów korzystanie z indywidualnych porad i konsultacji udzielanych przez pedagogów i psychologów szkolnych udział w uroczystościach, akcjach, imprezach i konkursach szkolnych udział w zajęciach pozalekcyjnych uczestnictwo w programach edukacyjno-profilaktycznych, w tym programach rekomendowanych Nauczyciele: doskonalenie poprzez udział w kursach, warsztatach, szkoleniach z zakresu profilaktyki praca w zespołach samokształceniowych samodoskonalenie poprzez studiowanie literatury fachowej realizacja treści profilaktycznych w ramach prowadzonych zajęć uczestnictwo w działaniach profilaktycznych Wychowawcy, pedagodzy, psycholodzy szkolni: realizacja planów pracy wychowawcy (w tym tematyki godzin wychowawczych) 9

10 planowanie i realizacja działań profilaktycznych w odniesieniu do uczniów prowadzenie pogadanek, wywiadówek profilaktycznych dla rodziców wskazywanie lub/i pomoc w organizacji pierwszego kontaktu ze specjalistą zgłaszanie przypadków zagrożenia ucznia demoralizacją (sąd, współpraca z kuratorami sądowymi) Rodzice: włączanie się do organizacji imprez i uroczystości szkolnych udział w spotkaniach klasowych (pogadanki, dyskusje) korzystanie z indywidualnych porad i konsultacji psychologiczno-pedagogicznych uczestnictwo w akcjach i działaniach profilaktycznych organizowanych przez szkołę udział w prelekcjach, szkoleniach oraz rekomendowanych programach pogłębiających umiejętności wychowawcze VII. PROPOZYCJE FORM I METOD REALIZACJI ZADAŃ SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI: zajęcia edukacyjne, zajęcia przedmiotowe i wychowawcze, zajęcia profilaktyczne szkolenia wewnętrzne i zewnętrzne zajęcia pozalekcyjne (koła zainteresowań, szkolne koło sportowe, wyjazdy na basen, lodowisko, drużyna harcerska, gromada zuchowa) konsultacje, porady i pomoc w wyrównywaniu braków programowych konkursy, akcje, happeningi w związku z rożnymi kampaniami i akcjami profilaktyczno wychowawczymi, wystawy prac uczniów realizacja treści programowych zawierających profilaktykę bezpieczeństwa przygotowanie uczniów do zdobycia karty rowerowej i motorowerowej spotkania z rodzicami, spotkania ze specjalistami rozmowy indywidualne wpierające, motywujące, doradcze, interwencyjne wycieczki szkolne zabawy taneczne, dyskoteki programy edukacyjne i profilaktyczne, w tym rekomendowane programy profilaktyki uniwersalnej, selektywnej i wskazującej konsultacje indywidualne dla uczniów, rodziców/prawnych opiekunów pogadanki, wykłady, projekcje filmów DVD gazetki ścienne, plakaty, broszury, ulotki publikacje na stronie internetowej szkoły kontakty wychowawcy z klasą, innymi uczniami i pracownikami szkoły, akademie, apele szkolne działalność Samorządu Uczniowskiego udział w akcjach charytatywnych organizacja opieki dla uczniów zaniedbanych wychowawczo i materialnie. kampanie społeczne Działania profilaktyczne wynikają z zadań: wychowawców 10

11 pedagoga i psychologa szkolnego wychowawców świetlicy programu Szkoły Promującej Zdrowie programu Alertu Ekologiczno- Zdrowotnego pielęgniarki szkolnej Wewnątrzszkolnego Doskonalenia Nauczycieli nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej, przyrody, biologii, wychowania fizycznego, wychowania do życia w rodzinie, edukacji dla bezpieczeństwa. VIII. EWALUACJA PROGRAMU 1. Sposoby ewaluacji - obserwacja zachowań - analiza ankiet przeprowadzonych wśród uczniów, rodziców i nauczycieli - rozmowy z nauczycielami, uczniami, rodzicami, pracownikami szkoły - analiza dokumentów 2. Ewaluacji dokonuje zespół ds. profilaktyki we współpracy z wychowawcami klas. 3. Za realizację programu odpowiadają wszyscy nauczyciele. 11