POLITYKA OPUSTÓW CENOWYCH NA PRZYKŁADZIE PRZEDSIĘBIORSTWA GÓRNICZEGO

Transkrypt

1 POLITYKA OPUSTÓW CENOWYCH NA PRZYKŁADZIE PRZEDSIĘBIORSTWA GÓRNICZEGO Driusz FUKSA Streszczeie: W rtykule zprezetowo zgdiei związe z modelowiem rcjolego poziomu opustów ceowych oferowych odbiorcom. Dl relej kopli węgl kmieego wyzczoo rcjoly system opustów ceowych, obejmujący opust z płtość orz opust ilościowy. Podto podo mksymle gricze korzyści, jkie moż osiągąć przy stosowiu zprezetowych opustów. Słow kluczowe: opusty ceowe, opust ilościowy, opust z płtość, rcjoly system opustów ceowych. 1. Wprowdzeie Podjęte przez utor zgdieie opustów ceowych, przykłdzie kopli węgl kmieego, wyik z wielu przesłek, szczególie z problemtyki zgdiei sezoowości sprzedży. T stgcj sprzedży (w pewych chrkterystyczych okresch w ciągu roku), przy koieczości utrzymi ciągłości produkcji, powoduje powstwie zczych ilości zpsów węgl. W związku z tym koplie zmuszoe są poosić koszty mgzyowi i utrzymywi zpsów dmierego węgl. Koszty te, obejmują między iymi koszty zbezpieczei hłd, wygrodzeń z tym związych, dozoru, podtku od ieruchomości, przede wszystkim kosztu zmrżi środków fisowych (kosztu utrcoego dochodu). Istotym jest szukie rozwiązń pozwljących przedsiębiorstwom góriczym korzyste pozbywie się dmiru zpsów węgl. Według utor, celowym wydje się propoowie odbiorcom przez koplie, zprezetowych w rtykule, opustów ilościowych orz z płtość. Są to rzędzi pozwljące iwelowć egtywe zjwisk fisowe (leżości przetermiowe lub ieściągle). Dzięki rcjolej polityce zrządzi leżościmi przedsiębiorstwo może określić, jkie rodzje opustów i w jkiej wysokości leży udzielić, by zchowć wymgy poziom płyości fisowej. Sposób prktyczego zstosowi opustów ceowych zprezetowo przykłdzie relej kopli węgl kmieego. 2. Istot i rodzje opustów ceowych Zgdieie opustów ceowych zostło przez utor przedstwioe w publikcji [1]. Z tego względu utor ogriczył się jedyie do przytoczei kokretych wzorów, pomocych do przeprowdzei obliczeń w pukcie 3 iiejszej publikcji. Przy zmówieich większych iż optymle prtie sprzedży kliet może otrzymć opusty, zrówo z ilość, jk i z płtość, które mogą być przyzwe rówocześie. Wyik stąd koieczość określei mksymlych opustów, le tkich, by ie przekroczyć korzyści zrelizowych przez przedsiębiorstwo, w związku z relizcją dego zmówieiu [2]. 440

2 2.1. Opust z płtość Sposób, w jki mogą być zgospodrowe zwolioe środki, określ dzie stop procetow (i), dzięki której mksymly opust z płtość (w procetch) jest rówy [2]: 1 d mxi = 1- (1) DSO- y (1+i) gdzie: i dzie stop procetow, %/100/dzień, DSO cykl leżości obliczoy metodą LIFO lub średiej wżoej, di, y okres płtości objęty skotem, di Opust z ilość zmówioego produktu Opust z ilość (hurtowy) stowi obiżkę cey zbytu, którą otrzymuje odbiorc z określoe zwiększeie zkupów dego produktu [1, 2]. Podstwą ustlei opustu ilościowego jest określeie optymlej wielkości zmówiei (EOQ), przy której cłkowity koszt sprzedży (sum kosztów zmieych i stłych) jest miimly. Do obliczeń wykorzystuje się model Bumol. Wymusz to z kolei koieczość ustlei kosztów sprzedży, czyli kosztów czyości stępujących po wydiu sprzedwych produktów z mgzyów włsych lub bezpośredio z produkcji, w celu ich wysłi lub wydi odbiorcy. Ztem łącze koszty sprzedży moż zpisć w postci [1, 2]: Q S Kcsp = kuz + krz (2) 2 Q gdzie: kuz koszty utrzymi zpsów wyrobów gotowych, zł/ilość, Q wielkość złożoego zmówiei, ilość, krz koszt relizcji zmówiei, zł, S popyt dy produkt, ilość. N podstwie wzoru 2 otrzymuje się zleżość obrzującą ekoomiczą prtię sprzedży dego produktu (model Bumol) [2]: 2 S krz EOQ = (3) kuz Opust z ilość jest opustem, jki otrzymuje odbiorc, jeśli wielkość jego zmówiei jest większ od wielkości optymlej (wzór 3). Podstwową korzyścią, jką uzyskuje dostwc oferując te opust, jest względ obiżk kosztu stłego sprzedży, który rozkłd się większą ilość jedostek. Im większe jest zmówieie, tym zcziejsz jest oszczędość tych kosztów, więc tym większe może być udzieloe skoto. Opust te udziely jest klietowi, który będzie dokoywł stłych (systemtyczych) zkupów w przedsiębiorstwie. Ztem część zpsów (R) będzie zbęd i moż z iej zrezygowć. Korzyści z tego tytułu wyzczją: wielkość środków zwolioych dzięki likwidcji zpsu R orz dochód, 441

3 jki zostie ich zrelizowy. Korzyść tą moż obliczyć z stępującego wzoru [1, 2]: R Qw 1= Zw i ( DSO y ) Z G 2 (4) gdzie: G 1 - korzyść uzysk ze zwoliei środków zmrożoych w zpsch R, zł, Z - zps wyrobów określoego sortymetu, ilość, R - obiżk zpsów z tytułu wzrostu wielkości zmówiei, ilość, Qw - zmówieie większe iż optymle zmówieie EOQ, ilość, Zw - zps wyrobów dego sortymetu wyrżoy wrtościowo, zł/ilość, Drugie źródło korzyści to oszczędość koszcie relizcji zmówiei. Jk wyik z modelu Bumol koszt relizcji zmówiei Qw, przy większym zmówieiu, rozkłd się większą liczbę jedostek wyrobów. Korzyść G 2 (oszczędość kosztów relizcji zmówiei) moż wyliczyć ze wzoru: Qw G = krz 1 (5) 2 EOQ Dochód, możliwy do zrelizowi iwestycji środków, które zostłyby zmrożoe, gdyby kliet ie wykorzystł opustu stowią trzeci skłdikiem korzyści uzyskiwej przy opuście z ilość. Stąd korzyść z iwestycji środków uwolioych z leżości jest określo stępująco [3]: G = C ( Qw EOQ ) ( DSO y ) i (6) 3 t Mksymly opustu z ilość, jest sumą korzyści cząstkowych: G = G + (7) 1 + G2 G3 gdzie: G - sum korzyści uzyskiwych z tytułu sprzedży prtii wyrobów większej iż optyml. Mksymly opust z ilość (w procetch) wyosi [2]: d mxp = =1 =1 C (Q G - EOQ ) (8) gdzie: = 1... liczb zmówioych sortymetów, liczb sortymetów zmówioych w ilości optymlej lub miejszej. Mksymly łączy opust, jki może otrzymć odbiorc oblicz się z stępującego wzoru [2]: 442

4 d mx = =1 =1 G +d C (Q mxi - EOQ =1 (EOQ C ) )+ =1 (EOQ C ) (9) gdzie: d mxi mksymly opust z płtość 3. Przykłd obliczeń i oce uzyskych wyików Obliczei przeprowdzoo dl relej kopli D [3, 4]. W tbeli 1 zestwioo możliwości produkcyje wrz z wskźikmi techiczo-ekoomiczymi wybrej kopli, tomist rodzje i prmetry jkościowe węgl oferowe przez tę koplię w tbeli 2. Przyjęto, że zps poszczególych sortymetów węgl jest rówy ich procetowemu udziłowi w mksymlym wydobyciu kopli tbel 3. Tb. 1. Wskźiki techiczo-ekoomicze kopli D Wyszczególieie Jedostk Średie wydobycie t/d Wydobycie to etto mksymle Koszt jedostkowy zł/t 136,5 Udził kosztu stłego % 73,4 Tb. 2. Rodzje i prmetry jkościowe węgl oferowe przez koplię D Sortymet węgl Typ węgl Udził sortymetu w wydobyciu Wrtość opłow Zw. popiołu mx Zw. popiołu mi Zw. wilgoci mx Zw. wiilgoci mi Zw. sirki mx Zw. sirki mx [%] [kj/kg] [%] [%] [%] [%] [%] [%] kostk 33 2, ,88 0 orzech 33 0, , ,97 0 miły IIA 33 40, , ,0 0 miły II 34,2 1, , ,84 0 w. koksowy 34,2 55, ,0 5 6,3 6 0,90 0 Tb. 3. Udził procetowy i ilościowy sortymetów węgl w wydobyciu Sortymet węgl Udził % sortymetu Udził ilościowy w w wydobyciu wydobyciu [to] kostk 2, orzech 0, mił IIA 40, mił II 1, węgiel koksowy 55,

5 Dl poszczególych sortymetów węgl przyjęto stępujące cey sprzedży: kostk 388 zł/toę, orzech 366 zł/toę, mił IIA 264 zł/toę, mił II 252 zł/toę, węgiel koksowy 231 zł/toę. Koszt jedostkowy zmiey oszcowo poziomie 40 zł/toę. Koszt relizcji zmówiei przyjęto rówy zł, tomist koszt utrzymi zpsów w skli roku przyjęto 600 zł. W tbeli 4 przedstwioo optymly pl produkcji i sprzedży węgl dl tej kopli [3, 4]. W celu określei mksymlego opustu z ilość obliczoo optymlą wielkość zmówiei (EOQ) dl poszczególych sortymetów węgl podstwie wzoru 3. De zestwioo w tbeli 5. Dodtkowo w tbeli tej podo korzyści uzyske przy opuście z ilość. Tb. 4. Optymly pl produkcji i sprzedży węgl kopli D Ofert: Mg Zysk brutto: ,10 zł Odbiorcy Sortymet węgl Ilość [Mg] Eksport 1 węgiel koksowy Eksport 2 węgiel koksowy Eksport 3 węgiel koksowy Koksowie 1 węgiel koksowy Koksowie 2 węgiel koksowy Ludość 2 kostk Ludość 3 mił IIA Pleisk komule 1 mił IIA Pleisk rusztowe 3 mił II Tb. 5. Optyml wielkość zmówiei orz korzyści uzyske przy opuście z ilość dl poszczególych sortymetch węgl Sortymet węgl EOQ Korzyść G 1 Korzyść G 2 Korzyść G 3 [Mg] [zł] [zł] [zł] węgiel koksowy 2 260, , , ,16 kostk 450, , , ,58 mił IIA 1 938, , , ,85 mił II 214, , , ,72 Określoo rcjoly system opustów dl lizowej kopli D (tb. 6). Jk wyik z optymlego plu produkcji i sprzedży węgl (tb. 4) zmówiei lizowych odbiorców przekrczją próg wielkości zmówiei (EOQ tb. 5) w odiesieiu do wszystkich sortymetów węgl. W związku z powyższym poszczególi odbiorcy mogą liczyć opust ilościowy dl kceptowego przez ich sortymetu w wysokości podej w tbeli 6. Płcąc w określoym przez koplię termiie, odbiorcy mogą liczyć mksymly opust z tego tytułu w wysokości 0,82%. Mksymly łączy opust dl propoowych sortymetów wyosi: dl węgl koksowego 1,05%, dl sortymetu: kostk 2,34%, miłu IIA 1,09%, miłu II 6,17%. 444

6 Tb. 6. Rcjoly system opustów ceowych dl kopli D Mksymly opust Mksymly Mksymly Sortymet węgl z płtość opust z ilość opust łączy węgiel koksowy 0,91% 1,05% kostk 1,44% 2,34% 0,82% mił IIA 0,88% 1,09% mił II 4,36% 6,17% 4. Podsumowie Jk wyik z przeprowdzoej lizy opust ilościowy, obok opustu z płtość, stowi brdzo korzyste rzędzie rcjolego zrządzi leżościmi w przedsiębiorstwie, w szczególości dl brż przemysłu chrkteryzujących się sezoowością sprzedży (jk p.: górictwo). Przede wszystkim umożliwi o producetowi rówomiere wykorzystie zsobów produkcyjych i oszczędość kosztów utrzymi zpsów wyrobów gotowych. Podto, pozwl o utrwleie związków z bywcmi, ogriczeie ryzyk zmi popytu, przede wszystkim reltywą obiżkę kosztu stłego sprzedży, który rozkłd się większą ilość jedostek - im większe zmówieie, tym większe oszczędości. Istote jest rówież to, że opust ilościowy, pozwl określić, w jkiej wysokości leży go udzielić, by zchowć poziom środków pieiężych zdwljącym poziomie. Litertur 1. Fuks D.: Kocepcj opustów ceowych jko elemet polityki kredytowej przedsiębiorstw góriczego. Przegląd Góriczy, r 9, 2009, s Sierpińsk M.,Wędzki D.: Zrządzie płyością fisową w przedsiębiorstwie. PWN, Wrszw, Fuks D.: Aliz postoptyml jko metod rcjolizcji decyzji produkcyjych w spółce węglowej. Prc doktorsk, Krków, Fuks D.: Metod rcjolizcji decyzji produkcyjych w spółce węglowej z wykorzystiem lizy postoptymlej. Widomości Góricze, r 9, 2003, s Dr iż. Driusz FUKSA Ktedr Ekoomiki i Zrządzi w Przemyśle Akdemi Góriczo-Huticz Krków, Al. Mickiewicz 39 tel. (0-12) e-mil: fuks@gh.edu.pl 445