SEZONOWOŚĆ KRAJOWEGO I ZAGRANICZNEGO RUCHU TURYSTYCZNEGO W OBIEKTACH AGROTURYSTYCZNYCH W POLSCE

Transkrypt

1 AGNIESZKA BARCZAK WOJCIECH ZBARASZEWSKI Zachodnopomorsk Unwersytet Technologczny w Szczecne SEZONOWOŚĆ KRAJOWEGO I ZAGRANICZNEGO RUCHU TURYSTYCZNEGO W OBIEKTACH AGROTURYSTYCZNYCH W POLSCE Abstract: Seasonalty of Domestc and Foregn Tourst Traffc n Agrtoursm Facltes n Poland. One of the basc assumptons of toursm development untl 2020 s to use natural resources and landscapes for the development of toursm. The development of agrtoursm wll ncrease the actvty of rural areas. Agrcultural producton and toursm traffc are subject to seasonalty. Ths phenomenon s negatve, therefore there have to be taken some acton to elmnate t. For ths purpose t s necessary to measure and evaluate the seasonal fluctuatons ncludng toursm traffc n the toursm facltes. The am of the artcle s to characterze and evaluate the seasonalty of domestc and foregn toursm traffc n agrtoursm facltes n Poland. Keywords: Agrtoursm, domestc and foregn toursts, guest agrtoursm, seasonal factors. Wstęp Jak wynka z danych Eurostatu, lczba noclegów udzelonych w turystycznych obektach noclegowych w krajach Un Europejskej wzrasta neprzerwane od 2009 r., aby w 2014 r. osągnąć 2,7 mld udzelonych noclegów. Polska, jako cel podróży, na tle śwata, w tym krajów europejskch, wypada relatywne słabo. W raporce World Economc Forum z 2015 r. podjęto sę próby oceny konkurencyjnośc turystyk w 141 państwach. Ocene poddano m.n. nfrastrukturę, walory przyrodncze kulturalne, przyjazność otoczena. Polska zajęła w tym rankngu relatywne odległą 47. pozycję [The Travel , s. 274]. Jednocześne Polska od 2007 r. jest członkem tzw. układu z Schengen, a węc porozumena znoszącego kontrolę osób przekraczających grancę mędzy państwam członkowskm układu. Warto też zauważyć, że swoboda przekraczana granc dotyczy tak obywatel państw układu, jak równeż obywatel państw trzecch, w tym turystów. Tym samym stneje możlwość w pełn swobod- 105

2 nego podróżowana turystów po obszarze 25 państw tego układu. Znesene dotychczasowych barer występujących na grancach, przede wszystkm polegających na znesenu kontrol grancznych oraz konecznośc oczekwana na odprawę granczną pownno skutkować zwększenem sę zagrancznego ruchu turystycznego w Polsce. Jednocześne w Polsce, podobne jak w nnych krajach europejskch występuje zjawsko sezonowośc. Według Eurostatu średna lczba udzelonych noclegów w mesącach letnch jest ok. 3-4 razy wększa nż w mesącach zmowych. Sezonowość rozumana jako czasowe zmany welkośc ruchu turystycznego zależne od czynnków przyrodnczych, lokalnych zasobów, walorów turystycznych turystycznego zagospodarowana jest jedną z podstawowych cech turystyk. Sezonowość stwarza dla przedsęborców obsługujących turystów poważne trudnośc. W okrese naslonego ruchu hotele, kwatery są przepełnone, zaś po sezone baza turystyczna jest newykorzystywana. Zjawsko sezonowośc z powodów zblżonych do występujących w turystce, czyl przede wszystkm z powodów klmatycznych w dużym naslenu występuje także w rolnctwe. Część gospodarstw rolnych prowadz także pozarolnczą dzałalność polegającą na śwadczenu usług agroturystycznych. Agroturystyka może być traktowana jako alternatywne do rolnctwa źródło dochodów meszkańców obszarów wejskch. Celem opracowana jest charakterystyka ocena sezonowośc krajowego zagrancznego ruchu turystycznego w obektach agroturystycznych w Polsce. Ważność tego zagadnena potwerdza równeż to, że agroturystyka, jako rodzaj turystyk wejskej znana jest w Polsce od dawna, jako tzw. wczasy pod gruszą. Ponadto w celu ogranczena negatywnych skutków sezonowośc należy dokonać dokładnego pomaru wahań sezonowych, czemu m.n. ma służyć prezentowane opracowane. Charakterystyk oceny sezonowośc dokonano za pomocą metod statystycznych na podstawe danych mesęcznych z lat dotyczących lczby turystów krajowych zagrancznych korzystających z bazy agroturystycznej w Polsce oraz lczby udzelonych m noclegów, udostępnonych przez Główny Urząd Statystyczny. W tym celu wykorzystano podstawowe mernk statystyczne (średna, rozstęp, współczynnk zmennośc), analzę dynamk zjawsk (ndeksy łańcuchowe) oraz metodę wskaźnków sezonowośc, którą opsano w dalszej częśc pracy. Badane poprzedzono analzą lteratury przedmotu. Wynka z nej, że zagadnene sezonowośc ruchu turystycznego jest szeroko omawane, dlatego też na potrzeby opracowana wybrano tylko nektóre pozycje. Należy jednak zaznaczyć, że praca różn sę obszarem zakresem prowadzonej analzy, a także okresem predykcj. 1. Agroturystyka jako pozarolncza dzałalność na obszarach wejskch Pojęce agroturystyka można rozumeć jako rodzaj turystyk, która obejmuje organzowane pobytu turystów przez rodznę rolnczą we własnym gospodarstwe rolnym [Watrak 1996, s. 35]. Należy jednak podkreślć, że agroturystyka jest poję- 106

3 cem węższym nż turystyka wejska, za którą można uznać tę, która odbywa sę na obszarach wejskch, jest dostosowana do stnejących tam warunków racjonalne wykorzystuje naturalne walory mejscowe [Dębnewska, Tkaczuk 1997, s. 17]. Warto zauważyć, że w Polsce agroturystyka przechodzła pewne fazy ewolucj. Jeszcze w późnych latach 90. XX w. agroturystyka wyłączne towarzyszyła, była dodatkem do dzałalnośc rolnczej, którą traktowano jako podstawową. Z początkem XXI w. zmenło sę to podejśce. W wynku szeroko rozumanych przeman społecznych, w tym nstytucjonalnych (tworzene organzacj turystycznych) zmanom podlegały gospodarstwa agroturystyczne. Pod pojęcem agroturystyka zaczęły dzałać podmoty, dla których dzałalność rolncza ne była dzałalnoścą podstawową, a nawet podmoty, które w ogóle ne prowadzły dzałalnośc rolnczej. Jednocześne następowała specjalzacja w zakrese agroturystyk m.n. w zakrese hodowl kon, śwadczących usług edukacyjne. Przejawem kolejnych zman w agroturystyce były powstające w ówczesnym czase w Polsce wse tematyczne np. w Serakowe Sławeńskm ( Weś Hobbtów ), w Wylatowe ( Woska UFO ), w Dąbrowe ( Woska Zdrowego Życa ) [Czapnewska 2012, s ], a także klastry turystyczne [Staszewska 2009]. Zasygnalzowane przeobrażena dotyczące agroturystyk wynkały w stoce ze zman zachodzących w rolnctwe. Polske rolnctwo po okrese przeobrażeń ustrojowych okazało sę być nedostosowane do zastnałej sytuacj społeczno-gospodarczej. Dlatego podjęto dzałana zmerzające do przeobrażeń modelu monofunkcyjnego, bazującego tylko na realzacj jednego, głównego celu, jakm była produkcja rolncza w kerunku modelu welofunkcyjnego, którego założenem było zróżncowane dzałalnośc. Jednocześne koneczne stało sę uzupełnene bardzo nsko opłacalnej lub nawet neopłacalnej produkcj rolnej. Tym samym podjęto dzałana zmerzające do wzmocnena rol m.n. przetwórstwa rolno-spożywczego, rzemosła, a także agroturystyk [Kłodzńsk, Rzeczkowska 2000, s ]. Korzyśc wynkające z rozwoju agroturystyk zazwyczaj odnos sę do sfery społeczno-gospodarczej. Do tych korzyśc można zalczyć: osągane dodatkowego przychodu przez właśccel gospodarstw agroturystycznych; osągane dodatkowego przychodu przez przedsęborstwa zwązane z ruchem turystycznym, m.n. transport, restauracje, sklepy, przewodncy; pobudzane ncjatywy lokalnej, w tym w zakrese rozwoju produktów lokalnych, które mogą zyskwać na znaczenu; poprawa lokalnej nfrastruktury techncznej, np. szlak turystyczne, śceżk rowerowe, zagospodarowane brzegów jezor; transfer kaptału na obszary wejske wynkający ne tylko z odpłatnośc dokonywanych przez turystów, ale także z dostrzeżena możlwośc prowadzena alternatywnej wobec rozwązań mejskch dzałalnośc na obszarach wejskch; wzrost zatrudnena na obszarach wejskch. 107

4 Ponadto agroturystyka wpływa na dostrzegane rol obszarów przyrodnczo cennych mejsc o znaczenu kulturowym. Tym samym wpływa na wzrost śwadomośc, wedzy kwalfkacj meszkańców obszarów wejskch. 2. Agroturystyka w Polsce Współcześne, co wynka z badana przeprowadzonego przez Polską Organzację Turystyczną, Polska jest atrakcyjnym turystyczne krajem, wartym poznana przez turystów zagrancznych, co potwerdzło aż 85% krajowych turystów (odpowedz zdecydowane raczej tak). Respondenc w zdecydowanej wększośc potwerdzl opnę, że w Polsce jest wele mejsc wartych odkryca (82%), a każdy turysta znajdze coś dla sebe (70%) [Raport , s. 5]. Jednocześne z materałów Polskej Organzacj Turystycznej wynka, że oferty z obszaru turystyk przyrodnczej, aktywnej specjalstycznej, a w tym agroturystyk były dostępne na terene całego kraju. Wszystke Regonalne Organzacje Turystyczne, dysponowały ofertam agroturystycznym, a 11 spośród 16 uznało agroturystykę za produkt prorytetowy. Na podkreślene zasługuje to, że agroturystyka jest jedną z najbardzej popularnych form turystyk, tj. wyjazdu ftness/kondycyjny/odchudzający, turystyk przyrodnczej (np. obserwacja ptaków, zwerząt, dzkej przyrody), pobytu w SPA, ekoturystyk, wyjazdu w celu próbowana lokalnych potraw produktów (np. szlak kulnarny, festwal kulnarny ). Warto zauważyć także, co wynka z danych zawartych na ryc. 1, że najmnejsza różnca mędzy zadeklarowanym wyjazdem a zrealzowanym występuje w kategor agroturystyka (5,2 pkt proc.). Badane potwerdza, że agroturystyka ma ugruntowaną pozycję wśród pozostałych form wypoczynku. Mmo że agroturystyka ma tak duże znaczene, to jest zaledwe jedną z form aktywnośc gospodarstw rolnych. Gospodarstwa rolne przede wszystkm prowadzą dzałalność rolnczą, do której zalcza sę: dzałalność zwązaną z uprawą rośln, chów hodowlę zwerząt gospodarskch zwerząt futerkowych, pszczół, a także dzałalność polegającą na utrzymanu gruntów rolnych, już newykorzystywanych do celów produkcyjnych, według zasad dobrej kultury rolnej z zachowanem wymogów ochrony środowska. Gospodarstwa mogą prowadzć zarobkową dzałalność nną nż rolncza bezpośredno zwązaną z gospodarstwem rolnym. Do tej grupy dzałalnośc zalcza sę dzałalność produkcyjną lub usługową prowadzoną na własny rachunek w celu osągnęca zysku, która wykorzystuje zasoby gospodarstwa rolnego lub produkty rolne w nm powstałe, w tym m.n. agroturystykę, przetwórstwo produktów rolnych [Charakterystyka , s. 20]. Warto podkreślć, że w 2013 r. 36,9 tys. gospodarstw rolnych, a węc zaledwe 2,6% ogółu gospodarstw, prowadzło dzałalność nną nż rolncza bezpośredno zwązaną z gospodarstwem rolnym. Co węcej, w porównanu do badana z 2010 r., lczba tych gospodarstw zmnejszyła sę o 24% [Charakterystyka , s. 77]. W gospodarstwach o welkośc ekonomcznej do 25 tys. euro 108

5 agroturystyka była drugm, po prowadzenu sklepu oferującego produkty wytworzone w gospodarstwe, najczęścej prowadzonym rodzajem dzałalnośc nnej nż rolncza [bdem, s. 170]. Ryc. 1. Udzały w wyjazdach planowane wyjazdów (Czy kedykolwek korzystał/a Pan z ponższych usług/ofert? Czy planuje Pan kedykolwek skorzystać z ponższych usług/ ofert?), N=1000 Źródło: Opracowane własne na podstawe: [Ekoturystyka 2015, s. 3]. Polska posada rozległe obszary o szczególnych walorach przyrodnczo-krajobrazowych, które znajdują sę w szczególnośc w województwach: dolnośląskm, małopolskm, lubuskm, zachodnopomorskm, pomorskm, warmńsko-mazurskm oraz podlaskm. Jednym z walorów przyrodnczych są obszary rolne, które uważane są za atrakcyjne główne z punktu wdzena agroturystyk. Potwerdzenem stotnej rol agroturystyk są dokumenty o charakterze strategcznym dla Polsk. Jednym z nch jest Program Rozwoju Turystyk do 2020 r. przyjęty w forme uchwały Rady Mnstrów w 2015 r. [Uchwała ]. W dokumence wskazano na potrzebę wsparca na pozome regonalnym rozwoju turystycznych funkcj obszarów wejskch, ze szczególnym uwzględnenem turystyk wejskej, w tym agroturystyk ekoturystyk, a także rozwoju tradycyjnych produktów regonalnych [bdem, s. 48]. Szansy dla rozwoju agroturystyk upatruje sę w nowej formule rozwoju opartego na zasobach lokalnych, w tym dzałanach grup lokalnych organzacj pozarządowych. Ponadto w Programe Rozwoju Turystyk do 2020 r. wskazano na źródła fnansowana rozwoju agroturystyk, którym w ujęcu regonalnym na lata będą: Europejsk Fundusz Rozwoju Regonalnego, Europejsk Fundusz Społeczny oraz Fundusz Spójnośc, a także Europejsk Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wejskch. 109

6 3. Analza krajowego zagrancznego ruchu turystycznego w kwaterach agroturystycznych w Polsce w latach Analza podstawowych mar statystycznych pozwala zauważyć wdoczny spadek średnej lczby turystów krajowych zagrancznych oraz lczby noclegów w kwaterach agroturystycznych w 2013 r. jej ponowny wzrost w roku kolejnym. Porównane współczynnków zmennośc wykazuje dużo wększe zróżncowane lczby turystów lczby noclegów w przypadku turystów zagrancznych (tab. 1). Jednocześne należy wząć pod uwagę to, że w całym analzowanym okrese udzał turystów zagrancznych w ogólnej lczbe turystów korzystających z noclegowej bazy agroturystycznej ne przekraczał 4%. Podstawowe mary statystyczne charakteryzujące lczbę turystów nocleg Tabela 1 Turyśc krajow Turyśc zagranczn Średna Rozstęp Współczynnk zmennośc 62,12% 69,09% 68,11% 66,06% 78,60% 86,49% Nocleg turystów krajowych Nocleg turystów zagrancznych Średna Rozstęp Współczynnk zmennośc 82,82% 93,51% 87,70% 90,11% 95,68% 99,94% Źródło: Opracowane własne na podstawe danych GUS. Należy jednak zaznaczyć, że w wększośc przypadków średn czas korzystana z kwater agroturystycznych przez turystów zagrancznych był wyższy nż średn okres pobytu turystów krajowych (ryc. 2). Analza wskaźnków łańcuchowych dotyczących lczby turystów krajowych wskazuje, że w stosunku do okresu poprzednego wystąpł spadek lczby osób korzystających z bazy agroturystycznej w okresach: luty-marzec wrzeseń-lstopad 2012 r., styczeń-marzec wrzeseń-lstopad 2013 r. oraz w stycznu, marcu od wrześna do lstopada 2014 r. Najwększe spadk lczby turystów notowane były we wrześnu, odpowedno o 49,22%, 54,40% oraz 50,77%. W pozostałych mesącach, w porównanu do mesąca poprzednego, lczba turystów krajowych rosła. Najwyższe wzrosty 110

7 (przekraczające 50%) zaobserwowano w kwetnu (55,93%), maju (67,17%) lpcu (63,59%) 2012 r. W tych samych okresach odnotowano wzrost lczby turystów w kolejnym roku, odpowedno o 50,61%, 85,04% oraz 73,43%. W 2014 r., w stosunku do okresu poprzednego, najwększe wzrosty wystąpły w maju 97,61% oraz w lpcu 58,22% (ryc. 3). Ryc. 2. Średn czas korzystana z kwater agroturystycznych (w poszczególnych mesącach) Źródło: Opracowane własne na podstawe danych GUS (ryc. 2-10). Ryc. 3. Indeksy łańcuchowe lczba turystów krajowych zagrancznych W przypadku lczby turystów zagrancznych korzystających z kwater agroturystycznych, w odnesenu do okresu poprzednego, zanotowano spadek lczby osób w okresach luty-marzec serpeń-lstopad 2012 r., styczeń-marzec serpeń-grudzeń 2013 r. oraz w 2014 r. w lutym oraz w okrese od wrześna do lstopada. Najwększe 111

8 spadk odnotowano w lutym (43,03%) wrześnu (41,80%) 2012 r., lutym (45,21%) wrześnu (51,59%) 2013 r. oraz w lutym (35,97%) wrześnu (71,50%) 2014 r. W pozostałych okresach, w odnesenu do mesąca poprzednego, lczba turystów zagrancznych rosła. Wzrosty przekraczające 50% zanotowano w okrese od kwetna do czerwca 2012 r. (kolejno o 168,97%, 52,56% oraz 81,09%), od kwetna do lpca 2013 r. (odpowedno o 103,57%, 110,53%, 61,67% oraz o 58,25%). W 2014 r. najwększe wzrosty lczby turystów zagrancznych przypadały na kweceń (84,62%), maj (70,24%) oraz lpec 91,67% (ryc. 3). Analza wskaźnków łańcuchowych odnoszących sę do lczby udzelonych noclegów turystom krajowym wykazuje, że w porównanu do okresu poprzednego odnotowano spadek lczby udzelonych noclegów w kwaterach agroturystycznych w marcu w okrese od wrześna do lstopada 2012 r., w marcu oraz od serpna do lstopada 2013 r., natomast w roku kolejnym: w stycznu, marcu oraz od serpna do lstopada. Najwększe odnotowane spadk lczby noclegów przypadają na wrzeseń wynoszą kolejno: 65,77%, 66,98% oraz 64,12%. W odnesenu do okresu poprzednego, w pozostałych mesącach odnotowano wzrost lczby udzelanych noclegów. Wzrosty przekraczające 50% zaobserwowano w kwetnu (74,41%) czerwcu (121,06%) 2012 r., maju (93,44%) lpcu (180,35%) 2013 r., a także w maju (95,92%) lpcu (123,75%) 2014 r. (ryc. 4). Ryc. 4. Indeksy łańcuchowe nocleg udzelone turystom krajowym zagrancznym Przeprowadzona analza lczby noclegów udzelonych turystom zagrancznym wykazuje, że w odnesenu do okresu poprzedzającego, odnotowano spadek lczby noclegów w okrese od lutego do marca, w maju oraz od serpna do grudna 2012 r. W roku kolejnym spadek zauważono w okrese luty-marzec oraz serpeń-lstopad, natomast w 2014 r. w okrese od styczna do lutego oraz od wrześna do lstopada. Najwększe spadk zaobserwowano w stycznu lutym (48,90% 44,13%) oraz we wrześnu (58,54%) 2012 r., w marcu (61,03%) wrześnu (59,74%) 2013 r., natomast w 2014 r. w lutym (48,43%) we wrześnu (76,48%). W porównanu do 112

9 poprzednego mesąca, w pozostałych okresach zauważalny był wzrost lczby udzelonych noclegów. Najwększe wzrosty, przekraczające 50%, odnotowano w kwetnu czerwcu 2012 r., odpowedno o 252,82% 231,012%, w stycznu (53,47%), kwetnu (57,23%), maju (212,26%) oraz w lpcu (167,56%) grudnu (113,11%) 2013 r.. W 2014 r. wzrosty przekraczające 50% stwerdzono tylko w maju w lpcu wynosły one kolejno 101,69% 132,18% (ryc. 4). Zarówno spadk, jak wzrosty lczby noclegów udzelanych turystom krajowym zagrancznym w kwaterach agroturystycznych w dużej merze pokrywają sę z podobnym tendencjam dotyczącym lczby turystów. Zauważalne odchylena najprawdopodobnej zwązane są z długoścą wykorzystana agroturystycznej bazy noclegowej. 4. Metoda pomaru wahań sezonowych Ze względu na stotny wpływ zjawska sezonowośc zastnała potrzeba pomaru wahań sezonowych wykrywana prawdłowośc w ch kształtowanu. Wydaje sę, że najlepsze rezultaty można osągnąć wykorzystując metody statystyczne, które umożlwają m.n. wykrywane regularnośc zman loścowych w ramach cyklu wahań sezonowych. Do tego celu wykorzystywane są m.n. wskaźnk sezonowośc. Badane zman okresowych z wykorzystanem wskaźnków sezonowośc wymaga określena rodzaju wahań sezonowych. Lteratura przedmotu wyróżna wahana multplkatywne addytywne. Wahana multplkatywne występują w przypadku, gdy w podokresach cyklu analzowane zjawsko odchyla sę od średnego pozomu lub trendu o pewną stałą welkość względną. Wahana addytywne pojawają sę, gdy w poszczególnych podokresach cyklu sezonowośc występują stałe wartośc bezwzględne odchylena pozomu analzowanego zjawska od średnego pozomu lub trendu [Sobczyk 2006, s. 232; Barczak 2015, s. 6-7]. Wskaźnk sezonowośc wylczany jest jako relacja wartośc emprycznych do wartośc trendu. Sukcesywne wyznaczane są średne wskaźnk dla okresów jednomennych. Stosuje sę także relację średnch okresów jednomennych do średnej wartość trendu okresów jednomennych [Krzysztofak, Urbanek 1981, s ; Barczak 2015, s. 6-7]: y yˆ = S 100 n lub y y S = 100 = 100 (2) yˆ yˆ (1) 113

10 gdze: S - wskaźnk sezonowośc dla - tego podokresu cyklu sezonowośc, y - wartość empryczna zmennej okresu, y - średna wartość empryczna zmennej okresów jednomennych, ŷ - wartość trendu okresu, ŷ - średna wartość trendu okresów jednomennych, n - lczba okresów jednomennych. W przypadku, gdy suma wskaźnków sezonowośc ne spełna warunku = S = koneczne jest wyznaczene współczynnka korygującego według wzoru: d d 1 k d = d = 1 S (3) gdze: d - lczba podokresów w cyklu. Współczynnk ten umożlwa przekształcene surowych (neoczyszczonych) wskaźnków sezonowośc we wskaźnk oczyszczone za pomocą formuły: k S = k S (4) Znajomość mar wahań sezonowych funkcj trendu badanego zjawska umożlwa prognozowane. W przypadku multplkatywnych wahań sezonowych, w celu uzyskana prognozy dla okresu t = T stosuje sę następującą formułę: y P T gdze: = yˆ S (5) T k ŷt - wartość oszacowanej funkcj trendu. Natomast w przypadku addytywnych wahań sezonowych prognoza wyznaczana jest ze wzoru: y = yˆ + S (6) P T T Ze względu na to, że sposób prognozowana ne jest oparty na formalnym modelu, ne ma możlwośc wyznaczena błędu prognozy [Jóźwak, Podgórsk, 2009, s ; Barczak 2015, s. 6-7]. 114

11 5. Analza sezonowośc Sporządzene wykresów mesęcznych danych emprycznych lczby turystów krajowych (ryc. 5) zagrancznych (ryc. 6) korzystających z kwater agroturystycznych pozwala na wnoskowane o przebegu wahań sezonowych. W obydwu przypadkach analza szeregów wykazała wahana okresowe charakteryzujące sę ampltudą rosnącą w czase. Wskazuje to na multplkatywne właścwośc badanych szeregów. Ryc. 5. Lczba turystów krajowych dane mesęczne Ryc. 6. Lczba turystów zagrancznych dane mesęczne W zwązku z powyższym, wyznaczono funkcję trendu wykładnczego dla lczby turystów krajowych postac: y t 6984,2879 e 0,0042t ˆ = oraz dla lczby turystów zagra- 0,0104t ncznych: yˆ t = 169,2922 e. Wyodrębnene funkcj trendu pozwolło na wyznaczene wskaźnków sezonowośc. 115

12 W obydwu przypadkach pojawła sę koneczność wyznaczena współczynnka korygującego pozwalającego przekształcć surowe wskaźnk sezonowośc na wskaźnk oczyszczone. Analza sezonowośc wykazuje, że w badanym okrese w wynku sezonowośc spadek lczby turystów krajowych, w stosunku do ln trendu, mał mejsce w okrese od paźdzernka do kwetna, przy czym najwększy odnotowano w marcu lstopadze, odpowedno o 57,59% 49,48%. Wzrost lczby turystów krajowych w odnesenu do ln trendu następował w okrese od maja do wrześna, a najwększy odnotowano w lpcu serpnu, kolejno: 116,81% 128,32% (ryc. 7). Ryc. 7. Wskaźnk sezonowośc dotyczące lczby turystów - porównane Podobnych wynków dostarcza analza lczby turystów zagrancznych. Wykazuje ona, że spadek lczby turystów w odnesenu do ln trendu mał mejsce w okrese od wrześna do maja, a najwększy odnotowano w lutym marcu, odpowedno 64,18% 72,98%. Wzrost lczby turystów zagrancznych w stosunku do ln trendu mał mejsce w okrese od czerwca do serpna wynosł kolejno 58,91%, 153,10% oraz 119,02% (ryc. 7). Analza wahań sezonowych wskazuje węc wzmożoną aktywność wykorzystana bazy agroturystycznej zarówno przez turystów krajowych, jak zagrancznych w okrese od czerwca do serpna. Lczba turystów krajowych w maju we wrześnu, w odnesenu do ln trendu, odchyla sę n plus o ok. 10%. W przypadku turystów zagrancznych odchylena te są ujemne. Wykresy danych emprycznych sporządzone na podstawe mesęcznej lczby noclegów w kwaterach agroturystycznych turystów krajowych (ryc. 8) zagrancznych (ryc. 9) pozwalają wnoskować o przebegu wahań sezonowych, które w obydwu przypadkach charakteryzują sę ampltudą rosnącą w czase. Wskazuje to na multplkatywne właścwośc badanych szeregów. 116

13 Ryc. 8. Lczba udzelonych noclegów turystom krajowym dane mesęczne Ryc. 9. Lczba udzelonych noclegów turystom zagrancznym dane mesęczne W zwązku z tym, wyznaczono funkcję trendu wykładnczego dla lczby noclegów udzelonych turystom krajowym postac: yˆ t 0,0024t = 23758,6460 e oraz dla lczby noclegów udzelonych turystom zagrancznym: yˆ t 0,0120t = 598,5704e. Wydzelene funkcj trendu pozwolło na wyznaczene wskaźnków sezonowośc. Podobne jak we wcześnejszym przypadku pojawła sę koneczność wyznaczena współczynnka korygującego pozwalającego przekształcć surowe wskaźnk sezonowośc na wskaźnk oczyszczone. Analza sezonowośc wykazuje, że w badanym okrese w wynku sezonowośc spadek lczby noclegów udzelonych turystom krajowym, w stosunku do ln trendu, mał mejsce w okrese od wrześna do maja, przy czym najwększy odnotowano w marcu lstopadze, odpowedno o 62,64% 57,35%. Wzrost lczby noclegów udzelonych turystom krajowym w odnesenu do ln trendu następował w okrese od czerwca do serpna wynosł kolejno: 14,92%, 174,99% oraz 174,53% (ryc. 10). 117

14 Ryc. 10. Wskaźnk sezonowośc dotyczące lczby noclegów porównane Zblżone wynk dotyczą analzy lczby noclegów udzelonych turystom zagrancznym. Wykazuje ona, że spadek lczby turystów w odnesenu do ln trendu mał mejsce w okrese od wrześna do maja, a najwększy odnotowano w lutym marcu, odpowedno 63,66% 76,88%. Wzrost lczby noclegów w stosunku do ln trendu wystąpł w okrese od czerwca do serpna wynosł kolejno 56,36%, 199,70% oraz 147,58% (ryc. 10). W porównanu do sezonowośc lczby turystów, analza wahań sezonowych dotyczących lczby noclegów udzelonych w kwaterach agroturystycznych wskazuje na dentyczne tendencje. Obserwuje sę wzmożoną aktywność wykorzystana bazy agroturystycznej zarówno przez turystów krajowych, jak zagrancznych w okrese od czerwca do serpna. Wnosk W opracowanu dokonano badana sezonowośc ruchu agroturystycznego w Polsce metodam loścowym, w szczególnośc wskaźnkam sezonowośc. Uzyskane wynk upoważnają do sformułowana wnosków dotyczących badanego zagadnena. Badane potwerdzło znany fakt spętrzena ruchu turystycznego w Polsce w mesącach letnch. W przypadku lczby turystów krajowych zagrancznych korzystających z kwater agroturystycznych w Polsce, najwększe natężene ruchu turystycznego w badanym okrese przypada na mesące od czerwca do serpna. Podobne wygląda sytuacja dotycząca lczby udzelonych noclegów. Okazało sę jednak, że wększa sezonowość ruchu agroturstycznego rozumana jako odchylena od ln trendu wystepuje dla turystów zagrancznych w mesącach od lpca do serpna, anżel dla turystów krajowych. Dotyczyło to ne tylko lczby turystów, ale przede wszystkm lczby noc- 118

15 legów. Zjawsko sezonowośc w sposób bardzo naslony (osągając nawet odchylena rzędu 200% od ln trendu) wystepowało dla noclegów turystów zagrancznych w lpcu. Śwadczy to o ponadprzecętnej aktywnośc turystów zagrancznych nocujących w gospodarstwach agroturystycznych w tym mesącu. W zwązku z tak natężonym zjawskem sezonowśc przyjazdów turystów zagrancznych w mesącach naslonych prac polowych należałoby podjąć stosowne dzałana zmerzające do łagodzena występowana tego zjawska. Jednym z możlwych rozwązań jest zwększene przyjazdów w pozostałych porach roku. Wskazane poszczególnych okresów ze względu na występowane sezonowośc może pozwolć na poszerzene dopasowane oferty gospodarstw agroturystycznych w okresach zmnejszonego ruchu turystycznego. Szczególne predestynowane do tego wydają sę tereny wejske np. na obszarach górskch. Uzyskane wynk wskazują na zasadność badana zjawska sezonowośc w ruchu agroturystycznym. Wykorzystane w analze danych za rok 2015 umożlwłoby przeprowadzene procesu predykcj na baze prezentowanej metody. Lteratura Barczak A., 2015, Pomar wahań sezonowych ruchu pasażerskego na przykładze Portu Lotnczego Gdańsk. Fola Pomeranae Unverstats Technologae Stetnenss Oeconomca, nr 321(80)3. Charakterystyka gospodarstw rolnych w 2013 r., 2014, GUS, Warszawa. Czapnewska G., 2012, Wosk tematyczne sposobem na aktywzację gospodarczą społeczną regonu. Studa Materały. Mscellanea Oeconomcae, nr 1. Dębnewska M., Tkaczuk M., 1997, Agroturystyka, koszty, ceny, efekty. Wyd. POLTEXT, Warszawa. Ekoturystyka w Polsce 2016, Opracowane Departamentu Strateg Polskej Organzacj Turystycznej, na podstawe wynków badań zrealzowanych w grudnu, Jóźwak J., Podgórsk J., 2009, Statystyka od podstaw. Wyd. PWE, Warszawa. Kłodzńsk M., Rzeczkowska M., 2000, Rozwój przedsęborczośc wejskej w krajach Un Europejskej wskazówk dla Polsk, [w:] Rozwój przedsęborczośc wejskej w warunkach ntegracj z Uną Europejską. PAN, Akadema Rolncza w Szczecne, Warszawa. Krzysztofak M., Urbanek D., 1981, Metody statystyczne. Wyd. PWN, Warszawa. Raport z badana krajowego rynku turystycznego, 2014, Polska Organzacja Turystyczna, Warszawa. Sobczyk M., 2006, Statystyka, aspekty praktyczne teoretyczne. Wyd. UMCS, Lubln. Staszewska J., 2009, Klaster perspektywa dla przedsęborców na polskm rynku turystycznym. Wyd. Dfn, Warszawa. The Travel & Toursm Compettveness Report Growth through Shocks, 2015, World Economc Forum, Geneva. Uchwała nr 143/2015 Rady Mnstrów z 18 serpna 2015 r. w sprawe przyjęca Programu Rozwoju Turystyk do 2020 roku, RM Watrak A., 1996, Wpływ agroturystyk na zagospodarowane obszarów wejskch. Zagadnena Ekonomk Rolnej, nr

16