PREFERENCJE KONSUMPCYJNE A STRUKTURA WYDATKÓW GOSPODARSTW DOMOWYCH W POLSCE

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "PREFERENCJE KONSUMPCYJNE A STRUKTURA WYDATKÓW GOSPODARSTW DOMOWYCH W POLSCE"

Transkrypt

1 Zeszyty Naukowe Wydzału Informatycznych Technk Zarządzana Wyższej Szkoły Informatyk Stosowanej Zarządzana Współczesne Problemy Zarządzana Nr /2008 PREFERENCJE KONSUMPCYJNE A STRUKTURA WYDATKÓW GOSPODARSTW DOMOWYCH W POLSCE Irena Woronecka-Lecejewcz Wyższa Szkoła Informatyk Stosowanej Zarządzana, Warszawa ul. Newelska 6 Instytut Badań Systemowych PAN, Warszawa, ul. Newelska 6 Małgorzata Terwńska absolwent Wydzału Informatycznych Technk Zarządzana Wyższej Szkoły Informatyk Stosowanej Zarządzana, Warszawa, ul. Newelska 6 Praca prezentuje analzę zman w strukturze konsumpcj preferencj gospodarstw domowych w Polsce, jake zaszły po transformacj gospodarczej począwszy od 990 roku. Przedmotem badań jest także dentyfkacja różnc w strukturze preferencj konsumpcyjnych mędzy różnym grupam gospodarstw domowych, w szczególnośc pracownków, rolnków oraz emerytów rencstów. Do oszacowana preferencj wykorzystano model racjonalnych decyzj konsumenta, w którym zakłada sę, że konsument dokonuje wyboru optymalnego koszyka konsumpcyjnego maksymalzując funkcję użytecznośc przy ogranczenu budżetowym na wydatk. Przedstawone są wynk oszacowań uzyskane dla współczynnków preferencj w zakrese podstawowych grup towarów usług konsumpcyjnych oraz wybranych grup artykułów żywnoścowych nabywanych przez gospodarstwa domowe w Polsce. Uzyskane wynk wskazują na stotne zmany w herarch preferencj w okrese transformacj oraz duże zróżncowane występujące w tym zakrese mędzy różnym typam gospodarstw domowych.. Wstęp J. Kramer, ekonomsta od lat zajmujący sę badanam sfery konsumpcj w gospodarce polskej, charakteryzuje zwązek mędzy wydatkam ludnośc a zachowanam konsumpcyjnym, będącym wyrazem ndywdualnych preferencj, motywów dzałana podejmowana decyzj w sposób następujący: wydatk gospodarstw domowych są fotografą zachowań konsumpcyjnych w skal makroekonomcznej (Kramer, 997). Nnejsza praca jest pośwęcona właśne analze wzajemnych relacj mędzy strukturą wydatków gospodarstw domowych a herarchą preferencj konsumpcyjnych. Rolę konsumpcj w gospodarce podkreślał równeż wybtny polsk ekonomsta Edward Lpńsk. Wyrażoną przez nego opnę, że konsumpcja jest najpotężnejszą słą wytwórczą współczesnośc (Bywalec, Rudnck, 2002, s. 9) można

2 I. Woronecka-Lecejewcz, M. Terwńska potraktować z jednej strony dosłowne, ne sposób bowem wyobrazć sobe, aby w obecnych czasach produkować bez posadana rzetelnej wedzy z zakresu konsumpcj. Co węcej, właśne ta wedza jest punktem wyjśca kluczowym argumentem przy tworzenu strateg zarządzana oraz strateg marketngowych, stanow także ważny czynnk w kształtowanu poltyk gospodarczej. Z drugej strony obserwujemy coraz wększe zanteresowane problematyką konsumpcj także wśród naukowców to ne tylko wśród ekonomstów. Zagadnena konsumpcj stanową przedmot badań równeż psychologów socjologów, a także specjalstów z dzedzn nterdyscyplnarnych. Dzeje sę tak dlatego, że jak dowodzą wynk badań naukowych, stneją slne zwązk pomędzy konsumpcją a sferą potrzeb człoweka, fazam cyklu życa, mechanzmam zachowań konsumpcyjnych, ch przesłankam natury psychologcznej społecznej oraz uwarunkowanam o charakterze racjonalnym, ekonomcznym. Zmany gospodarcze społeczne, które zaszły wcąż zachodzą w Polsce znajdują odzwercedlene także w zmanach wzorców konsumpcyjnych preferencj gospodarstw domowych. Dane statystyczne wskazują, że zmenamy swoje przyzwyczajena, sposób odżywana sę, spędzana wolnego czasu. Obserwujemy ulegamy trendom mody dotyczącym uboru wyglądu, ale także urządzana wystroju meszkań domów, zmenamy też swoje preferencje odnośne wykształcena ochrony zdrowa. Wszystke te czynnk, w powązanu ze zmanam zasobnośc naszych portfel, wpływają na pozom strukturę konsumpcj. Ekonomśc wyrażają opnę, że transformacja zmenła dotychczasową herarchę potrzeb, głęboko ngerując w system preferencj konsumpcyjnych. J. Kramer wskazuje na cztery podstawowe przesłank zman w zachowanach konsumpcyjnych polskch gospodarstw domowych w okrese transformacj: zmany w dochodach realnych, ogranczene konsumpcj zborowej, zmany relacj cen konsumpcyjnych, pojawene sę rynku konsumenta-nabywcy w mejsce rynku producenta-sprzedawcy (Kramer, 997; Kramer, Kędzor, Żabńsk, 995). Szczególną uwagę autor zwraca na spadek dochodów realnych per capta na początku lat dzewęćdzesątych, na rozwarstwene gospodarstw domowych pod względem dochodów konsumpcj oraz na znaczene szarej strefy w uzyskwanu środków do życa. Towarzyszyło temu ogranczene konsumpcj zborowej w wynku wprowadzena odpłatnośc za nektóre dobra usług dotąd neodpłatne (np. w zakrese ochrony zdrowa, ośwaty, komunkacj publcznej). Wskazuje sę na występowane w zwązku z tym zjawska manfestowana przez znaczną część społeczeństwa deprywacj względnej, czyl odczuca frustracj, rozczarowana z powodu subektywnego odczuca zubożena, względnego (w porównanu z zamożnejszym gospodarstwam domowym) pogorszena warunków egzystencj. Ne bez znaczena pozostaje zjawsko konwergencj charakteryzujące procesy przenkana wzorców konsumpcyjnych, któremu towarzyszą znane w zachowanach nabywców efekty demonstracj efekty naśladownctwa), por. np. Garbarsk (200). Znajomość preferencj konsumpcyjnych jest użyteczna w modelowanu decyzj konsumpcyjnych gospodarstw domowych oraz prognozowanu welkośc struktury spożyca. Problem wyboru struktury konsumpcj jest postrzegany jako ważny ne tylko w analze zachowań konsumenta, ale w kontekśce całej gospodark, poneważ to właśne popyt konsumpcyjny jest popytem perwotnym, generu- 30

3 PREFERENCJE KONSUMPCYJNE A STRUKTURA WYDATKÓW W POLSCE jącym wtórny popyt na czynnk produkcj: pracę kaptał oraz popyt na dobra pośredne, tzn. na energę, surowce, materały półprodukty. Tak węc, zmany w strukturze popytu konsumpcyjnego mają stotny wpływ na zmany w strukturze zatrudnena, produkcj, majątku trwałego zużyca pośrednego. Decyzje gospodarstw domowych dotyczące struktury konsumpcj odgrywają nebagatelną rolę w kształtowanu najważnejszych zman strukturalnych w gospodarce narodowej, oczywśce, obok nnych czynnków przyczynających sę do zman strukturalnych w gospodarce, takch jak postęp technczny czy aktywna poltyka ekonomczna państwa, odgrywających znaczącą rolę w kształtowanu zman strukturalnych w gospodarce narodowej. Na wzajemne powązana mędzy sferą konsumpcj produkcj na tle współzależnośc w gospodarce narodowej wskazują mędzy nnym w swojej monograf, pośwęconej zagadnenom konsumpcj, Bywalec Rudnck (2002). W nnejszej pracy wykorzystano metodę kwantyfkacj preferencj konsumpcyjnych opartą na modelu decyzyjnym konsumenta, przedstawoną w publkacjach Woroneckej (2002, 2003). Metoda ta została zastosowana do zbadana preferencj konsumpcyjnych w odnesenu do podstawowych grup towarów usług, a także zman, jake dokonały sę w okrese transformacj w Polsce w zakrese wzorców przyzwyczajeń konsumpcyjnych. Przedmotem badań jest także dentyfkacja różnc w strukturze wydatków preferencj mędzy różnym grupam gospodarstw domowych oraz analza zman w tym zakrese, jake mały mejsce w Polsce po transformacj gospodarczej począwszy od 990 roku. Struktura optymalnego koszyka w modelu konsumenta odzwercedla strukturę popytu zależy, z jednej strony od preferencj konsumpcyjnych, które są parametram funkcj użytecznośc, z drugej - od relacj cenowych nabywanych dóbr. Zakładając, że konsumenc podejmują decyzje zgodne z prezentowanym w pracy modelem decyzj optymalnych; obserwując przy tym skutk tych decyzj, a węc zakupy realzowane przez konsumentów przy danych cenach; posadając także nformacje o cenach rynkowych - można wnoskować o preferencjach, którym kerowal sę konsumenc przy podejmowanu decyzj. W pracy pokazano, że w szczególnych warunkach, struktura preferencj może być utożsamana ze strukturą wydatków konsumpcyjnych. Stosując take podejśce oszacowano wartośc współczynnków preferencj dla polskch gospodarstw domowych ogółem oraz w podzale na różne rodzaje gospodarstw domowych, m. n.: pracownków, rolnków oraz emerytów rencstów. Badanem objęto podstawowe grupy towarów usług konsumpcyjnych, take jak: żywność, napoje alkoholowe wyroby tytonowe, odzeż obuwe, meszkane, hgena osobsta, zdrowe, transport łączność, edukacja, kultura rekreacja, a także główne grupy artykułów żywnoścowych nabywanych przez gospodarstwa domowe, take jak: peczywo produkty zbożowe, męso, ryby, nabał jaja, tłuszcze, owoce warzywa, cuker nne wyroby cukerncze, używk, kawa, herbata napoje bezalkoholowe. 3

4 I. Woronecka-Lecejewcz, M. Terwńska 2. Czynnk kształtujące pozom strukturę konsumpcj Czynnk, które określają ndywdualną konsumpcję podzelć można, w sposób najbardzej ogólny, na czynnk ekonomczne pozaekonomczne. Jedne druge wpływają z różną słą w różny sposób zarówno na pozom jak na strukturę konsumpcj. Nektóre z nch należą do kategor, które w stosunkowo łatwy sposób można zmerzyć wyrazć w lczbach. Ta cecha pozwala na bezpośredną analzę ch oddzaływana na konsumpcję. Należy tu wskazać przede wszystkm na czynnk ekonomczne, z których wększość merzonych jest poprzez systematyczne badana statystyczne. Uzyskane tą drogą dane stanową przedmot różnorodnych analz, które pozwalają zaobserwować zmany w pozome strukturze konsumpcj. Należy przy tym pamętać, że wszystke czynnk, ekonomczne pozaekonomczne, występują zwykle równocześne dzałają welokerunkowo, przez co trudno jest statystyczne wylczyć ch wpływ na konsumpcję (Kramer, 997, s. 79). Szerszy przegląd charakterystykę czynnków kształtujących pozom strukturę konsumpcj przedstawono w pracy magsterskej M. Terwńskej (2006). Jedna z klasyfkacj ekonomcznych czynnków konsumpcj obejmuje następujące kategore (por. Krasńsk, Pasny, Szulce, 984, ss. 7-27): dochody ludnośc, oszczędnośc kredyty, ceny, zasoby materalne ludnośc, podaż jakość pracy handlu. Dochody są jednym z najważnejszych czynnków wywerających wpływ na pozom konsumpcj ndywdualnej. Każde gospodarstwo domowe dąży do tego, aby przy danych dochodach, w sposób najlepszy najpełnejszy zaspokoć ndywdualne potrzeby członków gospodarstwa oraz gospodarstwa domowego jako całośc. Cel ten najtrudnej jest osągnąć gospodarstwom mnej zamożnym, które w szczególny sposób zmuszone są do racjonalnego gospodarowana. Nske dochody są bowem dużym ogranczenem dla konsumpcj w welu gospodarstwach domowych często koneczne jest ustalene określonej herarch struktury wydatków konsumpcyjnych. Można, zatem, przyjąć, że z ekonomcznego punktu wdzena, grupy gospodarstw o nskch dochodach postępują racjonalne, przy czym racjonalność ta jest wynkem strateg z konecznośc nastawonej na przetrwane (Grzega, 2005, s. 45). W szczególne trudnej sytuacj są te gospodarstwa domowe, których dochody stanową zaledwe mnmum socjalne, czy nawet mnmum egzystencj. Mnmum socjalne określane jest jako penężna równowartość koszyka dóbr zapewnającego ndywdualnemu konsumentow reprodukcję sł życowych, posadane wychowane potomstwa oraz utrzymane węz społecznych. Z kole mnmum egzystencj rozumane jest jako pozom dochodów zapewnający nabyce dóbr konsumpcyjnych pozwalających tylko na utrzymane człoweka przy życu, w stane zdrowa zdolnośc do pracy (Denszczuk, Sajkewcz, 996, s. 46). Jak wskazują badana statystyczne, problem ten dotyczy znacznej częśc polskego społeczeństwa. W roku 2003 zasęg ubóstwa skrajnego, za którego grancę przyjęto właśne mnmum egzystencj, oszacowano na około 2%, a odsetek osób żyjących w gospodarstwach domowych, w których pozom wydatków był nższy od mnmum socjalnego wynósł około 59% (strona nternetowa Jest to sytuacja, która nepoko z co najmnej dwóch powodów. Po perwsze, z roku na rok zasęg ubóstwa wzrasta. Po druge, wzrost ubóstwa dokonywał sę w ostatnch latach przy 32

5 PREFERENCJE KONSUMPCYJNE A STRUKTURA WYDATKÓW W POLSCE jednoczesnej poprawe przecętnej sytuacj materalnej ogółu Polaków, co może śwadczyć o rosnących nerównoścach w sytuacj dochodowej społeczeństwa. Do ważnych czynnków ekonomcznych kształtujących konsumpcję należy też zalczyć oszczędnośc kredyty. Spojrzene na oszczędnośc jako czynnk kształtujący konsumpcję w krótkm okrese może doprowadzć do wnosku, że m węcej oszczędzamy, tym mnej środków przeznaczamy ma konsumpcję. Take podejśce odnos sę jednak tylko do konsumpcj beżącej. Decyzje dotyczące oszczędzana, uwzględnające dłuższy horyzont czasowy, są ścśle zwązane z motywam, wśród których należy wymenć: oszczędzane na starość na przyszłą edukację potomstwa, oszczędzane dla znaczącego polepszena pozomu życa, dla zysku, dla bezpeczeństwa. Należy zauważyć, że wszystke, poza ostatnm z wymenonych motywów oszczędzana, sprowadzają sę do chęc zgromadzena środków na przyszłą konsumpcję. Mmo, że tak wele przemawa za oszczędzanem, pozom oszczędnośc polskch gospodarstw domowych pozostaje na stosunkowo nskm pozome, sprzyjając tym samym konsumpcj beżącej. W ostatnch latach skumulowane oszczędnośc gospodarstw domowych stanowły około 30% PKB. Dla porównana w krajach, które wchodzły w skład Un Europejskej przed przystąpenem Polsk, średn pozom oszczędnośc osób fzycznych wynosł 200% PKB. Odmenna jest także struktura oszczędzana. W wększośc krajów Un oszczędnośc lokowane są główne w papery wartoścowe, w Polsce natomast około 70% oszczędnośc umeszczanych było na lokatach, a tylko około 9% trafało na rynek kaptałowy. Ostatnm z wymenonych wcześnej czynnków ekonomcznych jest pozom zaopatrzena rynku, stan nfrastruktury usługowo-handlowej jakość funkcjonowana systemu dystrybucj. Jeszcze klkanaśce lat temu zarówno podaż jak nfrastruktura usługowo-handlowa były na bardzo nskm pozome. Przemany gospodarcze okresu transformacj radykalne zmenły tę sytuację. Pod omawanym względam Polska ne różn sę w chwl obecnej od krajów Europy Zachodnej. Należy zaznaczyć, że mówąc o pozome zaopatrzena rynku jako czynnku wpływającym na zachowana konsumpcyjne oraz zgłaszany popyt, mamy na względze ne tylko welkość podaży, ale równeż jakość nowoczesność dóbr konsumpcyjnych. Szybk postęp technczny oraz łatwy dostęp do nformacj o nowych produktach sprawają, że obecne konsumenc częścej chętnej nż w poprzednch latach wymenają nektóre dobra na nowe. Przechodząc do charakterystyk czynnków pozaekonomcznych kształtujących potrzeby konsumpcyjne preferencje, należy wymenć (Bywalec,Rudnck, 2002, s. 56): czynnk bologczne ekologczne oraz czynnk społeczne kulturowe. Potrzeby motywują ludz do dzałana. Są słą napędową zachowań konsumenckch, będącą źródłem preferencj konsumenckch oraz w konsekwencj popytu konsumpcyjnego. Kolejnym ważnym czynnkem jest aktywność zawodowa społeczeństwa pozom wykształcena. Sprawą oczywstą jest, że osoba pracująca, uzyskująca 33

6 I. Woronecka-Lecejewcz, M. Terwńska wynagrodzene za pracę posada wększe możlwośc konsumpcyjne nż osoba nepracująca, nna jest także struktura konsumpcj osób pracujących nepracujących. Dzeje sę tak mędzy nnym dlatego, że fakt posadana pracy ograncza czas wolny. Z tego powodu osoby pracujące chętnej częścej sęgają na przykład po wysoko przetworzoną żywność czy też korzystają z usług konsumpcyjnych, które pozwalają oszczędzć czas. Sposób sła oddzaływana zatrudnena na strukturę konsumpcj zależy także od płc, weku oraz mejsca zameszkana. Pozom wykształcena kształtuje konsumpcję dwojako: z jednej strony rozwja potrzeby, z drugej zaś umożlwa ch zaspakajane. W marę wzrostu śwadomośc wedzy, potrzeby człoweka podlegają ewolucj. Osoby lepej wykształcone w wększym stopnu odczuwają potrzeby wyższego rzędu, dążąc zarazem do ch zaspokojena. Mają równeż wększy zasób nformacj o rynku, przez co ch decyzje konsumpcyjne są bardzej śwadome. Ponadto wyższe wykształcene oznacza często wyższe dochody, a co za tym dze wększe możlwośc konsumpcyjne (Żelazna, Kowalczuk, Mkuta, 2002, ss. 00-0). Aby zrozumeć, w jak sposób węz z otoczenem wpływają na kształtowane zachowań konsumpcyjnych należy odwołać sę do wedzy socjologcznej z zakresu funkcjonowana grup społecznych formalnych neformalnych oraz ch wpływu na nasze wartośc przekonana, skłonność do przyjmowana kulturowych symbol ważnych dla grupy, z którą sę utożsamamy, nasze motywacje zachowane w ramach określonych ról społecznych. Grupy te stanową dla jednostk tzw. grupy odnesena (por. Turner, 998, ss , oraz Gajewsk, 994, s. 97), wśród których można wyróżnć grupy odnesena komparatywne, statusowe zarówno aspracyjne jak negatywne, oraz normatywne. Wszystke one, choć w wynku neco odmennych mechanzmów, kształtują przekonana, postawy, wartośc wzorce postępowana jednostk. Badana marketngowe wskazują, że sła wpływu grup odnesena jest różna w zależnośc od produktu mark oraz aktualnego cyklu życa produktu. W faze wzrostu otoczene wywera stotny wpływ zarówno w przypadku produktu jak mark, w faze dojrzałośc wpływ otoczena jest wększy w przypadku mark nż produktu, w faze spadku grupy odnesena słabo oddzałują zarówno w zakrese produktu jak mark (Kotler, 999, ss ). Naturalnym dążenem człoweka jest posadane czasu wolnego oraz powększane jego zasobów. Konsumpcja stała sę współcześne najpopularnejszą formą spędzana wolnego czasu. Stąd, chcąc zwększyć swój czas wolny, człowek dąży do zwększena rozmarów konsumpcj, czemu służą tzw. dobra czasooszczędne, tj. produkty usług oszczędzające czas, w odróżnenu od tzw. dóbr czasochłonnych, określanych jako towary usług, które służą wykorzystanu czasu wolnego. Sposób wykorzystana czasu wolnego jest wyrazem chęc zaspokojena określonych potrzeb. Wyróżna sę trzy grupy potrzeb, zaspakajanych poprzez różny rodzaj aktywnośc w wolnym czase (Rogozńsk, 992, ss ). Perwszą grupą są potrzeby naturalne, nazywane także organcznym, są one zaspakajane poprzez relaks, regenerację rekreację za pomocą produktów usług czasochłonnych podstawowych. Kolejną grupą potrzeb, których zaspokajane możlwe jest dzęk posadanu czasu wolnego, są potrzeby środowskowe, prospołeczne. Człowek zaspokaja swoje potrzeby środowskowe poprzez kontakty rodznne towarzyske 34

7 PREFERENCJE KONSUMPCYJNE A STRUKTURA WYDATKÓW W POLSCE oraz naśladownctwo budowane prestżu. Osągnęcu tego celu sprzyja konsumpcja dóbr prestżowych, luksusowych. Trzecą, ostatną grupą są potrzeby kulturalne, które są motywacją dla kształcena oraz obcowana z wartoścam. Istneją także nne współzależnośc pomędzy czasem wolnym, a przemanam w welkośc strukturze konsumpcj. Czas wolny można manowce potraktować przedmotowo jako dobro konsumpcyjne. Z tego punktu wdzena mówć można o rynku na czas wolny, rynku czasu wolnego oraz rynkach dla czasu wolnego (Rogozńsk, 992, ss ). O rynku na czas wolny możemy mówć wówczas, gdy dążene do posadana czasu wolnego lub powększena jego zasobów, odbywa sę poprzez substytucję czasoszczędną. Przejawa sę to na przykład we wzmożonym popyce na dobra czasooszczędne w dążenu do skracana czasu pracy. Rynek czasu wolnego jest z kole rynkem, na którym spotykają sę nabywcy sprzedawcy towarów usług, a przedmotem transakcj są dobra umożlwające wykorzystane spędzene wolnego czasu. Rynk dla czasu wolnego są natomast rynkam wspomagającym rynek czasu wolnego. Wspomagane to następuje poprzez usprawnane obsług rynku wolnego czasu. Przykładam takch Rynków mogą być: rynek pracy w regonach turystycznych, rynk dóbr zwązanych z wykorzystanem czasu wolnego. Czas wolny oraz wzorce konsumpcyjne, styl życa przyzwyczajena przyczynają sę do generowana popytu na określone towary usług. Popyt ten przybera różne formy, które ujawnają sę z różną słą, w różnym czase. Efektem ewolucj popytu zwązanego z czasem wolnym są dostosowana po strone podaży, a także rozwój rynku zwązanego z czasem wolnym. Poneważ zmany te zachodzą cyklczne, wyodrębnono trzy główne fazy rozwoju tego rynku. Tabela przedstawa zestawene zjawsk charakterystycznych dla poszczególnych faz rozwoju rynku. Pozwala to zauważyć slny wpływ czynnka czasu wolnego na kształtowane sę konsumpcj. Człowek, kerując sę własnym prorytetam upodobanam decyduje o tym, czy czas wolny będze jedyne czasem konsumpcj, czy też konsumpcja będze tylko jednym ze sposobów realzowana czasu wolnego. O- znacza to ustalene określonych relacj pomędzy czasem wolnym konsumpcją, m. n. stopna zredukowana czasu wolnego do konsumpcj (Rogozńsk, 992, s. 3). Przy omawanu czynnków kształtujących konsumpcję ne sposób pomnąć czynnków kulturowych. Poneważ kultura w dużej merze kształtuje zachowana człoweka, mus węc zarazem oddzaływać na jego zachowana jako konsumenta. Kotler (Kotler P., 999) proponuje model czynnków wpływających na zachowane konsumenta, przedstawony na Rys., zgodne z którym czynnk kulturowe wywerają najwększy wpływ na zachowane konsumenta to właśne od nch zależy oddzaływane wszystkch nnych czynnków. Pojęce kultury jest nezwykle szeroke, dotyka bowem welu sfer życa człoweka. Z tego powodu użyteczne jest wyodrębnene trzech głównych komponentów tworzących kulturę (Blok, 2005, ss ): kultury duchowej, społecznej materalnej. Wszystke one są ze sobą powązane pod względem przyczynowo-skutkowym - wyrazem kultury materalnej są dobra konsumpcyjne, których kulturowy charakter można wyjaśnć odnosząc sę do wzorców zachowań konsumpcyjnych, przynależnych do kultury społecznej oraz do systemów wartośc funkcjonujących w sferze kultury duchowej. 35

8 I. Woronecka-Lecejewcz, M. Terwńska Tabela. Fazy rozwoju rynku zwązanego z czasem wolnym Faza I (wstępna) Faza II (ekspansj) Faza III (stablzacj) pojawene sę rozwój rynku na czas wolny na skutek postępu techncznego masowo produkuje sę określone dobra trwałego użytku; dostępność takch dóbr sprawa, że staje sę potrzebny czas na ch użytkowane; zwększene zasobów czasu wolnego jest celem osąganym w dużej merze poprzez wyberana produktów czasooszczędnych; domnacja prodomowych form wykorzystana czasu wolnego obok rynku na czas wolny pojawa sę rynek czasu wolnego Zachodzące zjawska dobra czasooszczędne wywerają wpływ na konsumpcję dóbr czasochłonnych; potrzeby zwązane z czasem wolnym tworzą wyodrębnoną grupę, wokół której tworzy sę wydzelony segment rynku; powstawane wyraźnych różnc w postawach konsumentów, wdocznych w różnych formach spędzana wolnego czasu; wzrost znaczena pozadomowych form spędzana wolnego czasu obok rozwarstwającego sę rynku czasu wolnego pojawają sę rynk dla czasu wolnego czas wolny staje sę powszechne dostępny; zjawska substytucj zachodzą główne w obrębe dóbr czasochłonnych; czas wolny stymuluje popyt na dobra czasochłonne; następuje rozwarstwene rynku na subsegmenty; dochodz do równowag mędzy domowym pozadomowym formam spędzana wolnego czasu Źródło: opracowane własne na podstawe: Rogozńsk K. (992), ss KULTUROWE SPOŁECZNE Kultura Subkultura Klasa społeczna Grupa odnesena Rodzna Role status OSOBISTE Wek etap cyklu życa Zawód Sytuacja ekonomczna Styl życa Osobowość ambcje życowe PSYCHOLOGICZE Motywacja Percepcja Proces uczena sę Przekonana postawy NABYWCA Rys.. Szczegółowy model czynnków wpływających na zachowane konsumenta. Źródło: Kotler (999), s. 6 Jednym z stotnejszych aspektów oddzaływana kultury na konsumpcję jest wpływ globalzacj na powszechną wymanę dóbr na rynkach mędzynarodowych. Skuteczne promowane tych samych towarów konsumpcyjnych na różnych rynkach jest możlwe dzęk poznanu różnc kulturowych stnejących mędzy tym rynkam oraz różnc wewnątrzkulturowych (Blok, 2005, ss ). Odmenność kulturowa, kształtująca konsumpcję na danym obszarze może wynkać mędzy nnym z: 36

9 PREFERENCJE KONSUMPCYJNE A STRUKTURA WYDATKÓW W POLSCE obyczajów, tradycj, wyznawanej relg, systemów wartośc, symbolk, etc. Te determnanty odrębnośc kulturowej są wykorzystywane w reklame, która tworzy zarazem jest środkem przekazu wzorów, wartośc norm konsumenckch. Reklama powązana jest zatem z kulturą społeczną, choć ma w rzeczywstośc jedyne cel komercyjny polegający na pobudzanu potrzeb w efekce prowadz do wzrostu konsumpcj konkretnego dobra (Blok, 2005, ss ). 3. Metoda dentyfkacj preferencj z wykorzystanem modelu optymalnych decyzyj konsumenta W modelu decyzyjnym konsumenta zakłada sę, że konsument-nabywca dokonuje wyboru optymalnego koszyka konsumpcyjnego, składającego sę z n dóbr, maksymalzując jego użyteczność przy ogranczenu budżetowym na wydatk. Ogranczene budżetowe konsumenta odzwercedla możlwośc fnansowana wydatków konsumpcyjnych, zależą one od wysokośc dochodów cen rynkowych dóbr nabywanych przez konsumenta. Użyteczność całkowta rozumana jest jako mara pozomu satysfakcj osąganej przez konsumenta ze spożyca określonej lośc poszczególnych dóbr usług. Zależy ona ne tylko od lośc konsumowanych dóbr, ale także od potrzeb preferencj konsumpcyjnych. Preferencje, z kole, stanową odzwercedlene wzorców konsumpcyjnych, stylu życa, gustów, przyzwyczajeń konsumpcyjnych, tradycj regonalnych narodowych, wyznawanych wartośc, etc. W tym znaczenu optymalny koszyk konsumpcyjny pownen być rozumany jako koszyk w najwększym stopnu zadowalający konsumenta. Jako funkcję użytecznośc przyjęto funkcję o stałej elastycznośc substytucj CES. Jej parametram są parametry: preferencj substytucj. Przyjmuje sę, że popyt zgłaszany przez konsumenta, czyl koszyk konsumpcyjny, który jest skłonny nabyć przy danych cenach, dochodach preferencjach konsument, jest rozwązanem następującego zadana optymalzacj: gdze: U ( q, q2,..., q n ) n = p q B q 0 ( =,...,n ), max U ( q, q2,..., qn ) - funkcja użytecznośc, ( q, q2,..., qn ) - koszyk składający sę z n dóbr usług konsumpcyjnych, przy czym q oznacza lość dobra ; p - cena dobra ; (=,...,n); B - ogranczene budżetowe (dyspozycyjny dochód konsumenta, kwota przeznaczona na wydatk konsumpcyjne). Do opsu użytecznośc koszyka konsumpcyjnego można zastosować np. funkcję o stałej elastycznośc substytucj (funkcję CES) o następującej postac: 37 ()

10 I. Woronecka-Lecejewcz, M. Terwńska 38, q U n ρ ρ λ = = (2) gdze: q - lość dobra ; (=,...,n); λ - współczynnk preferencj w odnesena do dobra, λ (0,) ; = = n λ ; ρ - parametr substytucj funkcj CES (zależność współczynnka elastycznośc substytucj σ od parametru ρ jest następująca: σ = /(+ρ) ). Pochodne cząstkowe funkcj użytecznośc mają następującą postać:.,...,n, q U q U = = ρ + λ (3) Funkcja Lagrange a Φ jest równa:, q p B U n + Φ = = α (4) gdze: α - mnożnk Lagrange a. Z warunku, że pochodne cząstkowe funkcj Lagrange a w punkce optymalnym przyjmują wartośc zerowe:,,...,n, p q U q 0 = = = Φ + α λ ρ (5) uzyskuje sę zależnośc:,...n., p q U = = + α λ ρ (6) Korzystając z powyższych zależnośc można określć relacje mędzy zmennym q (=,...,n). Stosunek zmennej q do zmennej q k wyraża sę wzorem (Gadomsk, Woronecka, 998, 999):,...,n. k,, p p q q k k k = = ρ+ λ λ (7) Przy założenu, że B q p n = =, uzyskuje sę formułę oblczenową na zestaw koszyka konsumpcyjnego:

11 PREFERENCJE KONSUMPCYJNE A STRUKTURA WYDATKÓW W POLSCE B qk =, k =,...n p n k ρ+ λ p k p ρ + λ = (8) Formuła ta może być wykorzystywana w modelu odzwercedlającym zachowane konsumenta jego decyzje określające pozom strukturę popytu. Na decyzje te mają wpływ ceny poszczególnych dóbr oraz preferencje konsumpcyjne. Informacje na temat preferencj konsumpcyjnych można czerpać bezpośredno z badań anketowych ndywdualnych konsumentów lub gospodarstw domowych, z wywadów, testów (w badanach konsumentów najczęścej stosowane są testy preferencj zalczane do technk porządkujących). Jednak badana anketowe stanową źródło danych zarówno pracochłonne, konsekwencją tego jest ch wysok koszt, jak, z różnych względów, ne w pełn warygodne. O preferencjach konsumpcyjnych można równeż wnoskować pośredno na podstawe zachowań konsumenckch, przede wszystkm tych, które znajdują odzwercedlene w dostępnych danych statystycznych. Dane te dotyczą budżetów gospodarstw domowych, w tym uzyskwanych dochodów, oszczędnośc, wydatków konsumpcyjnych na różne towary usług, a także wskaźnków cen konsumpcyjnych mających wpływ na koszty utrzymana dochody realne. W nnejszej pracy podjęto próbę kwantyfkacj preferencj konsumpcyjnych, przy założenu, że konsument podejmuje decyzje w sposób racjonalny, zgodne z przedstawonym w pracy modelem. Zadane optymalzacyjne konsumenta pozwala na wyznaczene optymalnej struktury popytu na poszczególne dobra. Stosunek popytu na dobro (q ) do popytu na dobro k (q k ) wyraża sę wzorem (7). Z tej zależnośc można wyprowadzć wzajemne relacje preferencj w odnesenu do poszczególnych dóbr. Relacja preferencj dobra w stosunku do dobra k jest wyrażona wzorem (Woronecka, 2002, 2003): ρ + λ q p =,, k =,..., n. k q (9) λ k p k Do oblczeń wykorzystano dane statystyczne o nomnalnych wydatkach gospodarstw domowych w Polsce oraz wskaźnkach cen dóbr konsumpcyjnych za lata Informacje te stanowły bazę do określena struktury wydatków realnych. Na podstawe znanej struktury konsumpcj (struktury wydatków realnych) oraz relacj cenowych oblczono parametry preferencj dla poszczególnych grup towarowych w kolejnych latach przyjmując jedną z grup towarów usług konsumpcyjnych jako grupę odnesena. Następne dokonano standaryzacj uzyskanych n = parametrów preferencj tak, aby ch suma była równa jeden: λ =. Wybór produktu odnesena ne mał wpływu na wynk oblczeń. 39

12 I. Woronecka-Lecejewcz, M. Terwńska Należy zauważyć, że dla parametru substytucj ρ = 0 (elastyczność substytucj jest wtedy równa ), tzn. dla przypadku, gdy jako funkcję użytecznośc przyjmemy potęgową funkcję typu Cobba-Douglasa, relacje preferencj w odnesenu do poszczególnych dóbr są wyrażone następującym wzorem: λ λ k = q q k p p k,, k =,..., n. (0) Ma to bardzo klarowną nterpretację, w tym uproszczonym przypadku struktura preferencj jest utożsamana ze strukturą wydatków konsumpcyjnych. Oszacowań współczynnków preferencj dokonano dla warantowych założeń dotyczących kształtowana sę wartośc współczynnka elastycznośc substytucj σ, a tym samym dla różnych wartośc parametru substytucj ρ. Pełne wynk w zakrese preferencj konsumpcyjnych w Polsce w latach dzewęćdzesątych dla warantowych założeń dotyczących elastycznośc substytucj oraz różnych grup gospodarstw domowych przedstawono w pracy Woronecka (2002). 3. Zmany preferencj konsumpcyjnych w latach dzewęćdzesatych Badane preferencj przeprowadzono dla gospodarstw domowych pracownków ogółem w zakrese sedmu podstawowych grup towarów usług konsumpcyjnych, takch jak: żywność, napoje alkoholowe wyroby tytonowe, odzeż obuwe, meszkane, hgena osobsta zdrowe, transport łączność, a także edukacja, kultura rekreacja. Bardzej szczegółowej analze poddano osem grup artykułów żywnoścowych, nabywanych przez gospodarstwa domowe, takch jak: peczywo produkty zbożowe, męso, ryby, nabał jaja, tłuszcze jadalne, owoce warzywa, cuker nne wyroby cukerncze oraz używk, kawa, herbata napoje bezalkoholowe. Wybrane wynk oszacowań parametrów preferencj dla pracownczych gospodarstw domowych w Polsce w latach przedstawono w Tabelach 2 3. Uzyskane wynk (Tabela 2) wskazują na następującą herarchę preferencj konsumpcyjnych w Polsce na początku lat dzewęćdzesątych (990 rok):. żywność, 2. odzeż obuwe, 3. meszkane, 4. edukacja, kultura rekreacja, 5. transport łączność, 6. hgena osobsta zdrowe, 7. napoje alkoholowe wyroby tytonowe. Zgodne z uzyskanym wynkam, najwększą wagę w 990 roku konsumenc przykładal do zakupów żywnośc (współczynnk preferencj na pozome 0,403), w drugej kolejnośc - odzeży obuwa (współczynnk preferencj równy 0,53) oraz w trzecej - do wydatków na meszkane (współczynnk preferencj na pozome 40

13 PREFERENCJE KONSUMPCYJNE A STRUKTURA WYDATKÓW W POLSCE 0,23). W wydatkach na meszkane meszczą sę wydatk zwązane zarówno z wyposażenem meszkana jak jego użytkowanem, z wydatkam na czynsz nośnk energ włączne. Następne grupy dóbr konsumpcyjnych w kolejnośc przypsywanych m preferencj to: usług w zakrese edukacj, kultury, rekreacj turystyk (współczynnk preferencj równy 0,2), transport łączność (0,082), a na końcu, przy nemal dentycznych preferencjach, hgena osobsta ochrona zdrowa (0,059) oraz napoje alkoholowe wyroby tytonowe (0,058) por. Rys. 2. Tabela 2. Współczynnk preferencj w stosunku do podstawowych grup towarów usług. Wynk oszacowań dla pracownczych gospodarstw domowych Lp. Grupy towarów Współczynnk preferencj λ dla σ =,5 usług konsumpcyjnych Żywność 0,403 0,339 0,37 0,298 0,257 0,232 2 Napoje alkoholowe wyroby tytonowe 0,058 0,048 0,05 0,058 0,06 0,059 3 Odzeż obuwe 0,53 0,6 0,05 0,02 0,099 0,089 4 Meszkane 0,23 0,87 0,200 0,200 0,26 0,233 5 Hgena osobsta ochrona zdrowa 0,059 0,094 0,7 0,6 0,2 0,0 6 Transport łączność 0,082 0,04 0,2 0,28 0,39 0,55 7 Edukacja, kultura rekreacja 0,2 0,3 0,098 0,098 0,6 0,23 Źródło: opracowane własne Tabela 3. Współczynnk preferencj w stosunku do podstawowych artykułów żywnoścowych. Wynk oszacowań dla pracownczych gospodarstw domowych Lp. Grupy towarów usług Współczynnk preferencj λ dla σ =,5 konsumpcyjnych Peczywo produkty zbożowe 0,20 0,3 0,5 0,3 0,52 0,52 2 Męso 0,323 0,270 0,253 0,234 0,238 0,230 3 Ryby 0,04 0,046 0,043 0,042 0,050 0,050 4 Nabał jaja 0,098 0,27 0,35 0,37 0,43 0,42 5 Tłuszcze jadalne 0,09 0,084 0,087 0,08 0,08 0,077 6 Owoce warzywa 0,50 0,75 0,7 0,6 0,6 0,66 7 Cuker nne wyroby cukerncze 0,07 0,095 0,08 0,086 0,08 0,08 8 Używk, kawa, herbata 0,068 0,09 0,5 0,27 0,095 0,02 Źródło: opracowane własne W latach dzewęćdzesątych prorytety w stosunku do poszczególnych dóbr konsumpcyjnych uległy zmane. Oto kolejność preferencj przypsywanych przez polske gospodarstwa domowe w 999 r. poszczególnym dobrom konsumpcyjnym: 4

14 I. Woronecka-Lecejewcz, M. Terwńska. meszkane, 2. żywność, 3. transport łączność, 4. edukacja, kultura rekreacja, 5. hgena osobsta zdrowe, 6. odzeż obuwe, 7. napoje alkoholowe wyroby tytonowe. W roku 999 na perwszym mejscu z najwyższym współczynnkem preferencj równym 0,233, znalazło sę wyposażene użytkowane meszkana (parametr preferencj wzrósł w latach dzewęćdzesątych w przyblżenu dwukrotne); żywność - dotychczasowy lder wśród grup towarowych, spadła na druge mejsce, parametr preferencj w odnesenu do żywnośc zmnejszył sę o ok. 42%, z pozomu 0,403 do 0,232. Z pątego na trzece mejsce przesunęła sę grupa towarów usług obejmująca transport łączność. W tym przypadku nebagatelną rolę odegrał dynamczne rosnący popyt na samochody osobowe oraz usług w zakrese telekomunkacj por. Rys. 3. Z kole, Rys. 4 5 przedstawają zmany preferencj konsumpcyjnych w Polsce, jake dokonały sę w analzowanym dzesęcolecu. Wdoczna jest wzrostowa tendencja w preferencjach przypsywanych przez konsumentów usługom, w szczególnośc usługom komunkacyjnym, medycznym usług meszkanowym (zwązanym z wyposażenem użytkowanem meszkana). Wększą wagę konsumenc zaczęl przypsywać hgene ochrone zdrowa, przy czym wzrost współczynnków preferencj wystąpł jedyne w perwszej połowe lat dzewęćdzesątych - można podejrzewać, że na to zjawsko mógł meć wpływ proces częścowej prywatyzacj branży usług medycznych. Zdecydowane nższe preferencje w porównanu z początkem okresu transformacj konsumenc zaczęl przypsywać zakupom odzeży obuwa. Ta grupa towarów spadła w latach dzewęćdzesątych z drugego na szóste mejsce. Jeśl przyjrzeć sę wewnętrznej strukturze preferencj grupy towarowej żywność (Rys. 3), można zauważyć, że wśród dóbr żywnoścowych najwyższym preferencjam charakteryzuje sę męso jego przetwory. Jest to cecha wspólna dla wszystkch rodzajów gospodarstw domowych w Polsce, zarówno gospodarstw pracownczych (pracownków zatrudnonych na stanowskach robotnczych, a także na stanowskach nerobotnczych), jak rolnków oraz emerytów rencstów 2. Dalsza kolejność produktów żywnoścowych, które najchętnej spożywal polscy konsumenc na początku lat dzewęćdzesątych, jest następująca: owoce warzywa, produkty zbożowe, cuker wyroby cukerncze, nabał jaja, tłuszcze, używk na końcu ryby. Charakterystyczne dla tradycyjnego wzorca żywenowego w polskch gospodarstwach domowych jest przypsywane najwyższego prorytetu spożycu męsa wędln, a najnższego - konsumpcj ryb. Można jednak zauważyć, że w tej dzedzne przyzwyczajena żywenowe ulegały stopnowym zmanom. Wdoczny jest efekt substytucyjny - powolne zastępowane męsa rybam we wzorcach żywe- 2 Zróżncowane preferencj według grup gospodarstw domowych przedstawono w Woronecka (2002). 42

15 PREFERENCJE KONSUMPCYJNE A STRUKTURA WYDATKÓW W POLSCE nowych; coraz wększą wagę gospodarstwa domowe przypsują spożycu ryb, a coraz mnejszą - spożycu męsa. 990 Transport łączność 8,2% Edukacja, kultura rekreacja 2,% Żywność 40,3% Hgena ochrona zdrowa 5,9% M eszkane 2,3% Odzeż obuwe 5,3% Akohol wyroby tytonowe 5,8% 999 Transport łączność 5,5% Edukacja, kultura rekreacja 2,3% Żywność 23,2% Akohol wyroby tytonowe 5,9% Hgena ochrona zdrowa % Meszkane 23,3% Odzeż obuwe 8,9% Rys. 2. Preferencje konsumpcyjne w stosunku do podstawowych grup towarów usług. Porównane struktury z roku Źródło: opracowane własne 43

16 I. Woronecka-Lecejewcz, M. Terwńska 990 Cuker 0,7% Używk 6,8% Peczywo 2,0% Owoce warzywa 5,0% Tłuszcze 9,% Nabał 9,8% Ryby 4,% Męso 32,3% 999 Cuker 8,% Używk 0,2% Peczywo 5,2% Owoce warzywa 6,6% Męso 23,0% Tłuszcze 7,7% Nabał 4,2% Ryby 5,0% Rys. 3. Preferencje konsumpcyjne w stosunku do artykułów żywnoścowych. Porównane struktury z roku Źródło: opracowane własne 44

17 PREFERENCJE KONSUMPCYJNE A STRUKTURA WYDATKÓW W POLSCE,75,50,25,00 0,75 0,50 0,25 0,00 Męso Cuker Tłuszcze Owoce Ryby Produkty Nabał warzywa zbożowe Używk Rys. 4. Indeksy wzrostu preferencj - podstawowe grupy towarów usług. Rok 999 w stosunku do 990. Źródło: opracowane własne,75,50,25,00 0,75 0,50 0,25 0,00 Męso Cuker Tłuszcze Owoce Ryby Produkty Nabał warzywa zbożowe Używk Rys. 5. Indeksy wzrostu preferencj - artykuły żywnoścowe. Rok 999 w stosunku do 990. Źródło: opracowane własne Zmany w preferencjach żywenowych na przestrzen lat dzewęćdzesątych dotyczyły ne tylko męsa (spektakularny spadek wartośc parametru preferen- 45

18 I. Woronecka-Lecejewcz, M. Terwńska cj z 0,323 do 0,230), ale nnych produktów żywnoścowych. Najslnejszym tendencjam wzrostowym charakteryzowały sę preferencje w stosunku do używek (parametr preferencj wzrósł w latach o blsko 50% - z pozomu 0,068 do 0,02) oraz nabału jaj. Na uzyskany rezultat dla używek (chodz tu przede wszystkm o kawę, herbatę napoje bezalkoholowe) mogła meć wpływ poprawa zaopatrzena rynku w latach dzewęćdzesątych w wynku lberalzacj rynku oraz efekt psychologczny, który można scharakteryzować jako efekt przenesena, zwązany z nezaspokojonym w latach gospodark socjalstycznej potrzebam konsumpcyjnym. Śwadczy o tym fakt, że wzrost preferencj nastąpł w perwszej połowe lat dzewęćdzesątych, a w latach późnejszych obserwowano newelk ch spadek. Należy nadmenć, że zjawsko to ne jest charakterystyczne wyłączne dla tej grupy produktów żywnoścowych, dotyczy ono równeż nnych dóbr konsumpcyjnych. Wdoczne są stopnowe zmany w kerunku zdecydowane zdrowszej nż dotychczas dety - wystąpło osłabene preferencj przypsywanych spożycu męsa, cukru tłuszczów wraz ze wzmocnenem rang nabału, ryb oraz owoców warzyw. 4. Zróżncowane preferencj w polskch gospodarstwach domowych w latach dzewęćdzesatych Przedmotem badań dotyczących preferencj konsumpcyjnych w latach dzewęćdzesątych w Polsce były także różnce występujące w tym zakrese mędzy różnym gospodarstwam domowym w Polsce. Do oblczeń wykorzystano dane statystyczne o nomnalnych wydatkach konsumpcyjnych w 998 roku dla następujących grup gospodarstw domowych: pracownków ogółem, pracownków zatrudnonych na stanowskach robotnczych, pracownków zatrudnonych na stanowskach nerobotnczych, rolnków, emerytów rencstów. Wynk oszacowań współczynnków preferencj konsumpcyjnych dla powyższych grup gospodarstw domowych zameszczono w Tabelach 3 4. Znaczne szersze omówene wynków uzyskanych w badanu budżetów gospodarstw domowych preferencj konsumpcyjnych w różnych grupach gospodarstw domowych można znaleźć w pracy Woronecka (2002). Tabela 4 zawera wynk dla gospodarstw domowych pracownków, w podzale na zatrudnonych na stanowskach robotnczych nerobotnczych, rolnków oraz emerytów rencstów, dotyczące preferencj w odnesenu do podstawowych grup towarów usług konsumpcyjnych, takch jak: żywność, napoje alkoholowe wyroby tytonowe, odzeż obuwe, hgena osobsta, meszkane, zdrowe, transport łączność oraz edukacja, kultura rekreacja. Zgodne z tym wynkam, najwększą wagę konsumenc przykładają do wydatków na żywność meszkane. W wydatkach na meszkane meszczą sę wydatk zwązane z wyposażenem meszkana jego użytkowanem, z wydatkam na czynsz nośnk energ włączne. Następne grupy dóbr konsumpcyjnych 46

19 PREFERENCJE KONSUMPCYJNE A STRUKTURA WYDATKÓW W POLSCE według przypsywanych preferencj to: transport łączność, usług w zakrese edukacj, kultury, rekreacj turystyk, odzeż obuwe, następne napoje alkoholowe wyroby tytonowe przed artykułam usługam medycznym, na końcu: hgena osobsta. Tabela 5 zawera wynk oszacowań preferencj dla artykułów żywnoścowych, takch jak: peczywo produkty zbożowe, męso, ryby, nabał jaja, tłuszcze jadalne, owoce warzywa, cuker nne wyroby cukerncze, a także używk, kawa, herbata napoje bezalkoholowe w podzale na różne grupy gospodarstw domowych. Wśród dóbr żywnoścowych najwyższym preferencjam charakteryzuje sę męso jego przetwory. Jest to cecha wspólna dla wszystkch rodzajów gospodarstw domowych. Dalsza kolejność produktów żywnoścowych według przypsywanej m ważnośc uzależnona jest od tego, jake gospodarstwa domowe są analzowane: dla wększośc konsumentów są to owoce warzywa, ale już np. dla rolnków nabał jaja, a dla pracownków zatrudnonych na stanowskach robotnczych - peczywo produkty zbożowe. Jeśl jako grupę odnesena przyjąć przeważające lczebne pracowncze gospodarstwa domowe ogółem, to kolejność artykułów żywnoścowych według preferencj konsumpcyjnych zaczynając od najwyższej jest następująca: męso, owoce warzywa, produkty zbożowe, nabał jaja, używk, cuker nne wyroby cukerncze, tłuszcze na ostatnm mejscu ryby. Charakterystyczne dla wzorca żywenowego w polskch gospodarstwach domowych jest przypsywane najwyższego prorytetu spożycu męsa wędln, a najnższego rybom. Wynk wskazują na znaczne różnce w preferencjach konsumpcyjnych w różnych grupach gospodarstw domowych. Najwększe dysproporcje występują mędzy gospodarstwam pracownków zatrudnonych na stanowskach nerobotnczych a gospodarstwam emerytów rencstów oraz mędzy gospodarstwam pracownków zatrudnonych na stanowskach nerobotnczych a gospodarstwam rolnczym. I tak, preferencje pracownków zatrudnonych na stanowskach nerobotnczych różną sę stotne od upodobań wzorców konsumpcyjnych charakterystycznych dla emerytów rencstów. Pracowncy zatrudnen na stanowskach nerobotnczych przywązują dużo wększą wagę do zakupów odzeży obuwa (parametr preferencj λ = 0,03) nż emeryc rencśc (parametr preferencj λ = 0,08). Równeż wyżej nż emeryc ceną towary usług w zakrese transportu telekomunkacj - parametr preferencj λ dla pracownków zatrudnonych na stanowskach nerobotnczych dla tej grupy towarowousługowej wynos 0,56, podczas gdy dla emerytów rencstów zaledwe 0,02. Podobne jest w przypadku usług w zakrese edukacj, kultury, rekreacj turystyk - parametr preferencj λ dla pracownków zatrudnonych na stanowskach nerobotnczych dla tych usług wynos 0,29, podczas gdy dla emerytów tylko 0,078. Dla transportu telekomunkacj oraz edukacj, kultury rekreacj różnca w preferencjach, merzonych wartoścą parametru λ, mędzy pracownkam zatrudnonym na stanowskach nerobotnczych a emerytam przekracza 50%. Rozważając preferencje konsumpcyjne w odnesenu do żywnośc, najwększe różnce wdoczne są mędzy pracownkam zatrudnonym na stanowskach nerobotnczych (najnższa wartość parametru λ = 0,23) a rolnkam, którzy przywązują najwększą wagę spośród wszystkch analzowanych grup gospodarstw domowych do spożyca żywnośc (parametr preferencj λ został oszacowany na 47

20 I. Woronecka-Lecejewcz, M. Terwńska pozome 0,344). Odwrotne jest w przypadku wydatków na hgenę osobstą. Tu najwyższym preferencjam charakteryzują sę pracowncy zatrudnen na stanowskach nerobotnczych (parametr preferencj λ = 0,055), a najnższym - gospodarstwa rolncze (parametr preferencj λ = 0,040). Do usług zdrowotnych najwększą wagę przywązują emeryc rencśc, co jest oczywste ze względu na przedzał weku stan zdrowa członków tych gospodarstw (parametr preferencj λ wynos 0,096), najmnejszą zaś - rolncy (λ = 0,057). Wzorce konsumpcyjne preferencje zwązane ze spożycem alkoholu wyrobów tytonowych najbardzej różną sę w gospodarstwach domowych pracownków zatrudnonych na stanowskach robotnczych (najwyższe preferencje, λ = 0,069) nerobotnczych (najnższe preferencje, λ = 0,052). Tabela 4. Współczynnk preferencj dla podstawowych grup towarów usług konsumpcyjnych w podzale na grupy gospodarstw domowych Lp. Współczynnk preferencj λ dla elastycznośc substytucj σ =,5 Gospodarstwa domowe pracownków na stanowskach Grupy towarów usług konsumpcyjnych ogółem robotnczych nerobotnczych Gospodarstwa domowe rolnków emerytów rencstów Żywność 0,257 0,283 0,23 0,344 0,294 2 Napoje alkoholowe wyroby tytonowe 0,06 0,069 0,052 0,064 0,056 3 Odzeż obuwe 0,099 0,097 0,03 0,099 0,08 4 Hgena osobsta 0,052 0,049 0,055 0,040 0,043 5 Meszkane 0,26 0,22 0,22 0,84 0,250 6 Zdrowe 0,060 0,057 0,062 0,066 0,096 7 Transport łączność 0,39 0,20 0,56 0,24 0,02 8 Edukacja, kultura rekreacja 0,6 0,03 0,29 0,079 0,078 Źródło: opracowane własne Analzując wewnętrzną strukturę grupy towarowej żywność można zauważyć, że najwększe dysproporcje w preferencjach przypsywanych różnym artykułom żywnoścowym dotyczą gospodarstw domowych pracownków zatrudnonych na stanowskach nerobotnczych gospodarstw rolnków. Stosunkowo wększą wagę, w porównanu z rolnkam, pracowncy zatrudnen na stanowskach nerobotnczych przywązują do spożyca ryb, owoców warzyw oraz używek, kawy herbaty, mnejszą zaś w stosunku do męsa, peczywa produktów zbożowych, tłuszczów, cukru oraz nabału jaj. Szczególne duże różnce występują w preferencjach konsumpcyjnych w odnesenu do owoców warzyw parametr preferencj oszacowany dla gospodarstw pracownków zatrudnonych na stanowskach nerobotnczych wynos 0,66 jest ponad dwukrotne wyższy w porównanu z parametrem preferencj uzyskanym dla gospodarstw rolnków. 48

21 PREFERENCJE KONSUMPCYJNE A STRUKTURA WYDATKÓW W POLSCE Tabela 5. Współczynnk preferencj konsumpcyjnych dla artykułów żywnoścowych w podzale na grupy gospodarstw domowych Lp. Współczynnk preferencj λ dla elastycznośc substytucj σ =,5 Gospodarstwa domowe pracownków Peczywo produkty zbożowe 49 na stanowskach Grupy towarów usług konsumpcyjnych ogółem robotnczych nerobotnczych Gospodarstwa domowe rolnków emerytów rencstów 0,52 0,58 0,45 0,60 0,53 2 Męso 0,238 0,244 0,230 0,275 0,237 3 Ryby 0,050 0,049 0,052 0,045 0,05 4 Nabał jaja 0,43 0,4 0,47 0,62 0,49 5 Tłuszcze jadalne 0,08 0,085 0,074 0,090 0,088 6 Owoce warzywa 0,6 0,56 0,66 0,072 0,63 7 Cuker nne wyroby cukerncze 0,08 0,080 0,082 0,22 0,078 8 Używk, kawa, herbata 0,095 0,088 0,04 0,073 0,082 Źródło: opracowane własne 5. Analza struktury wydatków preferencj konsumpcyjnych do 2004 roku Pełne wynk badań dochodów wydatków konsumpcyjnych w Polsce oraz zman zachodzących w strukturze budżetów gospodarstw domowych w herarch preferencj zostały zawarte w pracy magsterskej M. Terwńskej (2006). W nnejszym rozdzale przedstawono jedyne wybrane aspekty przeprowadzonej analzy. Dla parametru substytucj funkcj CES jest równego 0 (ρ=0), tym samym współczynnka elastycznośc substytucj równego (σ=), funkcja CES sprowadza sę do funkcj Cobba-Douglasa (por. Welfe Welfe, 2004, s. 57). Zakładając, że funkcja użytecznośc, charakteryzująca użyteczność koszyka konsumpcyjnego, jest funkcją Cobba-Douglasa, stosunek parametrów preferencj przyjmuje uproszczoną postać (por. równana 9 0). Oznacza to, że w takej sytuacj struktura preferencj pokrywa sę ze strukturą nomnalnych wydatków konsumpcyjnych. W konsekwencj współczynnk preferencj mogą być nterpretowane jako udzały wydatków na poszczególne kategore dóbr w wydatkach na dobra konsumpcyjne ogółem. Strukturę preferencj dla ogółu gospodarstw domowych przedstawa Tabela 6. W roku 996 na perwszym mejscu konsumenc preferowal żywność napoje bezalkoholowe, a na kolejnych mejscach znalazły sę użytkowane meszkana nośnk energ, transport, odzeż obuwe, rekreacja kultura, wyposażene meszkana prowadzene gospodarstwa domowego, zdrowe, napoje alkoholowe wyroby tytonowe, edukacja, łączność (brak danych dotyczących restauracj hotel z tego okresu). Na konec badanego okresu, w roku 2004, nastąpły stotne zmany w strukturze preferencj. Żywność napoje bezalkoholowe, w stosunku do których preferencje utrzymywały sę na najwyższym pozome, stracły na znaczenu, o

22 I. Woronecka-Lecejewcz, M. Terwńska czym śwadczy spadek współczynnka preferencj o 25,3% w analzowanym okrese. Jest to stotna zmana, zwłaszcza w odnesenu do kategor dóbr, która stanow przeszło jedną trzecą wszystkch realnych wydatków. Obnżyły sę równeż preferencje konsumentów przypsywane odzeży obuwu, napojom alkoholowym edukacj (edukacja była w 2004 najmnej preferowaną kategorą dóbr konsumpcyjnych). Bardzo zyskały na znaczenu usług konsumpcyjne, zwłaszcza łączność, ochrona zdrowa, a także dobra zwązane z czasem wolnym, czyl rekreacja kultura oraz restauracje hotele. Nadal stotną pozycję w strukturze preferencj zachowują: użytkowane meszkana nośnk energ oraz transport. Najwększym zmanom uległy preferencje w stosunku do łącznośc (Rys. 6). Ta tendencja dotyczy wszystkch gospodarstw domowych. Należy jednak pamętać, że wydatk na łączność stanową newelką część wydatków, na przykład w gospodarstwach zwązanych z rolnctwem wydawano w przelczenu na osobę mnej nż 2 zł, co stanowło około 0,65% wszystkch wydatków konsumpcyjnych. Przy tak nskm pozome wydatków nawet newelk ch wzrost w stotny sposób przekłada sę na dynamkę zman. Tabela 6. Struktura preferencj konsumpcyjnych gospodarstw domowych ogółem Żywność napoje bezalkoholowe, w % 50 Zmana w % ,2 37,40 35,06 32,33 32,87 32,22 30,8 29,0 29,3-25,26% Napoje alkoholowe wyroby tytonowe, w % 3,22 3,26 3,30 3,28 3,20 3,7 3,2 2,98 2,86 -,35% Odzeż obuwe, w % 7,32 7,27 7,00 6,32 5,87 5,50 5,47 5,35 5,5-29,67% Użytkowane meszkana nośnk energ, w % 8,7 8,49 8,38 9,05 8,90 9,62 20,77 2,95 2,5 6,40% Wyposażene meszkana prowadzene gospodarstwa domowego, w % 4,0 4,6 5,55 6,52 5,54 5,08 5,22 5,25 5,2 24,74% Zdrowe, w % 3,74 3,98 4,42 4,47 4,72 4,7 4,73 5, 5,27 40,76% Transport, w % 8,87 8,44 8,66 9,64 9,25 9,4 8,9 8,95 9,47 6,68% Łączność, w %,50,85 2,32 2,87 3,73 4,47 4,70 4,89 4,88 225,07% Rekreacja kultura, w % 5,53 5,82 6,49 7,0 6,75 6,78 6,72 6,85 7,07 27,83 Edukacja, w %,98 2,06,29,38,53,54,68,60,58-20,2% Restauracje hotele, w % 0,00 0,00,26,40,50,45,69,8,84 46,73% Źródło: opracowane własne

Ocena jakościowo-cenowych strategii konkurowania w polskim handlu produktami rolno-spożywczymi. dr Iwona Szczepaniak

Ocena jakościowo-cenowych strategii konkurowania w polskim handlu produktami rolno-spożywczymi. dr Iwona Szczepaniak Ocena jakoścowo-cenowych strateg konkurowana w polskm handlu produktam rolno-spożywczym dr Iwona Szczepanak Ekonomczne, społeczne nstytucjonalne czynnk wzrostu w sektorze rolno-spożywczym w Europe Cechocnek,

Bardziej szczegółowo

Kształtowanie się firm informatycznych jako nowych elementów struktury przestrzennej przemysłu

Kształtowanie się firm informatycznych jako nowych elementów struktury przestrzennej przemysłu PRACE KOMISJI GEOGRAFII PRZEMY SŁU Nr 7 WARSZAWA KRAKÓW 2004 Akadema Pedagogczna, Kraków Kształtowane sę frm nformatycznych jako nowych elementów struktury przestrzennej przemysłu Postępujący proces rozwoju

Bardziej szczegółowo

STARE A NOWE KRAJE UE KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO EKSPORTU

STARE A NOWE KRAJE UE KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO EKSPORTU Ewa Szymank Katedra Teor Ekonom Akadema Ekonomczna w Krakowe ul. Rakowcka 27, 31-510 Kraków STARE A NOWE KRAJE UE KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO EKSPORTU Abstrakt Artykuł przedstawa wynk badań konkurencyjnośc

Bardziej szczegółowo

dy dx stąd w przybliżeniu: y

dy dx stąd w przybliżeniu: y Przykłady do funkcj nelnowych funkcj Törnqusta Proszę sprawdzć uzasadnć, które z podanych zdań są prawdzwe, a które fałszywe: Przykład 1. Mesęczne wydatk na warzywa (y, w jednostkach penężnych, jp) w zależnośc

Bardziej szczegółowo

Zadane 1: Wyznacz średne ruchome 3-okresowe z następujących danych obrazujących zużyce energ elektrycznej [kwh] w pewnym zakładze w mesącach styczeń - lpec 1998 r.: 400; 410; 430; 40; 400; 380; 370. Zadane

Bardziej szczegółowo

SZACOWANIE NIEPEWNOŚCI POMIARU METODĄ PROPAGACJI ROZKŁADÓW

SZACOWANIE NIEPEWNOŚCI POMIARU METODĄ PROPAGACJI ROZKŁADÓW SZACOWANIE NIEPEWNOŚCI POMIARU METODĄ PROPAGACJI ROZKŁADÓW Stefan WÓJTOWICZ, Katarzyna BIERNAT ZAKŁAD METROLOGII I BADAŃ NIENISZCZĄCYCH INSTYTUT ELEKTROTECHNIKI ul. Pożaryskego 8, 04-703 Warszawa tel.

Bardziej szczegółowo

Model ASAD. ceny i płace mogą ulegać zmianom (w odróżnieniu od poprzednio omawianych modeli)

Model ASAD. ceny i płace mogą ulegać zmianom (w odróżnieniu od poprzednio omawianych modeli) Model odstawowe założena modelu: ceny płace mogą ulegać zmanom (w odróżnenu od poprzedno omawanych model) punktem odnesena analzy jest obserwacja pozomu produkcj cen (a ne stopy procentowej jak w modelu

Bardziej szczegółowo

Za: Stanisław Latoś, Niwelacja trygonometryczna, [w:] Ćwiczenia z geodezji II [red.] J. Beluch

Za: Stanisław Latoś, Niwelacja trygonometryczna, [w:] Ćwiczenia z geodezji II [red.] J. Beluch Za: Stansław Latoś, Nwelacja trygonometryczna, [w:] Ćwczena z geodezj II [red.] J. eluch 6.1. Ogólne zasady nwelacj trygonometrycznej. Wprowadzene Nwelacja trygonometryczna, zwana równeż trygonometrycznym

Bardziej szczegółowo

Analiza rodzajów skutków i krytyczności uszkodzeń FMECA/FMEA według MIL STD - 1629A

Analiza rodzajów skutków i krytyczności uszkodzeń FMECA/FMEA według MIL STD - 1629A Analza rodzajów skutków krytycznośc uszkodzeń FMECA/FMEA według MIL STD - 629A Celem analzy krytycznośc jest szeregowane potencjalnych rodzajów uszkodzeń zdentyfkowanych zgodne z zasadam FMEA na podstawe

Bardziej szczegółowo

EKONOMIA MENEDŻERSKA. Wykład 3 Funkcje produkcji 1 FUNKCJE PRODUKCJI. ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI SKALI. MINIMALIZACJA KOSZTÓW PRODUKCJI.

EKONOMIA MENEDŻERSKA. Wykład 3 Funkcje produkcji 1 FUNKCJE PRODUKCJI. ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI SKALI. MINIMALIZACJA KOSZTÓW PRODUKCJI. EONOMIA MENEDŻERSA Wykład 3 Funkcje rodukcj 1 FUNCJE PRODUCJI. ANAIZA OSZTÓW I ORZYŚCI SAI. MINIMAIZACJA OSZTÓW PRODUCJI. 1. FUNCJE PRODUCJI: JEDNO- I WIEOCZYNNIOWE Funkcja rodukcj określa zależność zdolnośc

Bardziej szczegółowo

Analiza ryzyka jako instrument zarządzania środowiskiem

Analiza ryzyka jako instrument zarządzania środowiskiem WARSZTATY 2003 z cyklu Zagrożena naturalne w górnctwe Mat. Symp. str. 461 466 Elżbeta PILECKA, Małgorzata SZCZEPAŃSKA Instytut Gospodark Surowcam Mneralnym Energą PAN, Kraków Analza ryzyka jako nstrument

Bardziej szczegółowo

Piesi jako ofiary śmiertelnych wypadków analiza kryminalistyczna

Piesi jako ofiary śmiertelnych wypadków analiza kryminalistyczna Pes jako ofary śmertelnych wypadków analza krymnalstyczna Potr Kodryck, Monka Kodrycka Pozom bezpeczeństwa ruchu drogowego klasyfkuje Polskę na jednym z ostatnch mejsc wśród krajów europejskch. Wskaźnk

Bardziej szczegółowo

Modele wieloczynnikowe. Modele wieloczynnikowe. Modele wieloczynnikowe ogólne. α β β β ε. Analiza i Zarządzanie Portfelem cz. 4.

Modele wieloczynnikowe. Modele wieloczynnikowe. Modele wieloczynnikowe ogólne. α β β β ε. Analiza i Zarządzanie Portfelem cz. 4. Modele weloczynnkowe Analza Zarządzane Portfelem cz. 4 Ogólne model weloczynnkowy można zapsać jako: (,...,,..., ) P f F F F = n Dr Katarzyna Kuzak lub (,...,,..., ) f F F F = n Modele weloczynnkowe Można

Bardziej szczegółowo

PROBLEMY ROLNICTWA ŚWIATOWEGO

PROBLEMY ROLNICTWA ŚWIATOWEGO Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wejskego w Warszawe PROBLEMY ROLNICTWA ŚWIATOWEGO Tom 12 (XXVII) Zeszyt 4 Wydawnctwo SGGW Warszawa 2012 Elżbeta Kacperska 1 Katedra Ekonomk Rolnctwa Mędzynarodowych

Bardziej szczegółowo

Minister Edukacji Narodowej Pani Katarzyna HALL Ministerstwo Edukacji Narodowej al. J. Ch. Szucha 25 00-918 Warszawa Dnia 03 czerwca 2009 r.

Minister Edukacji Narodowej Pani Katarzyna HALL Ministerstwo Edukacji Narodowej al. J. Ch. Szucha 25 00-918 Warszawa Dnia 03 czerwca 2009 r. Mnster Edukacj arodowej Pan Katarzyna HALL Mnsterstwo Edukacj arodowej al. J. Ch. Szucha 25 00-918 arszawa Dna 03 czerwca 2009 r. TEMAT: Propozycja zmany art. 30a ustawy Karta auczycela w forme lstu otwartego

Bardziej szczegółowo

Procedura normalizacji

Procedura normalizacji Metody Badań w Geograf Społeczno Ekonomcznej Procedura normalzacj Budowane macerzy danych geografcznych mgr Marcn Semczuk Zakład Przedsęborczośc Gospodark Przestrzennej Instytut Geograf Unwersytet Pedagogczny

Bardziej szczegółowo

STATECZNOŚĆ SKARP. α - kąt nachylenia skarpy [ o ], φ - kąt tarcia wewnętrznego gruntu [ o ],

STATECZNOŚĆ SKARP. α - kąt nachylenia skarpy [ o ], φ - kąt tarcia wewnętrznego gruntu [ o ], STATECZNOŚĆ SKARP W przypadku obektu wykonanego z gruntów nespostych zaprojektowane bezpecznego nachylena skarp sprowadza sę do przekształcena wzoru na współczynnk statecznośc do postac: tgφ tgα = n gdze:

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIE ANALIZY HARMONICZNEJ DO OKREŚLENIA SIŁY I DŁUGOŚCI CYKLI GIEŁDOWYCH

ZASTOSOWANIE ANALIZY HARMONICZNEJ DO OKREŚLENIA SIŁY I DŁUGOŚCI CYKLI GIEŁDOWYCH Grzegorz PRZEKOTA ZESZYTY NAUKOWE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH ZASTOSOWANIE ANALIZY HARMONICZNEJ DO OKREŚLENIA SIŁY I DŁUGOŚCI CYKLI GIEŁDOWYCH Zarys treśc: W pracy podjęto problem dentyfkacj cykl gełdowych.

Bardziej szczegółowo

Analiza porównawcza rozwoju wybranych banków komercyjnych w latach 2001 2009

Analiza porównawcza rozwoju wybranych banków komercyjnych w latach 2001 2009 Mara Konopka Katedra Ekonomk Organzacj Przedsęborstw Szkoła Główna Gospodarstwa Wejskego w Warszawe Analza porównawcza rozwoju wybranych banków komercyjnych w latach 2001 2009 Wstęp Polska prywatyzacja

Bardziej szczegółowo

Kierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab. Bernard Panaszek, prof. zw. UMW. Recenzja

Kierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab. Bernard Panaszek, prof. zw. UMW. Recenzja KATEDRA KLINIKA CHORÓB WEWNĘTRZNYCHYCH GERIATRII ALERGOLOGU Unwersytet Medyczny m. Pastów Śląskch we Wrocławu 50-367 Wrocław, ul. Cure-Skłodowskej 66 Tel. 71/7842521 Fax 71/7842529 E-mal: bernard.panaszek@umed.wroc.pl

Bardziej szczegółowo

Analiza danych OGÓLNY SCHEMAT. http://zajecia.jakubw.pl/ Dane treningowe (znana decyzja) Klasyfikator. Dane testowe (znana decyzja)

Analiza danych OGÓLNY SCHEMAT. http://zajecia.jakubw.pl/ Dane treningowe (znana decyzja) Klasyfikator. Dane testowe (znana decyzja) Analza danych Dane trenngowe testowe. Algorytm k najblższych sąsadów. Jakub Wróblewsk jakubw@pjwstk.edu.pl http://zajeca.jakubw.pl/ OGÓLNY SCHEMAT Mamy dany zbór danych podzelony na klasy decyzyjne, oraz

Bardziej szczegółowo

Oligopol dynamiczny. Rozpatrzmy model sekwencyjnej konkurencji ilościowej jako gra jednokrotna z pełną i doskonalej informacją

Oligopol dynamiczny. Rozpatrzmy model sekwencyjnej konkurencji ilościowej jako gra jednokrotna z pełną i doskonalej informacją Olgopol dynamczny Rozpatrzmy model sekwencyjnej konkurencj loścowej jako gra jednokrotna z pełną doskonalej nformacją (1934) Dwa okresy: t=0, 1 tzn. frma 2 podejmując decyzję zna decyzję frmy 1 Q=q 1 +q

Bardziej szczegółowo

ANALIZA PORÓWNAWCZA WYNIKÓW UZYSKANYCH ZA POMOCĄ MIAR SYNTETYCZNYCH: M ORAZ PRZY ZASTOSOWANIU METODY UNITARYZACJI ZEROWANEJ

ANALIZA PORÓWNAWCZA WYNIKÓW UZYSKANYCH ZA POMOCĄ MIAR SYNTETYCZNYCH: M ORAZ PRZY ZASTOSOWANIU METODY UNITARYZACJI ZEROWANEJ METODY ILOŚCIOWE W BADANIACH EKONOMICZNYCH Tom XVI/3, 2015, str. 248 257 ANALIZA PORÓWNAWCZA WYNIKÓW UZYSKANYCH ZA POMOCĄ MIAR SYNTETYCZNYCH: M ORAZ PRZY ZASTOSOWANIU METODY UNITARYZACJI ZEROWANEJ Sławomr

Bardziej szczegółowo

Stanisław Cichocki. Natalia Nehrebecka. Wykład 6

Stanisław Cichocki. Natalia Nehrebecka. Wykład 6 Stansław Cchock Natala Nehrebecka Wykład 6 1 1. Interpretacja parametrów przy zmennych objaśnających cągłych Semelastyczność 2. Zastosowane modelu potęgowego Model potęgowy 3. Zmenne cągłe za zmenne dyskretne

Bardziej szczegółowo

SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNE UWARUNKOWANIA KSZTAŁTOWANIA SIĘ WYDATKÓW ŻYWNOŚCIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH W POLSCE. Marek Gałązka

SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNE UWARUNKOWANIA KSZTAŁTOWANIA SIĘ WYDATKÓW ŻYWNOŚCIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH W POLSCE. Marek Gałązka SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNE UWARUNKOWANIA KSZTAŁTOWANIA SIĘ... 23 ROCZNIKI EKONOMII ROLNICTWA I ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH, T. 100, z. 1, 2013 SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNE UWARUNKOWANIA KSZTAŁTOWANIA SIĘ WYDATKÓW

Bardziej szczegółowo

URZĄD STATYSTYCZNY W OPOLU WYDZIAŁ BADAŃ ANKIETOWYCH

URZĄD STATYSTYCZNY W OPOLU WYDZIAŁ BADAŃ ANKIETOWYCH URZĄD STATYSTYCZNY W OPOLU WYDZIAŁ BADAŃ ANKIETOWYCH 1 Badanie budżetów gospodarstw domowych spełnia ważną rolę w analizach poziomu życia ludności. Jest podstawowym źródłem informacji o dochodach, wydatkach,

Bardziej szczegółowo

Taksonomiczna ocena sytuacji finansowej gospodarstw domowych w Polsce w 2010 roku

Taksonomiczna ocena sytuacji finansowej gospodarstw domowych w Polsce w 2010 roku 136 AGNIESZKA KOZERA, JOANNA STANISŁAWSKA Nerównośc Społeczne a Wzrost Gospodarczy, nr 38 (2/2014) ISSN 1898-5084 mgr Agneszka Kozera 1 Katedra Fnansów Rachunkowośc Unwersytet Przyrodnczy w Poznanu dr

Bardziej szczegółowo

Portfele zawierające walor pozbawiony ryzyka. Elementy teorii rynku kapitałowego

Portfele zawierające walor pozbawiony ryzyka. Elementy teorii rynku kapitałowego Portel nwestycyjny ćwczena Na podst. Wtold Jurek: Konstrukcja analza rozdzał 5 dr chał Konopczyńsk Portele zawerające walor pozbawony ryzyka. lementy teor rynku kaptałowego 1. Pożyczane penędzy amy dwa

Bardziej szczegółowo

PODSTAWA WYMIARU ORAZ WYSOKOŚĆ EMERYTURY USTALANEJ NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH

PODSTAWA WYMIARU ORAZ WYSOKOŚĆ EMERYTURY USTALANEJ NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH PODSTAWA WYMIARU ORAZ WYSOKOŚĆ EMERYTURY USTALANEJ NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH Z a k ł a d U b e z p e c z e ń S p o ł e c z n y c h Wprowadzene Nnejsza ulotka adresowana jest zarówno do osób dopero ubegających

Bardziej szczegółowo

METODY PLANOWANIA EKSPERYMENTÓW. dr hab. inż. Mariusz B. Bogacki

METODY PLANOWANIA EKSPERYMENTÓW. dr hab. inż. Mariusz B. Bogacki Metody Planowana Eksperymentów Rozdzał 1. Strona 1 z 14 METODY PLANOWANIA EKSPERYMENTÓW dr hab. nż. Marusz B. Bogack Marusz.Bogack@put.poznan.pl www.fct.put.poznan.pl/cv23.htm Marusz B. Bogack 1 Metody

Bardziej szczegółowo

MINISTER EDUKACJI NARODOWEJ

MINISTER EDUKACJI NARODOWEJ 4 MINISTER EDUKACJI NARODOWEJ DWST WPZN 423189/BSZI13 Warszawa, 2013 -Q-4 Pan Marek Mchalak Rzecznk Praw Dzecka Szanowny Pane, w odpowedz na Pana wystąpene z dna 28 czerwca 2013 r. (znak: ZEW/500127-1/2013/MP),

Bardziej szczegółowo

Model IS-LM-BP. Model IS-LM-BP jest wersją modelu ISLM w gospodarce otwartej. Pokazuje on zatem jak

Model IS-LM-BP. Model IS-LM-BP jest wersją modelu ISLM w gospodarce otwartej. Pokazuje on zatem jak Ćwczena z Makroekonom II Model IS-LM- Model IS-LM- jest wersją modelu ISLM w gospodarce otwartej. Pokazuje on zatem jak gospodarka taka zachowuje sę w krótkm okrese, w efekce dzałań podejmowanych w ramach

Bardziej szczegółowo

STATYSTYKA MATEMATYCZNA WYKŁAD 5 WERYFIKACJA HIPOTEZ NIEPARAMETRYCZNYCH

STATYSTYKA MATEMATYCZNA WYKŁAD 5 WERYFIKACJA HIPOTEZ NIEPARAMETRYCZNYCH STATYSTYKA MATEMATYCZNA WYKŁAD 5 WERYFIKACJA HIPOTEZ NIEPARAMETRYCZNYCH 1 Test zgodnośc χ 2 Hpoteza zerowa H 0 ( Cecha X populacj ma rozkład o dystrybuance F). Hpoteza alternatywna H1( Cecha X populacj

Bardziej szczegółowo

Model ISLM. Inwestycje - w modelu ISLM przyjmujemy, że inwestycje przyjmują postać funkcji liniowej:

Model ISLM. Inwestycje - w modelu ISLM przyjmujemy, że inwestycje przyjmują postać funkcji liniowej: dr Bartłomej Rokck Ćwczena z Makroekonom I Model ISLM Podstawowe założena modelu: penądz odgrywa ważną rolę przy determnowanu pozomu dochodu zatrudnena nwestycje ne mają charakteru autonomcznego, a ch

Bardziej szczegółowo

EKONOMETRIA I Spotkanie 1, dn. 05.10.2010

EKONOMETRIA I Spotkanie 1, dn. 05.10.2010 EKONOMETRIA I Spotkane, dn. 5..2 Dr Katarzyna Beń Program ramowy: http://www.sgh.waw.pl/nstytuty/e/oferta_dydaktyczna/ekonometra_stacjonarne_nest acjonarne/ Zadana, dane do zadań, ważne nformacje: http://www.e-sgh.pl/ben/ekonometra

Bardziej szczegółowo

EFEKTYWNOŚĆ INTERWENCJONIZMU PAŃSTWOWEGO W GOSPODARKĘ ŻYWNOŚCIOWĄ UKRAINY. Wstęp

EFEKTYWNOŚĆ INTERWENCJONIZMU PAŃSTWOWEGO W GOSPODARKĘ ŻYWNOŚCIOWĄ UKRAINY. Wstęp Efektywność STOWARZYSZENIE nterwencjonzmu EKONOMISTÓW państwowego ROLNICTWA w gospodarkę I AGROBIZNESU żywnoścową Ukrany Rocznk Naukowe tom XVI zeszyt 2 33 Georgj Czerewko Lwowsk Narodowy Unwersytet Agrarny

Bardziej szczegółowo

3.1. ODZIAŁYWANIE DŹWIĘKÓW NA CZŁOWIEKA I OTOCZENIE

3.1. ODZIAŁYWANIE DŹWIĘKÓW NA CZŁOWIEKA I OTOCZENIE 3. KRYTERIA OCENY HAŁASU I DRGAŃ Hałas to każdy dźwęk nepożądany, przeszkadzający, nezależne od jego natury, kontekstu znaczena. Podobne rzecz sę ma z drganam. Oba te zjawska oddzałują nekorzystne na człoweka

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia - studia pierwszego stopnia na kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne : Symbol KEK

Efekty kształcenia - studia pierwszego stopnia na kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne : Symbol KEK Efekty kształcena - studa perwszego stopna na kerunku bezpeczeństwo wewnętrzne : Symbol KEK K_W01 K_W02 K_W03 Ops efektów kształcena WIEDZA zna podejśca badawcze, nurty teoretyczne oraz termnologę używaną

Bardziej szczegółowo

PRZESTRZENNE ZRÓŻNICOWANIE WYBRANYCH WSKAŹNIKÓW POZIOMU ŻYCIA MIESZKAŃCÓW MIAST ŚREDNIEJ WIELKOŚCI A SYSTEM LOGISTYCZNY MIASTA 1

PRZESTRZENNE ZRÓŻNICOWANIE WYBRANYCH WSKAŹNIKÓW POZIOMU ŻYCIA MIESZKAŃCÓW MIAST ŚREDNIEJ WIELKOŚCI A SYSTEM LOGISTYCZNY MIASTA 1 METODY ILOŚCIOWE W BADANIACH EKONOMICZNYCH Tom XI/2, 2010, str. 102 111 PRZESTRZENNE ZRÓŻNICOWANIE WYBRANYCH WSKAŹNIKÓW POZIOMU ŻYCIA MIESZKAŃCÓW MIAST ŚREDNIEJ WIELKOŚCI A SYSTEM LOGISTYCZNY MIASTA 1

Bardziej szczegółowo

1. Komfort cieplny pomieszczeń

1. Komfort cieplny pomieszczeń 1. Komfort ceplny pomeszczeń Przy określanu warunków panuących w pomeszczenu używa sę zwykle dwóch poęć: mkroklmat komfort ceplny. Przez poęce mkroklmatu wnętrz rozume sę zespół wszystkch parametrów fzycznych

Bardziej szczegółowo

Stanisław Cichocki. Natalia Nehrebecka. Wykład 6

Stanisław Cichocki. Natalia Nehrebecka. Wykład 6 Stansław Cchock Natala Nehrebecka Wykład 6 1 1. Zastosowane modelu potęgowego Przekształcene Boxa-Coxa 2. Zmenne cągłe za zmenne dyskretne 3. Interpretacja parametrów przy zmennych dyskretnych 1. Zastosowane

Bardziej szczegółowo

Nowe europejskie prawo jazdy w celu większej ochrony, bezpieczeństwa i swobodnego przemieszczania się

Nowe europejskie prawo jazdy w celu większej ochrony, bezpieczeństwa i swobodnego przemieszczania się KOMISJA EUROPEJSKA NOTATKA Bruksela, 18 styczna 2013 r. Nowe europejske prawo jazdy w celu wększej ochrony, bezpeczeństwa swobodnego przemeszczana sę W dnu 19 styczna 2013 r., w ramach wejśca w życe trzecej

Bardziej szczegółowo

MPEC wydaje warunki techniczne KONIEC

MPEC wydaje warunki techniczne KONIEC 1 2 3 1 2 2 1 3 MPEC wydaje warunk technczne 4 5 6 10 9 8 7 11 12 13 14 15 KONIEC 17 16 4 5 Chcesz wedzeć, czy masz możlwość przyłączena budynku Możlwośc dofnansowana wymany peców węglowych do sec mejskej?

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 8 Polityka makroekonomiczna w gospodarce otwartej. Model Mundella-Fleminga

Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 8 Polityka makroekonomiczna w gospodarce otwartej. Model Mundella-Fleminga Makroekonoma Gospodark Otwartej Wykład 8 Poltyka makroekonomczna w gospodarce otwartej. Model Mundella-Flemnga Leszek Wncencak Wydzał Nauk Ekonomcznych UW 2/29 Plan wykładu: Założena analzy Zaps modelu

Bardziej szczegółowo

URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, Warszawa BUDŻETY GOSPODARSTW DOMOWYCH W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2013 R.

URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, Warszawa BUDŻETY GOSPODARSTW DOMOWYCH W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2013 R. URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa Informacja sygnalna Data opracowania 30.09.2014 r. Kontakt: e-mail:sekretariatuswaw@stat.gov.pl tel. 22 464 23 15, 22 464 23 12 faks 22

Bardziej szczegółowo

BADANIE STABILNOŚCI WSPÓŁCZYNNIKA BETA AKCJI INDEKSU WIG20

BADANIE STABILNOŚCI WSPÓŁCZYNNIKA BETA AKCJI INDEKSU WIG20 Darusz Letkowsk Unwersytet Łódzk BADANIE STABILNOŚCI WSPÓŁCZYNNIKA BETA AKCJI INDEKSU WIG0 Wprowadzene Teora wyboru efektywnego portfela nwestycyjnego zaproponowana przez H. Markowtza oraz jej rozwnęca

Bardziej szczegółowo

Usługi KPMG oferowane polskim przedsiębiorcom

Usługi KPMG oferowane polskim przedsiębiorcom Usług KPMG oferowane polskm przedsęborcom Czyl jak w czym pomagamy polskm frmom kpmg.pl 1 Usług KPMG oferowane polskm przedsęborcom 2013 Usług KPMG oferowane polskm przedsęborcom Doradztwo fnansowe ksęgowe

Bardziej szczegółowo

STATYSTYKA REGIONALNA

STATYSTYKA REGIONALNA ЕЗЮМЕ В,. Т (,,.),. В, 2010. щ,. В -,. STATYSTYKA REGIONALNA Paweł DYKAS Zróżncowane rozwoju powatów w woj. małopolskm W artykule podjęto próbę analzy rozwoju ekonomcznego powatów w woj. małopolskm, wykorzystując

Bardziej szczegółowo

ANALIZA KORELACJI WYDATKÓW NA KULTURĘ Z BUDŻETU GMIN ORAZ WYKSZTAŁCENIA RADNYCH

ANALIZA KORELACJI WYDATKÓW NA KULTURĘ Z BUDŻETU GMIN ORAZ WYKSZTAŁCENIA RADNYCH Potr Mchalsk Węzeł Centralny OŻK-SB 25.12.2013 rok ANALIZA KORELACJI WYDATKÓW NA KULTURĘ Z BUDŻETU GMIN ORAZ WYKSZTAŁCENIA RADNYCH Celem ponższej analzy jest odpowedź na pytane: czy wykształcene radnych

Bardziej szczegółowo

URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa BUDŻETY GOSPODARSTW DOMOWYCH W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2014 R.

URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa BUDŻETY GOSPODARSTW DOMOWYCH W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2014 R. URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa Informacja sygnalna Data opracowania 28.09.2015 r. Kontakt: e-mail:sekretariatuswaw@stat.gov.pl tel. 22 464 23 15, 22 464 23 12 faks 22

Bardziej szczegółowo

XXX OLIMPIADA FIZYCZNA ETAP III Zadanie doświadczalne

XXX OLIMPIADA FIZYCZNA ETAP III Zadanie doświadczalne XXX OLIMPIADA FIZYCZNA ETAP III Zadane dośwadczalne ZADANIE D Nazwa zadana: Maszyna analogowa. Dane są:. doda półprzewodnkowa (krzemowa) 2. opornk dekadowy (- 5 Ω ), 3. woltomerz cyfrowy, 4. źródło napęca

Bardziej szczegółowo

KURS STATYSTYKA. Lekcja 6 Regresja i linie regresji ZADANIE DOMOWE. www.etrapez.pl Strona 1

KURS STATYSTYKA. Lekcja 6 Regresja i linie regresji ZADANIE DOMOWE. www.etrapez.pl Strona 1 KURS STATYSTYKA Lekcja 6 Regresja lne regresj ZADANIE DOMOWE www.etrapez.pl Strona 1 Część 1: TEST Zaznacz poprawną odpowedź (tylko jedna jest prawdzwa). Pytane 1 Funkcja regresj I rodzaju cechy Y zależnej

Bardziej szczegółowo

URZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE

URZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE URZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE 31-223 Kraków, ul. Kazimierza Wyki 3 e-mail:sekretariatuskrk@stat.gov.pl tel. 12 415 60 11 Internet: http://krakow.stat.gov.pl Informacja sygnalna Nr 12 Data opracowania -

Bardziej szczegółowo

Egzamin ze statystyki/ Studia Licencjackie Stacjonarne/ Termin I /czerwiec 2010

Egzamin ze statystyki/ Studia Licencjackie Stacjonarne/ Termin I /czerwiec 2010 Egzamn ze statystyk/ Studa Lcencjacke Stacjonarne/ Termn /czerwec 2010 Uwaga: Przy rozwązywanu zadań, jeśl to koneczne, naleŝy przyjąć pozom stotnośc 0,01 współczynnk ufnośc 0,99 Zadane 1 PonŜsze zestawene

Bardziej szczegółowo

WSHiG Karta przedmiotu/sylabus. Studia stacjonarne 15 w Studia niestacjonarne 8 w Studia stacjonarne 45 ćw Studia niestacjonarne 12 ćw

WSHiG Karta przedmiotu/sylabus. Studia stacjonarne 15 w Studia niestacjonarne 8 w Studia stacjonarne 45 ćw Studia niestacjonarne 12 ćw WSHG Karta przedmotu/sylabus KIERUNEK SPECJALNOŚĆ TRYB STUDIÓW SEMESTR Turystyka Rekreacja Obsługa Ruchu Turystycznego Stacjonarny / nestacjonarny VI / I stopna Nazwa przedmotu Analza ORT_MKK_S_21 ORT_MKK_NST_21

Bardziej szczegółowo

Zapis informacji, systemy pozycyjne 1. Literatura Jerzy Grębosz, Symfonia C++ standard. Harvey M. Deitl, Paul J. Deitl, Arkana C++. Programowanie.

Zapis informacji, systemy pozycyjne 1. Literatura Jerzy Grębosz, Symfonia C++ standard. Harvey M. Deitl, Paul J. Deitl, Arkana C++. Programowanie. Zaps nformacj, systemy pozycyjne 1 Lteratura Jerzy Grębosz, Symfona C++ standard. Harvey M. Detl, Paul J. Detl, Arkana C++. Programowane. Zaps nformacj w komputerach Wszystke elementy danych przetwarzane

Bardziej szczegółowo

WSHiG Karta przedmiotu/sylabus. Studia stacjonarne 15 w Studia niestacjonarne 8 w Studia stacjonarne 45 ćw Studia niestacjonarne 12 ćw

WSHiG Karta przedmiotu/sylabus. Studia stacjonarne 15 w Studia niestacjonarne 8 w Studia stacjonarne 45 ćw Studia niestacjonarne 12 ćw WSHG Karta przedmotu/sylabus KIERUNEK SPECJALNOŚĆ TRYB STUDIÓW SEMESTR Turystyka Rekreacja Obsługa Ruchu Turystycznego Stacjonarny / nestacjonarny VI / I stopna Nazwa przedmotu Analza turystycznego ORT_MKK_S_21

Bardziej szczegółowo

TRANZYSTOR BIPOLARNY CHARAKTERYSTYKI STATYCZNE

TRANZYSTOR BIPOLARNY CHARAKTERYSTYKI STATYCZNE POLITHNIKA RZSZOWSKA Katedra Podstaw lektronk Instrkcja Nr4 F 00/003 sem. letn TRANZYSTOR IPOLARNY HARAKTRYSTYKI STATYZN elem ćwczena jest pomar charakterystyk statycznych tranzystora bpolarnego npn lb

Bardziej szczegółowo

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Raciborzu

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Raciborzu Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Racborzu KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmotu: Termnologa ekonomczna prawncza 2. Kod przedmotu: FGB-23 3. Okres ważnośc karty: 2015-2018 4. Forma kształcena: studa perwszego

Bardziej szczegółowo

Współczynnik przenikania ciepła U v. 4.00

Współczynnik przenikania ciepła U v. 4.00 Współczynnk przenkana cepła U v. 4.00 1 WYMAGANIA Maksymalne wartośc współczynnków przenkana cepła U dla ścan, stropów, stropodachów, oken drzw balkonowych podano w załącznku do Rozporządzena Mnstra Infrastruktury

Bardziej szczegółowo

Stanisław Cichocki. Natalia Nehrebecka. Wykład 7

Stanisław Cichocki. Natalia Nehrebecka. Wykład 7 Stansław Cchock Natala Nehrebecka Wykład 7 1 1. Zmenne cągłe a zmenne dyskretne 2. Interpretacja parametrów przy zmennych dyskretnych 1. Zmenne cągłe a zmenne dyskretne 2. Interpretacja parametrów przy

Bardziej szczegółowo

A O n RZECZPOSPOLITA POLSKA. Gospodarki Narodowej. Warszawa, dnia2/stycznia 2014

A O n RZECZPOSPOLITA POLSKA. Gospodarki Narodowej. Warszawa, dnia2/stycznia 2014 Warszawa, dna2/styczna 2014 r, RZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTERSTWO ADMINISTRACJI I CYFRYZACJI PODSEKRETARZ STANU Małgorzata Olsze wska BM-WP 005.6. 20 14 Pan Marek Zółkowsk Przewodnczący Komsj Gospodark

Bardziej szczegółowo

2012-10-11. Definicje ogólne

2012-10-11. Definicje ogólne 0-0- Defncje ogólne Logstyka nauka o przepływe surowców produktów gotowych rodowód wojskowy Utrzyywane zapasów koszty zwązane.n. z zarożene kaptału Brak w dostawach koszty zwązane.n. z przestoje w produkcj

Bardziej szczegółowo

Teoria wyboru konsumenta. Marta Lubieniecka Tomasz Szemraj

Teoria wyboru konsumenta. Marta Lubieniecka Tomasz Szemraj Teoria wyboru konsumenta Marta Lubieniecka Tomasz Szemraj Teoria wyboru konsumenta 1) Przedmiot wyboru konsumenta na rynku towarów. 2) Zmienne decyzyjne, parametry rynkowe i preferencje jako warunki wyboru.

Bardziej szczegółowo

Rozwiązywanie zadań optymalizacji w środowisku programu MATLAB

Rozwiązywanie zadań optymalizacji w środowisku programu MATLAB Rozwązywane zadań optymalzacj w środowsku programu MATLAB Zagadnene optymalzacj polega na znajdowanu najlepszego, względem ustalonego kryterum, rozwązana należącego do zboru rozwązań dopuszczalnych. Standardowe

Bardziej szczegółowo

METODA UNITARYZACJI ZEROWANEJ Porównanie obiektów przy ocenie wielokryterialnej. Ranking obiektów.

METODA UNITARYZACJI ZEROWANEJ Porównanie obiektów przy ocenie wielokryterialnej. Ranking obiektów. Opracowane: Dorota Mszczyńska METODA UNITARYZACJI ZEROWANEJ Porównane obektów przy ocene welokryteralnej. Rankng obektów. Porównane wybranych obektów (warantów decyzyjnych) ze względu na różne cechy (krytera)

Bardziej szczegółowo

I. Elementy analizy matematycznej

I. Elementy analizy matematycznej WSTAWKA MATEMATYCZNA I. Elementy analzy matematycznej Pochodna funkcj f(x) Pochodna funkcj podaje nam prędkość zman funkcj: df f (x + x) f (x) f '(x) = = lm x 0 (1) dx x Pochodna funkcj podaje nam zarazem

Bardziej szczegółowo

RUCH OBROTOWY Można opisać ruch obrotowy ze stałym przyspieszeniem ε poprzez analogię do ruchu postępowego jednostajnie zmiennego.

RUCH OBROTOWY Można opisać ruch obrotowy ze stałym przyspieszeniem ε poprzez analogię do ruchu postępowego jednostajnie zmiennego. RUCH OBROTOWY Można opsać ruch obrotowy ze stałym przyspeszenem ε poprzez analogę do ruchu postępowego jednostajne zmennego. Ruch postępowy a const. v v at s s v t at Ruch obrotowy const. t t t Dla ruchu

Bardziej szczegółowo

Wstęp. Obliczenia własne na podstawie: Budżety (2015), s. 116.

Wstęp. Obliczenia własne na podstawie: Budżety (2015), s. 116. Studa Prace WNEZ US nr 43/3 216 DOI: 1.18276/sp.216.43/3-38 Anna Turczak* Zachodnopomorska Szkoła Bznesu w Szczecne Czynnk kształtujące wydatk na żywność napoje bezalkoholowe gospodarstw domowych w Polsce

Bardziej szczegółowo

KRZYWA BÉZIERA TWORZENIE I WIZUALIZACJA KRZYWYCH PARAMETRYCZNYCH NA PRZYKŁADZIE KRZYWEJ BÉZIERA

KRZYWA BÉZIERA TWORZENIE I WIZUALIZACJA KRZYWYCH PARAMETRYCZNYCH NA PRZYKŁADZIE KRZYWEJ BÉZIERA KRZYWA BÉZIERA TWORZENIE I WIZUALIZACJA KRZYWYCH PARAMETRYCZNYCH NA PRZYKŁADZIE KRZYWEJ BÉZIERA Krzysztof Serżęga Wyższa Szkoła Informatyk Zarządzana w Rzeszowe Streszczene Artykuł porusza temat zwązany

Bardziej szczegółowo

5. OPTYMALIZACJA GRAFOWO-SIECIOWA

5. OPTYMALIZACJA GRAFOWO-SIECIOWA . OPTYMALIZACJA GRAFOWO-SIECIOWA Defncja grafu Pod pojęcem grafu G rozumemy następującą dwójkę uporządkowaną (defncja grafu Berge a): (.) G W,U gdze: W zbór werzchołków grafu, U zbór łuków grafu, U W W,

Bardziej szczegółowo

SYSTEM ZALICZEŃ ĆWICZEŃ

SYSTEM ZALICZEŃ ĆWICZEŃ AMI, zma 010/011 mgr Krzysztof Rykaczewsk System zalczeń Wydzał Matematyk Informatyk UMK SYSTEM ZALICZEŃ ĆWICZEŃ z Analzy Matematycznej I, 010/011 (na podst. L.G., K.L., J.M., K.R.) Nnejszy dokument dotyczy

Bardziej szczegółowo

Regulamin promocji zimowa piętnastka

Regulamin promocji zimowa piętnastka zmowa pętnastka strona 1/5 Regulamn promocj zmowa pętnastka 1. Organzatorem promocj zmowa pętnastka, zwanej dalej promocją, jest JPK Jarosław Paweł Krzymn, zwany dalej JPK. 2. Promocja trwa od 01 grudna

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie Skarbnika Hufca Za okres 24.09.2011-24.11.2013. Wprowadzenie

Sprawozdanie Skarbnika Hufca Za okres 24.09.2011-24.11.2013. Wprowadzenie Skarbnk Hufca ZHP Kraków Nowa Huta phm. Marek Balon HO Kraków, dn. 21.10.2013r. Sprawozdane Skarbnka Hufca Za okres 24.09.2011-24.11.2013 Wprowadzene W dnu 24.09.2011r. odbył sę Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy

Bardziej szczegółowo

OŚWIADCZENIE MAJĄTKOWE radnego gminy. (miejscowość)

OŚWIADCZENIE MAJĄTKOWE radnego gminy. (miejscowość) OŚWIADCZENIE MAJĄTKOWE radnego gmny (mejscowość). dna Uwaga: 1. Osoba składająca ośwadczene obowązana jest do zgodnego z prawdą, starannego zupełnego wypełnena każdej z rubryk. 2. Jeżel poszczególne rubryk

Bardziej szczegółowo

WYBRANE METODY TWORZENIA STRATEGII ZRÓWNOWAŻONEGO TRANSPORTU MIEJSKIEGO SELECTED METHODS FOR DEVELOPING SUSTAINABLE URBAN TRANS- PORT STRATEGIES

WYBRANE METODY TWORZENIA STRATEGII ZRÓWNOWAŻONEGO TRANSPORTU MIEJSKIEGO SELECTED METHODS FOR DEVELOPING SUSTAINABLE URBAN TRANS- PORT STRATEGIES Zbgnew SKROBACKI WYBRANE METODY TWORZENIA STRATEGII ZRÓWNOWAŻONEGO TRANSPORTU MIEJSKIEGO SELECTED METHODS FOR DEVELOPING SUSTAINABLE URBAN TRANS- PORT STRATEGIES W artykule przedstawone systemowe podejśce

Bardziej szczegółowo

Teoria niepewności pomiaru (Rachunek niepewności pomiaru) Rodzaje błędów pomiaru

Teoria niepewności pomiaru (Rachunek niepewności pomiaru) Rodzaje błędów pomiaru Pomary fzyczne - dokonywane tylko ze skończoną dokładnoścą. Powodem - nedoskonałość przyrządów pomarowych neprecyzyjność naszych zmysłów borących udzał w obserwacjach. Podawane samego tylko wynku pomaru

Bardziej szczegółowo

Ocena pozycji konkurencyjnej nowych państw członkowskich UE w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi. dr Łukasz Ambroziak

Ocena pozycji konkurencyjnej nowych państw członkowskich UE w handlu zagranicznym produktami rolno-spożywczymi. dr Łukasz Ambroziak Ocena pozycj konkurencyjnej nowych państw członkowskch UE w handlu zagrancznym produktam rolno-spożywczym dr Łukasz Ambrozak Zakład Ekonomk Przemysłu Spożywczego Warszawa, 22 lstopada 2013 r. Plan wystąpena

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA DODATKOWA DO SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO ZA ROK 2013 PODLASKIEGO STOWARZYSZENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W MIĘDZYRZECU PODLASKIM UL

INFORMACJA DODATKOWA DO SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO ZA ROK 2013 PODLASKIEGO STOWARZYSZENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W MIĘDZYRZECU PODLASKIM UL odlask 86- tell083)3/^^9 INFORMACJA DODATKOWA DO SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO ZA ROK 2013 PODLASKIEGO STOWARZYSZENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W MIĘDZYRZECU PODLASKIM UL.ZARÓW1E 86 KRS 0000043936 Sprawozdane

Bardziej szczegółowo

MIKROEKONOMIA. Wykład 3 Mikroanaliza rynku 1 MIKROANALIZA RYNKU

MIKROEKONOMIA. Wykład 3 Mikroanaliza rynku 1 MIKROANALIZA RYNKU Wykład 3 Mikroanaliza rynku 1 MIKROANALIZA RYNKU 1. POPYT Popyt (zapotrzebowanie) - ilość towaru, jaką jest skłonny kupić nabywca po ustalonej cenie rynkowej, dysponując do tego celu odpowiednim dochodem

Bardziej szczegółowo

Proste modele ze złożonym zachowaniem czyli o chaosie

Proste modele ze złożonym zachowaniem czyli o chaosie Proste modele ze złożonym zachowanem czyl o chaose 29 kwetna 2014 Komputer jest narzędzem coraz częścej stosowanym przez naukowców do ukazywana skrzętne ukrywanych przez naturę tajemnc. Symulacja, obok

Bardziej szczegółowo

Regulamin promocji 14 wiosna

Regulamin promocji 14 wiosna promocja_14_wosna strona 1/5 Regulamn promocj 14 wosna 1. Organzatorem promocj 14 wosna, zwanej dalej promocją, jest JPK Jarosław Paweł Krzymn, zwany dalej JPK. 2. Promocja trwa od 01 lutego 2014 do 30

Bardziej szczegółowo

WSKAŹNIK OCENY HIC SAMOCHODU OSOBOWEGO W ASPEKCIE BEZPIECZEŃSTWA RUCHU DROGOWEGO

WSKAŹNIK OCENY HIC SAMOCHODU OSOBOWEGO W ASPEKCIE BEZPIECZEŃSTWA RUCHU DROGOWEGO WSKAŹNIK OCENY SAMOCHODU OSOBOWEGO W ASPEKCIE BEZPIECZEŃSTWA RUCHU DROGOWEGO Dagmara KARBOWNICZEK 1, Kazmerz LEJDA, Ruch cała człoweka w samochodze podczas wypadku drogowego zależy od sztywnośc nadwoza

Bardziej szczegółowo

JEDENASTE NIE ŚCIĄGAJ

JEDENASTE NIE ŚCIĄGAJ JEDENASTE NIE ŚCIĄGAJ - analza zjawska ścągana propozycje rozwązana problemu dla SGH w ramach konkursu ogłoszonego przez prof. zw. dr hab. Adama Budnkowskego Rektora SGH Opekun naukowy: dr Macej Bukowsk

Bardziej szczegółowo

POJAZDY SZYNOWE 2/2014

POJAZDY SZYNOWE 2/2014 ANALIZA PRZYCZYN I SKUTKÓW USZKODZEŃ (FMEA) W ZASTOSOWANIU DO POJAZDÓW SZYNOWYCH dr nż. Macej Szkoda, mgr nż. Grzegorz Kaczor Poltechnka Krakowska, Instytut Pojazdów Szynowych al. Jana Pawła II 37, 31-864

Bardziej szczegółowo

Badanie współzależności dwóch cech ilościowych X i Y. Analiza korelacji prostej

Badanie współzależności dwóch cech ilościowych X i Y. Analiza korelacji prostej Badane współzależnośc dwóch cech loścowych X Y. Analza korelacj prostej Kody znaków: żółte wyróżnene nowe pojęce czerwony uwaga kursywa komentarz 1 Zagadnena 1. Zwązek determnstyczny (funkcyjny) a korelacyjny.

Bardziej szczegółowo

Propozycja modyfikacji klasycznego podejścia do analizy gospodarności

Propozycja modyfikacji klasycznego podejścia do analizy gospodarności Jacek Batóg Unwersytet Szczecńsk Propozycja modyfkacj klasycznego podejśca do analzy gospodarnośc Przedsęborstwa dysponujące dentycznym zasobam czynnków produkcj oraz dzałające w dentycznych warunkach

Bardziej szczegółowo

WYKORZYSTANIE SHIFT SHARE ANALYSIS W OPISIE ZMIAN STRUKTURY HONOROWYCH DAWCÓW KRWI W POLSCE

WYKORZYSTANIE SHIFT SHARE ANALYSIS W OPISIE ZMIAN STRUKTURY HONOROWYCH DAWCÓW KRWI W POLSCE Grażyna Trzpot Anna Ojrzyńska Jacek Szołtysek Sebastan Twaróg Unwersytet Ekonomczny w Katowcach WYKORZYSTANIE SHIFT SHARE ANALYSIS W OPISIE ZMIAN STRUKTURY HONOROWYCH DAWCÓW KRWI W POLSCE Wprowadzene Zapewnene

Bardziej szczegółowo

PROSTO O DOPASOWANIU PROSTYCH, CZYLI ANALIZA REGRESJI LINIOWEJ W PRAKTYCE

PROSTO O DOPASOWANIU PROSTYCH, CZYLI ANALIZA REGRESJI LINIOWEJ W PRAKTYCE PROSTO O DOPASOWANIU PROSTYCH, CZYLI ANALIZA REGRESJI LINIOWEJ W PRAKTYCE Janusz Wątroba, StatSoft Polska Sp. z o.o. W nemal wszystkch dzedznach badań emprycznych mamy do czynena ze złożonoścą zjawsk procesów.

Bardziej szczegółowo

Stanisław Cichocki. Natalia Nehrebecka Katarzyna Rosiak-Lada. Zajęcia 3

Stanisław Cichocki. Natalia Nehrebecka Katarzyna Rosiak-Lada. Zajęcia 3 Stansław Cchock Natala Nehrebecka Katarzyna Rosak-Lada Zajęca 3 1. Dobrod dopasowana równana regresj. Współczynnk determnacj R 2 Dekompozycja warancj zmennej zależnej Współczynnk determnacj R 2 2. Zmenne

Bardziej szczegółowo

Decyzje konsumenta I WYBIERZ POPRAWNE ODPOWIEDZI

Decyzje konsumenta I WYBIERZ POPRAWNE ODPOWIEDZI Decyzje konsumenta I WYBIERZ POPRAWNE ODPOWIEDZI 1. Dobrami podrzędnymi nazywamy te dobra: a. które nie mają bliskich substytutów b. na które popyt maleje w miarę wzrostu dochodów konsumenta, przy pozostałych

Bardziej szczegółowo

BADANIA OPERACYJNE. Podejmowanie decyzji w warunkach niepewności. dr Adam Sojda

BADANIA OPERACYJNE. Podejmowanie decyzji w warunkach niepewności. dr Adam Sojda BADANIA OPERACYJNE Podejmowane decyzj w warunkach nepewnośc dr Adam Sojda Teora podejmowana decyzj gry z naturą Wynk dzałana zależy ne tylko od tego, jaką podejmujemy decyzję, ale równeż od tego, jak wystąp

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczne uwarunkowania wzmocnienia współpracy i transferu wiedzy mi dzy instytucjami naukowymi i przedsi biorstwami na terenie polsko ukrai

Ekonomiczne uwarunkowania wzmocnienia współpracy i transferu wiedzy mi dzy instytucjami naukowymi i przedsi biorstwami na terenie polsko ukrai Ekonomczne uwarunkowana wzmocnena współpracy transferu wedzy mędzy nstytucjam naukowym przedsęborstwam na terene polsko ukrańskego obszaru transgrancznego Dla potrzeb wykonanego w ramach projektu Opracowane

Bardziej szczegółowo

Zapytanie ofertowe nr 4/2016/Młodzi (dotyczy zamówienia na usługę ochrony)

Zapytanie ofertowe nr 4/2016/Młodzi (dotyczy zamówienia na usługę ochrony) Fundacja na Rzecz Rozwoju Młodzeży Młodz Młodym ul. Katedralna 4 50-328 Wrocław tel. 882 021 007 mlodzmlodym@archdecezja.wroc.pl, www.sdm2016.wroclaw.pl Wrocław, 24 maja 2016 r. Zapytane ofertowe nr 4/2016/Młodz

Bardziej szczegółowo

KURS STATYSTYKA. Lekcja 1 Statystyka opisowa ZADANIE DOMOWE. www.etrapez.pl Strona 1

KURS STATYSTYKA. Lekcja 1 Statystyka opisowa ZADANIE DOMOWE. www.etrapez.pl Strona 1 KURS STATYSTYKA Lekcja 1 Statystyka opsowa ZADANIE DOMOWE www.etrapez.pl Strona 1 Część 1: TEST Zaznacz poprawną odpowedź (tylko jedna jest prawdzwa). Pytane 1 W statystyce opsowej mamy pełne nformacje

Bardziej szczegółowo

ELEKTROCHEMIA. ( i = i ) Wykład II b. Nadnapięcie Równanie Buttlera-Volmera Równania Tafela. Wykład II. Równowaga dynamiczna i prąd wymiany

ELEKTROCHEMIA. ( i = i ) Wykład II b. Nadnapięcie Równanie Buttlera-Volmera Równania Tafela. Wykład II. Równowaga dynamiczna i prąd wymiany Wykład II ELEKTROCHEMIA Wykład II b Nadnapęce Równane Buttlera-Volmera Równana Tafela Równowaga dynamczna prąd wymany Jeśl układ jest rozwarty przez elektrolzer ne płyne prąd, to ne oznacza wcale, że na

Bardziej szczegółowo

WSHiG Karta przedmiotu/sylabus

WSHiG Karta przedmiotu/sylabus WSHG Karta przedmotu/sylabus KIERUNEK SPECJALNOŚĆ TRYB STUDIÓW SEMESTR Turystyka Rekreacja Zarządzane marketng Stacjonarny / nestacjonarny I / I stopna Nazwa przedmotu ELEMENTY PRAWA GOSPODARCZEGO ZM_MKPR_S_8

Bardziej szczegółowo

ZESZYTY NAUKOWE INSTYTUTU POJAZDÓW 2(88)/2012

ZESZYTY NAUKOWE INSTYTUTU POJAZDÓW 2(88)/2012 ZESZYTY NAUKOWE INSTYTUTU POJAZDÓW (88)/01 Hubert Sar, Potr Fundowcz 1 WYZNACZANIE ASOWEGO OENTU BEZWŁADNOŚCI WZGLĘDE OSI PIONOWEJ DLA SAOCHODU TYPU VAN NA PODSTAWIE WZORU EPIRYCZNEGO 1. Wstęp asowy moment

Bardziej szczegółowo

- wysokie kwalifikacje,

- wysokie kwalifikacje, Wyklad 8. Metropole Perwotne metropola: - masto-matka masto zalozycelske kolon - gospodarcza poltyczna stolca panstwa - duze masto (powyzej 100 tys a ostatno powyzej 1mln meszkanc6w) - nowe w~zly sec osadnczej.

Bardziej szczegółowo

Kierunkowe Efekty Kształcenia dla kierunku studiów: Stosunki międzynarodowe. Poziom studiów: studia pierwszego stopnia. Profil: ogólnoakademicki

Kierunkowe Efekty Kształcenia dla kierunku studiów: Stosunki międzynarodowe. Poziom studiów: studia pierwszego stopnia. Profil: ogólnoakademicki Intytut Studów Mędzynarodowych Wydzał Nauk Społecz Unwersytet Wrocławsk Kerunkowe Efekty Kształcena dla kerunku studów: Stosunk mędzynarodowe Pozom studów: studa perwszego stopna Profl: ogólnoakademck

Bardziej szczegółowo