Metoda oceny efektywności realizacji międzynarodowej usługi transportowej

Transkrypt

1 RÓŻOWICZ Jan 1 JAKOWLEWA Irena 2 Metoda oceny efektywności realiacji międynarodowej usługi transortowej WSĘP Jednym odstawowych agadnień międynarodowej usługi transortowej jest ocena efektywności realiacji tej usługi. Pojęcie efektywności realiacji usługi transortowej definiowane jest w unkcie drugim artykułu. Ważnym agadnieniem wiąanym usługą transortową jest uwględnieniem uwarunkowań i ryadków losowych wystęujących na trasie od unktu nadania ładunku do unktu dostarcenia ładunku, [2]. W tym asekcie uwględnić należy nastęujące dane: cas aładunku i cas roładunku ojadu; cas jady i cas odocynku kierowcy wynikający Ustawy; ora Zakay jady ojadów w ustawowe dni świątecne dla oscególnych krajów. Ponadto należy również uwględnić nastęujące darenia losowe, które determinują: cas ocekiwania na rejad na granicach międyaństwowych; darenia losowe wiąane rejadem ojadu takie jak: awarie ojadu, atory drogowe, warunki atmosferycne, roboty drogowe it., które niewątliwie determinują cas rejadu ojadu. Biorąc od uwagę owyżse można ryjąć dwie metody oceny efektywności usługi transortowej. Metoda ierwsa wynika uwględnienia tylko trech elementów: casu aładunku, casu rejadu ora casu roładunku. Metoda druga wana metodą określania casu recywistego rejadu obejmuje uwględnienie wsystkich dareń i jawisk losowych achodących odcas realiacji międynarodowej usługi transortowej. Na rysunku 1 redstawiono schemat blokowy realiacji międynarodowej usługi transortowej uwględnieniem wsystkich dareń i jawisk wystęujących w trakcie jej realiacji. Rys. 1 Schemat blokowy realiacji międynarodowej usługi transortowej. Źródło: Oracowanie własne 1 Politechnika Warsawska, Wydiał ransortu; Warsawa; ul. Kosykowa 75. el: Skoła Główna Handlowa w Warsawie, KNOP, Katedra Logistyki; Warsawa; al. Nieodległości 128. irena.jakowlewa@gmail.com 5444

2 W celu wynacenia oceny efektywności realiacji międynarodowej usługi transortowej należy ryjąć ostęowanie dwuetaowe. Eta ierwsy to wykonanie osacowania casu usługi na lanowanej trasie rejadu. Należy więc dokonać 5 osacowań casów odstawowych, których stosunkowo łatwe do osacowania są nastęujące casy: cas aładunku i roładunku; cas rejadu i odocynku; cas ostoju uwagi na ogranicenia w ruchu wynikające wystęowania dni świątecnych; cas odrawy granicnej. Cas odraw granicnych owinien być sacowany w oarciu o dane historycne na wybranym rejściu granicnym. [2,4]. Eta drugi to gromadenie danych o recywistych casach realiacji międynarodowej usługi transortowej. Powali to na bardiej recyyjne lanowanie casu realiacji międynarodowej usługi transortowej. 1. EFEKYWNOŚĆ OBSŁUGI RANSPOROWEJ W celu określenia wływu oscególnych elementów casu na efektywność międynarodowej usługi transortowej wrowadono nastęujące wskaźniki efektywności. Wskaźnik casu aładunku - W : określający udiał casu aładunku w odniesieniu do casu rejadu. W (1) Wskaźnik casu roładunku- W r : określający udiał casu roładunku w odniesieniu do casu rejadu. Wskaźnik casu wynikający e dareń losowych - W l : r Wr (2) w Wl (3) określający udiał casu wynikającego e dareń losowych w odniesieniu do casu rejadu. Wskaźnik casu udiału dni świątecnych - : s Ws (4) gdie s jest casem ostoju w dniu świątecnym. Wskaźnik casu obsługi granicnej - W g : gc Wg (5) 5445

3 określający udiał casu obsługi granicnej w odniesieniu do casu rejadu. Wskaźniki te owalają na cąstkową analię efektywności obsługi transortowej. Natomiast efektywność całkowitą realiacji usługi transortowej można oblicyć e woru: E c r w s gc (6) Poniżej redstawiono główne składowe casu realiacji usługi transortowej, które użyto ry definiowaniu ww. wskaźników efektywnościowych. Cas aładunku ( ) składa się nastęujących składowych: casu ocekiwania na aładunek ( o ) ora casu aładunku ( m ): (7) o m Recywisty cas odocynku ( jo ): rejadu składa się nastęujących casów - casu jady ( jr ) ora cas (8) jr jo Zdarenie losowe ( w ) jest sumą oscególnych casów dareń losowych wstęujących odcas realiacji usługi transortowej: n w wi i 1 (9) gdie: i - numer wydarenia losowego, i 1,2,..., n. Cas udiału dni świątecnych ( s ) składa się sumy oscególnych casów ostoju w dni świątecne w casie trwania obsługi transortowej: m s sj j 1 (10) gdie: j - numer dnia świątecnego, j 1,2,..., m. Całkowity sumarycny cas odraw granicnych ( gc ) jest sumą casów oscególnych odraw granicnych na rekracanych granicach międyaństwowych: n gc gj j 1 (11) Cas odrawy granicnej ( gj ) składa się dwóch asadnicych elementów casu trwania ierwsej obsługi granicnej n. na olskim rejściu granicnym ( g ) ora casu trwania drugiej obsługi granicnej n. na rejściu granicnym kraju sąsiedniego ( gd ): 5446

4 gj (12) g gd Cas trwania ierwsej obsługi granicnej ( g ) obejmuje nastęujące składowe - cas ocekiwania red rejściem ( go), cas ocekiwania na rejściu ( gon), cas obsługi granicnej ( gog ) ora cas obsługi celnej ( goc ). g (13) go gon gog goc Cas trwania drugiej obsługi granicnej ( gd ) to cas ocekiwania omiędy rejściami ( gom d / ), cas ocekiwania na drugim rejściu granicnym ( gond ) ora cas ouscenia rejścia granicnego ( god). cas obsługi celnej ( gocd ), cas obsługi granicnej ( gogd), gd / (14) gom d gond gogd gocd god Cas roładunku ( r ) składa się nastęujących składowych: cas ocekiwania na roładunek ( or ) ora cas roładunku ( rm ). r (15) or rm Całkowity cas obsługi transortowej wynosi: c (16) w s gn r 2. ANALIZA CZASU OBSŁUGI GRANICZNEJ Analia danych ebranych a okres od ocątku 2010 roku do ołowy 2013 roku dotycących casu obsługi granicnej owala na wynacenie średniego casu ocekiwania na oscególnych rejściach granicnych ora maksymalnego casu ocekiwania. W tabeli 1 amiescono casy dla oscególnych olskich rejść granicnych stanowiących ewnętrną granicę UE. [3,4]. ab. 1. Casy ocekiwania na rejściach granicnych Źródło: Oracowanie na odstawie [4] Casy ocekiwania [h] NAZWA GRANICA RODZAJ PRZEJŚCIA I RUCHU Średni Maksymalny Bobrowniki Reublika Białoruś Drogowe, osobowo-towarowe 9 49 Kuźnica Reublika Białoruś Drogowe, osobowo-towarowe Beledy Federacja Rosyjska Drogowe, osobowo-towarowe 2 24 Gołda Federacja Rosyjska Drogowe, osobowo-towarowe 1 3 Gronowo Federacja Rosyjska Drogowe, osobowo-towarowe 1 2 Grechotki Federacja Rosyjska Drogowe, osobowo-towarowe 1 2 Dorohusk Ukraina Drogowe, osobowo-towarowe 7 45 Hrebenne Ukraina Drogowe, osobowo-towarowe 1 12 Korcowa Ukraina Drogowe, osobowo-towarowe 2 23 Krościenko Ukraina Drogowe, osobowo-towarowe 1 4 Medyka Ukraina Drogowe, osobowo-towarowe

5 Cas ocekiwania [h] W ierwsym kwartale 2013 roku granicę Federacji Rosyjskiej rekrocyło ojadów ciężarowych. Na granicy Ukrainą odrawiono ojady natomiast granicę Reubliką Białorusi rekrocyło aż ojadów.[3]. Ze wględu na to, że na granicy Reubliką Białorusi odnotowano najwięksą licbę odraw ojadów ciężarowych rerowadono scegółową analię casu ocekiwania na najbardiej obciążonych rejściach granicnych. Średni cas ocekiwania w Bobrownikach w ierwsym ółrocu 2013 roku wynosił 13 [h] a w Kuźnicy 15 [h]. Maksymalny cas ocekiwania odnotowany w tym okresie wynosił odowiednio 47 [h] i 51 [h]. Na rysunku 2 redstawiono rebieg miany casu ocekiwania na rejściu granicnym w Bobrownikach ora w Kuźnicy w I ółrocu 2013 roku. Pocątek roku 2013 charakteryował się brakiem kolejek, do 10 stycnia ruch odbywał się na bieżąco, co sowodowane było okresem świątecnym Nowy Rok ora Święta Bożego Narodenia w krajach o wynaniu rawosławnym i greckokatolickim Bobrowniki Kuźnica 10 0 Data Rys. 2 Wykres casu ocekiwania na rejściach granicnych w Bobrownikach ora w Kuźnicy w I ół.2013 r. Źródło: Oracowanie własne 3. WYZNACZENIE WSPÓŁCZYNNIKÓW EFEKYWNOŚCI Do analiy ryjęto 6 charakterystycnych tras euroejskich. rasy dobrano w ten sosób aby była różnicowana ich długość i są one nastęujące: Madryt Moskwa, Rotterdam Moskwa, Bremen Moskwa, Praga Moskwa Scecin - Moskwa, Warsawa Moskwa Uwględniono wsystkie casy wływające na efektywność całkowitą obsługi transortowej a dane ora wyniki obliceń redstawiono w oniżsych tablicach. Ponadto ryjęto, że wsystkie trasy będą rebiegać re terytorium RP a odrawy granicne będą odbywały się alternatywnie na rejściach granicnych Reubliką Białorusi - w Bobrownikach i Kuźnicy. 5448

6 ab. 2. Casy obsługi transortowej dla adanych tras rejście granicne Kuźnica. Źródło: Oracowanie własne Cas Cas Cas Cas rerw Cas odraw granicnych [h] Cas Punkt wydareń aładunku rejadu świątecnych roładunku nadania losowych [h] [h] [h] Minimalny Średni Maksymalny [h] [h] Madryt Rotterdam Bremen Praga Scecin Warsawa ab. 3. Casy obsługi transortowej dla adanych tras rejście granicne Kuźnica. Źródło: Oracowanie własne Cas Cas Cas Cas rerw Cas odraw granicnych [h] Cas Punkt wydareń aładunku rejadu świątecnych roładunku nadania losowych [h] [h] [h] Minimalny Średni Maksymalny [h] [h] Madryt Rotterdam Bremen Praga Scecin Warsawa ab. 4. Casy obsługi transortowej dla adanych tras rejście granicne Bobrowniki. Źródło: Oracowanie własne Cas Cas Cas Cas rerw Cas odraw granicnych [h] Cas Punkt wydareń aładunku rejadu świątecnych roładunku nadania losowych [h] [h] [h] Minimalny Średni Maksymalny [h] [h] Madryt Rotterdam Bremen Praga Scecin Warsawa ab. 5. Casy obsługi transortowej dla adanych tras rejście granicne Bobrowniki. Źródło: Oracowanie własne Cas Cas Cas Cas rerw Cas odraw granicnych [h] Cas Punkt wydareń aładunku rejadu świątecnych roładunku nadania losowych [h] [h] [h] Minimalny Średni Maksymalny [h] [h] Madryt Rotterdam Bremen Praga Scecin Warsawa

7 Wykorystując dane i ałożenia tabel 2-5 oracowano dla każdej trasy 12 scegółowych wariantów realiowania obsługi transortowej. W wariantach od 1 do 6 obsługa transortowa realiowana jest re rejście granicne w Kuźnicy. Natomiast warianty od 7 do 12 trasy rebiegają re Bobrowniki. Warianty 1,4,7,10 uwględniają minimalne casy ocekiwania na oscególnych rejściach granicnych. Warianty 2,5,8,11 to średnie casy obsługi granicnej. Maksymalne casy obsługi granicnej ostały uwględnione w wariantach 3,6,9,12. Ponadto warianty 1,2,3, ora 7,8,9 charakteryują się erowym casem rerw świątecnych. Natomiast w wariantach 4,5,6,10,11 ora 12 świątecny cas ostoju wynosi 24 [h]. ab. 6. Wskaźniki efektywności dla adanych wariantów realiowania trasy Madryt Moskwa. Źródło: Oracowanie własne Wskaźnik aładunku 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 Wskaźnik roładunku 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 Wskaźnik dareń losowych 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 Wskaźnik dni świątecnych ,22 0,22 0, ,22 0,22 0,22 Wskaźnik obsługi granicnej 0,02 0,14 0,47 0,02 0,14 0,47 0,02 0,12 0,44 0,02 0,12 0,44 Efektywność całkowita 1,09 1,21 1,54 1,31 1,43 1,76 1,08 1,19 1,5 1,31 1,41 1,72 ab. 7. Wskaźniki efektywności dla adanych wariantów realiowania trasy Rotterdam Moskwa. Źródło: Oracowanie własne Wskaźnik aładunku 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 Wskaźnik roładunku 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 Wskaźnik dareń losowych 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 Wskaźnik dni świątecnych ,32 0,32 0, ,33 0,33 0,33 Wskaźnik obsługi granicnej 0,03 0,12 0,69 0,03 0,2 0,69 0,03 0,18 0,64 0,03 0,18 0,64 Efektywność całkowita 1,11 1,28 1,77 1,43 1,61 2,1 1,11 1,26 1,73 1,44 1,59 2,06 ab. 8. Wskaźniki efektywności dla adanych wariantów realiowania trasy Bremen Moskwa. Źródło: Oracowanie własne Wskaźnik aładunku 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 Wskaźnik roładunku 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 Wskaźnik dareń losowych 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 Wskaźnik dni świątecnych ,39 0,39 0, ,4 0,4 0,4 Wskaźnik obsługi granicnej 0,03 0,25 0,84 0,03 0,25 0,84 0,03 0,22 0,78 0,03 0,22 0,78 Efektywność całkowita 1,12 1,33 1,92 1,51 1,72 2,31 1,12 1,3 1,87 1,52 1,7 2,

8 ab. 9. Wskaźniki efektywności dla adanych wariantów realiowania trasy Praga Moskwa. Źródło: Oracowanie własne Wskaźnik aładunku 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 Wskaźnik roładunku 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 Wskaźnik dareń losowych 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 Wskaźnik dni świątecnych ,42 0,42 0, ,43 0,43 0,43 Wskaźnik obsługi granicnej 0,04 0,26 0,89 0,04 0,26 0,89 0,04 0,23 0,84 0,04 0,23 0,84 Efektywność całkowita 1,12 1,35 1,98 1,54 1,77 2,4 1,13 1,32 1,93 1,55 1,75 2,36 ab. 10. Wskaźniki efektywności dla adanych wariantów realiowania trasy Scecin Moskwa. Źródło: Oracowanie własne Wskaźnik aładunku 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 Wskaźnik roładunku 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 Wskaźnik dareń losowych 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 0,06 Wskaźnik dni świątecnych ,44 0,44 0, ,44 0,44 0,44 Wskaźnik obsługi granicnej 0,04 0,27 0,93 0,04 0,27 0,93 0,04 0,24 0,87 0,04 0,24 0,87 Efektywność całkowita 1,13 1,36 2,02 1,56 1,8 2,46 1,13 1,33 1,96 1,57 1,77 2,41 ab. 11. Wskaźniki efektywności dla adanych wariantów realiowania trasy Warsawa Moskwa. Źródło: Oracowanie własne Wskaźnik aładunku 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 Wskaźnik roładunku 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 Wskaźnik dareń losowych 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 Wskaźnik dni świątecnych ,65 0,65 0, ,65 0,65 0,65 Wskaźnik obsługi granicnej 0,05 0,41 1,38 0,05 0,41 1,38 0,05 0,35 1,27 0,05 0,35 1,27 Efektywność całkowita 1,16 1,51 2,49 1,81 2,16 3,14 1,16 1,46 2,38 1,81 2,11 3,03 Z owyżsej analiy wynika, że trasy należy lanować uwględnieniem wsystkich możliwych akłóceń które mogą się daryć odcas realiacji międynarodowej obsługi transortowej. Należy dążyć do takiego lanowania obsługi transortowej aby całkowity wskaźnik efektywności był możliwie najmniejsy ry uwględnieniu wsystkich uwarunkowań trasy. WNIOSKI Analia stanu agadnienia ora rerowadonych obliceń owala na oisanie dwóch głównych wniosków. Wniosek 1: dotychcas stosowana metoda uwględniająca w ocenie efektywności wyłącnie aładunek, roładunek i cas rejadu jest metodą nierecyyjną i w wiąku tym może być obarcona dużym błędem. Metoda ta może być owodeniem stosowana do tras krótkich wewnątr UE gdie łatwo jest rewidieć całkowity cas obsługi transortowej. Wniosek 2: do analiy międynarodowej obsługi transortowej należy więc stosować metodę drugą tn. uwględniającą aburenia mogące wystąić ry realiacji obsługi. Najoważniejsym abureniem są długie casy obsługi granicnej. Natomiast można rewidieć aburenia wynikające ostojów wiąanych dniami świątecnymi wystęującymi w krajach tranytowych. reci ty 5451

9 abureń owinien być sacowany na odstawie doświadceń gromadonych re oscególnych kierowców atrudnionych u konkretnego rewoźnika. Dlatego też celowym wydaje się oracowanie metody rognoowania casów obsługi granicnej na oscególnych rejściach granicnych ewnętrnej granicy UE a nastęnie uwględnianie ich w rognoowaniu efektywności obsługi transortowej. Strescenie W racy redstawiono roblematykę wystęowania i wływu abureń losowych na cas międynarodowej obsługi transortowej. Oracowano wskaźniki efektywnościowe ora oisano scegółowo wsystkie składowe casu międynarodowej obsługi transortowej uwględnieniem casów głównych abureń rocesu. Prerowadono oblicenia scegółowych wskaźników efektywnościowych ora całkowitego wskaźnika efektywności obsługi międynarodowej dla rereentatywnych tras. rasy te są różnicowane od wględem długości i wsystkie rebiegają re terytorium Polski do ewnętrnej granicy UE. Method of assessing the effectiveness of the international transort service Abstract he aer resents the roblem of the occurrence and imact of disturbances on time of the international transort service. Efficiency indicators have been develoed. he time of international transort service and all of comonents of this time describes in this article. he calculation of relevant efficiency indicators and the calculation of total efficiency indicator has been resented for all routes of the international transort service. hese routes have different lengths and all of them ass though Polish territory to the external border of the EU. BIBLIOGRAFIA 1. Liińska-Słota A.: Korytare transortowe w asekcie owiąań UE i Polska analia obciążenia i ersektywy rowoju, Prace Naukowe Politechniki Warsawskiej, ransort. 76, Warsawa Różowic J., Jakowlewa I.: Analia wływu wydajności infrastruktury rejść granicnych na efektywność obsługi transortowej na rykładie ewnętrnej granicy Unii Euroejskiej, Autobusy technika, eksloatacja, systemy transortowe, 3/ Serwis Informacyjny Straży Granicnej: 4. Serwis Służby Celnej: 5. Symoniuk A.: Logistyka i arądanie łańcuchem dostaw, Difin, Warsawa