PROGRAM WYCHOWAWCZY SOSW DLA DZIECI SŁABO WIDZĄCYCH I NIEWIDOMYCH W DĄBROWIE GÓRNICZEJ

PROGRAM WYCHOWAWCZY SOSW DLA DZIECI SŁABO WIDZĄCYCH I NIEWIDOMYCH W DĄBROWIE GÓRNICZEJ 1

PODSTAWA PRAWNA 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17.10.1997r. 2. Ustawa o systemie oświaty z dnia 07.09.1991r. tekst jednolity z późniejszymi zmianami 3. Karta Nauczyciela z dnia 26.01.1982r. Z późniejszymi zmianami 4. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 5. Konwencja o Prawach Dziecka 6. Program Polityki Prorodzinnej Państwa 7. Statut OSW 8. Wewnątrzszkolny System Oceniania 2

W wychowaniu chodzi właśnie o to, ażby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem o to, ażeby bardziej był, a nie tylko więcej miał; aby więc poprzez wszystko, co ma, co posiada, umiał bardziej i pełniej być człowiekiem, to znaczy, ażeby również umiał bardziej być nie tylko z drugimi, ale i dla drugich. Jan Paweł II RODZINA, SZKOŁA, REGION, OJCZYZNA, WSPÓŁCZESNY ŚWIAT. Każdy członek społeczności Ośrodka jest osobą, człowiekiem wolnym, który świadomie wstąpił do tej wspólnoty, zdecydował się na jej współtworzenie i respektowanie jej zasad. Wychowywanie stanowi integralną całość z nauczaniem i jest zasadniczym zadaniem Ośrodka i wszystkich jej pracowników. Pierwszymi wychowawcami dzieci są rodzice. Ośrodek w wychowywaniu współpracuje z rodzicami. Ośrodek, jako wspólnota trzech podmiotów: uczniów, pracowników Ośrodka, oraz rodziców, zajmuje w procesie wychowania szczególne miejsce. Obowiązkiem wszystkich pracowników Ośrodka jest tę rolę wychowawczą podjąć i jak najlepiej wypełnić. Program Wychowawczy Ośrodka to zaplanowana praca nad formowaniem osobowości młodego człowieka, to stymulowanie jego rozwoju emocjonalnego i społecznego, rozumianego jako współpraca i współistnienie w grupie społecznej, w taki sposób, który umożliwia rozwój i realizację własnych potrzeb. Program zmierza do wyposażenia ucznia w taką wiedzę i umiejętności, aby rozumiał, prawidłowo interpretował i umiejętnie stosował obowiązujące normy i wartości, aby mógł on zbudować twórczą i dojrzałą osobowość. Program Wychowawczy Ośrodka powstał po przeprowadzeniu analizy potrzeb uczniów, rodziców i nauczycieli. Program integruje uniwersalne wartości promowane przez Ośrodek. Dopełnieniem Programu Wychowawczego Ośrodka są Programy Profilaktyczne poszczególnych szkół i internatu Ośrodka. Program Wychowawczy opiera się na takich obszarach życia ucznia jak: RODZINA Podstawowym i naturalnym środowiskiem społecznym dziecka jest rodzina. To rodzice powinni zapewnić swojemu dziecku poczucie bezpieczeństwa, miłości, troski oraz równowagi emocjonalnej. Również w rodzinie dziecko poznaje, czym jest dobro, sprawiedliwość i zaufanie do drugiego człowieka, a także uczy się poszanowania godności, tolerancji oraz szacunku dla siebie i innych. Rodzice wprowadzają dziecko w życie społeczne, w świat kultury, wartości moralnych. Rodzice posiadają pierwotne i największe prawa wychowawcze w stosunku do swoich dzieci. Ośrodek wspiera rodzinę w dziedzinie wychowania. OŚRODEK (szkoły wraz z internatem) Wychowanie w Ośrodku nie jest sprawą odrębną ani też dodatkową, stanowi integralną część działalności każdego nauczyciela i wychowawcy. Ośrodek jednak, m.in. z racji czasu, od którego dziecko zaczyna edukację, tylko wspiera rodziców w wychowaniu. Stąd też nie może jedynie na nim spoczywać odpowiedzialność za realizację wszystkich możliwych zadań wychowawczych. Nauczyciele/wychowawcy dbają przede wszystkim o atmosferę w klasie/grupie, która sprzyja temu, aby uczniowie/wychowankowie poznawali się, budowali prawidłowe relacje i więzi, podejmowali różnorodne role, współpracowali ze sobą, ustalili wspólne wartości i normy. 3

Nauczyciele/wychowawcy wspomagają rozwój osobowy ucznia/wychowanka we wszystkich wymiarach: intelektualnym, psychicznym, społecznym, zdrowotnym, estetycznym, moralnym, duchowym. W Ośrodku kładzie się nacisk na budzenie wrażliwości moralnej, na wspomaganie uczniów/wychowanków w ich dążeniu do samodzielności osądów, na rozwijanie wrażliwości na dobro. Młodzież otrzymuje w Ośrodku pomoc w rozpoznawaniu wartości moralnych, w dokonywaniu wyborów i hierarchizacji tych wartości. Ośrodek pomaga w poszukiwaniu odpowiedzi o sens życia, o przyszłość, wskazując na rzetelną pracę i uczciwość jako wartości prowadzące do realizacji przyjętych celów. Nauczyciele/wychowawcy i pracownicy Ośrodka oraz uczniowie przyjmują postawę dialogu wobec pojawiających się problemów. Szkoły wraz z internatem wypracowują wspólne zasady zachowania, które decydując się na naukę w Ośrodku uczniowie i rodzice, powinni przestrzegać. Kryteria i sposób oceniania zachowania uczniów zawarty jest w Wewnątrzszkolnym Systemie Ocenienia. REGION Edukacja regionalna jest elementem włączonym w programy wielu przedmiotów. Realizowanie jej w ramach Programu Wychowawczego polega na uświadomieniu uczniom/wychowankom zjawiska zakorzenienia w lokalnych tradycjach i dążeniu do tego, by identyfikowali się oni z regionem, z którego się wywodzą. Ponadto by nie tylko znali, kultywowali tradycje swojego regionu, ale także dzielili się swoimi doświadczeniami z innymi. OJCZYZNA Rolą Ośrodka jest kształtowanie człowieka świadomego swoich praw i obowiązków obywatelskich. Świadoma praca nad jak najlepszym przekazaniem uczniom/wychowankom tej problematyki jest wspólnym działaniem wszystkich rodziców i nauczycieli/wychowawców, którzy choćby już przez swoją osobistą postawę prezentują uczniom określony model obywatelskich zachowań. Płynne wkomponowywanie wartości patriotycznych w cykl pracy Ośrodka kreuje jednorodne środowisko edukacyjne i istotnie wzmacnia końcowy efekt wychowawczy. Ośrodek dąży do kształtowania w uczniach/wychowankach szacunku dla dobra wspólnego, rodziny, społeczności lokalnej, państwowej, a także do rozwijania patriotyzmu jako wartości o podstawowym znaczeniu. WSPÓŁCZESNY ŚWIAT Współczesny świat na skutek przemian cywilizacyjnych i technologicznych stał się przestrzenią otwartą dla wszystkich obywateli naszego globu. Postęp w komunikacji sprawił, że każdy z nas w każdej chwili może nawiązać kontakt, znaleźć pracę niemalże w każdym zakątku ziemi. Sytuacja ta sprawia, że umiejętność funkcjonowania w takim świecie, zrozumienie dla mechanizmów nim rządzących stało się niezbędne do pełnego funkcjonowania w tej rzeczywistości, a potrzeba wprowadzania w nią młodego człowieka niezwykle istotna i potrzebna. PRACA WYCHOWAWCZA OŚRODKA Działania wychowawcze Ośrodka zmierzają przede wszystkim do wspomagania i intensyfikowania rozwoju dziecka. Wspieramy działania rodziców w kształtowaniu następujących cech, które uznaliśmy za ważne dla każdego człowieka bez względu na wyznawany przez niego światopogląd: 4

PRAWOŚĆ Dążymy, aby uczeń/wychowanek był człowiekiem prawym, uczciwym, zdolnym do rozróżniania zachowań dobrych i złych, szanującym obowiązujące w danym otoczeniu normy. Szanującym pracę, środowisko naturalne i dobra wytworzone przez człowieka. ODPOWIEDZIALNOŚĆ Uczeń/wychowanek przewiduje skutki swoich działań. Rozumie, iż każde działanie pociąga za sobą konsekwencje, potrafi odstąpić od działania przewidując jego skutki. Szanuje zasady bezpieczeństwa, dba o bezpieczeństwo swoje i innych. Zachowuje się w różnych sytuacjach zgodnie z uniwersalnymi zasadami etyki, przestrzega kultury języka. Jest gotowy ponosić konsekwencje swoich czynów. OTWARTOŚĆ Uczeń/wychowanek swobodnie współpracuje z innymi, planuje działania, umie prezentować własne zdanie i słuchać innych, nawiązuje przyjazne kontakty z rówieśnikami. KREATYWNOŚĆ Uczeń/wychowanek uczy się korzystania z dostępnych źródeł wiedzy, poszerza ją permanentnie, jest twórczy i aktywny. Posiada umiejętność radzenia sobie z problemami. PATRIOTYZM Miłość ucznia/wychowanka wobec Ojczyzny przejawia się rzetelną pracą, przedkładaniem nadrzędnych wartości nad własne cele. Uczeń/wychowanek szanuje tradycje, kulturę i literaturę polską oraz miejsca pamięci i symbole narodowe. Wartości Wartości i ich realizacja w procesie wychowawczym: Sytuacje wychowawcze PRAWDA - uczniowie/wychowankowie szukają w różnorodnych źródłach odpowiedzi na problemy i zagadnienia pojawiające się w procesie dydaktycznym i wychowawczym, - osoba rozstrzygająca spór każdorazowo dociera do jego źródła, PIĘKNO - uczniowie/wychowankowie dbają o wystrój sal, korytarzy, o estetykę otoczenia, przynoszą do szkoły obuwie zmienne zgodnie z zapisami Statutu, - zwracają uwagę na estetykę ubioru i higienę, - dostosowują wygląd i ubiór do sytuacji, - uczniowie/wychowankowie uczestniczą w wydarzeniach kulturalnych ( np: wystawy, filmy, przedstawienia teatralne, itp.), SAMODZIELNOŚĆ I PRACA NAD SOBĄ - uczniowie/wychowankowie dokonują samooceny własnej pracy, - dokonują oceny zachowania, - wypełniają obowiązki dyżurnego, członka samorządu klasy lub szkoły, - wypełniają obowiązki wychowanka internatu i wykonują samodzielnie codzienne czynności takie jak: sprzątanie w pokoju; przygotowywanie, dla własnych potrzeb, ciepłych napojów i przekąsek (między głównymi posiłkami); drobne pranie, itp., 5

- uczestniczą w wycieczkach i wykonują samodzielnie czynności takie jak: zakupy, sprzątanie, ustalanie tras, itp., - organizują imprezy klasowe, grupowe i szkolne, RZETELNA PRACA - wychowawcy i nauczyciele premiują uczniów/wychowanków wykonujących bardzo dobrze obowiązki wg zasad ustalonych przez Ośrodek, - pracownicy Ośrodka poprzez wzorce osobowe wpływają na stosunek uczniów/wychowanków do obowiązków i pracy, CZYSTOŚĆ JĘZ.POLSKIEGO, KULTURA SŁOWA WRAŻLIWOŚĆ NA KRZYWDĘ INNYCH PATRIOTYZM I POCZUCIE WSPÓLNOTY LOKALNEJ - uczniowie/wychowankowie czuwają nad poprawnością i czystością języka polskiego podczas lekcji, przerw, zajęć, wycieczek, itp., - wyjeżdżają na przedstawienia (teatr, opera, kino), są zachęcani do lektury wykraczającej poza lektury szkolne, samodzielnie starają się mieć kontakt z kulturą i sztuką, - uczniowie biorą udział w akcjach charytatywnych, - uczniowie pomagają słabszym kolegom, - uczniowie/wychowankowie uczestniczą w uroczystościach, rocznicach o charakterze patriotycznym, - poznają patriotyczne postawy z literatury, historii, itd. - organizują uroczystości związane z tradycjami Ośrodka, - uczestniczą w akcji Sprzątanie Świata na terenie miasta, - uczestniczą w posiedzeniach Rady Miejskiej, - organizują obchody świąt szkolnych ( Dzień Edukacji Narodowej, Święto Białej Laski, Dzień Sportu, Święto Niepodległości, Opłatek Wigilijny, Dzień Kobiet, Święto 3 Maja, ), - zapraszają na występy, wystawy, przedstawienia szkolne, itp. uczniów z innych szkół oraz osoby współpracujące z Ośrodkiem (z terenu gminy i z poza gminy), - biorą udział w konkursach szkolnych, międzyszkolnych, miejskich, wojewódzkich, ogólnopolskich, CELE WYCHOWAWCZE OŚRODKA 1. Budowanie więzi wewnątrzszkolnej oraz tworzenie wspólnoty uczniów, nauczycieli, rodziców. Sytuacje wychowawcze realizujące cele wychowawcze: TWORZENIE ZWYCZAJÓW I OBYCZAJÓW SZKOLNYCH - prowadzenie strony internetowej, - prowadzenie Kroniki Ośrodka, - wybór patrona szkoły, obchody jego święta, - zaprojektowanie i wykonanie sztandaru, wybór uczniów do pocztu sztandarowego - organizacja cyklicznych uroczystości, np : Pasowanie na Ucznia, Dzień Nauczyciela, Święto Białej Laski, Wigilia, Studniówka, Święto Wiosny, Dzień Dziecka, Dzień Sportu, - organizacja akademii szkolnych, - organizacja dyskotek szkolnych i klasowych, zabaw, imprez okolicznościowych 6

ROZWÓJ SAMORZĄDU OŚRODKA KONTAKTY I WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI WZAJEMNA POMOC W NAUCE ZABAWY, DYSKOTEKI, WYCIECZKI - wybory do Samorządu Uczniowskiego i wybory opiekuna, - opracowanie planu pracy, zasad współpracy z innymi organami Ośrodka - systematyczna działalność SU - spotkania z rodzicami prowadzone w formie prelekcji, warsztatów, spotkań: uczeń nauczyciel rodzic, - angażowanie rodziców w sprawy klasy/grupy, Ośrodka; podziękowania w formie: listów, dyplomów podziękowań na forum klasy, szkoły, podziękowania ze strony dzieci w formie przez nie wybranej, zapis w Kronice Ośrodka, - zasady wypracowane przez wychowawców klas i grup, - konsultacje w ramach SU - zabawy cykliczne : Andrzejki, karnawał, zakończenie nauki w Szkole Podstawowej, Gimnazjum, LO i ZSZ, - dyskoteki : klasowe, szkolne, międzyszkolne, - wycieczki klasowe, rajdy, wyjazdy w ramach kół zainteresowań, klubów sportowych i stowarzyszenia Jutrzenka. 2. Wychowanie poprzez wzorce osobowe. 3. Realizacja zasady fair play w sporcie, nauce, zabawie. Nacisk na szeroko rozumianą kulturę osobistą szczególnie w sytuacjach konfliktowych i wywołujących emocje. Reprezentowanie przez pracowników szkoły wartości zawartych w programie wychowawczym. Reagowanie na niewłaściwe zachowanie i postawy uczniów w szkole i poza nią. Wskazywanie dzieciom i młodzieży pozytywnego wzorca zachowań. 4. Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów z organizacjami i instytucjami lokalnymi. Integracja Ośrodka z lokalnym środowiskiem społecznym. Współpraca z Poradnią Pedagogiczno - Psychologiczną, Centrum Pomocy Rodzinie, Strażą Miejską, Policją, samorządem terytorialnym i innymi instytucjami wspierającymi pracę szkół Zapraszanie dzieci i młodzieży z innych placówek oświatowych i wychowawczych na spotkania, imprezy okolicznościowe, konkursy, przedstawienia, itp. Zorganizowanie Dni Otwartych. Przeprowadzenie międzyklasowego konkursu Historia Dąbrowy Górniczej ogłaszanie wyników konkursu i nagradzanie zwycięzcy. Organizowanie spotkań z osobami odgrywającymi istotną rolę w życiu społeczno - politycznym Dąbrowy Górniczej. TREŚCI WYCHOWAWCZE REALIZOWANE W RAMACH PROGRAMU WYCHOWAWCZEGO Na każdym etapie edukacyjnym uczniowie omawiają w sposób dostosowany do swojego wieku pięć wychowawczych obszarów: rodzina szkoła region ojczyzna współczesny świat. Zależnie od etapu edukacyjnego i aktualnej sytuacji, wymienione cele są mocniej lub słabiej akcentowane. W realizację Programu Wychowawczego Ośrodka powinni włączyć się wszyscy nauczyciele uczący w szkole, wychowawcy pracujący w internacie, pedagog, psycholog, personel szkoły oraz rodzice/opiekunowie prawni uczniów. 7

Przedstawione hasła programowe należy realizować w każdej klasie/grupie wkomponowując je w tematykę zajęć lub tworząc odrębne jednostki metodyczne. Zakres realizowanego hasła programowego i stosowane metody powinny być dostosowane do etapu rozwoju uczniów. Tworzone plany pracy wychowawców klas/grup powinny wynikać z niniejszego programu. Zasady tworzenia klasowych/grupowych planów pracy wychowawczej Przy tworzeniu rocznych planów pracy wychowawczej wychowawca klasy/grupy powinien: Przeprowadzić konsultacje z uczniami, w trakcie której dochodzi do wspólnego sformułowania problemu, nad którego rozwiązaniem dany zespół klasowy/grupowy chce w bieżącym roku szkolnym pracować, Wybrać zagadnienia z poszczególnych obszarów Programu Wychowawczego, Wybrać zagadnienia z obszarów Programu Profilaktycznego Ośrodka dla danego typu szkoły, Wychowawca klasy/grupy po zakończeniu roku szkolnego dostarcza dyrektorowi szkoły/kierownikowi internatu krótkie sprawozdanie z rocznej pracy wychowawczej w klasie/grupie. Zasady wykorzystania zapisów z monitoringu dla realizacji misji wychowawczej szkoły 1. Zastosowanie monitoringu i rejestracji zwiększa bezpieczeństwo, komfort pracy i nauki uczniów oraz pracowników Ośrodka i osób pozostałych przebywających na jego terenie. 2. Niewłaściwe zachowania uczniów, agresja fizyczna, wybryki, akty chuligaństwa, zastraszanie, niszczenie mienia szkolnego, kradzieże, wymuszania, wizyty osób postronnych niepowołanych, itp. są kontrolowane, dokumentowane i w razie konieczności odtwarzane. 3. Zarejestrowane sytuacje mogą być wykorzystane do udowodnienia niewłaściwego zachowania się ucznia i obniżenia oceny z zachowania. 4. Monitoring rozbudza świadomość samodyscypliny dotyczącej właściwego, kulturalnego zachowania się w miejscu publicznym, jakim jest szkoła. 5. Za prawidłowe funkcjonowanie monitoringu odpowiedzialna jest osoba wyznaczona przez Dyrektora Ośrodka. Obszary i zagadnienia realizowane podczas spotkań klasowych/grupowych propozycje do wyboru Obszar RODZINA Proponowane zagadnienia realizowane podczas spotkań klasowych/grupowych Moja rodzina. Moje obowiązki w rodzinie. Tradycje i wartości w mojej rodzinie. 8

OŚRODEK REGION OJCZYZNA WSPÓŁCZESNY ŚWIAT Stosunki interpersonalne w rodzinie. Budowanie trwalszych więzi. Postrzeganie siebie i rozumienie swoich uczuć. Tradycyjny i współczesny model rodziny. Metody rozwiązywania konfliktów w rodzinie. Przemoc fizyczna i psychiczna w rodzinie. Moja rodzina w przyszłości. Zdrowie: nasze potrzeby, nasze codzienne nawyki, podejmowanie odpowiedzialnych decyzji dotyczących zdrowia. Integracja klasy/grupy. Samopoznanie i poznanie się wzajemne uczniów/wychowanków. Rozpoznawanie, nazywanie i wyrażanie uczuć. Postrzeganie siebie i innych, rozumienie uczuć swoich i innych. Poczucie własnej wartości. Rozwiązywanie problemów i konfliktów. Podejmowanie decyzji. Asertywność. Profilaktyka (zdrowotna, uzależnienia, cyberprzemoc, itp.). Agresja: przyczyny i skutki. Dokonywanie samooceny. Zainteresowania. Tradycje szkolne. My i Dąbrowa Górnicza znajomość najbliższej okolicy, dbałość o otoczenie. Zagłębie i Śląsk - co łączy miasta w których mieszkamy a co różni, znajomość historii, kultury, tradycji, najbardziej znane miejsca, sławni ludzie. Zagrożenia środowiska naturalnego. Nasza aktywność w regionie. Mała i duża ojczyzna. Kształtowanie tożsamości narodowej i szacunku dla tradycji narodowych, postawa patriotyczna. Kształtowanie postaw obywatelskich i społecznych. Godne reprezentowanie kraju, obraz Polski i Polaków w świecie. Ja we współczesnym świecie. Mój system wartości. Szacunek dla innych narodów, mniejszości narodowe (tolerancja, 9

stereotypy). Praca na rzecz innych, wolontariat. Prawa człowieka i ich przestrzeganie. Znajomość najważniejszych wydarzeń ze świata. Zagrożenia współczesności. Poszanowanie dorobku intelektualnego innych. Kultura masowa. Przemoc i terroryzm. STAŁE UROCZYSTOŚCI O CHARAKTERZE WYCHOWAWCZYM I KULTURALNYM Uroczystość Zadanie wychowawcze Termin Pasowanie na ucznia SP, G, LO, ZSZ Dzień Edukacji Narodowej Święto Białej Laski - budowanie więzi wewnątrzszkolnej, - przyjęcie nowych uczniów w poczet społeczności szkolnej, - umacnianie poczucia bezpieczeństwa. - umacnianie więzi między członkami społeczności szkolnej, - nauczenie uczniów składania podziękowań (w różnych formach) za trud nauki i wychowania - wobec wszystkich pracowników Ośrodka, - ukazanie roli i znaczenia nauki w życiu każdego człowieka, - ukazanie roli i znaczenia nauczyciela przewodnika mentora. - umacnianie więzi między członkami społeczności szkolnej, - nauka tolerancji wobec osób niepełnosprawnych - wrzesień 14.października Święto Niepodległości Opłatek Wigilijny - budzenie uczuć patriotycznych, poczucia dumy narodowej, - zrozumienie znaczenia wolności i niepodległości dla narodu polskiego, - wzbudzenie chęci uczestnictwa w uroczystościach państwowych. - umacnianie więzi z kolegami i nauczycielami oraz pracownikami szkoły, - rozwój samodzielności i budzenie inicjatywy w trakcie przygotowań do spotkania, - kultywowanie polskich tradycji wigilijnych. 11 listopada ok. 20 grudnia Dzień Kobiet - szacunek dla kobiet, poszanowanie tradycji. 8 marca 10

Dzień Samorządności Dzień Sportu - rozwijanie umiejętności organizowania imprez, planowania ich przebiegu, - integracja klasy, - ukazanie różnych możliwości zabawy i rozrywki. - umacnianie więzi między członkami społeczności szkolnej, - uczestnictwo w imprezach sportowych i zabawach, - utrwalenie zasady fair play podczas zawodów. ok. 20 marca czerwca W Z O R Z E C A B S O L W E N T A S O S W D L A D Z I E C I S Ł A B O W I D ZĄ C Y C H I N I E W I D O M Y C H W DĄBROWIE GÓRNI C Z E J Z punktu widzenia psychologii uczeń/wychowanek kończący Ośrodek znajduje się w końcowej fazie dojrzewania. Osiąga stabilizację emocjonalną i dojrzałość społeczną. Uczestnicząc w procesie wychowania i będąc w nim podmiotem działań pedagogiczno psychologicznych powinien być dobrze przygotowany: - do pełnienia dalszych ról społecznych, - przemyślanego wyboru stylu życia, - owocnego poszukiwania kierunku dalszego kształcenia lub wyboru zawodu. Zgodnie z oczekiwaniami, absolwent Ośrodka: 1. Będzie realizował i cenił wartości wpajane uczniom/wychowankom przez pracowników Ośrodka w trakcie wychowywania i nauczania. 2. Będzie rzetelnie wykonywał swoją pracę, będzie wrażliwy na piękno, będzie reagował na krzywdę innych. 3. W dalszej pracy nad sobą zwracać będzie uwagę na samodzielność, opanowanie, prawdę. 4. Będzie przejawiać zainteresowanie życiem społecznym i politycznym w Polsce i na świecie, a wkrótce stanie się aktywnym członkiem społeczeństwa obywatelskiego. 5. Chętnie będzie uczestniczył w życiu kulturalnym i w różnych jego formach będzie realizował potrzeby samorealizacji. 6. Będzie znał, rozumiał i akceptował normy i zasady społecznie uznawane. Będzie dostrzegał korzyści, ale i zagrożenia płynące z demokracji i wolności. 7. Umiejętnie wykorzysta wiedzę i umiejętności, zdobyte podczas wieloletniej nauki, dla dobra swojego, innych i ojczyzny. DYREKTOR SZKOŁY 11