Rozwinięte modele rachunku kosztów zmiennych wielostopniowy i wieloblokowy rachunek kosztów i wyników

Rachunek kosztów zmiennych w standardowej postaci zakłada rozpatrywanie kosztów stałych sumarycznie jako jednej wielkości. Przy zastosowaniu tego rachunku wynik ze sprzedaży produktów jest ustalany dwuetapowo. Najpierw ustala się globalną marżę pokrycia jako różnicę przychodów ze sprzedaży produktów i zmiennych kosztów wytwarzania sprzedanych produktów. Następnie tak obliczoną marżę pokrycia pomniejsza się o koszty stałe okresu sprawozdawczego i otrzymuje wynik ze sprzedaży produktów.

Rachunek kosztów zmiennych w standardowej postaci może byd bezpośrednio wykorzystywany głównie w przedsiębiorstwach jednooddziałowych, wytwarzających jednorodny produkt. W przedsiębiorstwach wielooddziałowych i w przypadku produkcji wieloasortymentowej taki rachunek ma natomiast ograniczone możliwości zastosowao ze względu na małą przydatnośd informacyjną. Chodzi głównie o zbyt wysoki poziom agregacji informacji dotyczących struktury kosztów i marży pokrycia oraz ogólności ustalania wyniku finansowego. Możliwości zastosowania rachunku kosztów zmiennych w standardowej postaci ograniczają dodatkowo obserwowane w ostatnich latach istotne zmiany w strukturze całkowitych kosztów własnych produktów. Zmiany te wyrażają się spadkiem udziału kosztów zmiennych w kosztach całkowitych przy jednoczesnym wzroście udziału kosztów stałych. Ponadto w wielu przypadkach udział kosztów stałych w kosztach całkowitych jest większy od udziału kosztów zmiennych, co ma odzwierciedlenie także we wzroście marży pokrycia. To powoduje koniecznośd zwrócenia większej uwagi na koszty stale działalności przedsiębiorstwa oraz globalną marżę pokrycia.

Rozwiązanie! 1) Koszty stałe nie powinny byd rozpatrywane en bloc jako jedna wielkośd - należy wniknąd w strukturę tych kosztów i rozpatrywad je w pewnych segmentach, które dotyczą różnych zakresów działalności przedsiębiorstwa. 2) Jednocześnie globalna marża pokrycia zrealizowana na sprzedanych produktach powinna byd także ustalana stopniowo przy uwzględnieniu różnych zakresów kosztów stałych. Taka dekompozycja kosztów stałych i marży pokrycia przyczyni się do wzrostu wartości informacyjnej rachunku kosztów zmiennych oraz zwiększenia jego przydatności jako instrumentu kontroli kosztów i osiąganych wyników na różnych poziomach działalności przedsiębiorstwa. Omówione przesłanki zadecydowały o wyodrębnieniu się różnych odmian rachunku kosztów zmiennych, określanych mianem segmentowego rachunku kosztów zmiennych. Do odmian takich należy zaliczyd przede wszystkim wielostopniowy rachunek kosztów zmiennych oraz wielkoblokowy rachunek kosztów zmiennych.

Wielostopniowy rachunek kosztów i wyników Wielostopniowy rachunek kosztów zmiennych zakłada rozpatrywanie kosztów stałych w określonych segmentach, które są przyporządkowane różnym rodzajom działalności przedsiębiorstwa. Segmenty kosztów stałych wyodrębnia się przy uwzględnieniu potrzeb informacyjnych oceny rentowności różnych rodzajów działalności oraz stopnia ich kontroli. Zazwyczaj wyróżnia się następujące segmenty kosztów stałych:. stałe koszty wydziałowe, koszty sprzedaży, koszty ogólnego zarządu. W tym ujęciu całość kosztów sprzedaży i kosztów ogólnego zarządu jest traktowana jako koszty stałe okresu sprawozdawczego. Założenie takie nie zawsze jest zasadne, zwłaszcza w odniesieniu do kosztów sprzedaży, z których wiele składników w konkretnych warunkach może mieć charakter kosztów zmiennych. W takiej sytuacji również koszty sprzedaży mogą być rozbite na koszty zmienne i koszty stałe. Niekiedy także koszty ogólnego zarządu powinny być rozbite na koszty zmienne i stałe. Wielostopniowy rachunek kosztów zmiennych zakłada również stopniowe ustalanie wyniku ze sprzedaży produktów. Przy takim podejściu otrzymuje się kolejne stopnie marży pokrycia, które uwzględniają coraz szerszy zakres kosztów stałych. W ostatnim etapie takiej procedury otrzymuje się wynik ze sprzedaży produktów.

Wielostopniowy rachunek kosztów i wyników W najprostszym ujęciu wielostopniowego rachunku kosztów zmiennych stosuje się następujący schemat ustalania wyniku ze sprzedaży produktów, uwzględniający coraz szerszy zakres kosztów stałych: przychody ze sprzedaży produktów zmienne koszty wytworzenia sprzedanych produktów = marża pokrycia I stałe koszty wydziałowe = marża pokrycia II koszty sprzedaży = marża pokrycia III koszty ogólnego zarządu = wynik ze sprzedaży

Wielostopniowy rachunek kosztów i wyników Przy rozbiciu kosztów sprzedaży oraz kosztów ogólnego zarządu na koszty zmienne i koszty stałe schemat ustalania wyniku ze sprzedaży produktów będzie zawierał dodatkowo jeszcze dwa stopnie marży pokrycia. Może to byd zapisane następująco: Przychody ze sprzedaży produktów zmienne koszty wytworzenia sprzedanych produktów = marża pokrycia I zmienne koszty sprzedaży = marża pokrycia II zmienne koszty ogólnego zarządu = marża pokrycia III stale koszty wydziałowe = marża pokrycia IV stale koszty sprzedaży = marża pokrycia V stałe koszty ogólnego zarządu = wynik ze sprzedaży

Wielostopniowy rachunek kosztów i wyników Taki wariant wielostopniowego rachunku kosztów zmiennych i ustalania wyniku ze sprzedaży umożliwia bardziej pogłębioną analizę kosztów i wyników różnych segmentów działalności przedsiębiorstwa. Wielostopniowy rachunek kosztów zmiennych i rachunek wyników może być stosowany w różnych jednostkach wyodrębnionych w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa. W tradycyjnym ujęciu rachunek ten jest stosowany do analizy kosztów i wyników w skali całego przedsiębiorstwa.

Wieloblokowy rachunek kosztów i wyników Drugą odmianą segmentowego rachunku kosztów zmiennych jest wielkoblokowy rachunek kosztów zmiennych, który ma zastosowanie w przedsiębiorstwach wielooddziałowych i przy produkcji wieloasortymentowej. Wielkoblokowy rachunek kosztów zmiennych zakłada rozpatrzenie kosztów stałych w pewnych blokach, przyporządkowanych różnym zakresom podmiotowym i różnym zakresom przedmiotowym.

Wieloblokowy rachunek kosztów i wyników Ustalanie wyniku ze sprzedaży przy zastosowaniu wielkoblokowego rachunku kosztów zmiennych może się odbywać według następującego schematu: przychody ze sprzedaży produktów koszty zmienne produktów według asortymentów = marża pokrycia I koszty stałe produktów według asortymentów = marża pokrycia asortymentów produktów II suma marż pokrycia II według grup asortymentowych koszty stałe grup asortymentowych = marża pokrycia grup asortymentowych III suma marż pokrycia grup asortymentowych według oddziałów koszty stałe oddziałów = marża pokrycia oddziałów suma marż pokrycia oddziałów koszty stałe przedsiębiorstwa = wynik ze sprzedaży

Wieloblokowy rachunek kosztów i wyników

Wielostopniowy i Wieloblokowy rachunek kosztów i wyników - podsumowanie

Wieloblokowy rachunek kosztów i wyników

Problem 3. Przedsiębiorstwo X wytwarza siedem asortymentów wyrobów w dwóch wydziałach produkcyjnych. Na wydziale W1 jest wytwarzana grupa asortymentowa K1 i K2 oraz L1 i L2, a na wydziale W2 grupa asortymentowa M1,M2, M3 Na podstawie poniższych danych przeprowadzić ocenę rentowność poszczególnych asortymentów. K K2 L1 L2 M1 M2 M3 cena 100 120 20 22 65 70 75 koszt zm. jed 80 117 17 15 62 65 60 wielkość sprzedaży 12 000 15 000 20 000 25 000 7 000 14 000 21 000 koszty stałe asortyment 48 000 76 000 10 000 15 000 38 000 15 000 20 000 Koszty stałe grup asort. K 30 000 L 25000 M 30 000 koordynacja asor. K i L pociąga za sobą koszty stałe 13 000 koszty zarządu i administracji 180 000

Wydział I Wydział II K1 K2 L1 L2 M1 M2 M3 razem 1. Przychód ze sprzedazy 2. Koszt zmienny sprzedanych produktów 3. Marża Brutto I 4. Koszty stałe indywidualne produktów 5. Marża Brutto II 6. Suma Marży Brutto II 7. Koszty stałe grup asortymentów 8. Marża Brutto III 9. Suma Marży Brutto III 10. Koszty stałe wydziałowe 11. Marża Brutto IV 12. Koszty zarządu 13. Wynik opercyjny