Klasyfikacja kosztów dla celów sprawozdawczych

Transkrypt

1 Klasyfikacja kosztów dla celów sprawozdawczych Jakie koszty poniosło przedsiębiorstwo na wytworzenie wyrobów i usług w danym okresie sprawozdawczym? Jaki wynik finansowy osiągnęło przedsiębiorstwo w danym okresie? Dla celów sprawozdawczych klasyfikacja dotyczy kosztów historycznych poniesionych w poprzednim okresie (ex post) Podstawowe kryteria klasyfikacyjne związane są z: typem działalności rodzajem poniesionych kosztów miejscem ponoszenia kosztów lub innym kryterium podmiotowym (podmiotowy układ kosztów) obiektem na rzecz którego ponoszono koszty (przedmiotowy układ kosztów)

2 Kryteria klasyfikujące koszty dla celów sprawozdawczych Układ rodzajowy Układy podmiotowe Układ przedmiotowy typ działalności rodzaj kosztów faza działalności miejsca powstawania kosztów możliwość przypisania do obiektu kalkulacji koszty podstawowej działalności operacyjnej, pozostałe koszty operacyjne, koszty finansowe, straty nadzwyczajne, amortyzacja, materiały i energia, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, pozostałe koszty Koszty zakupu, koszty produkcyjne (wytworzenia usług), koszty sprzedaży, koszty zarządu koszty wydziałów pomocniczych, koszty wydziałów podstawowych, koszty jednostek zaopatrzenia, sprzedaży, zarządzania Koszty bezpośrednie, koszty pośrednie

3 Koszty bezpośrednie i pośrednie KOSZTY bezpośrednie przyporządkowanie kosztów do obiektu klucz rozliczeniowy pośrednie przyporządkowanie kosztów do obiektu OBIEKTY KOSZTOWE

4 Koszty pośrednie Koszty pośrednie produkcyjne nieprodukcyjne Koszty pośrednie produkcyjne (koszty wydziałowe) związane z ruchem maszyn, środków transportu wewnętrznego, utrzymaniem pomieszczeń wydziałów produkcyjnych, składowaniem na wydziale, kontrola techniczną, kierowaniem i administracją wydziału; koszty złożone różne pozycje kosztów rodzajowych Koszty pośrednie nieprodukcyjne związane z utrzymaniem sfery zaopatrzenia, utrzymania magazynów, sfery sprzedaży, administrowania jednostką, koszty złożone różne pozycje kosztów rodzajowych

5 Klasyfikacja kosztów dla celów decyzyjnych i kontrolnych Jaką zaplanować wielkość produkcji i sprzedaży w następnym okresie, aby osiągnąć określony zysk? Który wyrób produkować, a który wycofać z produkcji? Ile sprzedać wyrobów, aby pokryć całkowite koszty własne? wprowadzenie nowych kryteriów klasyfikacyjnych kosztów dla celów decyzyjnych wobec szybkich zmian warunków wewnętrznych i zewnętrznych funkcjonowania przedsiębiorstwa działalność w kolejnych okresach różna od realizowanej w minionych okresach koszty historyczne poniesione w poprzednim okresie sprawozdawczym ważne, ale niewystarczające, kryteria dotyczą kosztów przyszłych, planowanych (ex ante) kryteria dla celów decyzyjnych nie mają odzwierciedlenia w systemie ewidencyjnym rachunkowości

6 Kryteria klasyfikujące koszty dla celów decyzyjnych i kontrolnych stopień zależności od rozmiarów produkcji istotność kosztów inne cele decyzyjne cele kontrolne koszty stałe koszty zmienne koszty istotne koszty nieistotne koszty krańcowe (marginalne) koszty zapadłe przesądzone koszty uznaniowe koszty utraconych korzyści koszty kontrolowane Koszty niekontrolowane

7 Kryteria klasyfikujące koszty dla celów decyzyjnych i kontrolnych stopień zależności od rozmiarów produkcji istotność kosztów inne cele decyzyjne cele kontrolne koszty stałe koszty zmienne koszty istotne koszty nieistotne koszty krańcowe (marginalne) koszty zapadłe przesądzone koszty uznaniowe koszty utraconych korzyści koszty kontrolowane Koszty niekontrolowane

8 Uzasadniona część kosztów pośrednich zmienne pośrednie koszty produkcji część stałych pośrednich kosztów produkcji, która odpowiada poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych

9 Normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych zgodnie z art.28 ust 3 UoR* przeciętna, zgodna z oczekiwaniami w typowych warunkach wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu remontów, zmianowości, itp.. *Kategoria wprowadzona do polskiego prawa bilansowego w nowelizacji w 2002 r

10 Zwolnienia z obowiązku określania normalnego poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych art. 28 ust. 4a od 1 stycznia 2009 r. jednostki zobligowane do badania i ogłaszania sprawozdań finansowych mają obowiązek szacowania normalnego poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych i ustalania kosztu niewykorzystanych zdolności produkcyjnych jednostki, których sprawozdania finansowe nie podlegają badaniu przez biegłego rewidenta obliczając koszt wytworzenia produktu, mogą do kosztów bezpośrednich doliczyć koszty pośrednie związane z wytworzeniem tego produktu, niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych. Ustalony w ten sposób koszt wytworzenia nie może być jednak wyższy od ceny sprzedaży netto

11 Wykorzystanie potencjału produkcyjnego w 100% wykorzystany potencjał produkcyjny koszty użyteczne (koszty wykorzystanych zdolności produkcyjnych) wszystkie koszty stałe pośrednie niższe od zaplanowanego wykorzystanie potencjału produkcyjnego koszty użyteczne (koszty wykorzystanych zdolności produkcyjnych) część stałych kosztów pośrednich K u Ku= K s Q xn koszty nieużyteczne (koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych ) część stałych kosztów pośrednich K p Q - max poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych X n rozmiar produkcji w danym okresie K s koszty stałe pośrednie Kp= K s Q (Q x n )

12 Koszty wytworzenia i koszty okresu w rachunku kosztów pełnych Koszty bezpośrednie Koszty pośrednie produkcyjne nieprodukcyjne uzasadniona część nieuzasadniona część koszty zarządu koszty sprzedaży koszty wytworzenia koszty okresu

13 Struktura jednostkowego pełnego kosztu wytworzenia koszty bezpośrednie koszty pośrednie pośrednie produkcyjne zmienne pośrednie produkcyjne stałe uzasadnione pośrednie produkcyjne stałe niekorzystane koszt wytworzenia w rachunku kosztów zmiennych koszt wytworzenia w rachunku kosztów pełnych techniczny koszt wytworzenia pełny koszt wytworzenia koszty zarządu koszty sprzedaży

14 Koszty istotne (decyzyjne) i nieistotne (niedecyzyjne) Kryterium podziału znaczenie i wpływ, jakie koszty mogą wywierać z punktu widzenia przyszłego wariantu działania Koszty istotne mają wpływ na wybór decyzji, są zależne od danej decyzji (przyszłe wydatki) oraz różnicują rozpatrywane warianty zawsze koszty przyszłe, decyzja dotyczy przyszłych działań tylko koszty różniące się co do charakteru i wielkości w poszczególnych wariantach mogą być istotne Koszty nieistotne nie wywierają wpływu na podjęcie decyzji wynikają z decyzji wcześniejszych nie różnicują rozpatrywanych wariantów

15 Koszty istotne i nieistotne przykład W magazynach przedsiębiorstwa pozostał zapas materiałów wyceniony na zł wykorzystywany do zaprzestanej już produkcji pewnego wyrobu, nie jest przewidywane wykorzystanie tego materiału do innej produkcji. Przedsiębiorstwo ma dwa warianty upłynnienia tego zapasu: Wariant A sprzedaż materiału kontrahentowi A za zł, koszty transportu do kontrahenta zł Wariant B kontrahent B jest zainteresowany nabyciem za zł tego materiału po wstępnej obróbce (koszty przetworzenia zł, transport do kontrahenta zł) Który wariant jest korzystniejszy dla przedsiębiorstwa?

16 Koszty przesądzone i nie przesądzone Koszty przesądzone zapadłe koszty już poniesione, wywołane wcześniejszymi decyzjami, których nie można zmienić koszty zawsze nieistotne (nie mają wpływu na wybór wariantu) np. koszty zakupu niewykorzystanego materiału (poprzedni przykład) nie wszystkie nieistotne są zapadłe np. koszty transportu Koszty nieprzesądzone, uznaniowe koszty przyszłe, uznaniowe, nie zdeterminowane wcześniejszymi zobowiązaniami, ani zaangażowaniem środków, zależą od potrzeby uznania poniesienia ich przez kierownictwo

17 Koszty utraconych korzyści (koszt alternatywny) Koszty utraconych korzyści wyrażają koszty z powodu zaniechania jakiegoś działania na rzecz innego działania Koszt utraconych korzyści - wartość najlepszej z możliwych korzyści, utraconej w wyniku określonego wyboru. Kategoria abstrakcyjna, nie są ewidencjonowane w systemie informacyjnym rachunkowości, ale mają duże znaczenie dla podejmowanych decyzji Warunki pojawienia się tej kategorii kosztów: istnienie przynajmniej dwóch wariantów wykorzystania istniejących zasobów deficyt dostępnych zasobów

18 Koszty utraconych korzyści przykład Przedsiębiorstwo ma okazję uzyskać zlecenie na produkcję wyrobu B, koszty zmienne wykonania tego zlecenia wynoszą zł, a jego wytwarzanie wymagałoby 100 godzin pracy maszyny X, która jest w pełni obciążona wytwarzaniem produktu A. Przyjęcie zlecenia wymagałoby ograniczenie produkcji wyrobu A, co ograniczyłoby przechody z jego sprzedaży o zł. Czy przedsiębiorstwo powinno przyjąć to zlecenie i jaka powinna być jego wartość? w przypadku przyjęcia zlecenia przedsiębiorstwo straci 2500 zł z powodu spadku przychodów ze sprzedaży produktu A zł = koszty utraconych korzyści przyjęcie zlecenia na produkt B - koszty zmienne + koszty utraconych korzyści = = zł zlecenie na produkt B opłacalne, jeśli jego wartość wyniesie zł

19 Koszty krańcowe Koszt krańcowy (koszt marginalny) koszt ponoszony w związku ze wzrostem wielkości produkcji danego dobra o jednostkę. przyrost kosztu całkowitego wynikający z wytworzenia dodatkowej jednostki dobra. ważna informacje przy podejmowaniu decyzji dotyczących wielkości produkcji K M = K X K M koszt marginalny, koszt krańcowy K przyrost kosztów produkcji X przyrost wielkości produkcji

20 Koszty jako narzędzie kontroli Koszty narzędzie kontroli kadr kierowniczych, odpowiedzialność za ponoszone lub uzyskiwane wyniki finansowe w przekroju tzw. ośrodków odpowiedzialności ośrodki odpowiedzialności - wyodrębniona organizacyjnie część przedsiębiorstwa zarządzająca określonymi zasobami w określonym czasie ośrodki kosztów kierownicy odpowiedzialni za poniesione koszty będące w ich gestii ośrodki zysku kierownicy odpowiedzialni za koszty i przychody, czyli wyniki finansowe ośrodki inwestowania kierownicy odpowiedzialni za koszty, wyniki finansowe, a także skutki finansowe podejmowanych przez nich decyzji inwestycyjnych Ośrodek odpowiedzialności a miejsce powstawania kosztów różne pojęcia miejsca powstawania kosztów odpowiedzialność za wykonywane prace i koszty ponoszone w trakcie ich wykonywania ( mniej więcej tożsame pojęcie - ośrodek kosztów) ośrodek odpowiedzialności pojęcie szersze niż miejsce powstawania kosztów

21 Koszty kontrolowane i niekontrolowane koszty kontrolowane kierownik ośrodka w pełni decyduje o ich ponoszeniu i wysokości (oddziaływanie na cenę jednostkową i ilość zużycia danego zasobu) koszty częściowo kontrolowane kierownik ośrodka jedynie w części decyduje o ich ponoszeniu ( oddziaływanie na ilość zużycia, ale nie na cenę jednostkową) koszty niekontrolowane o ich ponoszeniu i wysokości zapadają decyzje poza ośrodkiem, kierownik nie jest odpowiedzialny za koszt Względność podziału na koszty kontrolowane i niekontrolowane (koszty niekontrolowane na niższym szczeblu zarządzania organizacja są kontrolowane na wyższym)

22 Koszty wytworzenia i koszty okresu w rachunku kosztów pełnych Koszty bezpośrednie Koszty pośrednie produkcyjne nieprodukcyjne uzasadniona część nieuzasadniona część koszty zarządu koszty sprzedaży koszty wytworzenia koszty okresu

23 Koszty wytworzenia i koszty okresu w rachunku kosztów zmiennych Koszty bezpośrednie Koszty pośrednie produkcyjne nieprodukcyjne zmienne stałe koszty zarządu koszty sprzedaży koszty wytworzenia Koszty okresu

24 Model rachunku kosztów Rachunek kosztów system przetwarzania informacji o kosztach Model rachunku kosztów zespół założeń i reguł oraz przyporządkowanych im procedur pomiaru, grupowania, kalkulacji, zgodnie z którymi następuje przetwarzanie informacji o kosztach Zróżnicowane zapotrzebowanie na informację o kosztach skutkuje zróżnicowaniem modeli rachunków kosztów (różne kryteria klasyfikacyjne)

25 Kryterium klasyfikacyjne związek z systemem ewidencyjno -sprawozdawczym rachunkowości Systematyczny rachunek kosztów względnie wyodrębniony podsystem systemu ewidencyjno-sprawozdawczego prowadzony okresowo w celu okresowego ustalania wyniku finansowego Pozaewidencyjny rachunek kosztów prowadzony poza systemem ewidencyjnym rachunkowości podporządkowany różnym sytuacjom decyzyjnym i kontrolnym

26 Inne kryteria klasyfikacyjne dla systematycznego rachunku kosztów Rodzaj i zakres rozliczania kosztów pomiędzy produkty rachunek kosztów pełnych rachunek kosztów zmiennych Stopień standaryzacji kosztów i sposób ich prezentacji rachunek kosztów rzeczywistych i zbiorczy sposób ich prezentacji rachunek kosztów postulowanych (standardowych) i rozdzielczy sposób prezentacji (dekompozycja kosztów na rzeczywiście poniesione i odchylenia) Zbiorczy dla kosztów ex post a więc rachunek kosztów rzeczywistych, poszczególne pozycje kosztów ujmowane jednoelementowo Rozdzielczy koszty ex ante

27 Rachunek kosztów apriorycznych Rachunek kosztów planowanych Rachunek kosztów postulowanych Rachunek kosztów standardowych Planowane koszty, jakie będą poniesione w przyszłości, w warunkach ekonomicznego wykorzystania czynników produkcji przy zdolnościach produkcyjnych adekwatnych do planowanego poziomu produkcji k. normatywne ich podstawą odniesienia są ściśle ustalone normy zużycia czynników produkcji. K. normalne podstawa odniesienia do kosztów faktycznie poniesionych, których wysokość jest ustalona za pomocą procedur statystycznych na podstawie danych ewidencyjnych zarejestrowanych w poprzednich okresach (zazwyczaj średnia wartość kosztów po odrzuceniu wartości znacznie odbiegających. Rachunek kosztów normatywnych Rachunek kosztów normalnych