Rachunek kosztów istota, zakres i funkcje

Transkrypt

1 Rachunek kosztów Paweł Łagowski Zakład Zarządzania Finansami Instytut Nauk Ekonomicznych Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

2 Rachunek kosztów istota, zakres i funkcje

3 Rachunek kosztów definicja Ogół działań zmierzających do odzwierciedlenia procesów zachodzących w przedsiębiorstwie (np. zaopatrzenia, produkcji i zbytu produktów) poprzez ujęcie, zgrupowanie i interpretację w określonych przekrojach kosztów produkcji i sprzedaży produktów mierzonych ilościowo i wartościowo za pewien okres w celu uzyskania informacji potrzebnych do ustalania wyników i kierowania przedsiębiorstwem lub ich zespołem (Fedak, 1962, s. 8-9) Jarugowa A., Kabalski P., Szychta A., Rachunkowość zarządcza, Warszawa 2010, s. 114

4 Rachunek kosztów Ujmowanie kosztów - pomiar i dokumentacja rzeczowego przebiegu procesów; Pomiar (wycena) pomiar, dokumentację i wycenę zasobów użytkowych i zużywanych w tych procesach; Grupowanie kosztów obejmujące ujmowanie i ustalanie kosztów według rodzaju, według miejsc powstania kosztów i według finalnych nośników, tj. kalkulacja kosztów produktów i usług Prezentację, interpretację sporządzanie sprawozdań dotyczących kosztów i wyników Jarugowa A., Kabalski P., Szychta A., Rachunkowość zarządcza, Warszawa 2010, s. 114

5 Rachunek kosztów ogół czynności zmierzających do ustalenia w różnych przekrojach i zinterpretowania wyrażonej w pieniądzu wysokości nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej, dokonanych w przedsiębiorstwie w określonym czasie i z określonym przeznaczeniem" [Mała encyklopedia..., 1971, s. 652]. Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 14

6 Rachunek kosztów badanie i transformowanie, według przyjętego modelu, informacji o kosztach dzialalnosci podmiotu, służące użytkownikom do oceny sytuacji, podejmowanie decyzji gospodarczych i kontroli ich urzeczywistnienia" [A. Jarugowa i in., 1983, s. 44]. Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 14

7 Rachunek kosztów "rachunek kosztów polega na badaniu i transformowaniu, wedlug przyjętego modelu i norm, informacji o kosztach i przychodach działań przeszłych, bieżących zamierzonych w celu wspomagania zarzadzania podmiotem" [Rachunek..., 1995, s. 7]. Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 14

8 Rachunek kosztów "względnie wyodrębniony (przedmiotowo i proceduralnie) w systemie informacyjnym podmiotu gospodarczego (przedsiębiorstwa) zbiór informacji o kosztach opracowanych według określonego modelu dostosowanego do potrzeb informacyjnych użytkowników (odbiorców) informacji. Przeprowadzany w rachunku kosztów pomiar kosztów i ich transformacja maja na celu umożliwienie oceny sytuacji decyzyjnych, podejmowania decyzji i kontroli ich realizacji" [Leksykon rachunkowości, 1996, s. 169]. Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 14

9 Rachunek kosztów rachunek kosztów to pomiar i dostarczenie finansowych oraz innych informacji odnoszących się do pozyskiwania i zużycia zasobów, przy czym rachunek kosztów dostarcza informacji zarówno dla rachunkowości finansowej, jak i rachunkowości zarządczej [Ch.T. Horngren i in., 1999, s. 5] Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 14

10 Rachunek kosztów Proces ustalania kosztów prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na wytwarzaniu i sprzedaży wyrobów lub świadczenia usług. [E. Nowak, 2009a, s. 15]. Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 13

11 Rachunek kosztów - współcześnie 1. Przedmiotem rachunku kosztów są koszty prowadzenia działalności gospodarczej, które wymagają zaangażowania określonych zasobów ludzkich, materialnych i finansowych. 2. Podstawowym celem rachunku kosztów jest dostarczenie użytkownikom informacji ekonomicznych niezbędnych do oceny działalności przedsiębiorstwa i podejmowania racjonalnych decyzji ekonomicznych. 3. W systemie rachunku kosztów następuje przetwarzanie informacji o wartości zużycia zasobów przedsiębiorstwa w związku z prowadzona działalnością. 4. Zbiór informacji o kosztach działalności przedsiębiorstwa jest tworzony zgodnie z zasadami uwzgledniającymi potrzeby informacyjne użytkowników informacji z rachunku kosztów. Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 15

12 Rachunek kosztów Rachunek kosztów Odbiorcy zewnętrzni Odbiorcy wewnętrzni

13 Rachunkowość Rachunkowość finansowa Rachunkowość zarządcza

14 Rachunek kosztów rachunkowość finansowa Wycena zapasów produktów Ustalenie wyniku finansowego w rachunku zysku i strat

15 Rachunek kosztów rachunkowość finansowa Art. 28 ust. 3 uor Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu. Koszty bezpośrednie obejmują wartość zużytych materiałów bezpośrednich, koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny. Do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu wytwarzania produktu, części kosztów pośrednich zalicza się zmienne pośrednie koszty produkcji oraz tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych. Za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia produktu, jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży netto takiego samego lub podobnego produktu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk brutto ze sprzedaży, a w przypadku produktu w toku - także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzenia. Do kosztów wytworzenia produktu nie zalicza się kosztów: 1) będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych; 2) ogólnego zarządu, które nie są związane z doprowadzaniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje na dzień wyceny; 3) magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, chyba że poniesienie tych kosztów jest niezbędne w procesie produkcji; 4) kosztów sprzedaży produktów. Koszty te wpływają na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały poniesione.

16 Rachunkowość zarządcza Proces identyfikacji, pomiaru, analizy, przygotowania i komunikowania informacji finansowych i niefinansowych dla potrzeb zarządzania przedsiębiorstwem.

17 Rachunek kosztów rachunkowość zarządcza Pozwolić na: Wykonanie kalkulacji cenowych, Kontrolę działalności przedsiębiorstwa (budżetowanie), Ocenę rentowności prowadzonej działalności, Podejmowanie właściwych uzasadnionych ekonomiczniedecyzji (grupy asortymentowe)

18 Rachunek kosztów podmiot i przedmiot Przedmiot rachunku kosztów są to koszty prowadzenia działalności gospodarczej wymagającej wykorzystania zasobów majątkowych przedsiębiorstwa i pracy ludzkiej. Podmiot rachunku kosztów jest to jednostka gospodarcza prowadząca daną działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu i sprzedaży wyrobów lub świadczeniu usług.

19 Rachunek kosztów - cele ustalenie kosztów wytworzonych wyrobów lub świadczonych usług obliczenie uzyskiwanych wyników wartość wyceny zapasów ustalenie ceny sprzedaży produktów ocena efektywności gospodarowania kontrola działalności podejmowanie decyzji ekonomicznych

20 Rachunek kosztów system przetwarzania informacji kosztowych pomiar kosztów (ilościowe zużycie składników majątkowych przedsiębiorstwa i pracy żywej zaangażowanych w działalności gospodarczej oraz wartościowej wyceny tego zużycia) dokumentowanie wszystkich operacji gospodarczych ewidencja ponoszonych kosztów rozliczanie kosztów (przekształcenie jednego układu ewidencyjnego w inne ) kalkulację kosztów produktów sprawozdawczość kosztową (okresowa prezentacja) analiza kosztów (obejmuje ocenę poziomu i struktury kosztów rzeczywiście poniesionych, ich dynamiki oraz odchyleń kosztów rzeczywistych od kosztów uznanych za wzorcowe)

21 Rachunek kosztów funkcje informacyjna rejestracyjna klasyfikacyjna sprawozdawcza analityczna optymalizacyjna motywacyjna kontrolna

22 Rachunek kosztów model Pod pojęciem modelu rachunku kosztów należy rozumieć zespół zasad i procedur, zgodnie z którymi przeprowadza się pomiar kosztów oraz dokonuje się transformacji informacji o kosztach w celu ich przystosowania do specyficznych potrzeb użytkowników informacji. Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 19

23 Rachunek kosztów modele (odmiany) systematyczny rachunek kosztów, pozaewidencyjne rachunki kosztów. Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 19

24 Rachunek kosztów systematyczny rachunek kosztów Systematyczny rachunek kosztów stanowi wzglednie wyodrębniony podsystem systemu ewidencyjno-sprawozdawczego rachunkowości. Systematyczny rachunek kosztów jest prowadzony bieżąco w celu okresowego ustalenia wyniku finansowego jednostki oraz wyceny zapasu produktów. Rachunek ten powinien być podporządkowany wymogom obligatoryjnej sprawozdawczosci zewnętrznej, a niekiedy tez wewnętrznym potrzebom zarzadzania przedsiębiorstwem. Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 19

25 Rachunek kosztów pozaewidencyjne rachunki kosztów Pozaewidencyjne rachunki kosztów są prowadzone poza systemem ewidencyjnym rachunkowości. Rachunki te są podporządkowane różnym sytuacjom decyzyjnym i kontrolnym, a wiec potrzebom wewnętrznym wynikającym z zarzadzania przedsiębiorstwem. Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 19

26 Rachunek kosztów potrzeby informacyjne Systematyczny rachunek kosztów: Obligatoryjna sprawozdawczość zewnętrzna Sprawozdawczość wewnętrzna Pozaewidencyjne rachunki kosztów Problemy kontrolne i decyzyjne Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 19

27 Rachunek kosztów Zastosowanie kryterium rodzaju i zakresu rozliczania kosztów miedzy produkty pozwala wyodrębnić dwa podstawowe modele rachunku kosztów: rachunek kosztów pełnych, rachunek kosztów zmiennych. Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 19

28 Rachunek kosztów Z kolei biorąc pod uwagę stopień standaryzacji kosztów, można wyróżnić trzy podstawowe typy rachunku kosztów: rachunek kosztów rzeczywistych, rachunek kosztów normalnych, rachunek kosztów postulowanych. Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 19

29 Rachunek kosztów Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 21

30 Rachunek kosztów nowe odmiany rachunek kosztów działań, rachunek kosztów cyklu zżycia produktu (Produet Life Cycle Costing), rachunek kosztów docelowych (Target Costing), rachunek kosztów ciągłego doskonalenia (Kaizen Costing), rachunek kosztów klienta (Customer Costing), rachunek kosztów łańcucha wartości, rachunek kosztów działania "dokładnie na czas". rachunek kosztów jakości, rachunek kosztów projektów innowacyjnych. Nowak E., Wierzbiński M., Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Warszawa 2010, s. 22

31 xxx

32 Plan zajęć Koszty w rachunkowości podmiotów gospodarczych Koszty w ujęciu ustawy o rachunkowości Koszty z punktu widzenia podatkowego Rachunek kosztów - istota, zakres i funkcje Pomiar kosztów Rachunek kalkulacyjny kosztów Rachunek kosztów pełnych Rachunek kosztów zmiennych Analiza kosztów w procesie decyzyjnym