Pojęcie kosztu Rachunek kosztów Klasyfikacja kosztów

Transkrypt

1 Pojęcie kosztu Rachunek kosztów Klasyfikacja kosztów Niniejsza prezentacja zawiera treści pochodzące z następujących źródeł: 1) I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, warszawa ) J. Matuszewicz, Rachunek kosztów, Fnans-Servis, warszawa ) D. Maciejowska, Koszty i ich rachunek. Kompedium wiedzy, wydawnictwo naukowe WZ UW, warszawa ) G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Difin, warszawa ) W. Duczmal, Ewidencja kosztów dla potrzeb rachunkowości zarządczej,

2 Koszt zużycie dóbr (zasobów, środków) wyrażone w pieniądzu lub jego ekwiwalentach, oraz środki finansowe zaangażowane w wytwarzanie nowych dóbr i realizację celu przedsiębiorstwa zużycie (wykorzystanie) zasobów w celu innym niż osiągnięcie korzyści przez przedsiębiorstwo nie może być traktowane jako koszt (np. usunięcie skutków zdarzeń losowych) koszty powstają jako efekt celowego wykorzystania dostępnych w organizacji zasobów

3 Koszty według ustawy o rachunkowości uprawdopodobnione zmniejszenie korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości w formie: zmniejszenia wartości aktywów lub zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego

4 Wydatki zmiana struktury aktywów w korespondencji z pasywami zmniejszenie stanu środków pieniężnych bez względu na cel poniesienia Koszty mogą pojawiać się: przed wydatkiem, po poniesionym wydatku, równocześnie z wydatkiem.

5 Koszty a wydatki wydatki niebędące kosztami: np. - spłata kredytu - VAT podlegający rozliczeniu z budżetem - większość strat nadzwyczajnych - podatek dochodowy

6 Klasyfikacja kosztów Po co klasyfikować koszty? znajomość poszczególnych składników kosztów (struktury) zbadanie wpływu różnych czynników na poziom kosztów znajomość powiązań i proporcji w rachunku kosztów

7 Kryteria klasyfikacji według: zasobów (układ rodzajowy) miejsc powstawania kosztów (układ funkcjonalny) stopnia reagowania na rozmiary produkcji faz cyklu życia produktu procesów łańcucha wartości stopnia wykorzystania zdolności wytwórczych I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009

8 Układ rodzajowy konta zespołu 4 koszty całkowite klasyfikowane według rodzajów zasobów koszty proste wykazuje rodzaje kosztów bez względu na cel ich poniesienia obejmuje wszystkie koszty poniesione w danym okresie (bez względu na okres, którego dotyczą) amortyzacja zużycie materiałów i energii usługi obce podatki i opłaty wynagrodzenia ubezpieczenie społeczne i inne świadczenia pozostałe koszty

9 Podaj rodzaj kosztu ubezpieczenie majątku organizacji prowizja za czynności bankowe materiały do produkcji podatek akcyzowy od sprzedaży wyrobów akcyzowych transport zakupionych materiałów koszt delegacji kierownika działu produkcji koszt spotów reklamowych usługi księgowe (outsourcing)

10 Układ rodzajowy ograniczona przydatność dla potrzeb zarządzania jednostką szczególnie przy jej zróżnicowanej działalności przydatność w sprawozdawczości finansowej sumowanie wielkości uzyskiwanych na podstawie jednorodnych i obiektywnych kryteriów, porównywalność danych dla różnych przedsiębiorstw znajomość kosztów według rodzajów wymagana ustawą o rachunkowości

11 Układ funkcjonalny konta zespołu 5 ewidencja i rozliczanie kosztów według poszczególnych rodzajów działalności złożone uwzględnia koszty poniesione i dotyczące danego okresu koszty produkcji podstawowej koszty produkcji pomocniczej koszty wydziałowe koszty zarządu koszty zakupu koszty sprzedaży w ich ramach wyróżnia się MPK W. Duczmal, Ewidencja kosztów dla potrzeb rachunkowości zarządczej, zarzadcza.pdf

12 Po co nam układ funkcjonalny? w jednostkach gospodarczych wykonujących zróżnicowaną działalność potrzebna znajomość kosztów ponoszonych na jej różne typy i rodzaje potrzeba znajomości kosztów odmian wyrobów/usług każda z działalności może być prowadzona w różnych miejscach ośrodkach odpowiedzialności (MPK) - potrzebna znajomość kosztów według MPK wyodrębnienie kosztów różnych rodzajów działalności umożliwia policzenie ich rentowności W. Duczmal, Ewidencja kosztów dla potrzeb rachunkowości zarządczej, wosc_zarzadcza.pdf

13 Koszty według miejsc powstawania cel: (centrów, stanowisk) zwiększenie odpowiedzialności za wysokość kosztów, usprawnienie kontroli i planowania kosztów

14 Kryteria wydzielania miejsc powstawania kosztów orientacja na obiekty ze względu na obiekt, na którym będą skupione działania (jednostka organizacyjna, stanowisko itp.) orientacja funkcjonalna ze względu na określoną funkcję przedsiębiorstwa (produkcja, zaopatrzenie, sprzedaż), o której decyduje zbiór działań i określony majątek

15 MPK ośrodki odpowiedzialności zróżnicowane ze względu na: - rodzaj przedsiębiorstwa: produkcyjne, handlowe, usługowe - wielkość przedsiębiorstwa - stopień decentralizacji - potrzeby informacyjne

16 Układ kalkulacyjny kosztów koszty klasyfikowane według celu poniesienia a) układ według nośników koszty bezpośrednie odnosi się wprost na zlecenie, asortyment lub fazę kont: produkcja podstawowa i produkcja pomocnicza b) układ według MPK koszty pośrednie ewidencjuje się z uwzględnieniem struktury organizacyjnej - koszty zakupu - koszty wydziałowe - koszty ogólnozakładowe - koszty sprzedaży W. Duczmal, Ewidencja kosztów dla potrzeb rachunkowości zarządczej, dcza.pdf

17 Układ kalkulacyjny: Koszty pośrednie i bezpośrednie koszty bezpośrednie poniesione w wyniku zużycia zasobów związanego z wytwarzaniem konkretnych wyrobów, udokumentowane dowodami źródłowymi i dające się unormować koszty pośrednie nie mogą być na podstawie dokumentów źródłowych odniesione na poszczególne przedmioty kalkulacji, nie łączą się bezpośrednio z wytwarzaniem konkretnego produktu/usługi ale z wieloma lub wynikają z funkcjonowania organizacji jako całości

18 Koszty w układzie kalkulacyjnym koszty bezpośrednie koszty wydziałowe (pośrednio produkcyjne) koszty zarządu koszty sprzedaży Techniczny Koszt Wytworzenia Fabryczny Koszt Wytworzenia Pełen Koszt Własny

19 Podaj rodzaj kosztu (bezpośrednio produkcyjne, pośrednio produkcyjne i zarządu) wynagrodzenie kierownika zmiany pośrednio produkcyjne wynagrodzenie księgowej zarządu rachunek za telefon zarządu oświetlenie hali produkcyjnej pośrednio produkcyjne drożdże do produkcji chleba w piekarni bezpośrednio produkcyjne

20 Podaj rodzaj kosztu (bezpośrednio produkcyjne, pośrednio produkcyjne i zarządu) energia urządzeń produkcyjnych pośrednio produkcyjne naprawa wózka widłowego pośrednio produkcyjne

21 Koszty według reagowania na rozmiary produkcji cel: odzwierciedlenie w poziomie kosztów zmian w produkcji w krótkim okresie związki między poziomem kosztów okresu a rozmiarami produkcji podstawa efektywnego zarządzania szczególnie w przy niepełnym wykorzystaniu mocy produkcyjnych koszty całkowite i koszty jednostkowe koszty stałe i koszty zmienne I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s

22 Koszty stałe nie zależą od rozmiarów produkcji koszt jednostkowy wraz ze wzrostem produkcji maleje koszty skokowo-stałe koszty relatywnie stałe I. Sobańska, Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s

23 Koszty zmienne zmieniają się wraz ze zmianą produkcji lub innej wielkości koszty progresywne rosną szybciej niż proporcjonalnie względem wzrostu produkcji (np. płace w nadgodzinach) koszty degresywne wzrastają mniej niż proporcjonalnie względem rozmiarów produkcji koszty regresywne obniżają się wraz ze wzrostem produkcji I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s

24 Koszty stałe vs koszty zmienne koszty zmienne są wynikiem podejmowania decyzji krótkookresowych koszty stałe są wynikiem podejmowania decyzji długookresowych, inwestycyjnych struktura kosztów w której wyodrębnia się koszty stałe i zmienne jest charakterystyczna dla systemu rachunku kosztów zmiennych zadanie I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s

25 Koszty według faz cyklu życia produktu cel: kompleksowe ujęcie kosztów produktu w czasie podział kosztów na ponoszone u producenta produktu i u klienta przydatne dla firm ceniących sobie zadowolenie klienta z produktu wzrost wartości dla klienta istotne w koncepcjach zarządzania jakością I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 113

26 Koszty faz projektowania - ponoszone na prace badawcze, projektowe, laboratoryjne, przygotowanie prototypu, przeprowadzenie serii próbnych, testy itd. wytwarzania koszty stałe i zmienne wytworzenia identyfikowane z produktem, koszty marketingu i sprzedaży, koszty utrzymania funkcji użytkowych sprzedanych produktów (części zamiennych i serwisu) posprzedażowej koszty przeglądów gwarancyjnych, koszty likwidacji, koszty użytkowania produktu przez klienta I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 113

27 Koszty według procesów łańcucha wartości stosowane w przedsiębiorstwach nastawionych na zarządzanie procesami cel: efektywne wykorzystanie zasobów i zarządzanie procesami firmy z punktu widzenia zwiększenia wartości dla klienta w długim okresie struktura kosztów procesów jest indywidualnie ustalana w każdej firmie i może się zmieniać w czasie koszty procesów są rozliczane na procesy i produkty według ABC I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 114

28 Koszty procesów infrastruktury zasobów ludzkich rozwoju technologii zaopatrzenia logistyki wytwarzania marketingu i sprzedaży usług posprzedażnych I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 114

29 Koszty według stopnia wykorzystania zdolności wytwórczych dotyczy tylko kosztów stałych koszty użyteczne dotyczą mocy produkcyjnych uruchomionych do zrealizowania produkcji w danym okresie; jeśli moce produkcyjne wykorzystywane są w pełni, to wszystkie koszty stałe są kosztami użytecznymi koszty puste (nieużyteczne) koszty stałe związane z utrzymaniem w gotowości niewykorzystanych mocy produkcyjnych nie zwiększają wartości dla klientów I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s

30 Zasada przyczynowo-skutkowa przy identyfikowaniu kosztów z obiektami musi być zachowana zasada przyczynowo-skutkowa aby różne struktury mogły dostarczyć poprawnych informacji niezbędnych do efektywnego zarządzania kosztami działań w krótkim i długim okresie I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 101

31 Rachunek kosztów wyodrębniony w systemie informacyjnym jednostki gospodarczej podsystem (proces), którego zadaniem jest gromadzenie, przetwarzanie i prezentacja informacji o kosztach minionych okresów Przebieg i zakres tego procesu określa model rachunku kosztów, który zależy od potrzeb odbiorców: - sprawozdawczy standardy rachunkowości finansowej - dla zarządzania planowanie, kontrola, decyzje

32 Rachunek kosztów jest ogółem czynności zmierzających do ustalenia i zinterpretowania wyrażonej w pieniądzu wysokości nakładów dokonanych w jednostce gospodarczej w określonym czasie i z określonym przeznaczeniem. Wiąże się to z mierzeniem ponoszonych kosztów i osiąganych przychodów w celu określenia wyniku z działalności jednostki. jest ogółem działań zmierzających do odzwierciedlenia procesów zachodzących w przedsiębiorstwie dostarcza informacji o kosztach, przychodach i wynikach mierzy ekonomiczne konsekwencje podjętych decyzji i prognozuje ich skutki J. Matuszewicz, Rachunek kosztów, Warszawa 2009

33 Rachunek kosztów zajmuje się: - gromadzeniem informacji o kosztach wykorzystywanych zasobów, - kalkulacją kosztów obiektów, - analizą i prezentacją danych niezbędnych do zarządzania kosztami J. Matuszewicz, Rachunek kosztów, Warszawa 2009

34 Zadania szczegółowe rachunku kosztów dostarczenie danych do: - obliczenia wyniku działalności organizacji - ustalenia rentowności produktów przez kalkulacje - oceny (na podstawie kosztów) gospodarności poszczególnych komórek itd. - kontroli technicznego przygotowania produkcji - ustalenia ceny produktu wskazanie przyczyn i miejsc odchyleń kosztów rzeczywistych od postulowanych wartości J. Matuszewicz, Rachunek kosztów, Warszawa 2009

35 Zadania szczegółowe rachunku kosztów przeciwdziałanie marnotrawstwu poprzez kontrolę zużycia i wykrywanie możliwości obniżki kosztów własnych (bezczynność maszyn, wykorzystanie czasu pracy itd.) dostarczenie informacji niezbędnych do sporządzenia sprawozdań finansowych zaplanowanie przyszłych kosztów J. Matuszewicz, Rachunek kosztów, Warszawa 2009

36 Funkcje Ewidencyjne Kontrolne Optymalizacyjne Informacyjne Planistyczne Analityczne Cenowe

37 Cechy dobrego rachunku kosztów wiarygodność i porównywalność danych kompletność danych umożliwiająca wyrobienie pełnego obrazu sytuacji powiązanie danych z planowaniem, organizacją i ewidencją produkcji, zaopatrzeniem, zatrudnieniem itd. szybkość dostarczania danych opłacalność więcej korzyści niż kosztów J. Matuszewicz, Rachunek kosztów, Warszawa 2009

38 Rodzaje rachunku kosztów sprawozdawczy rachunek kosztów rachunek kosztów dla zarządzania rachunek kosztów pełnych rachunek kosztów zmiennych (częściowych) rachunek kosztów normalnych rachunek kosztów postulowanych rachunek kosztów rzeczywistych rachunek kosztów działań Kaizen costing TQM