SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI Istota i zasady profilaktyki Profilaktyka to proces wspomagania człowieka w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu, a także ograniczanie i likwidowanie czynników niekorzystnych dla życia i zdrowia jednostki (Z.B.Gaś, 1993). Do zadań szkoły należy przede wszystkim profilaktyka pierwszorzędowa określana jako uprzedzająca. Polega na promowaniu zdrowego stylu życia i zapobieganiu zagrożeniom; jej celem jest opóźnianie wieku inicjacji lub zachęcanie do abstynencji. W ramach profilaktyki szkolnej stosuje się następujące strategie profilaktyczne: informacyjną, czyli dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie dokonywania racjonalnego wyboru, edukacyjną, czyli pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych, alternatyw, czyli pomoc w zaspokajaniu ważnych potrzeb oraz osiąganie satysfakcji życiowej przez stwarzanie możliwości zaangażowania się w działalność pozytywną (J.Szymańska 2002). Podstawa prawna Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996r. Nr 67, poz.329 z późniejszymi zmianami) Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr 147,poz.1231,Nr 167,poz.1372) Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 1994 r. Nr 111,poz.535) Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 75, poz.468,z 1998 r. Nr 106,poz.668 i Nr 113,poz.715,z 2000 r. Nr 20,poz.256 i Nr 103,poz.1097,z 2001 r. Nr 111,poz.1194 i Nr 125,poz.1367 oraz z 2002 r. Nr 25,poz.253 i Nr 113,poz.984) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz szkół publicznych (Dz. U. z 2001 r. Nr 61, poz. 624z późniejszymi zmianami), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17) Diagnoza Program opracowano na podstawie: wyników diagnozy szkolnej przeprowadzonej w grudniu 2009 roku, analizy nasilenia zachowań ryzykownych i ich uwarunkowań w skali kraju i regionu, analizy protokołów Rady Pedagogicznej, które dostarczyły wiedzy na temat powtarzających się problemów wychowawczych, informacji od nauczycieli, wychowawców i pedagogów dotyczących funkcjonowania uczniów oraz pojawiających się problemów, ewaluacji Szkolnego Programu Profilaktyki. 1
Zebrane informacje pozwoliły na sprecyzowanie zachowań ryzykownych oraz określenie stopnia nasilenia tych zjawisk. Cele programu Realizowana w Zespole Szkół Budowlanych profilaktyka ma na celu: dostarczenie rzetelnej wiedzy o zagrożeniach, rozwijanie ważnych umiejętności psychospołecznych, pomocnych w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi, ułatwiających kontakt z innymi ludźmi i z samym sobą, budowanie prozdrowotnych przekonań i postaw, ograniczenie zachowań agresywnych i przemocy wśród młodzieży. Realizatorzy programu i ich zadania Dyrekcja szkoły: monitoruje realizację programu, współorganizuje spektakle profilaktyczne i spotkania ze specjalistami zewnętrznymi. Wychowawca klasy: diagnozuje sytuację wychowawczą na terenie klasy, w celu rozpoznania występujących zagrożeń, planuje i realizuje działania profilaktyczne wynikające ze szkolnego programu profilaktyki oraz potrzeb zespołu klasowego (lekcje wychowawcze, spotkania z rodzicami), współpracuje z pedagogami, innymi nauczycielami oraz zespołem wychowawczym w rozpoznawaniu i rozwiązywaniu problemów uczniów. Pedagog szkolny: organizuje działania diagnostyczne na terenie szkoły, w celu rozpoznania występujących zagrożeń wśród młodzieży, koordynuje prace zespołu wychowawczego opracowującego szkolny program profilaktyki, monitoruje przebieg realizacji szkolnego programu profilaktyki, dokonuje, wraz z zespołem ds. ewaluacji, okresowej ewaluacji programu, realizuje zadania wynikające z programu, sprawuje pieczę nad uczniami ze szczególnymi trudnościami wychowawczymi, systematycznie współpracuje z wychowawcami klas i udziela im wsparcia w planowaniu i realizacji zadań profilaktycznych, prowadzi i organizuje w ramach WDN szkolenia dla nauczycieli dotyczące realizacji zadań szkolnej profilaktyki, współpracuje z instytucjami zajmującymi się terapią oraz leczeniem odwykowym. Pielęgniarka szkolna: obejmuje szczególną opieką medyczną uczniów z problemami zdrowotnymi i społecznymi, realizuje zadania wynikające z programu, prowadzi działalność oświatowo zdrowotną: ulotki, broszury, plakaty. 2
Sposoby realizacji programu Szkolny program profilaktyki będzie realizowany poprzez: lekcje wychowawcze, zajęcia psychoedukacyjne z pedagogiem, zajęcia ze specjalistami zewnętrznymi (policjanci, psycholodzy, pielęgniarki, lekarze), przedstawienia profilaktyczne, szkolenia Rady Pedagogicznej, szkolenia rodziców. Realizacja programu profilaktyki na lekcjach wychowawczych Za realizację odpowiedzialni są wychowawcy klas. Wymienione zagadnienia nie ograniczają wychowawców w doborze dodatkowych treści profilaktycznych wynikających z potrzeb klasy. Materiały pomocnicze oraz filmy dostępne są w bibliotece oraz u pedagogów szkolnych. KLASA I 1. poznanie czynników Moje poczucie własnej umacniających/obniżających poczucie własnej wartości.* wartości 2. dostarczenie konkretnych umiejętności wzmacniania poczucia sprawstwa i poczucia wartości 3. zdefiniowanie pojęcia agresji jako zachowania, którego celem jest wyrządzenie krzywdy 4. analiza i moralna ocena najczęściej spotykanych zachowań agresywnych 5. analiza przyczyn zachowań agresywnych 6. kształtowanie umiejętności konstruktywnego rozwiązywania sytuacji konfliktowych 7. zapoznanie uczniów z podstawowymi informacjami na temat nikotyny i jej szkodliwości na organizm człowieka analiza skutków palenia 8. dostarczenie uczniom informacji dotyczących przyczyn sięgania po alkohol 9. analiza typowych sytuacji w których młodzież sięga po alkohol Czym jest agresja? * Agresja i przemoc w życiu. Jakie są przyczyny zachowań agresywnych?* Rozwiązywanie konfliktów. Co to jest nikotyna i nikotynizm?* Skutki palenia papierosów przez młodzież. * Jakie są motywy sięgania po alkohol? * Picie alkoholu w typowych sytuacjach. KLASA II 1. zapoznanie uczniów ze zjawiskiem lobbingu w szkole Projekcja filmu Mobbing. czas trwania filmu: 19 min. 2. kształtowanie przekonania, że nikt nie zasłużył sobie na to, by być ofiarą agresji, że każdy ma Jak radzić sobie z agresja ze strony innych ludzi? * prawo bronić się i szukać pomocy 3. skuteczne strategie zachowania w sytuacji zagrożenia przemocą fizyczną lub psychiczną 3
4. przypomnienie negatywnych skutków palenia nikotyny 5. przekazanie wiedzy na temat prawd i mitów o alkoholu 6. przeanalizowanie możliwości i sposobów odmawiania w konkretnych sytuacjach Projekcja filmu Palenie. Mity alkoholowe; jakie są motywy sięgania po alkohol? * Sztuka odmawiania. * czas trwania filmu: 28 min. 7. poznanie najczęstszych rodzajów zagrożeń, na jakie jest narażony użytkownik Internetu i zasad przeciwdziałania 8. dostarczenie rzetelnych informacji dotyczących narkotyków jako środków silnie uzależniających oraz ukazanie zagrożeń związanych z ich zażywaniem; 9. wzmacnianie poczucia własnej wartości: poszukiwanie mocnych stron własnej osobowości, rozwijanie świadomości własnych przymiotów, uwrażliwienie na korzystne cechy własne Zagrożenia w Internecie. * film (9 min.) + zajęcia (scenariusze w komplecie) Narkotyki środki uzależniające. Działanie, motywy i skutki zażywania narkotyków.* Wzmacnianie poczucia własnej wartości. KLASA III 1. nabycie umiejętności rozróżniania pojęć używanie i nadużywanie alkoholu 2. dostrzeganie sygnałów ostrzegawczych mówiących o nadużywaniu 3. dostarczenie wiadomości, o tym jak nadużywanie może przekształcić się w uzależnienie 4. zapoznanie uczniów z różnymi rodzajami uzależnień, analiza skutków uzależnienia fizycznego, psychicznego i społecznego 5. przedstawienie perspektyw zdrowego życia i drogi do osiągania celów i zaspokajania potrzeb bez konieczności zażywania narkotyków 6. zapoznanie uczniów z podstawowymi informacjami na temat sterydów 7. dostarczenie wiedzy na temat wpływu sterydów na organizm człowieka 8. wzmacnianie poczucia własnej wartości: trening pozytywnego myślenia i mówienia o sobie 9. konstruktywne rozwiązywanie konfliktów 10. ćwiczenie sztuki negocjowania i mediacji Spożywanie, nadużywanie czy zwyczajne picie? Używanie, nadużywanie czy uzależnienie? * Typy uzależnień od narkotyków fizyczne, psychiczne i społeczne. * Życie bez narkotyków. Zdrowy wygląd bez sterydów. * Sztuka autoreklamy. Pozytywne myślenie. * Sztuka rozwiązywania konfliktów. * film (6 min.) + zajęcia (scenariusz w komplecie) KLASA IV 1. przypomnienie informacji na temat negatywnych skutków nadużywania środków psychoaktywnych oraz uzależnienia Projekcja filmu Piłem i brałem. 2. wyrabianie aktywnej postawy wobec własnego zdrowia 3. rozumienie zakresu wpływu jaki mamy na Szlachetne zdrowie * 4 czas trwania filmu:20 min.
własne zdrowie 4. zapoznanie z pojęciami dotyczącymi AIDS 5. zapoznanie ze sposobami zakażenia HIV oraz nabycie wiedzy o możliwościach ochrony przed zakażeniem HIV 6. zapoznanie z pojęciem sekta 7. zapoznanie uczniów z ideologią sekt, metodami werbunku, konsekwencjami i możliwością obrony HIV/AIDS - bać się czy nie? Dżuma naszych czasów. * Prawdy i mity na temat sekt Projekcja filmu W objęciach sekty. * czas trwania filmu:25 min. komentarz : 15 min. * Tematy obowiązkowe zapisane w Programie Wychowawczym Szkoły. Inne formy realizacji celów w roku szkolnym 2014/2015 Temat Treści Formy realizacji Mobbing/bullying - wyjaśnienie i lekcje w szkole omówienie zjawiska wychowawcze (realizacja polityki - opracowanie oświatowej w roku regulaminu klasowego szkolnym zawierającego normy 2014/2015) postępowania zapobiegające Odpowiedzialny kierowca Smaki życia czyli debata o dopalaczach Odpowiedzialność karna nieletnich w świetle przepisów mobbingowi - propagowanie wśród młodych uczestników ruchu drogowego dobrych postaw na drodze (trzeźwość na drodze, przestrzeganie przepisów drogowych, kultura na drodze, odpowiedzialne zachowanie) - dostarczenie podstawowych informacji o tzw. dopalaczach w celu zwiększenia ostrożności uczestników i zmniejszenie ich otwartości na kontakty z tymi produktami, w tym zwiększenie ostrożności w odniesieniu do innych substancji psychoaktywnych i zachowań ryzykownych - zwiększenie gotowości młodzieży do podejmowania zachowań prozdrowotnych - przeciwdziałanie nieprzystosowaniu społecznemu nieletnich wykłady dla uczniów klas III Realizacja wychowawcy D.Garczarek M.Pruszowska Organizator wychowawcy D.Garczarek M.Pruszowska warsztaty M.Pruszowska M.Pruszowska prelekcje dla uczniów klas pierwszych pracownicy KMP lub prokuratury pedagodzy 5
prawnych Stres pod kontrolą - uświadomienie konsekwencji prawnych w przypadku popełnienia czynów karalnych - wzrost wiedzy na temat istoty stresu, jego objawów i uwarunkowań - ukierunkowanie uwagi młodzieży na pozytywne i negatywne skutki stresu oraz ich wpływ na samopoczucie i sprawność psychospołeczną - kształtowanie umiejętności negatywnym skutkom stresu i redukowania napięcia emocjonalnego warsztaty dla klas IV I.Zaparty I.Zaparty Monitoring i ewaluacja Monitoring programu będzie polegał na systematycznej obserwacji, bieżącej korekcie i zapisie tego, co się dzieje w ramach programu. Za prowadzenie monitoringu realizacji programu profilaktycznego na poziomie klasy odpowiada wychowawca, a na poziomie szkoły pedagog szkolny. Ewaluacja będzie dokonywana przez: analizę dokumentów, ankiety dla rodziców, uczniów, nauczycieli zebranie opinii i dokonanie analizy statystycznej, obserwację zachowań uczniów w szkole podczas zajęć i przerw śródlekcyjnych. Za ewaluację odpowiedzialny jest zespół ds. ewaluacji. Wyniki ewaluacji są jawne i prezentowane w postaci raportu. Bibliografia Gaś Z.B. Profilaktyka uzależnień. WSiP, Warszawa 1993 Grzesiak E., Janicka-Szyszko R., Steblecka M. Trudne tematy. GWP, Gdańsk 2005 Poradnik wychowawcy, red. M.Pomianowska, RAABE Warszawa 2005 Sawicka K. Socjoterapia. CMPPP MEN, Warszawa 1999 Simm M., Wegrzyn-Jonek E. Budowanie szkolnego programu profilaktyki. Rubikon, Kraków 2002 Szymańska J. Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki. CMPPP, Warszawa 2002 Trudne sytuacje w gimnazjum i szkole ponad gimnazjalnej., red. J.Żmijski, RAABE, Warszawa 2004 Wojcieszek K. Wygrać życie. Szkolny program profilaktyki. Rubikon, Kraków 2002 6