PROGRAM PROFILAKTYKI UZALEŻNIEŃ PT. CHCĘ BYĆ SZCZĘŚLIWY jako uzupełnienie programu wychowawczego i profilaktyki obowiązującego w Niepublicznym Gimnazjum Sióstr Salezjanek im. Jana Pawła II we Wrocławiu Wrocław 2016 r. 1
SPIS TREŚCI 1. Wstęp 2. Cele dydaktyczno wychowawcze programu 3. Spodziewane efekty 4. Forma i metody oddziaływań 5. Rodzaj substancji 6. Zadania 7. Czas oddziaływań 8. Współpraca z rodzicami 9. Współpraca z dyrektorem szkoły, pedagogiem, nauczycielami, wychowawcami i instytucjami 10. Integracja programu profilaktyki uzależnień z innymi szkolnymi dokumentami 11. Adresat 12. Sposoby ewaluacji programu 13. Osiągnięcia ucznia, treści, bank pomysłów 14. Literatura pomocnicza w realizacji programu 15. Aneksy 2
Wstęp: Młodzi ludzie w wieku szkolnym w swoim rozwoju natrafiają na wiele problemów, które można nazwać adaptacyjnymi. Procesowi usamodzielnienia często towarzyszy kryzys oparcia ze strony rodziny. Życie szkolne narzuca zadania, które dla wielu są trudne do spełnienia. Młodzież musi znaleźć także swoje miejsce w środowisku otaczającym szkołę i rodzinę oraz w szerszej rzeczywistości społeczno- kulturowej. Psychologowie społeczni i socjologowie wyjaśniając etiologię uzależnień, odwołują się do czynników społecznych i kulturowych. Zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny, brak więzi z rodzicami oraz nie dość wyraziste lub nieakceptowane modele dorosłości to najczęstsze uwarunkowania uzależnień. Alkoholizm czy narkomania stają się często ucieczką od frustracji i trudnych emocji. W tej sytuacji przede wszystkim wychowawcy i nauczyciele powinni stosować efektywne metody profilaktyki, by zapobiegać uzależnieniom wśród młodzieży, z którą mają stały kontakt w szkole i poza nią. Programy profilaktyczne powinny oddziaływać na 4 poziomy wewnętrzne człowieka: poziom intelektualny poziom doświadczenia poziom umiejętności poziom postaw i wartości. Po pierwsze, oddziaływania profilaktyczne adresowane są do poziomu intelektualnego. Należy zwiększać ilość wiedzy i informacji, które mogą zmotywować młodego człowieka do wyboru zdrowszego stylu życia. Drugi poziom działań zamierzonych przez profilaktykę odgrywa kluczową rolę. Faktycznie program profilaktyczny zaczyna przynosić efekty dopiero wtedy, kiedy uruchomi znaczące doświadczenia. Następnym - trzecim z kolei poziomem funkcjonowania psychologicznego, do którego należy trafić, jest poziom umiejętności. By je wykształcić, trzeba nie tylko dostarczyć wiedzy, dać znaczące doświadczenie, ale także ćwiczyć nowe zachowanie. Przykładem może być tu ćwiczenie umiejętności odmawiania lub nowego sposobu komunikowania się - mówienia o swych uczuciach, uważnego słuchania itp. Niesłychanie ważnym, czwartym, obszarem wewnętrznym jest poziom postaw i wartości. W młodych ludziach trzeba wzmacniać takie wartości, jak prawda, dobro, miłość, wolność, i wskazywać, że spożywanie alkoholu i innych substancji zagraża im. Budowanie świadomości związku między wartościami, a faktycznym zachowaniem wymaga pewnego wysiłku. Ale chodzi nie tyle o wielkie, kierunkowe zasady postępowania, lecz także o pewne wymogi normatywne - wyobrażenie o tym, co należy robić w danych okolicznościach, gdy wszyscy inni to robią. W polskiej profilaktyce sprawie tej wiele uwagi poświęca Krzysztof Wojcieszek. Ważnym motywem skłaniającym kogoś do picia lub powstrzymywania się od niego jest chęć upodobnienia się do innych, czyli spełnienia swoistych norm otoczenia. Praca zmierzająca do zmian na tym poziomie ma zatem duże znaczenie. Badania na świecie wykazują, że najtrudniej jest osiągnąć trwały skutek prewencyjny właśnie w odniesieniu do alkoholu. Powodem jest jego zakorzenienie kulturowe i cywilizacyjne, co powoduje sprzeczne sygnały docierające do młodych ludzi na temat picia i jego kontekstu. Okazuje się, że dużą skuteczność mają programy skierowane na zakwestionowanie niekorzystnych i nieprawdziwych norm, przekonań i oczekiwań społecznych i "wstawianie" w to miejsce norm przeciwnych. Skuteczne jest też: wzmacnianie systemu wartości, informowanie o realnych (w tym bieżących) konsekwencjach używania i nadużywania środków psychoaktywnych, uczenie konstruktywnego odmawiania. Taki jest też układ i sposób realizacji tego programu profilaktycznego. Obejmuje on zaznajomienie z problematyką używania i nadużywania alkoholu, papierosów i narkotyków omówienie mitów związanych z tymi substancjami, wzmacnianie poczucia własnej wartości, ćwiczenie asertywności i próby znalezienia sposobów życia wolnych od uzależnień. 3
Cel ogólny: CELE DYDAKTYCZNO WYCHOWAWCZE PROGRAMU Podstawowym założeniem programu profilaktyki uzależnień pt. Chcę być szczęśliwy w procesie dydaktyczno wychowawczym jest wyposażenie uczniów w wiedzę i umiejętności niezbędne w podejmowaniu właściwych decyzji między innymi: wyrabianie umiejętności asertywnego odmawiania, wykształcenie nawyku zdrowego stylu życia oraz prowadzenie działań zmierzających do zmniejszenia rozmiarów niekorzystnych zjawisk występujących w szkole ( zdiagnozowanych ) i ich zapobieganie. Cele szczegółowe: 1. Zapobieganie wszelkim przejawom demoralizacji i uzależnień. 2. Ukazywanie zagrożeń jakie niosą z sobą uzależnienia. 3. Nauka i ćwiczenie zachowań asertywnych, a przede wszystkim mówienia nie bez zrywania dobrego kontaktu. 4. Zwalczanie patologii. 5. Uczenie się brania odpowiedzialności za zdrowie i życie własne oraz cudze. 6. Promowanie zdrowego stylu życia wśród uczestników programu. 7. Przełamywanie barier emocjonalnych. 8. Poznawanie się wzajemne, umiejętność komunikowania się. 9. Poznawanie sposobów radzenia sobie ze stresem i rozwiązywania problemów bez sięgania po substancje uzależniające. 10. Wzmacnianie poczucia własnej wartości. 11. Podniesienie poziomu bezpieczeństwa w szkole. 12. Organizowanie wypoczynku dzieci i bezpiecznych form spędzania wolnego czasu. 13. Współpraca z instytucjami wspomagającymi działania profilaktyczne. SPODZIEWANE EFEKTY 1. Uporządkowanie systemu wartości. 2. Umiejętność asertywnego odmawiania bez zrywania dobrego kontaktu. 3. Wiedza o uzależnieniach. 4. Wiedza o skutkach używania środków uzależniających i negatywna postawa wobec ich używania. 5. Wykształcenie wśród uczestników zdrowego stylu życia. 6. Zmniejszenie rozmiaru niekorzystnych zjawisk występujących w szkole i ich 4
zapobieganie. FORMA I METODY ODDZIAŁYWAŃ 1. Ankieta przeprowadzona wśród wszystkich uczniów na temat uzależnień. 2. Debata przeprowadzona wśród uczniów, nauczycieli i rodziców. 3. Sporządzenie deklaracji. 4. Prowadzenie zajęć dydaktycznych. 5. Utworzenie prezentacji multimedialnej. 6. Zorganizowanie przedstawienia. 7. Miniwykład. 8. Burza mózgów. 9. Praca w małych i większych grupach. 10. Dyskusja. 11. Filmy video. RODZAJ SUBSTANCJI 1. Alkohol 2. Papierosy 3. Narkotyki, dopalacze oraz inne środki odurzające i uzależniające ZADANIA 1. Dostarczenie wiedzy nt. uzależnień i ich wpływu na życie człowieka. 2. Obalenie mitów dotyczących używania alkoholu. 3. Wzmocnienie poczucia własnej wartości. 4. Poznanie podstawowych zagadnień dotyczących zachowań asertywnych. Cały rok szkolny CZAS ODDZIAŁYWAŃ WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI Cele: 1. Prowadzenie rozmów indywidualnych i grupowych. 2. Wyposażenie rodziców w wiedzę i umiejętności w pracy profilaktyczno 5
wychowawczej. 3. Zwrócenie uwagi na sygnały ostrzegawcze pojawiające się w przypadku uzależnień. 4. Inspiracja do lektury wartościowych pozycji o dziedziny profilaktyki uzależnień. 5. Mobilizowanie do brania aktywnego udziału w życiu szkoły. WSPÓŁPRACA Z DYREKCJĄ SZKOŁY, PEDAGOGIEM, NAUCZYCIELAMI, WYCHOWAWCAMI I INSTYTUCJAMI Cele: Wymiana informacji o ewentualnych niepokojących sygnałach. Wspólne planowanie działań dydaktyczno wychowawczych i profilaktycznych. Wskazywanie pożądanych wzorców zachowań. Ukazywanie sposobów pożytecznego i wartościowego spędzania wolnego czasu. Rozwijanie zainteresowań i hobby. Wdrażanie do pomocy innym. INTEGRACJA PROGRAMU PROFILAKTYKI UZALEŻNIEŃ Z INNYMI SZKOLNYMI DOKUMENTAMI 1. Statutem Szkoły. 2. Programem Wychowawczym Szkoły. 3. Planem Rozwoju Szkoły. 4. Wewnątrzszkolnymi regulaminami, rozporządzeniami dyrektora i innymi wytycznymi. 5. Rozkładami i planami pracy pracowników pedagogicznych ( nauczycieli, wychowawców klas, pedagoga szkolnego, pielęgniarki szkolnej, Szkolnego Rzecznika Praw Ucznia i innych ). 6. Planem pracy Samorządu Uczniowskiego. 7. Planem pracy Rady Rodziców. ADRESAT Program profilaktyczny Chcę być szczęśliwy jest przeznaczony dla uczniów szkoły gimnazjalnej. Zajęcia w celu realizacji mogą być przeprowadzane w czasie lekcji przedmiotowych, jak również wychowawczych przez pedagoga szkolnego, nauczycieli oraz wychowawców. 6
SPOSOBY EWALUACJI PROGRAMU 1. Sprawdzanie zdobytych wiadomości i umiejętności uczniów z dziedziny profilaktyki uzależnień w ciągu roku szkolnego poprzez ewaluację wewnętrzną dokonywaną przez realizującego program: a) formy pisemne: ankieta, napisanie wiersza, opowiadania, krótkich scenek b) formy ustne: wypowiedzi ustne, praca w grupach, dyskusja, debata, quiz c) formy praktyczne: wykonanie albumów tematycznych, plakatów, prezentacji multimedialnej, zrealizowanie przedstawienia pt. W krainie palaczy. 2. Konkurs wiedzy na temat uzależnień. 3. Możliwość konfrontacji swoich umiejętności, zdolności poprzez udział w miejskich, rejonowych przeglądach i konkursach: teatralnych, recytatorskich, literackich, wokalnych, tanecznych. 4. Organizowanie każdego roku konkursów szkolnych np. Konkurs Twórczości Bożonarodzeniowej, Festiwal Młodych Talentów i innych. 5. Prawo oceny programu, jego skuteczności, ewentualnych niedostatków mają rodzice, uczniowie, dyrekcja szkoły. W tym celu można zastosować ankietę. 6. Prowadzący dokonuje autorefleksji i własnej oceny programu w postaci sprawozdania ujmującego omówienie realizacji zamierzonych celów, osiągnięcia, uwagi oraz wnioski. 7
OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA TREŚCI BANK POMYSŁÓW Uczeń powinien: ALKOHOL rozumieć co kryje się pod pojęciem uzależnienie psychologiczne i fizyczne od alkoholu rozumieć pojęcie abstynencja rozumieć pojęcie mit tzw. mocnej głowy troszczyć się o pozytywny bilans emocjonalny w życiu wiedzieć co to znaczy, że alkohol jest depresantem czyli usypiaczem wiedzieć, kogo nazywa się alkoholikiem i jakie są typowe zachowania u alkoholika wiedzieć jakie są objawy uzależnienia od alkoholu umieć odróżnić używanie od nadużywania wiedzieć jakie są skutki picia alkoholu wiedzieć jak pomóc osobie uzależnionej znać drogi do osiągnięcia szczęścia bez substancji uzależniających pracować nad charakterem przyczyny sięgania po alkohol rodzaje alkoholu: piwo, wino, wódka, alkohole techniczne uzależnienie od alkoholu: zależność psychologiczna zależność fizyczna fazy rozwoju uzależnienia: wstępna, ostrzegawcza, krytyczna, przewlekła typowe zachowania u alkoholików zapobieganie alkoholizmowi pomoc osobie uzależnionej sposoby radzenia sobie w życiu bez pomocy substancji uzależniających organizowanie zabaw i przyjęć bez alkoholu abstynencja Grupy AA, Kluby Abstynenta, Stowarzyszenia Wspierania Trzeźwości szacunek wobec innych i ich potrzeb, postawa uprzejmości, życzliwości, otwartości itp. odpowiedzialność za siebie i innych ankieta debata burza mózgów dyskusja praca w grupach zajęcia dramowe film video Alkohol droga donikąd, Żółty szalik, Nie truj się zabawy integracyjne umiejętność słuchania i pomoc koleżeńska zaprezentowanie swoich pomysłów na tle grupy akceptacja pomysłów innych plakaty, rysunki opowiadania, scenki teatralne deklaracja konkurs z wiedzy o uzależnieniach spotkania z policją i innymi ludźmi świadectwa ludzi, którzy wyszli z nałogu 8
Uczeń powinien: NIKOTYNA znać pojęcie nałóg wiedzieć jakie są rodzaje nikotyny znać składniki dymu tytoniowego i wiedzieć jak wpływają na organizm człowieka znać przyczyny palenia papierosów wiedzieć jakie są skutki palenia papierosów wiedzieć jakie są objawy palenia papierosów wiedzieć jak pomóc osobie uzależnionej znać drogi do osiągnięcia szczęścia bez substancji uzależniających wiedzieć w jaki sposób można wyzwolić się z nałogu palenia pracować nad charakterem, wyrabiać silną wolę rodzaje nikotyny: papierosy, fajki, cygara składniki dymu tytoniowego: nikotyna, gazy trujące, związki smoliste i ich działanie na organizm człowieka przyczyny sięgania po papierosy uzależnienie od nikotyny skutki palenia papierosów zapobieganie paleniu papierosów pomoc osobie uzależnionej sposoby radzenia sobie w życiu bez pomocy substancji uzależniających szacunek wobec innych i ich potrzeb poszanowanie cudzej godności i oczekiwanie tego samego od innych postawa uprzejmości, życzliwości, otwartości itp. odpowiedzialność za innych i za siebie ankieta debata burza mózgów dyskusja praca w grupach zajęcia dramowe film video Nikotyna legalny narkotyk, Palenie tytoniu, a fizjologia człowieka zabawy integracyjne umiejętność słuchania i pomoc koleżeńska zaprezentowanie swoich pomysłów na tle grupy akceptacja pomysłów innych plakaty, rysunki opowiadania, scenki teatralne, przedstawienie pt. W krainie palaczy deklaracja konkurs z wiedzy o uzależnieniach spotkania z policją i innymi ludźmi ćwiczenia np. Iskierka Uczeń powinien: NARKOTYKI znać przyczyny sięgania po narkotyki wiedzieć jakie są najczęściej używane środki znać podstawowe terminy: narkotyk, narkomania, uzależnienie: przyczyny sięgania po narkotyki najczęściej używane środki uzależnienie od narkotyków, fazy uzależnienia: poznawanie stanu odurzenia, eksperymenty; częste używanie; regularne zażywanie; zaawansowane stałe odurzenie typowe zachowania u ludzi biorących narkotyki samopoczucie narkomana ankieta debata burza mózgów dyskusja praca w grupach zajęcia dramowe film video Epitafium dla narkomana, Jak leki i narkotyki 9
psychiczne, uzależnienie fizyczne, abstynencja, głód narkotyczny, tolerancja wiedzieć, jakie są typowe zachowania u narkomana wiedzieć jakie są charakterystyczne objawy używania narkotyków umieć odróżnić używanie od nadużywania znać skutki zażywania narkotyków wiedzieć jak pomóc osobie uzależnionej znać drogi do osiągnięcia szczęścia bez substancji uzależniających pracować nad charakterem, wyrabiać silna wolę potrafi rozpoznać w sobie talenty i pasje zapobieganie narkomanii pomoc osobie uzależnionej sposoby radzenia sobie w życiu bez pomocy substancji uzależniających szacunek wobec innych i ich potrzeb, postawa uprzejmości, życzliwości, otwartości, komunikacji itp. odpowiedzialność za siebie i innych uporządkowana hierarchia wartości wpływają na nasz organizm, Marihuana, a organizm człowieka zabawy integracyjne umiejętność słuchania i pomoc koleżeńska umiejętność komunikacji zaprezentowanie swoich pomysłów na tle grupy akceptacja pomysłów innych plakaty, rysunki opowiadania, scenki teatralne deklaracja konkurs z wiedzy o uzależnieniach spotkania z policją i innymi ludźmi ćwiczenia np. Iskierka, Decyzja należy do ciebie Uczeń powinien: DOPALACZE wiedzieć co to są dopalacze znać przyczyny i skutki sięgania po dopalacze mieć świadomość w jakich okolicznościach można sięgać po dopalacze wiedzieć jak odmówić komuś kto będzie zachęcał go do spróbowania dopalaczy podstawowe informacje o dopalaczach - co to są dopalacze; - podział ze względu na ich działanie (m. in.: energetyki, psychodeliki, halucynogeny, stymulanty) profil osoby zażywającej dopalacze objawy mogące wskazywać na zażywanie dopalaczy przyczyny i skutki zażywania dopalaczy sposoby radzenia sobie z problemami ćwiczenie postawy asertywności pogadanka burza mózgów mapa myśli pokaz prezentacji multimedialnej miniwykłady pokazy filmów, np. Dopalacze niszczą życie ; Dopalaczom 10
znać inne sposoby radzenia sobie z problemami, niż zażywanie dopalaczy Uczeń powinien ASERTYWNOŚĆ mówimy nie konkurs plastyczny Stop dopalaczom znać pojęcie asertywność wiedzieć jakie są podstawowe kategorie zachowań ludzkich wiedzieć z czego składa się odmowa asertywna wiedzieć w jaki sposób można poradzić sobie z presją wywieraną przez kolegów i nie stracić ich znać swoje prawa i obowiązki znać i ćwiczyć umiejętności ważne w kontaktach z ludźmi uznawać wartości: prawda, dobro, miłość, wolność podstawowe wiadomości o asertywności presja wywierana przez otoczenie podstawowe kategorie zachowań ludzkich: agresywne, uległe, asertywne prawa i obowiązki człowieka umiejętności ważne w kontaktach z innymi np. komunikacja, dialog, dyskusja, pomoc itp. ćwiczenie zachowań asertywnych ćwiczenia sposobu komunikowania się, mówienia o uczuciach, uważnego słuchania praca w grupach burza mózgów praca samodzielna odgrywanie scenek zachowań agresywnych, uległych i asertywnych lista praw i obowiązków lista umiejętności ważnych w kontaktach z ludźmi 11
LITERATURA POMOCNICZA W REALIZACJI PROGRAMU Arendarska A., Wojcieszek K., Przygotowanie do profilaktyki domowej. Warszawa 1995 Chomczyńska Miliszkiewicz M., Jak żyć z ludźmi MEN ćwiczenia grupowe; Umiejętności interpersonalne program profilaktyczny. Drugi Elementarz czyli Program Siedmiu kroków. Program profilaktyki dla młodzieży,nauczycieli i rodziców. Warszawa 1997. Falewicz J., ABC problemów alkoholowych. PARPA 1993 Hamer H., Rozwój umiejętności społecznych. VEDA Warszawa 1999 Jachimska M., Scenariusze lekcji wychowawczych. Unus 1997 Mellibruda J., Profilaktyka problemowa. Remedium nr 10/1997 Mellibruda J.,Tajemnice ETOH. PARPA Pamkowska D., Polubić szkołę. WsiP Warszawa 1998 Pospiszyl I., Przemoc w rodzinie. WsiP Warszawa1998 Sepkowska Z., Żurakowski F., Przedsiębiorczość. Komunikacja interpersonalna. Istota przedsiębiorczości. WsiP Warszawa 1997 Sawicka K., red. Socjoterapia. CMPP Sztander W., Poza kontrolą. PARPA 1994 Wojcieszek. K., Noe. Program profilaktyczny dla młodzieży. Warszawa 1995 Zanim spróbujesz. Program profilaktyki uzależnień dla uczniów. Warszawa 1994 Filmy video: Alkohol droga donikąd. Epitafium dla narkomana. Jak leki i narkotyki wpływają na nasz organizm. Marihuana, a organizm człowieka. Nie truj się. Nikotyna legalny narkotyk. Palenie tytoniu, a filozofia człowieka. Przemoc i agresja jak się im przeciwstawić. Żółty szalik. 12
ANEKSY 13
F A Z Y U Z A L E Ż N I E N I A FAZA PIERWSZA POZNAWANIE STANU ODURZENIA, EKSPERYMENTY Słowem kluczowym tej fazy jest ciekawość i chęć przeżycia czegoś nowego. Najczęściej używane środki: nikotyna, alkohol, marihuana, inhalanty (środki wziewne), rzadziej amfetamina. Model używania: presja środowiska, grupa rówieśnicza, impreza młodzieżowa, koncert, wakacje. Ważne okoliczności, sytuacja, w której zapala się pierwszego skręta lub wdycha amfetaminę. Zachowanie: Dla otoczenia niewidoczne zmiany, drobne kłamstwa Samopoczucie: najczęściej rozczarowanie, przykre następstwa. Kontakt zaspokaja ciekawość. Nieliczni uzyskują oczekiwany stan, zaczyna się im to podobać i palą częściej. Uzyskują możliwość wpływania na swoje samopoczucie. Uwaga: Zapalenie po raz trzeci, czwarty jest czymś więcej niż tylko zaspokojeniem ciekawości czy eksperymentem. 14
FAZA DRUGA CZĘSTE UŻYWANIE Fazę cechuje poszukiwanie nowych doznań. Stan odurzenia staje się przyjemnością Najczęściej używane środki: marihuana, haszysz, olej haszyszowy, amfetamina, leki nasenne i uspokajające. Często dodatkowo używane są: nikotyna i różne alkohole. Model używania: Planowanie używania narkotyków coraz silniej działających, aktywne poszukiwanie okazji i towarzystwa osób zażywających w celu zdobycia narkotyku, używanie staje się potrzebą, chętnie w samotności. Zachowanie: Stała ostrożność, pozwalająca unikać niepotrzebnych podejrzeń i pytań. Początek gry w zaprzeczanie, której częścią staje się podwójny styl życia. Z jednej strony dla rodziców- spokojny cichy, zamknięty w sobie, z drugie w towarzystwie kolegów swobodny, wyluzowany, pozbawiony nieśmiałości. W życiu slang, typowy ubiór, bezzwrotne pożyczki, drobne kradzieże. Samopoczucie: Narkotyk zmniejszając napięcie, niweluje lęk i smutek. Dla wielu staje się towarzyską protezą, synonimem bezpieczeństwa, lepszego samopoczucia a nawet euforii na spotkaniach w klubach, imprezach towarzyskich. Byłem nieśmiały i spięty- zapaliłem i wszystko się zmieniło. Miałem kompleksy, kłopoty w kontaktach w grupie,- wziąłem amfetaminę i stałem się pewny siebie. Dumna z poczucia kontroli- panowania nad ilością i częstotliwością używania. Duża pomysłowość w poszukiwaniu innych przyczyn brania narkotyków niż uzależnienie. Pojawia się dyskomfort po ustąpieniu działania środka. Zwróć uwagę na: pogorszenie się stopni w szkole - dużą liczbę nieobecnych godzin - spóźnienia w domu - późne powroty ze szkoły, spotkań towarzyskich, itp. kłopoty z utrzymaniem domowych obowiązków zmiany w aktywności (zmęczenie lub nagła aktywność) nieuzasadnione zmiany nastroju - tajemnicze, krótkie telefony nagłe wyjścia o dziwnych porach dnia rysunki i napisy związane z narkotykami kaszel, zaczerwienione spojówki. 15
FAZA TRZECIA REGULARNE ZAŻYWANIE Powtarzający się stan odurzenia powoduje uzależnienie. Najczęściej używane środki: preferowany jeden lub kilka wcześniej poznanych, głównie amfetamina. Dochodzą polska heroina, kompot, psylocybina (grzybki). Model używania: Do uzyskania pożądanego stanu potrzebne są coraz większe dawki lub silniejszy środek, a okresy abstynencji są coraz krótsze. Pierwsze próby zmniejszenia wielkości jednorazowej dawki np. poprzez odtrucie organizmu. Zdarzają się przedawkowania. Zachowanie: Zaniechanie kontaktów emocjonalno towarzyskich. Zamiast rozluźnienia i poprawy humoru, pojawia się smutek i depresja. Coraz częstsze przebywanie w subkulturze narkomanów, kradzieże, handel narkotykami, utrata pracy, szkoły, pogorszenie stanu zdrowia. Wymówki starannie przemyślane, późne powroty rozsądnie usprawiedliwiane. Samopoczucie: Obraz samego siebie zatrzymał się na pierwszej fazie. Coraz częściej pojawia się zły nastrój, obniża się samoocena Zwróć uwagę na: kontrastowe zmiany zachowania (ktoś tryska energią, a po chwili zasypia), wahania nastroju- łatwe przechodzenie od euforii do irytacji, brak apetytu (amfetamina) lub nagły jego przypływ, szczególnie apetyt na słodycze- marihuana, wychudzenie, coraz większe zaniedbanie w nauce (o ile jeszcze dziecko chodzi do szkoły), ucieczki z domu, coraz większe kłamstwa, posiadanie własnych pieniędzy mimo braku pracy (handel), późne powroty lub też noce poza domem, podbieranie pieniędzy z portfela. 16
FAZA CZWARTA ZAAWANSOWANIE. STAŁE ODURZENIE. Stan odurzenia staje się celem nadrzędnym. Najczęściej zażywane środki: preferowane najłatwiej dostępne, często polska heroina, kompot, psylocybina (grzybki). Model używania: Zwiększenie tolerancji i częstotliwość- (codziennie) powodują coraz większe koszty. Próby zmniejszenia dawek np. poprzez odtrucie organizmu. Coraz częściej zdarza się przedawkowanie. Zachowanie: Przebywanie w subkulturze narkomanów, kradzieże, handel narkotykami, incydenty z policją. Porzucenie pracy, szkoły, pogorszenie się stanu zdrowia. Pojawia się postawa: Kogo to obchodzi? To moje życie i robię z nim co chcę. Samopoczucie: Bycie trzeźwym oznacza konfrontację z bolesnym poczuciem winy, porażkami i niezadowoleniem z siebie, poczuciem wstydu. Oznacza również konfrontację z licznymi problemami. Czwarta faza to ucieczka przed konsekwencjami wcześniejszego brania, to ciągła nadzieja na to, że może jednak uda się odczuć jeszcze trochę przyjemności. Obniżenie samooceny. Początek stanów depresyjnych, myśli samobójczych. Subiektywne doświadczanie stanu odurzenia jako normalnego stanu- narkotyk pomaga uniknąć nieprzyjemnych wrażeń. Ktoś, kto bierze amfetaminę nie wychodzi z ciągu przez parę dni. Bierze amfetaminę, aby funkcjonować, obudzić się do życia. Czwarta faza bardzo często przypomina jazdę górską kolejką: amfetamina rano, aby się pobudzić, tabletki nasenne lub kompot wieczorem, aby zasnąć. Zwróć uwagę na: niemożność wywiązywania się z obowiązków, zanik zainteresowań, brak zasad i wartości, zmiany w wyglądzie (wyniszczenie), codzienne branie narkotyków. 17
P o d s t a w o w e t e r m i n y : Narkotyk Substancja, która zażywana przez pewien czas wywołuje uzależnienie. Narkomania Stałe lub okresowe używanie w celach niemedycznych środków odurzających lub substancji psychotropowych albo środków zastępczych, w wyniku, czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich. Uzależnienie Od środków odurzających lub substancji psychotropowych- zespół zjawisk psychicznych lub fizycznych wynikających z działania tych środków lub substancji na organizm ludzki, charakteryzujący się zmianą zachowania lub innymi reakcjami psychofizycznymi i koniecznością używania stale lub okresowo tych środków lub substancji w celu doznaniach wpływu na psychikę lub dla uniknięcia następstw wywołanych ich brakiem. Uzależnienie psychiczne Wczesna faza uzależnienia, w której sięga się po narkotyk, ponieważ zaspakaja on pewne potrzeby psychiczne np. potrzebę zmiany nastroju, zapomnienia o kłopotach, chwilowego wyluzowania się. Charakteryzuje się ono przymusem sięgania po narkotyk w celu uniknięcia niepokoju lub złego samopoczucia. Uzależnienie fizyczne Zaawansowana faza uzależnienia, w której organizm przystosował się do codziennej porcji narkotyku i wkomponował go we własne przemiany metaboliczne. W tym stanie pojawia się konieczność brania narkotyków w celu uniknięcia objawów głodowych. Abstynencja Okresowe zaprzestanie przyjmowania narkotyków. Głód narkotyczny Stan pojawiający się w wyniku przerwania przyjmowania narkotyków przez osobę fizycznie uzależnioną. Silniej, trudniej do opanowania chęci użycia środka uzależniającego towarzyszą nieprzyjemne objawy: narastające napięcie, niepokój, rozdrażnienie, ból mięśni, drgawki, gorączka, wymioty. Głód pojawia się w różnych sytuacjach, miejscach, okolicznościach. Tolerancja Stan nabytej odporności na narkotyk. Wielokrotne zażywanie narkotyków doprowadza do przyzwyczajenia się organizmu do określonej dawki, a w efekcie, do osłabienia mocy środka odurzającego. Zażywana dotąd dawka narkotyku daje, co raz słabszy efekt. Aby uzyskać oczekiwany efekt, poczuć się dobrze uzależniony musi zwiększyć dawkę narkotyku. 18
KROK PIERWSZY Rozpoznawanie i diagnoza sytuacji 1. W sytuacji, gdy przypuszczasz, że dziecko ma kontakt ze środkami uzależniającymi, ale nie masz jeszcze pewności: rozpocznij rozmowę od powiedzenia o swoich spostrzeżeniach i równoczesnego zapewnienia, że tylko chcesz poznać prawdę, a nie karać. Zapewnij swoje dziecko, że je kochasz i dlatego niepokoisz się. Możesz na przykład powiedzieć: Nie jestem tego pewien, ale wydaje mi się, że zdarza Ci się: palić papierosy, pić alkohol, lub gdy wracasz ostatnio do domu widzę, że użyłeś narkotyku. Jeśli to prawda, to proszę Cię, żebyś mnie nie oszukiwał. Nie chcę cię karać, ale chcę abyś uniknął poważniejszych kłopotów. 2. Gdy wiesz o tym na pewno, że dziecko używa środki uzależniające, zacznij rozmowę od spokojnego przedstawienia faktów. W rozmowie postaraj się rozpoznać fakty dotyczące używania. Zwrócić uwagę na następujące sprawy: Rodzaj, ilość i częstotliwość używania środków uzależniających. Sytuacje, w których następuje kontakt ze środkami uzależniającymi, osoby uczestniczące w używaniu. Samopoczucie w trakcie używania, działania i następstwa użycia. Zachowania dziecka oraz osób uczestniczących w używaniu środków. Wpływ używania środków uzależniających na naukę, relacje z rodzicami, rodzeństwem, przyjaciółmi, itd. Przykrości, kłopoty spowodowane używaniem środków uzależniających. Doświadczane konsekwencje, szkody doznane przez kolegów w związku z używaniem. 19
KROK DRUGI Interwencja w sytuacji, gdy dziecko kontaktuje się ze środkami uzależniającymi. Interwencja to część oddziaływania, które po rozpoznaniu sytuacji zmierza do bezpośredniego wprowadzenia zmian w postępowaniu dziecka. Zalecenia dotyczące przeprowadzenia skutecznej interwencji: 1. Rozpoznaj, w jakim stanie jest dziecko, jak się czuje, czy nie znajduje się pod wpływem działania środka uzależniającego. Rozmowę możesz przeprowadzić, jeżeli jest w dobrej formie psychofizycznej. Działanie środków uzależniających uniemożliwia osiągnięcie konstruktywnych ustaleń, bo dziecko nie ma wtedy trzeźwego osądu sytuacji, jest nadpobudliwe i może być agresywne. Nie zaczynaj też rozmowy, kiedy dziecko dopiero wychodzi ze stanu zatrucia- jest rozdrażnione, źle się czuje. 2. W czasie spotkania ustalcie powtórnie (lub pierwszy raz, jeśli dotychczas tego nie uczyniliście_ zasady, jakie obowiązują w Waszej rodzinie w związku z używaniem środków uzależniających przez dziecko. 3. Jeżeli na decyzję dziecka o używaniu środków uzależniających wywierają wpływ określone sytuacje zewnętrzne lub mają na to wpływ inne osoby, zastanówcie się wspólnie, co dziecko powinno zrobić lub powiedzieć, by zabezpieczyć się przed tymi wpływami. 4. Powiedz jasno, jakie przywileje i przyjemności będą dziecku odebrane do czasu rozwiązania problemu. Ustalcie, jaki będzie sposób sprawdzania tego czy dziecko wywiązuje się z umowy i jaki będzie tryb przywracania utraconych przywilejów. 5. Ustalcie, co będzie się działo w razie złamania warunków umowy. 6. Ustal system nagród i wzmocnień za utrzymywanie abstynencji przez dziecko. System kar warto oprzeć na dawaniu dodatkowych zadań w wykonywaniu prac domowych lub innych prac a nie ograniczeniach lub zabieraniu wartości. 7. Warto zobowiązać dziecko do naprawienia szkód związanych z zachowaniami, które towarzyszyły działaniu środków uzależniających. Decyzja taka, pozwala lepiej uświadomić mu konsekwencje uzależnienia. 8. Na zakończenie rozmowy możecie spisać i podpisać kontrakt zobowiązujący dziecko do powstrzymywania się od używania środków uzależniających. Kontrakt powinien określać konsekwencje z naruszeniem przyjętych zobowiązań. 20
KROK TRZECI Monitorowanie i udzielanie wsparcia 1. Umowa dotycząca zasad utrzymywania abstynencji przez dziecko wymaga monitorowania sprawdzania czy dziecko jej przestrzega. 2. Ustal wspólnie z dzieckiem, jak będziecie to sprawdzać. Kontrolowanie nie jest przyjemne dla obydwu stron. Wymaga: konsekwencji, taktu, zdecydowania, wysiłku, uporu i delikatności. (Nie rezygnuj ze sprawdzania zbyt wcześnie). Pamiętaj, że dziecko narażone jest na pokusy cały czas. Twoja konsekwencja nie oznacza: Wciąż ci nie ufam, lecz Ciągle tak samo mi na Tobie zależy, Jesteś dla mnie cały czas najważniejszy. 1. Sprawdź czy dziecko potrzebuje w jakiejś sprawie Twojej pomocy (np. nie umie odmówić, gdy nacisk kolegów jest zbyt duży, nie wie jak się zachować w pewnych sytuacjach) i zaoferuj mu swoją pomoc. 3. Wyrażaj wyraźnie swoją życzliwość, chęć pomocy, miłość, gotowość wsparcia, zainteresowania. Sprawdź czy jest to dla Twojego dziecka oczywiste. 4. Dla dziecka intencje rodzica nie zawsze są czytelne, zwłaszcza w sytuacjach pełnych napięcia, poczucia winy, lęku. Ty myślisz: Mówię to, bo ja kocham, a twoja córka myśli: Mówi to, bo chce mi pokazać, że ją zawiodłam lub jestem niedobra. 5. Pamiętaj, że interwencja związana z używaniem środków uzależniających przez dziecko jest ściśle związana z całością kontaktów i relacjami w rodzinie, sposobem rozwiązania konfliktów, oczekiwaniami i nadziejami. Zaangażowanie się w próbę poradzenia sobie z trudną, krytyczną sytuacją może stworzyć okazję do poprawy relacji w rodzinie. Jeżeli poradzenie sobie z tą sytuacją jest jednak zbyt trudne, warto poszukać pomocy na zewnątrz rodziny- inni rodzice, którzy mają doświadczenie w radzeniu sobie z podobnymi sytuacjami, specjaliści- psycholodzy lub pedagodzy. 21
C O R O B I Ć, K I E D Y P R Z Y P U S Z C Z A S Z, Ż E D Z I E C K O M A K O N T A K T Y Z N A R K O T Y K A M I? 1. Przygotuj się do rozmowy w dzieckiem: Porozmawiaj o swoich kłopotach z kimś do kogo masz zaufanie. Rozmowa pomoże odreagować pierwsze emocje, nabierzesz dystansu, ustalisz co w tej sprawie należy zrobić. Przygotuj i ewentualnie skonsultuj scenariusz rozmowy. Ustal czas i miejsce spotkania. Zapraszając na rozmowę, zasygnalizuj temat- np. Ostatnio twoje zachowanie wyzwala nasz niepokój. Chcemy jutro o 18.00 porozmawiać z Tobą w tej sprawie. Zadbaj, aby nic nie zakłócało przebiegu rozmowy. W rozmowie powinien uczestniczyć współmałżonek. Spotkanie dotyczyć będzie spraw całej rodziny, negocjowane umowy mają być respektowane przez wszystkich. 2. Rozmowa ma służyć poznaniu problemów dziecka. Nie jest konfrontacją. Rozmawiaj spokojnie, nie podnoś głosu, nie używaj lekceważących, obraźliwych słów i wyzwisk. Powstrzymaj się z krytyką przyjaciół i kolegów dziecka. Nie strasz go karami. 6. Postaraj się, aby dziecko wyraźnie usłyszało, że Ci na nim zależy, że je kochasz, że troszczysz się o jego los i szczęście, że jesteś gotów wesprzeć je w każdej sytuacji. Nie udowadniaj, że jest złe, niegodne zaufania lub, że krzywdzi Cię swoim postępowaniem. 7. W rozmowie wykorzystaj zasady dobrego słuchania: a) Skoncentruj się na tym, o czym mówi do ciebie twoje dziecko. Zwracaj uwagę nie tylko na to co mówi, na słowa, ale i na brzmienie głosu, mimikę, gestykulację. Postaraj się wyobrazić sobie, jakie znaczenie mają dla twojego dziecka sprawy, o których mówi. b) Daj poznać dziecku jak je rozumiesz. Sygnalizuj rozumienie omawianych spraw. Możesz to robić gestami, czasem własnymi słowami powtórzyć skomentować sens tego, co zostało powiedziane. c) Pytaj, gdy czegoś nie rozumiesz, ale nie wyciągaj w rozmowie informacji, które potrzebne są tobie do zaspokojenia własnej ciekawości. Dziecko jest gotowe do opowiedzenia o swoich sprawach tylko wtedy, gdy jest uważnie słuchane. Do podtrzymywania rozmowy wystarczają najczęściej delikatne zachęty, np. Czy chciałbyś coś więcej o tym powiedzieć? d) Nie oceniaj i nie dawaj rad. Oceny i rady, nawet gdy są przekazywane w najlepszych intencjach, ograniczają swobodę wypowiedzi, przeszkadzają a czasem kończą rozmowę. e) Dopilnuj, aby w danym momencie mówiła tylko jedna osoba. 22
J A K P O M Ó C N A S T O L A T K O M N I E U Z A L E Ż N I Ć S I Ę 1. Rozmawiaj z dziećmi o używaniu nikotyny, alkoholu i narkotykach. Pomóż dziecku poznać i zrozumieć niebezpieczeństwa związane z uzależnieniami. Przekaż informację o działaniu środków uzależniających oraz mechanizmie uzależniania. Wyjaśnij wszystkie wątpliwości. Mów o faktach, nie koloryzuj, nie strasz. Poznawaniu problemów lepiej służą pytania otwarte, skłaniające do dłuższej wypowiedzi, np. Co myślisz o kimś, kto pali papierosy, pije alkohol, bierze narkotyki? Czy ktoś tobie oferował narkotyk? Co w tej sytuacji zrobić? Porozmawiaj o uzależnieniu, jego konsekwencjach. Szczególną uwagę zwróć na niebezpieczeństwo związane z wpływem środków uzależniających na organizm młodego człowieka i na to, jak trudno jest zauważyć rozwój uzależnienia. Odwołaj się do przykładów osób, które zaprzeczają uzależnieniu udając mocnych i pewnych siebie. 1. Naucz się naprawdę wysłuchiwać dzieci. Mówienie to tylko połowa sukcesu. Ważna jest przede wszystkim umiejętność słuchania i umiejętność rozpoznania tego, kiedy dziecko tego rzeczywiście potrzebuje, staraj się zrozumieć jego problemy i uczucia. Nie oceniaj i nie pouczaj. Kiedy mówi o ważnych dla siebie sprawach staraj się przyjąć jego perspektywę widzenia świata. Zawsze wspieraj dziecko w trudnych dla niego chwilach. 2. Pomóż dziecku dobrze czuć się ze sobą, odczuwać własną wartość. Dzieci a szczególnie nastolatki są często niepewne siebie. Dla ich rozwoju osobistego bardzo ważna jest wiedza o tym, że dorośli im ufają, wierzą w ich wartość, doceniają umiejętności, liczą się z ich zdaniem. Warto być uważnym na zachowania dziecka chwalić, okazywać podziw i aprobatę, uwzględniać przy podejmowaniu decyzji w sprawach domowych uwag i opinie wszystkich domowników również dzieci. Ułatwiają rozwój osobisty następujące postawy: dawanie dziecku rozumnej swobody, uznawanie praw dziecka, akceptacja dziecka, współdziałanie z dzieckiem w kreowaniu rzeczywistości 1. Pomóż dziecku zbudować sobie jasny system wartości. Stabilny system wartości, rozumienie tego, co jest dobre, a co złe, ułatwia dziecku chęć podejmowania ryzyka, ale także podejmowania samodzielnych decyzji na podstawie własnego zdania, a nie presji kolegów. 23
3. Bądź dobrym modelem i przykładem. Dzieci dobrze znają obyczaje i postawy dorosłych wobec palenia papierosów, picia alkoholu i używania narkotyków. Nie próbuj oszukiwać dziecka, jeśli sam masz problemy z paleniem, piciem alkoholu lub używaniem narkotyków. Twoje dziecko ma większą niż jego koledzy szansę, aby uzależnić się. 4. Pomóż dziecku radzić sobie w sytuacjach nacisku lub manipulacji ze strony kolegów, skłaniających do użycia środków uzależniających. Pomagaj dzieciom nauczyć się odmawiania w różnych trudnych, ale czasem i przyjemnych sytuacjach. Ćwicz z dziećmi umiejętność odmawiania lub niech samo próbuje wyperswadować koledze lub koleżance używanie środków uzależniających. Wspólnie znajdźcie skuteczne sposoby mówienia NIE. Przede wszystkim NIE PALĘ, NIE PIJĘ, NIE UŻYWAM, NIE BIORĘ. Rozmawianie na temat różnych sposobów skłaniania do używania środków uzależniających np. reklama, namawianie, itp. dotyczyć powinno zwłaszcza dzieci, dla których rówieśnicy są podstawowym punktem oparcia i odniesienia, które nauczono być miłym, serdecznym i sympatycznym. Szczególnie ta grupa dzieci może mieć trudności w radzeniu sobie z naciskiem otoczenia, i podejmowaniem niepopularnych decyzji. Warto zwrócić uwagę na korzyści, jakie można uzyskać z odmawiania przedstawienia swojego stanowiska, własnej siły, mocy. Porozmawiaj o sposobach uzyskania akceptacji w grupie, zdobywania popularności, itp. 5. Ustal jasne zasady dotyczące zachowań dziecka wobec palenia papierosów, picia alkoholu, używania narkotyków. Zasady te, w każdym domu, szkole powinny być jasne i spójne. Dziecko musi wiedzieć, że nie ma żadnego przyzwolenia na palenie papierosów, picie alkoholu, zażywanie narkotyków czy podejmowanie innych działań, na które się nie zgadzasz. Konsekwencje łamania ustalonych w rodzinie reguł powinny być dobrze znane wszystkim domownikom i dostosowane do wieku i wrażliwości dziecka. Nie mogą naruszać jego godności. 6. Zachęcaj dzieci do rzeczy zdrowych i twórczych. Zadbaj, aby dzieci znajdujące się w twojej opiece miały dostatecznie dużo dobrych propozycji w życiu. Inspiruj do rozwijania własnych zainteresowań, poszukiwania hobby, do realizowania ciekawych zajęć. Zachęcaj do uprawiania sportu, aktywności w zajęciach pozaszkolnych robienia czegokolwiek, co sprawia przyjemność. Bliskości z dziećmi sprzyja wspólne realizowanie z nimi różnych zadań. 7. Poznaj kolegów i znajomych swojego dziecka. Porozmawiaj z ich rodzicami o 24
problemach uzależnień. Rodzice w sprawie rozwiązywania problemów wychowawczych, powinni wspierać się wzajemnie. Dotyczy to szczególnie opieki nad dziećmi, gdy wybierają się na wieczorną imprezę. Warto zadbać o to, aby dziecko wychodząc na spotkanie, do kina, czy na koncert miało możliwość porozmawiania o swoich planach. Warto znać telefon i adres, pod którym będzie się znajdować, tytuł filmu, kino, w którym chce go obejrzeć. W czasie niektórych imprez domowych warto zadbać o przyzwoitkę, która zapewni porządek. 8. Uzyskaj wiedzę o tym, jak się zachować gdy stwierdzisz, że dziecko użyło narkotyki. Obserwuj dziecko, w jakim stanie przychodzi z imprezy, kina lub koncertu. Naucz się rozpoznawać objawy świadczące o tym, że dziecko zaczęło eksperymentować z papierosami, alkoholem lub narkotykami. Ustal, do kogo możesz zwrócić się o pomoc. 25
Rodzaj narkotyku Nikotyna, Papierosy Fajki Cygara E-papierosy Akohole Piwo, wino, wódka Alkohole techniczne Opiaty uśmierzacze Opium, Morfina, Kodeina, Heroina, Kompot, Leki przeciwbólowe, Środki przeciwkaszlowe i znieczulające J A K R O Z P O Z N A Ć N A R K O M A N A Kontakt jednorazowy Zmiana nastroju, pogorszenie koncentracji uwagi i pamięci Zmiana nastroju, wesołkowatość, euforia, niezborność ruchowa, pogorszenie koncentracji uwagi i pamięci, zamazanie mowy, po 30 40 minutach od zażycia senność przygnębienie Zamroczenie, wymioty, wodniste, szklane oczy, zwężone źrenice, euforia, niepokój ruchowy, apatia, otępienie, nadmierna senność, zawroty głowy osłabienie reakcji na światło, brak apetytu, obniżenie ciśnienia krwi, zwolnienie tętna.rekacje uczuleniowewysypka, swędzenie skóry Długotrwałe zażywanie Drażliwość, zaburzenia snu, zaparcia, bóle i zawroty głowy, zmiana łaknienia. Częste problemy z układem oddechowym i krążenia, niekorzystny wpływ na ciążę, zwiększone ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe Drażliwość, zaburzenia snu, zaparcia, bóle i zawroty głowy, zmiana łaknienia, zaniedbywanie norm moralnych, ubioru, higieny, czasami zachowania gwałtowne i agresywne. Brak apetytu, katar, wyniszczenie organizmu, zaparcia, zaburzenia menstruacji, próchnica, zmiany zapalne skóry. Na co zwracać uwagę? Wyraźny zapach nikotyny z ust, zażółcone palce, zapach nikotyny w odzieży, resztki tytoniu w kieszeniach Wyraźny zapach alkoholu z ust. Waciki, kapsle, pojemniki pokryte brązowym nalotem. Igły, strzykawki, ślady nakłuć, ślady krwi na ciele i odzieży, gęsia skórka, okopcone sreberka z folii aluminiowej, torebki z biało- beżową lub różową substancją przypominającą cukier, małe foliowe torebeczki, tabletki, kapsułki. Duże ilości opakowań po lekach przeciwbólowych, środkach przeciwkaszlowych, syropach. Środki Euforia, nadmierna Wyniszczenie Biały proszek lub 26
psychostymulujące Kokaina Crack gestykulacja i pewność siebie, wzrost aktywności (także seksualnej), brak potrzeby snu, rozszerzenie źrenic, wytrzeszcz gałek ocznych, katar, ból gardła, pociąganie nosem. Po 3 5 sekundach od chwili wypalenia wywołuje na kilka minut uczucie euforii. Gdy przestaje działać gwałtowny i dokuczliwy wstrząs, powodujący konieczność przyjęcia kolejnych dawek. organizmu, urojenia prześladowcze, halucynacje, wybuchy agresji, bezsenność, drgawki, czerwony nos pokryty krostkami, przemiennie brak lub wzrost łaknienia Upośledza oddychanie, powoduje utratę wagi i ataki paranoidalne. Uzależnienie następuje w rekordowo szybkim tempie. bezbarwne kryształki bez zapachu, o gorzkim smaku. Brązowe kuleczki, kamyki, fiolki flakoniki. Igły, strzykawki lub wąskie rurki przeznaczone do wdychania narkotykowego proszku nosem, fajki, małe foliowe torebeczki. Amfetamina Pochodne konopi indyjskich Marihuana Haszysz Euforia, duży przypływ energii, poczucia siły, pewności siebie. Brak potrzeby snu, brak apetytu, agresja, rozszerzenie źrenic. Euforia połączona z wielomównością, przekrwienie gałek ocznych, nadwrażliwość zmysłów ( razi mnie światło ), kaszel, zaburzenia koordynacji ruchów. Bezsenność, przyspieszona akcja serca, drżenie kończyn, zwiększone wydalanie moczu, wychudzenie, zmiany nastroju, wielomówność, czasem wymioty, wysypka, halucynacje. Chichot, zmienność nastroju euforia lub apatia, trudności koncentracją, zaburzenia ruchowe, zwiększony apetyt, wychudzenie, słodkawa woń oddechu, zaburzenia snu, podrażnione gardło, kaszel, Powiększone źrenice, brak apetytu, zaburzenia w myśleniu, szybkie mówienie, przez kilka godzin stan dużego pobudzenia, po którym następuje wyczerpanie i senność. Akcesoria: biały proszek, kryształki, kapsułki, tabletki, kawałki folii aluminiowej, rurki, małe foliowe torebeczki, rurki, igły i strzykawki. Tytoń, pojemniki od filmów, foliowe zamykane torebeczki, bibułki i maszynki do własnoręcznego skręcania papierosów, fifki i fajki. Blade palce, silny zapach palonych liści, słodkawa woń oddechu, włosów i ubrań, zainteresowanie 27
Halucynogeny LSD, Psylocybina, PCP Grzybki Ekstaza Leki nasenne i uspokajające Barbiturany Benzodiazepiny Zaburzenia koordynacji ruchów, drżenie mięsni, rozszerzenie źrenic, mdłości, psychoza. Po 20 minutach podniecenie, zwiększona energia, odporność na zmęczenie i sen, wyostrzona percepcja kolorów i dźwięków, subiektywna łatwość nawiązywana kontaktów. Po kilku godzinach uczucie ogromnego zmęczenia, ból głowy, nudności, wymioty, irracjonalny strach, kłopoty z pamięcią. W ciągu kilku minut temperatura ciała nawet do 41 42 stopni. Gwałtowne zapadanie w sen, w stan bliski śpiączki lub paradoksalnie stan euforii, beztroskiego optymizmu, przelękłe zapalenie krtani i oskrzeli. Uczucie oszołomienia, zanik zainteresowań, bezsenność i osamotnienia, panika, lęk, niespójność wypowiedzi, płacz, czasem nienaturalny śmiech, halucynacje z napadami lęku, agresja lub apatia, depresja, wiotkość mięśni. Przyjmowany dłużej niż kilka dni, może spowodować czasową bezsenność i paranoję, niepokój, depresję, obniżenie sprawności intelektualnej, urojenia prześladowcze. Przy przedawkowaniu, gwałtownie wzrasta ciśnienie tętnicze, na skutek, czego krew przenika przez naczynia włosowate i wydostaje się z organizmu, pokrywając ciało zmarłego. Krótki okres używania powoduje uzależnienie fizyczne i psychiczne, przejawy amnezji, napady, delirium, dłuższy powoduje hodowlą roślin, częste palenie kadzidełek dla zamaskowania dymu z marihuaną. Papierowe znaczki wielkości pocztowych lub malutkie kartoniki z kolorowymi nadrukami bibułki nasączone narkotykiem, małe kolorowe tabletki, cukier w kostkach do nasączenia przed użyciem, kapsułki, opłatki. Suszone grzybki o zabarwieniu żółtawo czarnym z prześwitem brązowym, małe tubki z pyłem. Małe fiolki kolorowymi tabletkami, kamyki do zapalniczek. Opakowania po lekach 28
Inhalanty (środki wziewne) Kleje, benzyna Rozpuszczalniki Eter, gaz Sterydy anaboliczne Dopalacze (smarty) BZP, TFMPP, Szałwia wieszcza, Fly agaric, Kratom (substancje psychoaktywne o działaniu stymulującym) podobny do upojenia alkoholowego. Pogorszenie zdolności oceny rzeczywistości, zaburzenia mowy, apatia lub agresja, rozszerzenie źrenic, kichanie, kaszel, krwawienie z nosa, mdłości, wymioty, biegunki. Tzw. koks, hormony syntetyczne Szybkie i bardzo intensywne działanie toksyczne, zatrucie organizmu. zmiany tolerancji prowadzące do przedawkowania, śpiączki, zaburzeń pracy serca i układu oddechowego. Stale przekrwione oczy, oczopląs, coraz bardziej niewyraźna mowa, zaburzenia pamięci, niepokój, przygnębienie, zaburzenia snu, skłonności samobójcze. Wdychanie oparów wstrzymując dopływ tlenu do mózgu powoduje obumieranie komórek, w efekcie wyniszczenie organizmu. Zmiana wyglądu, szybki przyrost masy ciała i siły mięśni, zmiana rysów twarzy Zmieniona blada i ziemista cera, owrzodzenie w okolicach nosa, spadek wagi, zaniedbanie higieny, przekrwione oczy, rozszerzone lub zwężone źrenice, wahania nastroju, nagła zmiana nawyków, izolowanie się od bliskich, napady złości, agresji, napady euforii, bełkotliwa mowa, omdlenia, osłabienia, skoki temperatury, wymioty, bóle ciała, wysięk z nosa. Włosy i ubranie przesycone silnym zapachem chemikaliów, charakterystyczny zapach z ust utrzymujący się przez kilka dni. Opakowania po klejach, rozpuszczalnikach, torby foliowe, chusteczki, szmatki nasączone preparatem. Zażywana przez sportowców w czasie treningu w postaci tzw. pigułek mięśniowych. Fifki, fajki, bibułki papierosowe, woreczki strunowe, opakowania (zawierające informacje, że produkt nie jest przeznaczony do spożycia), przesyłki zamawiane przez Internet, dziwny zapach ubioru. Biały lub kolorowy proszek, tabletki, kapsułki, susz roślinny, nasiona, listki. 29
S L A N G Ś R O D O W I S K A N A R K O T Y C Z N E G O (najczęściej spotykane określenia i zwroty) Dragi narkotyki; Buzować, grzać, ładować, bajcować odurzać się; Jarać, palić odurzać się marihuaną; Wąchać, snifować, żąchać, kleic się, dmuchać, przydmuchiwać odurzać się środkami wziewnymi; Cyknąć, huknąć, dać w kanał (żyłę) wstrzyknąć środek narkotyczny; Przymulić zażyć środki psychotropowe; Odjazd, odlot stan odurzenia; Być na haju być pod wpływem narkotyku; Być w ciągu (cugu) codziennie zażywać narkotyki; Być na głodzie, być na skręcie odczuwać objawy abstynencyjne; Czysty bez środka narkotykowego, nie biorący narkotyków; Diler handlarz narkotyków, pośrednik; Towar narkotyk, porcja narkotyku; Hasz haszysz; Afgan haszysz afgański; Maroko haszysz marokański; Marycha, maryśka, gandzia, huana, gras, trawa, ziele, zioło marihuana Skun marihuana z Holandii; Skręt, dżont papieros zrobiony własnoręcznie z marihuany Acid, kwas LSD; Amfa, spid amfetamina; Koka kokaina; Piguły, prochy tabletki, proszki odurzające; Psychotropy leki psychotropowe. 30