PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. KPT. PIL. MIECZYSŁAWA MEDWECKIEGO W MORAWICY 1. WSTĘP: Program Profilaktyki przeznaczony jest dla uczniów Szkoły Podstawowej im. kpt. pil. Mieczysława Medweckiego w Morawicy. PROGRAM DOSTOSOWANY JEST DO POTRZEB ROZWOJOWYCH UCZNIÓW ORAZ POTRZEB ŚRODOWISKA. Tworzy spójna całość z Programem Wychowawczym Szkoły. Program przewidziany jest do realizacji na trzy lata, począwszy od roku szkolnego 2016/2017. Opracowany program sporządzony został w oparciu o aktualne przepisy prawa oświatowego. 2. PODSTAWA PRAWNA: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (tj. Dz. U. z 1997 r. Nr 78 poz. 483 ze zm.), Rozporządzenie ministra Edukacji narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4 poz. 17), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz. U. z 2006 r. Nr 26 poz. 226), Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (tj. Dz. U. z 2011 r. Nr 231 poz. 1375 ze zm.), Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tj. Dz. U. z 2007 r. Nr 70 poz. 472 ze zm.), Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tj. Dz. U. z 2012 r. poz. 124), Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10 poz. 55 ze zm.), Program polityki prorodzinnej państwa z dnia 3 listopada 1999 r. przygotowany przez Międzyresortowy Zespół do Spraw Opracowania Polityki Prorodzinnej Państwa, Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii. 3. DIAGNOZA PROBLEMÓW WYSTĘPUJĄCYCH W SPOŁECZNOŚCI SZKOLNEJ: Diagnozę zachowań problemowych przeprowadzono na podstawie rozmów, obserwacji oraz wniosków z ewaluacji wewnętrznej. Przeprowadzona analiza wykazała, że największymi problemami w szkole są: integracja grupy klasowej (poszanowanie cudzej własności, oszustwa, obrażanie innych itp.), w tym przeciwdziałanie dyskryminacji oraz kształtowanie odpowiednich postaw, trudności w uczeniu się, trudności w rozwiązywaniu konfliktów, brak umiejętności racjonalnego wykorzystania czasu wolnego, konieczność wzbogacania słownictwa poprzez rozwój czytelnictwa, 1
nawyki żywieniowe, brak umiejętności współpracy w grupie, nieradzenie sobie ze stresem. 4. ZAŁOŻENIA PROGRAMU: a) Profilaktyka, rozumiana jako zapobieganie występowaniu niepożądanych procesów i zjawisk, określanych jako przejawy patologii życia społecznego, jako system działań wzmacniających lub podtrzymujących różne, dodatnie społecznie postawy uczniów w toku wychowania, realizowana jest podczas działalności edukacyjnej szkoły, tj. w ramach godzin wychowawczych i w postaci różnych odrębnych zajęć profilaktycznoedukacyjnych. b) Tworzenie Szkolnego Programu Profilaktyki zostało poprzedzone diagnozą potrzeb naszych uczniów, ich problemów, możliwości oraz uwarunkowań otoczenia. c) Profilaktyka w naszej szkole powinna koncentrować się na wzmacnianiu czynników chroniących: rozwijanie zainteresowań uczniów, w tym uczniów zdolnych, oraz przeciwdziałanie niepowodzeniom szkolnym (zainteresowanie nauką szkolną), wspomaganie rozwoju moralnego uczniów (poszanowanie norm, wartości i autorytetów), stwarzanie uczniom możliwości przynależenia do pozytywnych grup rówieśniczych: kół zainteresowań, zespołów sportowych, muzycznych itp. (przynależność do pozytywnej grupy rówieśniczej), wspomaganie rodziców dzieci w prawidłowym pełnieniu przez nich funkcji wychowawczych (silna więź emocjonalna z rodzicami), kształtowanie i utrwalanie pożądanych nawyków zdrowotnych, promowanie zdrowego i bezpiecznego trybu życia, uczenie się gospodarnego wykorzystania czasu wolnego. d) Działalność profilaktyczna szkoły pozostaje w ścisłym związku z działalnością profilaktyczną w środowisku lokalnym odgrywa ona ważną rolę w kształtowaniu osobowości ucznia. Jest także pomocne w kształtowaniu odpowiednich postaw moralnych i przygotowaniu wychowanków do dokonywania właściwych i przemyślanych wyborów życiowych. Aby profilaktyka odniosła właściwy skutek, szkoła współpracuje z następującymi instytucjami: placówkami użyteczności publicznej (kino, teatr, muzea, filharmonia i inne) poprzez: uczestnictwo w spektaklach teatralnych o charakterze profilaktycznym, udział w akcjach i programach edukacyjnych poświęconych problemom zdrowotnym, udział w konkursach organizowanych przez placówki kulturalnooświatowe, udział w akcjach charytatywnych; placówkami oświatowo-opiekuńczymi (poradnia psychologicznopedagogiczna, poradnia uzależnień, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej) poprzez: pomoc uczniom przejawiającym trudności w zachowaniu i nauce, pomoc dzieciom z rodzin uzależnionych i patologicznych, udzielanie pomocy rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej, udział w prelekcjach organizowanych przez psychologów, pedagogów, lekarzy specjalistów; z wymiarem sprawiedliwości (sąd, kuratorzy, policja): 2
5. CELE PROGRAMU: współpraca z kuratorem, udział w zajęciach prowadzonych przez policję na temat bezpieczeństwa. stworzenie warunków bezpiecznego funkcjonowania szkoły, stworzenie warunków powstania szkoły wolnej od zagrożeń, zapobieganie przez odpowiednią działalność profilaktyczną takim uzależnieniom jak: alkoholizm, nikotynizm, lekomania, uświadamianie zagrożenia płynącego z nadmiernego korzystania z Internetu oraz uzależnienie od gier komputerowych, promocja zdrowego stylu życia, kształtowanie właściwego zachowania uczniów, utrwalenie postaw i zachowań społecznych warunkujących prawidłowy rozwój, zmiana obiegowych przekonań na temat stosowania środków psychoaktywnych, profilaktyka chorób nowotworowych, profilaktyka chorób związanych z zaburzeniami odżywiania. 6. CELE SZCZEGÓŁÓWE: Adresaci działań profilaktycznych zdobędą należytą wiedzę i umiejętności w trakcie realizacji programu. a) Uczniowie: cała społeczność szkolna (według Szkolnego Programu Wychowawczego): uczniowie nabywają praktyczne umiejętności umożliwiające samostanowienie i obronę własnych praw, ze szczególnym uwzględnieniem asertywności, nauczyciele integrują społeczność szkolną oraz stwarzają system wsparcia dla młodzieży, który promowałby działania związane ze zdrowym stylem życia uczniowie posiadają umiejętność podejmowania i realizacji własnych pomysłów oraz trenowania samodzielności, uczniowie zdobywają umiejętność efektywnej komunikacji, podejmowania decyzji oraz radzenia sobie ze stresem, uczniowie potrafią budować pozytywny obraz własnej osoby, uczniowie pogłębiają i wzmacniają naturalne systemy wsparcia, tj.: koleżeństwo, przyjaźń, zaufanie i uczciwość, uczniowie zdobywają wiedzę i nabywają umiejętności dotyczące zdrowia fizycznego, psychicznego, społecznego i duchowego, uczniowie wzbogacają słownictwo poprzez udział w konkursach czytelniczych i recytatorskich, uczniowie zdobywają umiejętność współpracy w grupie; grupa podwyższonego ryzyka: uczniowie rozwijają takie umiejętności interpersonalne jak: chronienie siebie w sytuacjach nacisku grupowego, asertywność, otwartość, empatia, odreagowanie napięć i budowanie udanych relacji z ludźmi, uczniowie potrafią rozwiązywać problemy określają różnice zdań, akceptują różnice, poszukują rozwiązań, 3
grupa najwyższego ryzyka: uczniowie uczą się umiejętności radzenia sobie z własnymi negatywnymi emocjami oraz z przemocą z zewnątrz. b) Rodzice pedagog szkolny, psycholog i wychowawcy klas organizują spotkania ze specjalistami, na których: są wspomagani przez wychowawców i pozostałych nauczycieli w procesie wychowania dzieci, poznają możliwości i miejsca pomocy psychologicznej i zdrowotnej, uczestniczą i są współorganizatorami akcji na rzecz profilaktyki. c) Nauczyciele: potrafią rozpoznawać wczesne objawy niedostosowania, potrafią postępować w kontaktach z uczniami w taki sposób, aby nie wyzwalać w nich złości, przekory i bezradności, organizują akcje profilaktyczne, organizują zajęcia służące rozwijaniu uzdolnień i zainteresowań oraz wyrównaniu szans edukacyjnych, wspierają uczniów, kształtują postawy zgodne z wartościami i normami społeczeństwa demokratycznego. 7. TREŚCI PROGRAMU PROFILAKTYKI ZE WSKAZANIEM ADRESATA: a) Uczniowie (z uwzględnieniem potrzeb rozwojowych dla ucznia oraz rodzaju grup ryzyka): urzeczywistnianie wartości i przestrzeganie norm społecznych, uczenie najważniejszych umiejętności psychologicznych i społecznych, np.: umiejętności radzenia sobie ze stresem, nawiązywania i podtrzymywania dobrych kontaktów z ludźmi, odpierania presji otoczenia i grupy rówieśniczej, rozwijanie umiejętności prowadzenia zdrowego trybu życia, motywowanie do podejmowania osobistych wyborów i postanowień, uczenie akceptowanych społecznie sposobów spędzania czasu wolnego, przekazanie rzetelnej i adekwatnej wiedzy o konsekwencjach zachowań ryzykownych. b) Rodzice: podnoszenie wiedzy i umiejętności wychowawczych rodziców, współudział rodziców w określaniu kierunków działań profilaktycznych, współudział rodziców przy rozwiązywaniu konfliktów pomiędzy uczniami, pomoc rodzicom w rozwiązywaniu problemów dziecka. c) Nauczyciele: prezentowanie prawidłowych wzorców zachowań przez nauczycieli (i innych pracowników szkoły), podnoszenie wiedzy i doskonalenie kompetencji wychowawczych nauczycieli, rozwijanie umiejętności dobrej współpracy na linii nauczyciele-rodzice, wyciąganie odpowiednich konsekwencji przez nauczycieli (i innych pracowników szkoły) wobec nieprawidłowych zachowań uczniów. 8. STRATEGIE I METODY REALIZACJI PROGRAMU PROFILAKTYKI: a) Strategie informacyjne (metody): pogadanka podczas lekcji, 4
spotkanie ze specjalistą, wycieczka tematyczna, praca w oparciu o tekst przewodni (książkę), prezentacje multimedialne, Konsultacje indywidualne b) Strategie edukacyjne (metody): realizacja programów edukacyjnych, krąg uczuć, rysunki, drama, przedstawienia, burza mózgów, dyskusja, symulacja różnych sytuacji życiowych, np.: rozwiązywanie wyimaginowanego konfliktu, technika uzupełniania zdań, gry i zabawy dydaktyczne, praca w małych grupach, metody pedagogiki zabawy, happeningi, uroczystości (obrzędowość szkolna) itp., projekty, stosowanie metod aktywizujących np.: jedno odpada, debata za i przeciw, mapa mentalna, itp. c) Strategie działań alternatywnych (metody): koła zainteresowań, spotkania hobbystów, wycieczki, festyny, zajęcia i zawody sportowe itp. konkursy, zajęcia wyrównawcze, zajęcia świetlicowe. d) Strategie interwencyjne (metody): interwencja w środowisku domowym ucznia prowadzona przez upoważnione osoby lub instytucje, interwencja w środowisku szkolnym ucznia, interwencja w sytuacji kryzysu rozwojowego (prowadzona przez specjalistę), pomoc psychologiczna, pedagogiczna (prowadzona przez specjalistę), terapia specjalistyczna indywidualna, grupowa (prowadzona przez specjalistę). 9. OSOBY ODPOWIEDZIALNE ZA REALIZACJĘ: dyrektor szkoły, wychowawcy klas, nauczyciele przedmiotów, pedagog szkolny, rodzice, pielęgniarz, 5
logopeda, bibliotekarz, wychowawca świetlicy. 10. EWALUACJA PROGAMU: ankieta ewaluacyjna skierowana do uczniów, obserwacje, wywiad środowiskowy, rozmowy wychowawcze, opinie uczniów i rodziców, analiza dokumentów szkoły. 11. SPODZIEWANE EFEKTY: umiejętność rozwiązywania sytuacji konfliktowych i radzenia sobie ze stresem, dbanie o bezpieczeństwo, utrwalenie zachowań asertywnych, dbanie o zdrowie fizyczne i psychiczne, umiejętność organizowania czasu wolnego, świadome i umiejętne korzystanie z komputera, Internetu, TV, prawidłowe reakcje w sytuacji zagrożenia, zachowanie higieny osobistej, sukcesy uczniów w szkole i poza szkołą, umiejętność współpracy w grupie, prowadzenie zdrowego trybu życia, prawidłowe zachowanie wobec osób o innej: narodowości, kolorze skory, religii, itp. SZCZEGÓŁOWY PLAN DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH Obszar profilaktyki Bezpieczeństwo fizyczne dziecka Zakres działań profilaktycznych Bezpieczeństwo na drodze Bawimy się bezpiecznie, przyjemnie i kulturalnie Szczegółowe zadania Zapoznanie z podstawowymi zasadami ruchu drogowego Zdobycie umiejętności oceny sytuacji na drodze i zaplanowania odpowiedniego postępowania Poznanie znaków drogowych Spotkanie z Policjantem Apel o bezpieczeństwie Poznanie zasad bezpiecznego spędzania przerw międzylekcyjnych w budynku i na podwórku Uświadomienie uczniom skutków niebezpiecznych zabaw Umożliwianie uczniom spędzania przerw na zewnątrz jeśli tylko pogoda na to pozwala 6
Bezpieczeństwo i higiena pracy Bezpieczeństwo podczas wycieczek Poznanie sygnałów alarmowych Zapoznanie dzieci z zasadami udzielania pierwszej pomocy Ratujemy i uczymy ratować Poznanie zasad bezpiecznej i higienicznej pracy w szkole Przypomnienie zasad bezpiecznego użytkowania sprzętu szkolnego podczas zajęć, Przypomnienie zasad bezpiecznego i higienicznego korzystania z komputera Udział w akcji Dzień Bezpiecznego Internetu, Klub Bezpiecznego Puchatka Współpraca w firmą Netmar, przeprowadzenie szkoleń na temat bezpieczeństwa w sieci dla rodziców i dzieci klas 1-3 Spotkanie z przedstawicielami Urzędu Dozoru Technicznego w ramach akcji Mój bezpieczny dzień (zasady korzystania z windy, ruchomych schodów i karuzeli). Spotkanie dla klas 0-3. Poznanie zasad bezpiecznego zachowania na przystankach autobusowych MPK i podczas jazdy środkami komunikacji zbiorowej. Bezpieczne poruszanie się na rowerach Zorganizowanie próbnego alarmu ewakuacyjnego Zapoznanie z zasadami i regulaminem zachowania się na wycieczce. Uświadomienie uczniom konieczności przestrzegania postanowień regulaminu wycieczki. Poznanie sygnałów alarmowych Zapoznanie uczniów z procedurami szkolnymi w sytuacjach zagrożenia. Zapoznanie uczniów z planem ewakuacji szkoły na wypadek zagrożenia Uświadomienie konieczności zachowania porządku i dyscypliny podczas ewakuacji. Spotkanie ze Strażą Pożarną. Wyjazd do jednostki strażackiej. Zaznajamianie z zasadami udzielania pierwszej pomocy Zdobycie umiejętności postępowania w nagłych wypadkach Nabycie umiejętności powiadamiania odpowiednich służb ratownictwa medycznego i drogowego. 7
Profilaktyka uzależnień Wzbogacanie rozwoju dziecka Jak być asertywnym? Szkodliwość palenia tytoniu i zażywania dopalaczy. Dlaczego ludzie sięgają po używki? Na jaką przemoc jestem narażony ze strony dorosłych? Wyrównanie szans edukacyjnych Zastanowienie się nad swoją pozycją w grupie rówieśniczej Uświadomienie, jakie cechy powinien posiadać dobry kolega Zrozumienie potrzeby znalezienia prawdziwego przyjaciela Ćwiczenie postawy asertywności, czyli jak nie ulegać presji kolegów Przekazanie informacji o szkodliwym działaniu tytoniu i środków odurzających Zmiana obiegowych przekonań o paleniu papierosów. Program Czyste powietrze wokół nas - klasa 0 Ćwiczenie postawy stanowczej odmowy w przypadku nacisku grupy. Program Znajdź właściwe rozwiązanie - klasa 6 Uświadomienie szkodliwości biernego palenia. Udział w akcji Nie pal przy mnie proszę - klasy 1-3 Zrozumienie powodów sprawiających, że ludzie sięgają po alkohol i narkotyki Przekazanie informacji o chorobie alkoholowej Zapoznanie z instytucjami, które udzielają pomocy osobom uzależnionym i ich rodzinom Jak uniknąć zagrożeń związanych z wykorzystywaniem seksualnym? Przemoc domowa czym jest Niebieska karta. Zapoznanie uczniów z instytucjami udzielającymi pomocy ofiarom przemocy: Schronisko dla ofiar przemocy, Ośrodek Interwencji Kryzysowej, Zespół do spraw nieletnich i patologii oraz prewencji kryminalnej. Organizowanie dodatkowych zajęć wyrównawczych Pomoc w nauce podczas zajęć świetlicowych Pomoc koleżeńska 8
Edukacja emocjonalna Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień Moje uczucia Uczucia innych Bycie w grupie Tworzenie kół zainteresowań Organizacja konkursów Udział w przedstawieniach i projektach Udział w wycieczkach Udział w akcji Cała Polska czyta dzieciom, Jak nie czytam jak czytam Konkursy recytatorskie i czytelnicze Udział w akcji Plecaczek- klasa 0 i przedszkole Obchody Światowego Dnia Książki oraz Międzynarodowego Dnia Bajek Udział w akcji Podaruj książkę bibliotece oraz Wieczór z lekturą. Kształtowanie świadomości ponoszenia konsekwencji swojego działania Uświadomienie podstawowych uczuć wyrażanych w życiu codziennym Wzbogacanie słownictwa związanego z wyrażaniem uczuć i emocji Rozpoznawanie i rozumienie przeżywanych przez siebie uczuć Uświadomienie dzieciom, w jakich sytuacjach wyrażają uczucia podstawowe oraz na postawie, jakich sygnałów pochodzących od ciała mogą je rozpoznawać Uświadomienie dzieciom roli uczuć w tworzeniu relacji międzyludzkich Uczymy się lepiej rozumieć siebie samych i innych ludzi Ćwiczenia aktywnego słuchania Tworzenie atmosfery sprzyjającej poczuciu bezpieczeństwa i akceptacji siebie nawzajem w klasie. Przeciwdziałanie dyskryminacji. Obchody Międzynarodowego Dnia Tolerancji (16 listopada) Przestrzeganie norm i zasad Stwarzanie sytuacji wymagającej pracy w grupie, np. poprzez projekty, inicjatywy Samorządu Uczniowskiego, praca w zespole redakcyjnym. Ustalenie wspólnych zasad pracy w grupie Integracja grupy Akceptacja inności i niesienie pomocy starszym i słabszym Akceptacja osób z chorobami przewlekłymi np. mukowiscydozą, cukrzycą, astmą i innymi. 9
Edukacja prozdrowotna Pokojowe rozwiązywanie konfliktów Moje mocne strony Pomagam innym Poznanie czynników ryzyka i wczesnych objawów nowotworów Zdobywanie umiejętności przedstawiania swojego punktu widzenia bez agresji wobec innych panowanie nad emocjami Poznanie i przećwiczenie etapów rozwiązywania konfliktów Umożliwienie dzieciom dostrzeżenia swoich mocnych stron i nauczenie ich rozpoznawania Uświadomienie dzieciom konieczności zaakceptowania słabości i wad dla budowania poczucia własnej wartości Kształtowanie wrażliwości na potrzeby innych. Udział w akcji Okulary dla Afryki współpraca z UNICEF Pomoc koleżeńska w nauce na zajęciach świetlicowych Pomoc lokalnym schroniskom dla zwierząt- zbiórka rzeczy i żywności Promowanie idei wolontariatu Jesienna zbiórka owoców i warzy dla niepełnosprawnych z terapii zajęć w Radwanowicach Współpraca z instytucją opiekuńczowychowawczą(dom Dziecka, Hospicjum) Upowszechnienie zaleceń Europejskiego kodeksu walki z rakiem Uświadomienie szkodliwości nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne Uwzględnienie w codziennej diecie 5 porcji warzyw i owoców Uświadomienie konieczności ograniczenia spożycia produktów zawierających, cukry, tłuszcze zwierzęce Uświadomienie roli aktywności ruchowej w profilaktyce nowotworowej 10
Edukacja prawna Zasady zdrowego odżywiania i stylu życia. Uświadamianie młodzieży i rodziców na temat wpływu zdrowego odżywiania na funkcjonowanie naszego organizmu (w tym dbałość o stan jamy ustnej) Akcje: Śniadanie daje moc, Owoce w szkole, Mleko z klasą, fluoryzacja, Kubusiowi przyjaciele natury, Wolę wodę, Zdrowy ząbek - klasa 0 Uświadamianie uczniom skutków niewłaściwego odżywiania: otyłość, anoreksja, bulimia. Spotkanie z przedstawicielami służby zdrowia w tym z dietetykiem Uczęszczanie na basen- klasy 1-3 Poszanowanie cudzej własności. Mówienie nieprawdy (plotki, kłamstwa). Oszustwa. Obrażanie innych. Udział w programie Trzymaj formę Aktywne spędzanie wolnego czasu, udział uczęszczanie do Szkolnego Koła Turystycznego Dbałość o własne otoczenie. Udział w akcji Sprzątanie świata Organizacja zajęć dotyczących savoirvivre. Konkurs dobrych manier.(innowacja) Przestrzeganie norm i zasad konsekwencje prawne i moralne niewłaściwych zachowań. Spotkanie z policjantem Program profilaktyki został przedstawiony na posiedzeniu Rady Pedagogicznej w dniu 30.08.2016 i zatwierdzony do realizacji Uchwałą Rady Pedagogicznej nr 6 oraz Radzie Rodziców w dniu 14.09.2016 i zatwierdzony Uchwałą Rady Rodziców nr 2. Przewodniczący Rady Pedagogicznej: Przewodniczący Rady Rodziców: 11