Zadania z Algebry liniowej 3 semestr zimowy 2008/2009

Podobne dokumenty
Zadania z Algebry liniowej 4 Semestr letni 2009

Zadania z Algebry Studia Doktoranckie Instytutu Matematyki Uniwersytetu Śląskiego 1

ALGEBRA LINIOWA Z ELEMENTAMI GEOMETRII ANALITYCZNEJ

Wykład 4 Udowodnimy teraz, że jeśli U, W są podprzetrzeniami skończenie wymiarowej przestrzeni V to zachodzi wzór: dim(u + W ) = dim U + dim W dim(u

Zestaw zadań 14: Wektory i wartości własne. ) =

DB Algebra liniowa 1 semestr letni 2018

Zadania egzaminacyjne

1 Zbiory i działania na zbiorach.

Algebra liniowa 3. Kazimierz Szymiczek

Przestrzenie wektorowe

Algebra liniowa 4 Endomorfizmy przestrzeni euklidesowych i unitarnych

. : a 1,..., a n F. . a n Wówczas (F n, F, +, ) jest przestrzenią liniową, gdzie + oraz są działaniami zdefiniowanymi wzorami:

DB Algebra liniowa semestr zimowy 2018

a 11 a a 1n a 21 a a 2n... a m1 a m2... a mn x 1 x 2... x m ...

Baza w jądrze i baza obrazu ( )

Pokazać, że wyżej zdefiniowana struktura algebraiczna jest przestrzenią wektorową nad ciałem

R n = {(x 1, x 2,..., x n ): x i R, i {1,2,...,n} },

1 Działania na zbiorach

Przestrzenie liniowe

Algebra liniowa. 1. Macierze.

Układy równań liniowych

a 11 a a 1n a 21 a a 2n... a m1 a m2... a mn a 1j a 2j R i = , C j =

Analiza funkcjonalna 1.

3 Przestrzenie liniowe

13 Układy równań liniowych

Zestaw zadań 5: Sumy i sumy proste podprzestrzeni. Baza i wymiar. Rzędy macierzy. Struktura zbioru rozwiązań układu równań.

Wektory i wartości własne

Wektory i wartości własne

Podstawowe struktury algebraiczne

4 Przekształcenia liniowe

φ(x 1,..., x n ) = a i x 2 i +

Algebra liniowa z geometrią

1 Elementy logiki i teorii mnogości

Kombinacje liniowe wektorów.

B jest liniowo niezależny V = lin (B) 1. Układ pusty jest bazą przestrzeni trywialnej {θ}. a i v i = i I. b i v i, (a i b i ) v i = θ.

Równania liniowe. Rozdział Przekształcenia liniowe. Niech X oraz Y będą dwiema niepustymi przestrzeniami wektorowymi nad ciałem

2 Rachunek macierzowy, metoda eliminacji Gaussa-Jordana Wprowadzenie teoretyczne Zadania... 9

Wykład 12 i 13 Macierz w postaci kanonicznej Jordana , 0 A 2

1 Macierze i wyznaczniki

Wyk lad 11 1 Wektory i wartości w lasne

Wykład 5. Ker(f) = {v V ; f(v) = 0}

Lista. Algebra z Geometrią Analityczną. Zadanie 1 Przypomnij definicję grupy, które z podanych struktur są grupami:

1 Podobieństwo macierzy

1 Formy hermitowskie. GAL (Informatyka) Wykład - formy hermitowskie. Paweł Bechler

Zadania z algebry liniowej - sem. I Przestrzenie liniowe, bazy, rząd macierzy

dr Mariusz Grządziel 15,29 kwietnia 2014 Przestrzeń R k R k = R R... R k razy Elementy R k wektory;

1 ROZWIĄZYWANIE UKŁADÓW RÓWNAŃ LINIOWYCH

ALGEBRA LINIOWA Z GEOMETRIĄ, LISTA ZADAŃ NR 8

Macierze. Rozdział Działania na macierzach

z = x + i y := e i ϕ z. cos ϕ sin ϕ = sin ϕ cos ϕ

14. Przestrzenie liniowe

A. Strojnowski - Twierdzenie Jordana 1

Geometria Lista 0 Zadanie 1

Lista. Algebra z Geometrią Analityczną. Zadanie 1 Zapisz za pomocą spójników logicznych i kwantyfikatorów: x jest większe niż 6 lub mniejsze niż 4

Zastosowania wyznaczników

9 Przekształcenia liniowe

1 Rząd macierzy. 2 Liniowa niezależność. Algebra liniowa. V. Rząd macierzy. Baza podprzestrzeni wektorowej

macierze jednostkowe (identyczności) macierze diagonalne, które na przekątnej mają same

Algebra liniowa II. Lista 1. 1 u w 0 1 v 0 0 1

Algebra liniowa nad pierścieniami

Twierdzenie Jordana bez wyznacznika

Algebra z Geometrią Analityczną. { x + 2y = 5 x y = 9. 4x + 5y 3z = 9, 2x + 4y 3z = 1. { 2x + 3y + z = 5 4x + 5y 3z = 9 7 1,

Własności wyznacznika

Treść wykładu. Układy równań i ich macierze. Rząd macierzy. Twierdzenie Kroneckera-Capellego.

Szczegółowa lista zagadnień kursu Algebra z geometrią MT obowiązujących na egzamin ustny w roku akademickim 2018/19

1 Określenie pierścienia

Algebra liniowa z geometria. - zadania Rok akademicki 2010/2011

ALGEBRA Tematyka LITERATURA

Rozdział 5. Macierze. a 11 a a 1m a 21 a a 2m... a n1 a n2... a nm

5. Algebra działania, grupy, grupy permutacji, pierścienie, ciała, pierścień wielomianów.

Wykład 14. Elementy algebry macierzy

R k v = 0}. k N. V 0 = ker R k 0

SIMR 2016/2017, Analiza 2, wykład 1, Przestrzeń wektorowa

1 Grupy. 1.1 Grupy. 1.2 Podgrupy. 1.3 Dzielniki normalne. 1.4 Homomorfizmy

Jak łatwo zauważyć, zbiór form symetrycznych (podobnie antysymetrycznych) stanowi podprzestrzeń przestrzeni L(V, V, K). Oznaczamy ją Sym(V ).

Przestrzeń unitarna. Jacek Kłopotowski. 23 października Katedra Matematyki i Ekonomii Matematycznej SGH

Ciała skończone. 1. Ciała: podstawy

15. Macierze. Definicja Macierzy. Definicja Delty Kroneckera. Definicja Macierzy Kwadratowej. Definicja Macierzy Jednostkowej

Diagonalizacja macierzy i jej zastosowania

Algorytm Euklidesa. ZADANIE 1. Oblicz korzystając z algorytmu Euklidesa: (a) NWD(120, 195), (b) NWD(80, 208), (c) NWD(36, 60, 90),

3 1 + i 1 i i 1 2i 2. Wyznaczyć macierze spełniające własność komutacji: [A, X] = B

Wyk lad 9 Baza i wymiar przestrzeni liniowej

2 1 3 c c1. e 1, e 2,..., e n A= e 1 e 2...e n [ ] M. Przybycień Matematyczne Metody Fizyki I

Wyk lad 9 Przekszta lcenia liniowe i ich zastosowania

Uniwersytet w Białymstoku. Wykład monograficzny

spis treści 1 Zbiory i zdania... 5

MATEMATYKA I SEMESTR ALK (PwZ) 1. Sumy i sumy podwójne : Σ i ΣΣ

1 Przestrzeń liniowa. α 1 x α k x k = 0

Układy równań i nierówności liniowych

Sylabus do programu kształcenia obowiązującego od roku akademickiego 2012/13

Przekształcenia liniowe

Przestrzenie liniowe

PODSTAWY AUTOMATYKI. MATLAB - komputerowe środowisko obliczeń naukowoinżynierskich - podstawowe operacje na liczbach i macierzach.

Przestrzeń liniowa i przekształcenie liniowe

Wstęp do komputerów kwantowych

Diagonalizacja macierzy i jej zastosowania

1. Liczby zespolone i

Układy równań i równania wyższych rzędów

Przestrzeń liniowa. Algebra. Aleksander Denisiuk

Algebra Liniowa 2 (INF, TIN), MAP1152 Lista zadań

Transkrypt:

Zadania z Algebry liniowej 3 semestr zimowy 2008/2009 1. Niech V będzie przestrzenią wektorową nad ciałem K i niech 0 K oraz θ V będą elementem zerowym ciała K i wektorem zerowym przestrzeni V. Posługując się aksjomatami przestrzeni wektorowej udowodnić, że dla każdego skalara a K i każdego wektora v V mamy (a) aθ = θ, (b) 0v = θ, (c) ( a)v = (av), (d) Jeśli v θ i av = θ, to a = 0. Uwaga. W dalszym ciągu zawsze używamy tego samego symbolu 0 zarówno dla zera ciała K jak i dla wektora zerowego przestrzeni V. 2. Dla podzbioru S przestrzeni wektorowej V symbolem lin (S) oznaczamy podprzestrzeń przestrzeni V rozpiętą na zbiorze S. Udowodnić, że dla podzbiorów S, T V przestrzeni wektorowej V zachodzi: (a) S T lin (S) lin (T ). (b) lin (S T ) = lin (S) + lin (T ). (c) lin (lin (S)) = lin (S). 3. Niech V będzie skończenie wymiarową przestrzenią wektorową nad ciałem K. Udowodnić następujące stwierdzenia. (a) Jeśli τ : V V jest monomorfizmem, to τ jest izomorfizmem. (b) Jeśli τ : V V jest epimorfizmem, to τ jest izomorfizmem. 4. Niech U i V będą przestrzeniami wektorowymi nad tym samym ciałem K. Niech {u 1,..., u n } będzie bazą U i niech v 1,..., v n będzie układem n (niekoniecznie różnych) wektorów przestrzeni V. (a) Udowodnić, że istnieje dokładnie jeden homomorfizm f : U V taki, że f(u i ) = v i dla i = 1,..., n. (b) Udowodnić, że f jest izomorfizmem wtedy i tylko wtedy gdy {v 1,..., v n } jest bazą V. (c) Udowodnić, że U = V wtedy i tylko wtedy gdy dim U = dim V. 5. Niech S i T będą podprzestrzeniami skończenie wymiarowej przestrzeni wektorowej V nad ciałem K. (a) Jeśli dim S = dim V, udowodnić, że S = V. (b) Jeśli dim V = n i {v 1,..., v r } jest bazą S, udowodnić, że istnieje układ wektorów v r+1,..., v n przestrzeni V taki, że {v 1,..., v n } jest bazą przestrzeni V. (c) Jeśli V = S T oraz {v 1,..., v r } i {v r+1,..., v n } są bazami odpowiednio S i T, to udowodnić, że {v 1,..., v n } jest bazą przestrzeni V. 6. (a) Jeśli V jest przestrzenią skończenie wymiarową i W jest dowolną podprzestrzenią przestrzeni V, dowieść, że istnieje podprzestrzeń U przestrzeni V taka, że V = W U. (b) Niech V = R 2 będzie dwuwymiarową przestrzenią wektorową (płaszczyzną) nad ciałem liczb rzeczywistych R. Niech {W n : n N} będzie przeliczalną rodziną jednowymiarowych podprzestrzeni (prostych na płaszczyźnie) V. Udowodnić, że istnieje prosta U na płaszczyźnie V taka, że V = W n U dla każdego n N. (c) Niech V = R 3 będzie trójwymiarową przestrzenią wektorową nad R i niech {W n : n N} będzie przeliczalną rodziną podprzestrzeni V takich, że dim W n = 1 dla wszystkich n N lub dim W n = 2 dla wszystkich n N. Udowodnić, że istnieje podprzestrzeń U przestrzeni V taka, że V = W n U dla każdego n N. 1

7. Udowodnić, że jeśli dim V = n <, to dim Hom(V, V ) = n 2. 8. Niech V będzie przestrzenią wektorową nad ciałem K. Niech B = {v 1,..., v n } będzie bazą V i niech B = {w 1,..., w m } będzie skończonym zbiorem wektorów przestrzeni V. Załóżmy, że w i = p i1 v 1 + + p in v n, i = 1,..., m, gdzie p ij K. Macierz P := [p ij ] nazywa się macierzą przejścia od bazy B do zbioru B. (a) Udowodnić, że zbiór B jest liniowo niezależny wtedy i tylko wtedy gdy rank P = m. (b) Jeśli m = n, udowodnić, że macierz przejścia P jest nieosobliwa (det P 0) wtedy i tylko wtedy gdy B jest bazą przestrzeni V. 9. 1 Niech V będzie n-wymiarową przestrzenią wektorową nad ciałem K i niech {v 1,..., v n } będzie bazą przestrzeni V. Niech K n będzie przestrzenią wektorową, której wektorami są n-elementowe układy elementów ciała K a dodawanie wektorów i mnożenie wektorów przez skalary a K określone są następująco: Udowodnić, że odwzorowanie (x 1,..., x n ) + (y 1,..., y n ) = (x 1 + y 1,..., x n + y n ), a (x 1,..., x n ) = (ax 1,..., ax n ). V K n, x 1 v 1 + + x n v n (x 1,..., x n ) jest izomorfizmem przestrzeni wektorowych. Zauważyć, że izomorfizm ten wektorowi v = x i v i V przyporządkowuje wektor współrzędnych (x 1,..., x n ) K n. Dlatego przestrzeń K n nazywa się przestrzenią współrzędnych przestrzeni V, lub krótko przestrzenią współrzędnych. 10. Niech K będzie dowolnym ciałem. Rozpatrzmy układ m równań liniowych o n niewiadomych z macierzą A = [a ij ]: a i1 X 1 + + a in X n = b i, i = 1,..., m, (1) gdzie a ij, b i K. Twierdzenie Kroneckera-Capelliego orzeka, że układ (1) ma rozwiązanie x 1,..., x n K wtedy i tylko wtedy gdy rank A = rank (A, b), gdzie b jest jednokolumnową macierzą o elementach b 1,..., b m. (a) Jeśli n = m i det A 0, udowodnić, że układ (1) ma dokładnie jedno rozwiązanie x 1,..., x n w ciele K. (b) Jeśli n m i rank A = m, udowodnić, że układ (1) ma rozwiązanie. (c) (Rozwiązalność układów jednorodnych). Jeśli b 1 = = b m = 0 i n = m, udowodnić, że układ (1) ma rozwiązanie (x 1,..., x n ) (0,..., 0) w ciele K wtedy i tylko wtedy gdy det A = 0. (d) (Rozwiązalność układów jednorodnych). Jeśli b 1 = = b m = 0 i n > m, udowodnić, że układ (1) ma niezerowe rozwiązanie w ciele K. (e) (Przestrzeń rozwiązań układu jednorodnego). Jeśli b 1 = = b m = 0, udowodnić, że rozwiązania (x 1,..., x n ) układu (1) tworzą podprzestrzeń wektorową S przestrzeni współrzędnych K n. Udowodnić, że dim S = n rank A. 1 Zadania oznaczone gwiazdką należy uważnie przeczytać i rozwiązać, jeśli Czytelnik spotyka się z nimi po raz pierwszy. 2

11. Niech {M ij, i, j = 1,..., n}, będzie bazą standardową algebry macierzy M n (K). (a) Jeśli M = [a ij ] M n (K), pokazać, że M = i,j a ijm ij. (b) Niech K będzie dowolnym ciałem i niech n > 1. Dla macierzy M = M 11 + M 12 i macierzy transponowanej M t = M 11 + M 21, pokazać, że MM t M t M. (c) Jeśli A jest m-wymiarową K-algebrą i {a 1,..., a m } jest bazą A pokazać, że macierze a k M ij, 1 k m, 1 i, j n, tworzą bazę K-algebry macierzy M n (A). Wywnioskować stąd, że dim K M n (A) = n 2 dim K A. 12. Niech h : A B będzie izomorfizmem K-algebr. Sprawdzić następujące fakty. (a) h(z(a)) = Z(B). (b) h(u(a)) U(B). (c) Jeśli I jest ideałem w A, to h(i) jest ideałem w B. (d) Algebra A jest centralna (prosta, z dzieleniem) wtedy i tylko wtedy, gdy B jest centralna (prosta, z dzieleniem). 13. Niech A będzie K-algebrą i niech a, b A. Jeśli 1 A ab jest elementem odwracalnym w A, udowodnić, że także 1 A ba jest elementem odwracalnym. Wskazówka. Rozpatrzyć element 1 A + b(1 ab) 1 a. 14. Niech A będzie K-algebrą. (a) Pokazać, że K1 A jest ciałem izomorficznym z K. (b) Pokazać, że Z(A) jest przemienną podalgebrą algebry A. (c) Jeśli A jest algebrą z dzieleniem, pokazać, że Z(A) jest podciałem algebry A. (d) Niech A = M 2 (R) będzie 4-wymiarową algebrą macierzy nad R. Pokazać, że L = {am 11 + bm 12 bm 21 + am 22 : a, b R} A jest podciałem algebry A oraz że L jest rozszerzeniem kwadratowym centrum Z(A). 15. Udowodnić, że jeśli dim K V > 1, to algebra endomorfizmów End K V jest nieprzemienna. 16. Pokazać, że każdy z następujących wielomianów stopnia 2 ma nieskończenie wiele zer w algebrze kwaternionów Hamiltona H. Znaleźć wszystkie zera tych wielomianów w H. (a) X 2 + 1. (b) X 2 + ax + b1, gdzie a, b R, b 0. 17. Rozwiązać następujące układy równań liniowych w algebrze H. (a) ix + jy = 1, kx Y = 0. (b) Xi + Y j = 1, Xk Y = 0. [ ] i j 18. Niech M = M k 1 2 (H). (a) Sprawdzić, że macierz M jest odwracalna w algebrze macierzy M 2 (H). (b) Czy macierz transponowana M t jest odwracalna w M 2 (H)? 19. Niech V będzie dowolną (niekoniecznie skończenie wymiarową) przestrzenią wektorową nad ciałem K. Niech τ End K V będzie endomorfizmem jednoznacznie lewostronnie odwracalnym (to znaczy, istnieje dokładnie jeden endomorfizm σ End K V taki, że στ = 1 V ). Udowodnić, że τ jest endomorfizmem odwracalnym. 3

20. Niech dim K V = n i niech {v 1,..., v n } będzie bazą przestrzeni V. Dla każdej pary liczb naturalnych i, j niewiększych od n obieramy endomorfizm τ ij przestrzeni V taki, że τ ij (v k ) = δ jk v i, k = 1,..., n, gdzie δ kj jest deltą Kroneckera, δ kj = 1 gdy k = j oraz δ kj = 0 gdy k j. (a) Pokazać, że endomorfizmy τ ij tworzą bazę K algebry End K V. (b) Sprawdzić następującą tabelę mnożenia dla tej bazy: τ ij τ jl = τ il, τ ij τ kl = 0 V gdy j k. (c) Pokazać, że jeśli endomorfizm σ przestrzeni V jest przemienny z każdym endomorfizmem τ ij, to σ = a(τ 11 + + τ nn ) = a1 V, dla pewnego a K. (d) Udowodnić, że centrum Z(End K V ) algebry endomorfizmów składa się ze skalarnych wielokrotności endomorfizmu tożsamościowego 1 V : Z(End K V ) = K1 V. 21. Niech B = {v 1,..., v n }, gdzie n = 2m, będzie bazą przestrzeni wektorowej V nad ciałem K i niech τ będzie endomorfizmem przestrzeni V działającym na bazie B następująco: τ(v 2i 1 ) = v 2i, τ(v 2i ) = v 2i 1, i = 1,..., m. Znaleźć wielomian minimalny p τ endomorfizmu τ gdy 1. K = R, 2. K = F 5, 3. K = F 2. 22. Niech A będzie macierzą endomorfizmu τ przestrzeni n wymiarowej V w dowolnej bazie tej przestrzeni. Udowodnić, że A M n (K) oraz τ End K V mają ten sam wielomian minimalny: p A = p τ. 23. Udowodnić, że każdy endomorfizm przestrzeni wektorowej V nad ciałem o charakterystyce 2 można przedstawić w postaci sumy endomorfizmów odwracalnych. 24. Niech τ będzie endomorfizmem przestrzeni wektorowej V i niech A będzie macierzą τ w pewnej bazie przestrzeni V. Nie wykorzystując pojęcia wyznacznika macierzy udowodnić dwa następujące stwierdzenia. (a) Jeśli macierz A ma kolumnę lub wiersz złożony z zer, to τ nie jest odwracalny. (b) Jeśli macierz A ma dwie kolumny lub dwa wiersze proporcjonalne, to τ nie jest odwracalny. 25. Pokazać, że jeśli macierze rzeczywiste A i B są podobne nad ciałem liczb zespolonych, to są także podobne nad ciałem liczb rzeczywistych. 26. Podajemy szkic dowodu twierdzenia, że nie istnieje trójwymiarowa algebra z dzieleniem nad ciałem R liczb rzeczywistych. Przypuśćmy, że istnieje taka R-algebra D. (a) Pokazać, że Z(D) = R1 D. Zauważyć, że centrum D jest ciałem izomorficznym z R. Można zatem identyfikować centrum D z R (sprowadza się to do identyfikacji 1 D = 1 R.). Udowodnić, że R jest jedynym podciałem D zawierającym Z(D). (b) Dla każdego x D pokazać, że elementy 1, x, x 2 są liniowo zależne nad R. (c) Pokazać, że istnieje element x D taki, że x 2 = a, gdzie a R oraz x R. Jeśli a > 0, pokazać, że D ma dzielniki zera wbrew założeniu, że jest algebrą z dzieleniem. Jeśli a < 0, pokazać, że D ma podciało zawierające Z(D) izomorficzne z ciałem C liczb zespolonych, wbrew (a). (d) Wywnioskować, że nie istnieje 3-wymiarowa algebra z dzieleniem nad ciałem R liczb rzeczywistych. 4

27. Niech V będzie przestrzenią wektorową z bazą {v 1,..., v n } i niech τ będzie endomorfizmem przestrzeni V takim, że τ(v 1 ) = v 2, τ(v 2 ) = v 3,..., τ(v n 1 ) = v n, τ(v n ) = a n v 1 a n 1 v 2 a 1 v n. (a) Udowodnić, że f(τ) = 0 End K V dla wielomianu f = X n + a 1 X n 1 + + a n K[X]. (b) Udowodnić, że f jest wielomianem minimalnym endomorfizmu τ. 28. Niech τ End K V. Udowodnić, że jeśli (X a 1 ) m1 (X a k ) m k jest wielomianem minimalnym endomorfizmu τ, to (X aa 1 ) m1 (X aa k ) m k jest wielomianem minimalnym endomorfizmu aτ. 29. Udowodnić, że jeśli τ jest idempotentnym endomorfizmem przestrzeni V, to znaczy jeśli τ 2 = τ, to istnieją podprzestrzenie U i W przestrzeni V takie, że (a) V = U W, (b) τ(u) = 0 dla u U, (c) τ(w) = w dla w W. 30. Niech V będzie skończenie wymiarową przestrzenią wektorową nad ciałem K o charakterystyce 2. Załóżmy, że endomorfizm τ przestrzeni V spełnia tożsamość τ 3 = τ. Udowodnić, że istnieją podprzestrzenie U, W, Z przestrzeni V takie, że (a) V = U W Z, (b) τ(u) = 0 dla u U, (c) τ(w) = w dla w W, (d) τ(z) = z dla z Z. 31. Endomorfizm ν przestrzeni V nazywa się nilpotentnym, jeśli istnieje liczba naturalna m taka, że ν m = 0 V. Pokazać, że endomorfizm nilpotentny ma wektory własne i ma tylko jedną wartość własną a = 0. 32. Udowodnić, że jeśli ν jest endomorfizmem nilpotentnym oraz f K[X] jest dowolnym wielomianem takim, że f(0) 0, to endomorfizm f(ν) jest odwracalny. 33. Udowodnić, że endomorfizm nilpotentny ν przestrzeni n wymiarowej spełnia ν n = 0 V. 34. Niech σ, τ End K V. Niech 0 v V będzie wektorem własnym endomorfizmu τ należącym do wartości własnej a K. Udowodnić, że jeśli endomorfizmy σ i τ są przemienne oraz σ(v) 0, to σ(v) jest także wektorem własnym endomorfizmu τ należącym do wartości własnej a. 35. Niech σ, τ End K V. Udowodnić, że endomorfizmy σ i τ są odwracalne wtedy i tylko wtedy, gdy endomorfizmy στ i τσ są odwracalne. 36. Niech α, β, γ, δ End K V. Udowodnić, że jeśli endomorfizmy α + β i α β są odwracalne, to istnieją endomorfizmy σ, τ End K V takie, że ασ + βτ = γ, βσ + ατ = δ. 37. Niech σ i τ będą endomorfizmami przestrzeni wektorowej V nad ciałem C liczb zespolonych. Udowodnić, że jeśli σ 2 = τ 2 = 1 V, to przestrzeń V zawiera podprzestrzeń U o wymiarze 1 lub 2, która jest podprzestrzenią niezmienniczą obydwu endomorfizmów σ i τ. Wskazówka. Rozpatrzyć wektor własny u endomorfizmu ρ := σ τ oraz podprzestrzeń U := lin (u, σ(u)). 5

38. Niech τ End K V spełnia τ m = 1 V dla pewnej liczby naturalnej m. (a) Udowodnić, że jeśli K jest ciałem algebraicznie domkniętym o charakterystyce zero to τ jest diagonalizowalny (to znaczy ma macierz diagonalną w pewnej bazie przestrzeni V ). (b) Niech K = R i niech m będzie najmniejszą liczbą naturalną taką, że τ m = 1 V. Udowodnić, że τ jest diagonalizowalny wtedy i tylko wtedy gdy m 2. 39. Niech τ będzie endomorfizmem diagonalizowalnym przestrzeni wektorowej V nad ciałem R. Udowodnić, że jeśli τ m = 1 V dla pewnej liczby naturalnej m, to także τ 2 = 1 V. 40. Pokazać, że jeśli a 2 jest wartością własną endomorfizmu τ 2 to a lub a jest wartością własną endomorfizmu τ. 41. Niech B = {v 1, v 2, v 3 } będzie bazą przestrzeni V nad ciałem K o charakterystyce 2 i niech τ będzie endomorfizmem przestrzeni V takim, że τ(v 1 ) = v 2, τ(v 2 ) = v 3, τ(v 3 ) = v 2 2v 3. (a) Znaleźć wielomian minimalny p τ oraz wszystkie wartości własne endomorfizmu τ. (b) Dla każdej wartości własnej a endomorfizmu τ znaleźć bazę podprzestrzeni U a = {v V : τ(v) = av} wektorów własnych endomorfizmu τ należących do wartości własnej a. 42. Niech B = {v 1, v 2, v 3 } będzie bazą przestrzeni V nad ciałem K o charakterystyce 2 i niech τ będzie endomorfizmem przestrzeni V takim, że τ(v 1 ) = v 2, τ(v 2 ) = v 3, τ(v 3 ) = v 2 2v 3. (a) Udowodnić, że istnieją nietrywialne podprzestrzenie τ niezmiennicze V 1, V 2 takie, że V = V 1 V 2. (b) Znaleźć bazy podprzestrzeni V 1, V 2. 43. Niech B = {v 1, v 2, v 3, v 4 } będzie bazą przestrzeni V nad ciałem K o charakterystyce 2 i niech τ będzie endomorfizmem przestrzeni V takim, że τ(v 1 ) = v 2, τ(v 2 ) = v 3, τ(v 3 ) = v 4, τ(v 4 ) = v 1 + 2v 3. (a) Znaleźć wielomian minimalny p τ oraz wszystkie wartości własne endomorfizmu τ. (b) Dla każdej wartości własnej a endomorfizmu τ znaleźć bazę podprzestrzeni U a = {v V : τ(v) = av} wektorów własnych endomorfizmu τ należących do wartości własnej a. 44. Niech B = {v 1, v 2, v 3, v 4 } będzie bazą przestrzeni V nad ciałem K o charakterystyce 2 i niech τ będzie endomorfizmem przestrzeni V takim, że τ(v 1 ) = v 2, τ(v 2 ) = v 3, τ(v 3 ) = v 4, τ(v 4 ) = v 1 + 2v 3. (a) Udowodnić, że istnieją nietrywialne podprzestrzenie τ niezmiennicze V 1, V 2 takie, że V = V 1 V 2. (b) Znaleźć bazy podprzestrzeni V 1, V 2. 45. Niech A, B M n (K) będą macierzami idempotentnymi (A 2 = A oraz B 2 = B). Udowodnić, że macierze A i B są podobne wtedy i tylko wtedy gdy mają równe rzędy. 46. Pokazać, że macierz 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0 jest diagonalizowalna nad ciałem liczb zespolonych, ale nie jest diagonalizowalna nad ciałem liczb rzeczywistych. 6

47. Niech τ End K V i niech f, g K[X] będą dowolnymi wielomianami. Udowodnić, że (a) Jeśli f g, to ker f(τ) ker g(τ). (b) Jeśli NWD (f, g) = 1, to ker f(τ) ker g(τ) = 0. 48. Niech A = 1 1 1 1 1 1 1 1 0 oraz B = 1 1 1 1 1 1 1 0 0 będą macierzami nad dowolnym ciałem K. (a) Pokazać, że macierz A jest nilpotentna i znaleźć jej ciąg niezmienników i postać Jordana. (b) Pokazać, że macierze A i B nie są podobne. 49. (a) Sprawdzić, że każda z następujących macierzy jest nilpotentna: 1 0 0 1, 0 0 1 0 0 0 1 1, 1 0 0 0 1 1 0 0, 1 1 1 0 0 0 0 1 1 1 0 0. (b) Dla każdej z macierzy punktu (a) znaleźć jej postać kanoniczną Jordana. 50. Dla każdej z macierzy 6 2 2 6 2 2 A = 2 2 2, B = 2 2 0 2 2 2 0 0 2 znaleźć jej wielomian minimalny i postać kanoniczną Jordana. 51. Wyznaczyć wszystkie możliwe postaci Jordana macierzy w M 8 (K), których wielomianem minimalnym jest p = X 2 (X 1) 3. 52. Niech K będzie ciałem o charakterystyce 2. Wyznaczyć wszystkie możliwe postaci Jordana macierzy w M 10 (K), których wielomianem minimalnym jest 53. Niech A = 1 1... 1 1 1... 1... 1 1... 1 p = X 2 (X 1) 2 (X + 1) 3. oraz B = n 0... 0 0 0... 0... 0 0... 0 będą macierzami stopnia n nad dowolnym ciałem K. (a) Znaleźć wielomiany minimalne macierzy A i B. (b) Udowodnić, że jeśli char K = 0 lub char K = p 0 i p n, to macierze A i B są podobne. 54. Niech V będzie 10-wymiarową przestrzenią wektorową nad ciałem Q liczb wymiernych. Udowodnić, że każde dwa endomorfizmy przestrzeni V, których wielomian minimalny jest równy (X 2 + 1) 2 (X 3 + 2X + 2) są podobne. 7

55. Niech A = [a ij ] M n (K) będzie macierzą trójkątną. Udowodnić, że A n = 0 a 11 = a 22 = = a nn = 0. [ ] a b 56. Niech τ End K V gdzie dim K V = 2. Niech B będzie bazą V i niech będzie c d macierzą endomorfizmu τ w bazie B. Niech f = (X a)(x d) bc K[X]. Udowodnić dwa następujące stwierdzenia. (a) f(τ) = 0 V. (b) Jeśli τ nie ma wartości własnych, to dla każdego wielomianu g = X 2 + αx + β K[X] różnego od f, endomorfizm g(τ) jest odwracalny. 57. Niech V będzie przestrzenią τ cykliczną. Udowodnić, że każdy endomorfizm σ przestrzeni V przemienny z τ ma postać σ = f(τ), gdzie f K[X]. 58. Endomorfizm τ przestrzeni V nazywa się półprosty, jeśli dla każdej podprzestrzeni niezmienniczej U endomorfizmu τ istnieje dopełniająca podprzestrzeń niezmiennicza, to znaczy taka podprzestrzeń τ niezmiennicza U 1 przestrzeni V, że V = U U 1. (a) Udowodnić, że zacieśnienie endomorfizmu półprostego τ do jego podprzestrzeni niezmienniczej U jest endomorfizmem półprostym przestrzeni U. (b) Udowodnić, że jeśli przestrzeń V jest sumą prostą V = U 1 U r podprzestrzeni niezmienniczych U i endomorfizmu τ i każdy endomorfizm τ i indukowany przez τ na U i jest półprosty, to τ jest półprostym endomorfizmem przestrzeni V. 59. Udowodnić, że dla endomorfizmu τ przestrzeni V nad ciałem K następujące warunki są równoważne. (a) Endomorfizm τ jest półprosty. (b) Przestrzeń V można przedstawić w postaci sumy prostej minimalnych (w sensie inkluzji) podprzestrzeni niezmienniczych endomorfizmu τ. (c) Wielomian minimalny endomorfizmu τ nie dzieli się przez kwadrat żadnego wielomianu nierozkładalnego nad ciałem K. 60. Niech K będzie ciałem o charakterystyce zero. Udowodnić, że jeśli σ i τ są endomorfizmami półprostymi przestrzeni wektorowej V nad ciałem K oraz στ = τσ, to σ + τ jest także endomorfizmem półprostym przestrzeni V. 61. (a) Niech V będzie skończenie wymiarową przestrzenią wektorową nad ciałem liczb rzeczywistych. Udowodnić, że nie istnieją endomorfizmy σ i τ przestrzeni V takie, że στ τσ = 1 V. (b) Niech K będzie ciałem o charakterystyce 2 i niech V będzie 2-wymiarową przestrzenią wektorową nad ciałem K. Wskazać endomorfizmy σ i τ przestrzeni V takie, że στ τσ = 1 V. (c) Niech K będzie dowolnym ciałem i niech V = K[X] będzie przestrzenią wektorową wielomianów nad K. Niech σ będzie endomorfizmem różniczkowania względem X, natomiast τ niech będzie endomorfizmem mnożenia wielomianu przez X. Sprawdzić, że στ τσ = 1 V. 62. (a) Udowodnić, że nad każdym ciałem klatka Jordana J n (a) jest podobna do macierzy transponowanej J n (a) T. (b) Udowodnić, że nad ciałem algebraicznie domkniętym K każda macierz A M n (K) jest podobna do macierzy transponowanej A T. (c) Udowodnić, że nad każdym ciałem K każda macierz A M n (K) jest podobna do macierzy transponowanej A T. 8