RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 187635 (21) Numer zgłoszenia: 331853 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 20.08.1997 (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: 20.08.1997, PCT/US97/14724 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego: 05.03.1998, WO98/08855, PCT Gazette nr 09/98 (51) IntCl7: C07H 19/167 A61K 31/7076 (54) Pochodne adenozyny N 6-podstawione grupami heterocyklicznymi (30) Pierwszeństwo: 27.08.1996.US,08/702234 (73) Uprawniony z patentu: CV THERAPEUTICS, INC., Palo Alto, US (43) Zgłoszenie ogłoszono: 16.08.1999 BUP 17/99 (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: 31.08.2004 WUP 08/04 (72) Twórcy wynalazku: Robert T. Lum, Palo Alto, US Jurg R. Pfister, Los Altos, US Steven R. Schow, Redwood City, US Michael M. Wick, Chestnut Hil, US Marek G. Nelson, Sunol, US George F. Schreiner, Los Altos Hills, US (74) Pełnomocnik: Gromek Ewa, POLSERVICE (57) 1. Pochodne adenozyny o wzorze: PL 187635 B1 wzór I w którym: R1oznacza niepodstawioną monocykliczną nienasyconą, nasyconą, lub aromatyczną heterocykliczną grupę zawierającą od 5 do 7 atomów, z których co najmniej jeden oznacza atom tlenu.
Pochodne adenozyny N6-podstawione grupami heterocyklicznymi 1. Pochodne adenozyny o wzorze: Zastrzeżenia patentowe wzór I w którym: R1 oznacza niepodstawioną monocykliczną nienasyconą, nasyconą, lub aromatyczną heterocykliczną grupę zawierającą od 5 do 7 atomów, z których co najmniej jeden oznacza atom tlenu. 2. Związek według zastrz. 1, w którym R1oznacza monocykliczny cykloalkil lub hete roaryl zawierającą od 5 do 7 atomów, z których co najmniej jeden oznacza atom tlenu. 3. Związek według zastrz. 2, w którym R1oznacza monocykliczny cykloalkil. 4. Związek według zastrz. 2, w którym R1oznacza monocykliczny heteroaryl. 5. Związek według zastrz. 3, w którym R1oznacza 3-tetrahydrofuranyl. 6. Związek według zastrz. 4, w którym R1oznacza 4-piranyl. 7. Związek według zastrz. 5, którym jest związek wybrany z grupy obejmującej; N-(3(R)-tetrahydrofuranylo)-6-amino-puryny rybozyd; N-(3(S)-tetrahydrofuranylo)-6-amino-puryny rybozyd; N-(3-tetrahydrofuranylo)-6-amino-puryny rybozyd. 8. Związek według zastrz. 5, którym jest N-(4-aminopiranylo)-6-amino-puryny rybozyd. 9. Zastosowanie związku, w ilości terapeutycznie aktywnej, określonego w zastrzeżeniu 1 do wytwarzania kompozycji farmaceutycznej przeznaczonej do stymulowania aktywności sercowego receptora adenozyny A1u ssaka cierpiącego na zaburzenie wieńcowych procesów elektrycznych. 10. Zastosowanie według zastrz. 9, znamienne tym, że ilość terapeutycznie skuteczna mieści się w zakresie od około 0,01 do około 100 mg/kg masy ciała ssaka, zwłaszcza człowieka. 11. Zastosowanie według zastrz. 9, znamienne tym, że kompozycja farmaceutyczna jest przeznaczona do stymulowania wieńcowych zaburzeń elektrycznych wybranych z grupy obejmującej częstoskurcz nadkomorowy, migotanie przedsionków, trzepotanie przedsionków i węzłowy częstoskurcz nawrotowy. 12. Kompozycja farmaceutyczna zawierająca jedną, lub więcej niż jedną zaróbkę farmaceutyczną oraz substancję aktywną, znamienna tym, że jako substancję aktywną zawiera związek o wzorze określonym w zastrzeżeniu 1. 13. Kompozycja farmaceutyczna według zastrz. 12, znamienna tym, że ma postać roztworu. 14. Kompozycja farmaceutyczna według zastrz. 12, znamienna tym, że ma postać tabletki. * * *
187 635 3 Wynalazek niniejszy obejmuje swym zakresem pochodne adenozyny w sposób optymalny N6-podstawione grupami oksa, tia, tioksa i azacykloalkilowymi, będące selektywnymi agonami receptora adenozyny typu 1 i jako takie będące potencjalnymi środkami użytecznymi w leczeniu chorób sercowo-naczyniowych i zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego. Istnieją dwa podtypy receptorów adenozyny w sercu: A1i A2. Każdy z tych podtypów spełnia odmienne funkcje fizjologiczne. Stymulowanie receptorów adenozyny A1wywołuje dwie różne odpowiedzi fizjologiczne. Pierwsza z nich polega na hamowaniu stymulującej aktywności katecholaminy. W działaniu takim ma się do czynienia z hamowaniem syntezy cyklicznego AMP (camp). Druga odpowiedź, w której pośredniczą receptory A1polega na spowalnianiu częstości akcji serca i rozchodzenia się impulsów poprzez węzeł przedsionko wo-komorowy (węzeł AV, AVN). Działanie to nie zależy od metabolizmu camp i stowarzyszone jest z aktywacją wewnętrznie oczyszczającego kanału jonów K+ przez receptor adenozyny A1. Takie działanie jest specyficzne wyłącznie dla receptora A1; receptor A2 nie odgrywa żadnej roli w modulowaniu czynności tego kanału. Stymulowanie receptora adenozyny A\ odpowiednio skraca czas trwania i zmniejsza amplitudę potencjału czynnościowego komórek AVN i, w następstwie, przedłuża okres niewrażliwości komórek na bodźce. Konsekwencją tych efektów jest ograniczenie liczby impulsów przewodzonych od przedsionków do komór. Tworzy to podstawę klinicznej użyteczności agonów receptora A 1przy leczeniu częstoskurczów nadkomorowych, włączając w to migotanie przedsionków, trzepotanie przedsionków i częstoskurcz węzłowy nawrotowy. Kliniczna przydatność agonów A1polegać więc będzie na leczeniu ostrych i przewlekłych zaburzeń rytmu serca, a zwłaszcza tych chorób, które charakteryzują się przyspieszeniem częstości akcji serca, napędzanym nienormalnościami zaistniałymi w przedsionkach. Do zaburzeń tych należą, ale bez ograniczania się tylko do nich, migotanie przedsionków, częstoskurcz nadkomorowy i trzepotanie przedsionków. Ekspozycja na agony A1powoduje zmniejszenie się częstości akcji serca i nadanie miarowości nienormalnemu rytmowi pracy serca, a przez to przywrócenie polepszonego hemodynamicznego przepływu krwi. Agony A1 dzięki swej zdolności hamowania wzrostu poziomu camp indukowanego działaniem katecholaminy, powinny wywierać dobroczynne w skutkach działanie u osób cierpiących na niewydolność serca, w przypadku której podwyższone napięcie współczulne, powodujące podwyższenie poziomu camp, związane jest ze zwiększonym prawdopodobieństwem niemiarowości komorowej i śmierci nagłej. Przedmiotem mniejszego wynalazku są nowe pochodne adenozyny podstawione grupami heterocyklicznymi. Innym przedmiotem niniejszego wynalazku są nowe pochodne adenozyny podstawione grupami heterocyklicznymi, użyteczne jako agony receptora A1. Jeszcze innym przedmiotem niniejszego wynalazku są nowe pochodne adenozyny podstawione grupami heterocyklicznymi, użyteczne w leczeniu częstoskurczów nadkomorowych, włącznie z migotaniem przedsionków, trzepotaniem przedsionków węzłowym częstoskurczem nawrotowym. W jednym ze swych wykonań, wynalazek niniejszy obejmuje swym zakresem związek chemiczny o wzorze:
4 187 635 w którym: R1oznacza monocykliczną nienasyconą, nasyconą aromatyczną grupę heterocykliczną zawierającą od 5 do 7 atomów, z których co najmniej jeden jest atomem O. W innym ze swych wykonań, wynalazek niniejszy obejmuje swym zakresem sposób stymulowania czynności wieńcowej u ssaka doznającego zaburzeń wieńcowych procesów elektrycznych, które można leczyć przez stymulację receptora adenozyny A1 polegający na podawaniu ssakowi powyżej ujawnionego związku, użytego w ilości terapeutycznie skutecznej. W jeszcze innym wykonaniu, wynalazek niniejszy obejmuje swym zakresem kompozycję farmaceutyczną zawierającą związek według wynalazku oraz jedną, lub więcej niż jedną zaróbkę. Figura 1 jest wykresem przedstawiającym wpływ stężenia związku II z przykładu 2 na akcję przedsionków i przewodność węzłową dla receptora adenozyny A1 (- -) i receptora adenozyny A2 (-o-). Figura 2 jest wykresem przedstawiającym wpływ stężenia związku I z przykładu 2 na akcję przedsionków i przewodność węzłową, a w szczególności na odpowiedź receptora adenozyny A1 (- -) i na odpowiedź receptora adenozyny A1 (-o-). Wynalazek obejmuje swym zakresem pochodne adenozyny będące selektywnymi agonami receptora adenozyny typu 1. Związki te są w sposób optymalny podstawione jak to przedstawia poniższy wzór: w którym: R 1grupę cykloalkilową, monocykliczną lub policykliczną grupę heterocykliczną zawierającą od 3 do 15 atomów, przy czym co najmniej jeden z nich jest heteroatomem wybranym z grupy obejmującej N, O, S, P lub S-(O)0-2, przy czym grupa o symbolu R1może być jednolub wielopodstawiona jednym, lub więcej niż jednym podstawnikiem wybranym z grupy obejmującej chlorowiec, grupę okso, grupę hydroksylową, niższa, grupę alkilową, podstawioną niższą grupę alkilową, grupę alkoksylową, grupę arylową, grupę acylową, grupę aryloksylową, grupę karboksylową, postawioną grupę arylową, grupę heterocykliczną, grupę heteroarylową, podstawioną grupę heteroarylową, grupę cykloalkilową, podstawioną grupę cykloalkilową, grupę nitrową i grupę cyjanową. Jednakże, podstawnik o symbolu R1nie może zawierać grupy epoksy. R1korzystnie oznacza grupę monocykliczną, bicykliczną lub tricykliczną, zawierającą od 3 do 15 atomów, przy czym co najmniej jeden z nich jest wybrany z grupy obejmującej O lub S-(O)0-2, przy czym grupa o symbolu R1może być jedno- lub wielooodstawiona jednym, lub więcej niż jednym podstawnikiem wybranym z grupy obejmującej chlorowiec, grupę hydroksylową, niższą grupę alkilową, podstawioną niższą grupę alkilową, grupę alkoksylową, grupę arylową, grupę acylową, grupę aryloksylową, grupę karboksylową, podstawioną grupę arylową, grupę heterocykliczną, grupę heteroarylową, podstawioną grupę heteroarylową, grupę cykloalkilową, podstawioną grupę cykloalkilową, grupę nitrową, grupę cyjanową i ich mieszaniny.
187 635 5 W korzystniejszym wykonaniu wynalazku, R1oznacza ugrupowanie o wzorze: w którym: R1', R1", R1"' i R1''" są indywidualnie wybrane z grupy obejmującej chlorowiec, grupę okso, grupę hydroksylową, niższą grupę alkilową, podstawioną niższą grupę alkilową, grupę alkoksylową, grupę arylową, grupę acylową, grupę arylcksylową, grupę kąrboksylową, podstawioną grupę arylową, grupę heterocykliczną, grupę heteroarylową, podstawioną grupę heteroarylową, grupę cykloalkilową, podstawioną grupę cykloalkilową, grupę nitrową, grupę cyjanową i ich mieszaniny, a X oznacza O lub S-(O)0-2- Korzystnie, R1', R1", R1'" i R1"" są indywidualnie wybrane z grupy obejmującej H, niższą grupę alkilową, podstawioną niższą grupę alkilową, grupę alkoksylową, grupę arylową i podstawioną grupę arylową. Przez określenie: "indywidualnie wybrane" rozumie się, że każdy R1', R1", R1'" i R1"" może być inny, oraz że każdy z tych podstawników może być taki sam, na przykład każdy może oznaczać wodór, albo że niektóre z nich mogą być takie same lub różne. Najkorzystniej, R1ma wyżej podane znaczenie, a R1', R1", R1"' i R1'"' są indywidualnie wybrane z grupy obejmującej H, niższą grupę alkilową i podstawioną niższą grupę alkilową. R1'" i R1"" mogą także oznaczać pojedynczy atom tlenu. W alternatywnym wykonaniu wynalazku, R 1jest wyorany z grupy obejmującej ugrupowania o wzorach: w których to wzorach każdy podstawnik o symbolu R może być indywidualnie wybrany z grupy obejmującej H, niższą grupę alkilową i podstawioną niższą grupę alkilową, a X oznacza O lub S (-O)0-2. W najkorzystniejszym wykonaniu wynalazku, R1jest wybrany z grupy obejmującej grupę 3-tetrahydrofuranylową, grupę 3-tetrahydrotiofuranylową, grupę 4-pira nylową i grupę 4-tiopiranylową. W niniejszym opisie użyto określeń o następującym znaczeniu. Termin "chlorowiec" odnosi się do atomów fluoru, bromu chloru i jodu. Termin "grupa okso" oznacza =O. Termin "grupa hydroksylowa" odnosi się do grupy -OH. Termin "niższa grupa alkilowa" odnosi się do grupy alkilowej o łańcuchu prostym lub rozgałęzionym, zawierającej od 1 do 10 atomów węgla. Przykładowymi grupami objętymi zakresem tego określenia są takie grupy, jak grupa metylowa, grupa etylowa, grupa n-propylowa, grupa izopropylowa, grupa n-butylowa, grupa tert-butylowa, grupa izo-butylowa (lub grupa 2-metylopropylowa), grupa cyklopropylometylowa, grupa izoamy lowa, grupa n-amylowa, grupa heksylowa itp. Termin "podstawiona niższa grupa alkilowa" odnosi się do niższej grupy alkilowej powyżej opisanej, zawierającej jeden, lub więcej niż jeden podstawnik taki, jak grupa hydroksylowa, grupa tiolowa, chlorowiec, grupa alkoksylowa, grupa aminowa, grupa amidowa, grupa karboksylowa, grupa cykloalkilowa, podstawiona grupa cykloalkilowa, grupa heterocykliczna, grupa cykloheteroalkilowa, podstawiona grupa cykloheteroalkilowa, grupa acylowa, grupa karboksylowa, grupa arylowa, podstawiona grupa arylowa, grupa aryloksylowa, grupa hetary lowa, podstawiona grupa hetarylowa, grupa aralkilowa, grupa heteroaralkilowa, grupa alkilo-
6 187 635 alkenylowa, grupa alkiloalkinylowa, grupa alkilocykloalkilowa, grupa alkllocykloheteroalkilowa i grupa cyjanowa. Podstawniki te mogą być przyłączone do jakiegokolwiek atomu węgla niższej grupy alkilowej. Termin "grupa alkoksylowa" odnosi się do grupy o wzorze -OR, w którym R oznacza grupy takie, jak niższa grupa alkilowa, podstawiona niższa grupa alkilowa, grupa acylowa, grupa arylowa, podstawiona grupa arylowa, grupa aralkilowa, podstawiona grupa aralkilowa, grupa heteroalkilowa, grupa heteroaryloalkilowa, grupa cykloalkilowa, podstawiona grupa cykloalkilowa, grupa cykloheteroalkilowa lub podstawiona grupa cykloheteroalkilowa, jak poniżej zdefiniowano. Termin "grupa acylowa" odnosi się do grupy o wzorze -C(O)R, w którym R oznacza wodór, niższą grupę alkilową podstawioną niższą grupą alkilową, grupę arylowa, podstawioną grupę arylowa, grupę aminową itp., jak poniżej zdefiniowano. Termin grupa "aryloksylowa" oznacza grupę o wzorze -OAr, w którym Ar oznacza grupę arylowa, podstawioną grupę arylowa, grupę heteroarylową lub podstawioną grupę heteroarylową, jak poniżej zdefiniowano. Termin "grupa aminowa" odnosi się do grupy o wzorze NR2R2', w którym R2 i R2' mogą, oznaczać, niezależnie, wodór, niższą grupę alkilową, podstawioną niższą grupę alkilową, grupę arylowa, podstawioną grupę arylowa, grupę hetarylową lub podstawioną grupę hetarylową, jak zdefiniowano w niniejszym opisie. Termin "grupa karboksylowa" odnosi się do grupy o wzorze -C(O)OR, w którym R może oznaczać, niezależnie, wodór, niższą grupę alkilową, podstawioną niższą grupę alkilową, grupę arylowa, podstawioną grupę arylowa, grupę hetarylową, podstawioną grupę hetarylową itp., jak zdefiniowano w niniejszym opisie. Termin "grupa arylowa" (lub "Ar") odnosi się do aromatycznej grupy karbocyklicznej zawierającej co najmniej jeden pierścień aromatyczny (przykładowo: grupa fenylowa lub grupa bifenylowa), albo większą ilość skondensowanych pierścieni, przy czym co najmniej jeden z tych pierścieni jest pierścieniem aromatycznym (przykładowo: grupa 1,2,3,4 -tetrahydronafitylowa, grupa naftylowa, grupa antrylowa lub grupa fenatrylowa). Termin "podstawiona grupa arylowa" odnosi się do grupy arylowej, ewentualnie zawierającej jeden lub więcej niż jeden podstawnik (w tym grupę funkcyjną) taki jak, na przykład, chlorowiec, niższa grupa alkilowa, niższa grupa alkoksylowa, niższa grupa alkilotio, grupa trifluorometylowa, grupa aminowa, grupa amidowa, grupa karboksylowa, grupa hydroksylowa, grupa arylowa, grupa aryloksylowa, grupa heterocykliczna, grupa hetarylową, podstawiona grupa hetarylową, grupa nitrowa, grupa cyjanowa, grupa alkilotio, grupa tiolosulf amidowa itp. Termin "grupa heterocykliczna" odnosi się do nasyconej, nienasyconej lub aromatycznej grupy karbocyklicznej, zawierającej pojedynczy pierścień (przykładowo: grupa morfoli nowa, grupa pirydylowa lub grupa furylowa) albo większą ilość skondensowanych pierścieni (przykładowo: grupa naftylopiry-dylowa, grupa chinoksalilowa, grupa chinolinylowa, grupa indolizynylowa lub grupa benzo[b]tienylowa), i zawierającej w pierścieniu co najmniej jeden heteroatom, taki jak N, O lub S, oraz która może być, ewentualnie, podstawiona podstawnikiem takim, jak chlorowiec, niższa grupa alkilowa, niższa grupa alkoksylowa, niższa grupa alkilotio, grupa trifluorometylowa, grupa aminowa, grupa amidowa, grupa karboksylowa, grupa hydroksylowa, grupa arylowa, grupa aryloksylowa, grupa heterocykliczna, grupa heta rylowa, podstawiona grupa hetarylowa, grupa nitrowa, grupa cyjanowa, grupa alkilotio, grupa tiolowa, grupa sulfamidowa itp. Termin "grupa "heteroarylowa"(lub grupa "hetarylowa") odnosi się do grupy heterocyklicznej, w której co najmniej jeden pierścień heterocykliczny jest pierścieniem aromatycznym. Termin "podstawiona grupa heteroarylowa" odnosi się do grupy heterocyklicznej, ewentualnie jedno- lub wielopodstawionej, zawierającej jeden lub więcej niż jeden podstawnik taki jak, na przykład, chlorowiec, niższa grupa alkilowa, niższa grupa alkoksylowa, niższa grupa alkilotio, grupa trifluorometylowa, grupa aminowa, grupa amidowa, grupa karboksylowa, grupa hydroksylowa, grupa arylowa, grupa aryloksylowa, grupa heterocykliczna, grupa heta-
187 635 7 rylowa, podstawiona grupa hetarylowa, grupa nitrowa, grupa cyjanowa, grupa alkilotio, grupa tiolowa, grupa sulfamidowa itp. Termin "grupa cykloalkilowa" odnosi się do dwuwartościowej cyklicznej lub policy klicznej grupy alkilowej zawierającej od 3 do 15 atomów węgla. Termin "podstawiona grupa cykloalkilowa" odnosi się do grupy cykloalkilowej zawierającej jeden, lub więcej niż jeden podstawnik taki jak, na przykład, chlorowiec, niższa grupa alkilowa, podstawiona niższa grupa alkilowa, grupa alkoksylowa, grupa alkilotio, grupa arylowa, grupa aryloksylowa, grupa heterocykliczna, grupa hetarylowa, podstawiona grupa hetarylowa, grupa nitrowa, grupa cyjanowa, grupa alkilotio, grupa tiolowa, grupa sulfamidowa itp. Kompozycje według mniejszego wynalazku są użyteczne, jako agony receptora A1, w leczeniu zaburzeń wieńcowych procesów elektrycznych, takich jak częstoskurcz, włącznie z migotaniem przedsionków, trzepotaniem przedsionków i częstoskurczem węzłowym nawrotowym. Kompozycje te można stosować doustnie, dożylnie, przez naskórkowo lub w jakikolwiek inny sposób znany w dziedzinie stosowania środków leczniczych. Sposób leczenia polega na podawaniu wybranego związku według wynalazku, użytego w ilości terapeutycznie skutecznej, korzystnie rozproszonego w nośniku farmaceutycznym. Na ogół, dawki jednostkowe substancji aktywnej dobiera się tak, aby mieściły się w zakresie od 0,01 do 100 mg/kg masy ciała, ale mogą być one w łatwy sposób konkretnie ustalone przez specjalistę w tej dziedzinie wiedzy, w zależności od wybranej drogi podawania, wieku i ogólnego stanu chorego. Wspomniane dawki jednostkowe można podawać od jednego do dziesięciu razy dziennie w przypadku chorób ostrych lub przewlekłych. Nie przewiduje się wystąpienia żadnych, nie nadających się do zaakceptowania oddziaływań toksycznych w przypadku stosowania związków według wynalazku zgodnie z niniejszym wynalazkiem. W przypadku, gdy ostatecznie otrzymany związek według wynalazku zawiera grupę zasadową, wtedy można wytworzyć kwaśną sól addycyjną tego związku. Kwaśne sole addycyjne omawianych związków wytwarza się w typowy sposób, w środowisku odpowiedniego rozpuszczalnika, ze związków wyjściowych i użytego w nadmiarze kwasu, takiego jak kwas chlorowodorowy, kwas bromowodorowy, kwas siarkowy, kwas fosforowy, kwas octowy, kwas maleinowy, kwas bursztynowy lub kwas metanosulfonowy. Szczególnie użyteczna jest sól utworzona z kwasem chlorowodorowym. W przypadku, gdy końcowy związek zawiera grupę kwasową wtedy można wytworzyć sole kationowe. Typowo, związek wyjściowy poddaje się działaniu użytego w nadmiarze odczynnika alkalicznego takiego jak wodorotlenek, węglan lub alkoholan, zawierającego stosowny kation. Przykładowymi kationami występującymi w solach farmaceutycznie dozwolonych są takie kationy jak Na+, K+, Ca+2 i NH4+. Niektóre z omawianych związków tworzą sole wewnętrzne lub jony obojnacze i również takie pochodne można zaakceptować. Kompozycje farmaceutyczne zawierające związki według niniejszego wynalazku i/lub ich pochodne, można formułować w postać roztworów lub zliofilizowanych proszków, z przeznaczeniem do podawania drogą pozajelitową. Proszkom można przywrócić pierwotną postać za pomocą dodania do nich, przed użyciem, właściwego rozcieńczalnika lub innego farmaceutycznie dozwolonego nośnika. W przypadku zastosowania postaci płynnej, kompozycje według wynalazku wprowadza się, korzystnie, do zbuforowanego, izotonicznego roztworu wodnego. Przykładowymi, odpowiednimi w tym przypadku rozcieńczalnikami są: normalny izotoniczny roztwór chlorku sodowego, standardowa 5 % glukoza w wodzie oraz zbuforowany roztwór octanu sodu lub octanu amonu. Tego rodzaju preparaty płynne nadają się do podawania pozajelitowego, ale można je także stosować doustnie. Może okazać się pożądane dodanie do kompozycji zawierających związki według niniejszego wynalazku zarobek, takich jak poliwinylopirolidon, żelatyna, hydroksyceluloza, guma arabska, poli(glikol etylenowy), mannitol, chlorek sodu, cytrynian sodu lub jakakolwiek inna zaróbka znana specjalistom w tej dziedzinie techniki. Alternatywnie, związki farmaceutyczne można sformułować w postać kapsułek lub tabletek, albo w postać emulsji lub syropu, z przeznaczeniem do podawania drogą doustną. W celu polepszenia działania lub ustabilizowania kompozycji, albo dla ułatwienia jej wytworzenia, dodać można farmaceutycznie dozwolone stałe lub płynne nośniki. Do nośników płynnych należą: syrop, olej arachidowy, oliwa, gliceryna, wodny roz-
8 187 635 twór chlorku sodowego, alkohole i woda. Do nośników stałych należą: skrobia, laktoza, dihy drat siarczanu(vi) wapnia, kaolin, stearynian magnezu lub kwas stearynowy, talk, pektyna, guma arabska, agar lub żelatyna. Nośnik może także zawierać substancję spowalniającą uwa lanianie leku, taką jak monostearynian glikolu lub distearynian glicerolu, albo sam, albo łącznie z woskiem. Ilość stałego nośnika jest zmienna, ale mieści się w zakresie od około 20 mg do około 1 g/dawkę jednostkową. Postacie dawek farmaceutycznych wytwarza się z zastosowaniem zwykłych sposobów postępowania, takich jak, na przykład w przypadku tabletek, mielenie, mieszanie, granulowanie i prasowanie, jeżeli to niezbędne, a w przypadku kapsułek żelatynowych twardych mielenie, mieszanie i napełnianie foremek. W przypadku użycia nośnika płynnego, otrzymuje się postać syropu, eliksiru, emulsji albo zawiesiny wodnej lub niewodnej. Tego rodzaju preparat płynny można podawać choremu bezpośrednio, lub w postaci kapsułek żelatynowych miękkich. Wynalazek objaśniają poniższe przykłady zamieszczone w celu przedstawienia sposobu wytwarzania i stosowania związków według niniejszego wynalazku, bez zamiaru ograniczania zakresu wynalazku w jakikolwiek sposób. W przykładach tych, wszystkie wartości temperatury podano w stopniach Celsjusza. Przykład 1. Związki według niniejszego wynalazku można wytworzyć z zastosowaniem typowych sposobów postępowania znanych w chemii organicznej. Podana poniżej w sposób ogólny sekwencja reakcji, przedstawia ogólny sposób postępowania użyteczny przy wytwarzaniu związków według niniejszego wynalazku. Zgodnie z tym sposobem, kwas oksacykloalkilokarooksylowy ogrzewa się, w ciągu godziny, w środowisku mieszaniny złożonej z dioksanu, azydku difenylofosforylu i trietyloaminy. Następnie do tak otrzymanej mieszaniny wprowadza się alkohol benzylowy i mieszaninę reakcyjną ogrzewa się w dalszym ciągu przez noc, w wyniku czego otrzymuje się związek 1. Związek 1 rozpuszcza się w metanolu, po czym dodaje się stężony kwas solny, Pd/C i utworzoną tak mieszaninę poddaje się działaniu wodoru pod ciśnieniem 1 atm (1 x 1,013 x 10-1 MPa). Następnie, mieszaninę miesza się przez noc w temperaturze pokojowej, po czym sączy. Pozostałość poddaje się rekrystalizacji, w wyniku czego otrzymuje się związek pośredni 2. Dodaje się rybozyd 6-chloropuryny i mieszaninę ze związkiem 2 rozpuszczonym w metanolu zadaje trietyloaminą. Utworzoną mieszaninę reakcyjną ogrzewa się do temperatury 80 C w ciągu 30 godzin. Po wyodrębnieniu i oczyszczeniu otrzymuje się związek 3.
187 635 9 Przykład 2 Związki według niniejszego wynalazku wytworzone zgodnie ze sposobem opisanym w przykładzie 1, poddano badaniu w dwóch modelach czynnościowych specyficznych dla działania agona receptora adenozyny A1. Pierwszy model obejmował badanie zachodzącego z udziałem receptora A1 hamowania akumulacji camp stymulowanej izoproterenolem, w komórkach DDT. W poniższej tabeli I podano wartości EC50 dla każdej pochodnej. W tabeli I podano także zdolność każdej pochodnej do stymulowania wytwarzania camp w komórkach PC12, funkcję agonistycznej stymulacji receptorów adenozyny A2. Stosunek względnej mocy każdego związku pod względem stymulowania albo receptora A1 albo receptora A2 wyrażono jako selektywność działania każdego ze związków w stosunku do receptora A1. Jak widać z danych zamieszczonych w tabeli I, każda pochodna działa względnie selektywnie jako agon receptora A1. Wykorzystanie mierzenia metabolizmu camp jako testu przeznaczonego do badania czynności receptora adenozyny A1 zostało opisane poprzednio [P. Scam mells, S. Baker,. L. Belardinelli i R. Olsson, "Substituted 1,3-dipropylxanthines as irreversible antagonists of A1 adenosine receptors", J. Med. Chera., 37, 2704-2712 (1994)]. Związek R Tabela I EC50 (nm) komórki DDT EC50 (nm) komórki PC12 A1/A2 A2/A1 I 4-aminopiran 12 970 0,012 80,0 II (±)-3-aminotetrahydrofuran 13 1400 0,0093 107,6 III (R)-3-aminotetrahydrofuran 1,08 448 0,0024 414 IV (1)-kaprolaktam 161 181 0,389 1,12 V (S)-3-aminotetrahydrofuran 3,40 7680 0,00044 2258 Związki poddano także badaniu pod względem aktywacji receptora A1 w modelu pełnego narządu, w odniesieniu do funkcji przedsionkowej i węzłowej. W modelu tym, izolowano serca świnek morskich i przeprowadzano ich perfuzję przy użyciu wodnego roztworu chlorku sodowego zawierającego dany związek. Oceniano przy tym częstość akcji przedsionków i czas przewodzenia przez węzeł AV, z zastosowaniem elektrograficznego pomiaru długości cyklu przedsionkowego i interwałów AV, jak to szczegółowo opisali w r. 1994 L. Belardinel li, J. Lu, D. Dennis, J. Martens i J. Shryock ["The cardiac effects od a novel A1-adenosine receptor agonist in guinea pig isolated heart", J. Pharm. Exp. Therap., 271, 1371-1382 (1994)]. Jak to pokazano na fig. 1, każda z poddanych badaniu pochodnych okazała się skuteczna pod względem spowalniania akcji przedsionków i wydłużania węzłowego czasu przewodzenia serc uderzających samorzutnie, i to w sposób zależny od stężenia danego związku, co demonstruje ich skuteczność jako agonów receptora adenozyny A1w nienaruszonym sercu. Przykład 3 Wytwarzanie N-benzyloksykarbonylo-4-aminopiranu. Mieszaninę złożoną z 2,28 g (20 mmoli) kwasu 4-pirano-karboksylowego, 4,31 ml (20 mmoli) azydku difenylofosforylu i 2,78 ml (20 mmoli) trietyloaminy w 40 ml dioksanu ogrzewano w temperaturze 100 C na łaźni olejowej, w atmosferze suchego azotu, w ciągu godziny. Następnie dodano 2,7 ml (26 mmoli) alkoholu benzylowego i ogrzewanie kontynuowano w temperaturze 100 C w ciągu 22 godzin. Utworzoną tak mieszaninę schłodzono, przesączono, z oddzieleniem stratu o barwie białej, i zatężono. Otrzymaną pozostałość rozpuszczono w 2 N HCl i poddano dwukrotnie ekstrakcji octanem etylu. Otrzymany ekstrakt przemyto wodą, roztworem wodorowęglanu sodu i wodnym roztworem chlorku sodowego, po czym osuszono siarczanem magnezu i zatężono. Otrzymano produkt w postaci oleju, który po odstawieniu zestalił się. Olej ten poddano chromatografii (30% do 60 % EtOAc/Hex), w wyniku czego otrzymano 1,85 g (40%) ciała stałego o barwie białej. Wytwarzanie 4-aminopiranu. W 50 ml metanolu rozpuszczono 1,85 g (7,87 mmola) N-benzyloksykarbonylo-4- aminopiranu z dodaniem stężonego kwasu solnego i 300 mg 10% Pd/C. Do reaktora wprowadzono wodór pod ciśnieniem 1 atm (1 x 1,013 x 10-1MPa), po czym mieszaninę mieszano
10 187 635 w ciągu 18 godzin w temperaturze pokojowej. Następnie, mieszaninę przesączono przez warstwę Celite i zatężono. Pozostałość dwukrotnie odparowano z mieszaniną metanolu i octanu etylu, po czym poddano rekrystalizacji z takiej samej mieszaniny, w wyniku czego otrzymano 980 mg (91%) oczekiwanego związku w postaci igieł o barwie białej. Temperatura topnienia: 228-230 C. Wytwarzanie rybozydu 6-(4-aminopirano)puryny. Mieszaninę złożoną z 0,318 g (1,1 mmola) rybozydu 6-chloropuryny, 0,220 mg (1,6 mmola) chlorowodorku 4-aminopiranu i 0,385 ml (2,5 mmola) trietyloaminy w 10 ml metanolu ogrzewano do temperatury 80 C w ciągu 30 godzin. Następnie mieszaninę schłodzono i zatężono, a pozostałość poddano chromatografii (CH2Cl2/MeOH/PrNH2 90:10:1). Zebrano stosowne frakcje i poddano chromatografii przy użyciu 2 mm płytki chromatotrono wej (CH2Cl2/MeOH/PrNH2 90:10:1), w wyniku czego otrzymano 0,37 g (95%) oczekiwanego związku w postaci piany o barwie białawej. Przykład 4 Wytwarzanie N-benzyloksykarbonylo-3-aminotetrahydrofuranu. Mieszaninę złożoną z 3,5 g (30 mmoli) kwasu 3-tetrahydrofuranokarboksylowego, 6,82 g (32 mmoli) azydku difenylofosforylu i 5 ml (36 mmoli) trietyloaminy w 35 ml dioksanu mieszano w temperaturze pokojowej w ciągu 20 minut, po czym ogrzewano w temperaturze 100 C na łaźni olejowej, w atmosferze suchego azotu, w ciągu 2 godzin. Następnie, dodano 47 ml (45 mmoli) alkoholu benzylowego i ogrzewanie kontynuowano w temperaturze 100 C w ciągu 22 godzin. Następnie, mieszaninę schłodzono, przesączono z usunięciem strątu o barwie białej, i zatężono. Otrzymaną pozostałość rozpuszczono w 2 N HCl i poddano dwukrotnie ekstrakcji octanem etylu. Otrzymany ekstrakt przemyto wodą, roztworem wodorowęglanu sodu i wodnym roztworem chlorku sodowego, po czym osuszono siarczanem magnezu, a następnie zatężono, w wyniku czego otrzymano produkt w postaci oleju, który zestalił się po odstawieniu. Olej ten poddano chromatografii (30 % do 60 % EtOAc/Hex), w wyniku czego otrzymano 3,4 g (51% ) oczekiwanego związku w postaci oleju. Wytwarzanie 3-aminotetrahydrofuranu. W 50 ml metanolu rozpuszczono 3,4 g (15 mmola) N-benzyloksykarbonylo-3-aminoetrahydrofuranu z dodaniem stężonego HCl i 300 mg 10 % Pd/C. Do reaktora wprowadzono wodór pod ciśnieniem 1 atm (1 x 1,0313.10-1 MPa), po czym mieszaninę mieszano w ciągu 18 godzin w temperaturze pokojowej. Następnie, mieszaninę przesączono przez warstwę Celite i zatężono. Pozostałość dwukrotnie odparowano z mieszaniną metanolu i octanu etylu, po czym poddano rekrystalizacji z takiej samej mieszaniny, w wyniku czego otrzymano 1,9 g oczekiwanego związku w postaci ciała stałego o barwie żółtej. Wytwarzanie rybozydu 6-(3-aminotetrahydrofuranylo)puryny. Mieszaninę złożoną z 0,5 g (1,74 mmola) rybozydu 6-chloropuryny, 0,325 mg (2,6 mmola) 3-aminotetrahyarofuranu i 0,73 ni (5,22 mmola) trietyloaminy w 10 ml metanolu ogrzewano do temperatury 80 C w ciągu 40 godzin. Następnie mieszaninę schłodzono i zatężono, a pozostałość poddano chromatografii na krótkiej kolumnie żelu krzemionkowego przy użyciu do elucji układu CH2Cl2/MeOH/PrNH2 90:10:1. Frakcje zawierające produkt reakcji połączono i zatężono. Pozostałość poddano chromatografii przy użyciu 2 mm płytki chroma totronowej (CH2Cl2/MeOH/PrNH2 92,5:7,5:1). Otrzymany produkt w postaci ciała stałego o barwie białej poddano krystalizacji z mieszaniny metanolu i octanu etylu, w wyniku czego otrzymano 0,27 g oczekiwanego związku w postaci kryształów o barwie białej. Temperatura topnienia: 128-130 C. Przykład 5 Rozdzielenie chlorowodorku 3-aminotetrahydrofuranu. Mieszaninę złożoną z 0,5 g (4 mmola) chlorowodorku 3-aminotetrahydrofuranu i 1,1 g (4,4 mmola) chlorku (S)-(+)-10-kamforosulfonylu w 10 ml pirydyny mieszano w ciągu 4 godzin w temperaturze pokojowej, po czym zatężono. Otrzymaną pozostałość rozpuszczono w octanie etylu i przemyto 0,5 N HCl, roztworem wodorowęglanu sodowego i wodnym roztworem chlorku sodowego. Następnie, warstwę organiczną osuszono siarczanem magnezu, przesączono i zatężono, w wyniku czego otrzymano 1,17 g (97%) produktu w postaci oleju o barwie brązowej, który poddano chromatografii na żelu krzemionkowym (25% do 70% EtOAc/Hex). Otrzymane tak ciało stałe o barwie białej poddano powtarzanej krystalizacji
187 635 11 z acetonu, przy czym kryształy i supernatant zbierano, aż do osiągnięcia stopnia wzbogacenia wyższego od 90 % (przy oznaczeniu metodą 1H NMR). Wytwarzanie chlorowodorku 3-(S)-ami notetrahydrofuranu. W mieszaninie złożonej z 2 ml HCl i 2 ml kwasu octowego rozpuszczono 170 mg (0,56 mmola) sulfonoamidu i utworzony roztwór mieszano w ciągu 20 minut w temperaturze pokojowej, po czym przemyto 3 razy po 10 ml CH2Cl2 i zatężono do sucha, w wyniku czego otrzymano 75 mg (wydajność ilościowa) ciała stałego o barwie białej. Wytwarzanie rybozydu 6-(3-(S)-aminotetrahydrofuranylo)puryny. Mieszaninę złożoną z 30 mg (0,10 mmola) rybozydu 6-chloropuryny, 19 mg (0,15 mmola) chlorowodorku 3-(S)-aminotetrahydrofuranu i 45 ml (0,32 mmola) trietyloaminy w 0,5 ml metanolu ogrzewano do temperatury 80 C w ciągu 18 godzin, po czym schłodzono, zatężono i poddano chromatografii przy użyciu układu CH2Cl2/MeOH 95:5, w wyniku czego otrzymano 8 mg (24%) ciała stałego o barwie białej.
187 635 Fig. 1 Fig. 2 Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 50 egz. Cena 4,00 zł.