(12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego:

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: (13) (51) T3 Int.Cl. C07D 475/04 ( ) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (97) O udzieleniu patentu europejskiego ogłoszono: Europejski Biuletyn Patentowy 2011/27 EP B1 (54) Tytuł wynalazku: Stabilny, krystaliczny kwas (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowy, sposób jego wytwarzania i zastosowanie (30) Pierwszeństwo: CH (43) Zgłoszenie ogłoszono: w Europejskim Biuletynie Patentowym nr 2010/11 (45) O złożeniu tłumaczenia patentu ogłoszono: Wiadomości Urzędu Patentowego 2011/12 (73) Uprawniony z patentu: Cerbios-Pharma S.A., Barbengo, CH (72) Twórca(y) wynalazku: PL/EP T3 RAFFELLA MANZOTTI, Pellio Intelvi, IT MORENO MOROSOLI, Tesserete, CH (74) Pełnomocnik: rzecz. pat. Teresa Sztandke PRZEDSIĘBIORSTWO RZECZNIKÓW PATENTOWYCH PATPOL SP. Z O.O. SKR. POCZT Warszawa 130 Uwaga: W ciągu dziewięciu miesięcy od publikacji informacji o udzieleniu patentu europejskiego, każda osoba może wnieść do Europejskiego Urzędu Patentowego sprzeciw dotyczący udzielonego patentu europejskiego. Sprzeciw wnosi się w formie uzasadnionego na piśmie oświadczenia. Uważa się go za wniesiony dopiero z chwilą wniesienia opłaty za sprzeciw (Art. 99 (1) Konwencji o udzielaniu patentów europejskich).

2 Opis [0001] Niniejszy wynalazek dotyczy stabilnego, krystalicznego kwasu (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8- tetrahydrofoliowego o wzorze IV oraz sposobu jego wytwarzania. [0002] W niniejszym wynalazku dla kwasu 5,6,7,8-tetrahydrofoliowego stosuje się czasem skrót THF. [0003] Krótkie podsumowanie na temat znaczenia farmakologicznego kwasu N(5)-metylo-5,6,7,8- tetrahydrofoliowego oznaczanego niekiedy skrótem N(5)-metylo-THF i jego pochodnych zamieszczono we wstępie opisu EP A1. W tym samym dokumencie zwrócono również uwagę na znaczenie pojedynczych diastereoizomerów (6S) i (6R) N(5)-metylo-THF. Tam też opisano stan techniki dotyczący wytwarzania czystych diastereoizomerów (6S) i (6R) N(5)-metylo-THF. [0004] W EP A1 opisano stabilne krystaliczne sole N(5)-metylo-THF. Opisano tam także krystaliczne sole wapniowe (6S)-N(5)-metylo-THF, przy czym sole te posiadają ściśle określone wartości kąta 2-theta na odpowiednim rentgenowskim dyfraktogramie proszkowym. [0005] W sposobie wytwarzania tych soli jako substancje wyjściowe stosowane są albo mieszanina diastereoizomerów (6RS) albo już rozdzielone diastereoizomery (6S) albo (6R). Sposób ten obejmuje traktowanie w temperaturze powyżej 60 C, korzystnie powyżej 85 C, przy czym w przykładach wykonania podano temperaturę od 90 C do 100 C. [0006] Traktowanie w takiej temperaturze jest oczywiście mało dogodne w przemysłowym wytwarzaniu tych soli. [0007] W EP A1 nie podano, jak otrzymane zostały pojedyncze diastereoizomery (6S) albo (6R) N(5)-metylo-THF. [0008] Celem niniejszego wynalazku jest dostarczenie stabilnego, krystalicznego kwasu (6S)-N(5)-metylo- 5,6,7,8-tetrahydrofoliowego o wzorze IV oraz sposobu wytwarzania tego związku. [0009] Cel ten osiągnięto dzięki niniejszemu wynalazkowi. [0010] Sposób według wynalazku wytwarzania stabilnego, krystalicznego kwasu (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8- tetrahydrofoliowego o wzorze IV charakteryzuje się tym, że: - do wodnego roztworu soli wapniowej kwasu (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego o wzorze III o udziale odpowiedniego diastereoizomeru (6R) 2 % wag. dodaje się albo kwas octowy, albo kwas sulfonowy w takiej ilości, aż uzyska się wartość ph 5,5, - tak otrzymany roztwór ogrzewa się do temperatury z zakresu od 44 C do 46 C, - do tego ogrzanego roztworu dodaje się albo kwas octowy, albo kwas sulfonowy w takiej ilości, aby uzyskać wartość ph z zakresu od 4,3 do 4,4, przy czym rozpoczyna się krystalizacja kwasu (6S)- N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego o wzorze IV i gdzie podczas tej krystalizacji wartość ph utrzymywana jest w zakresie od 4,3 do 4,4 przez ciągłe dodawanie albo kwasu octowego, albo kwasu sulfonowego, oraz - tak otrzymane krystaliczne ciało stałe odsącza się w temperaturze z zakresu od 44 C do 46 C i wydziela. 2

3 [0011] Korzystne postaci wykonania niniejszego wynalazku określone są w zastrzeżeniach zależnych. [0012] W poniższej części opisane są możliwe postaci wykonania niniejszego wynalazku. [0013] Powoływane będą przy tym figury. Figura 1 ukazuje schemat reakcji, poczynając od związku o wzorze I i kończąc na związku o wzorze IV. Figura 2a ukazuje profil w różnicowej kalorymetrii skaningowej, ang. DSC, związku o wzorze IV. Na odciętej naniesiono temperaturę w C, zaś na rzędnej naniesiono endotermiczny przepływ ciepła w mw. Figura 2b ukazuje profil termograwimetryczny, ang. TGA, związku o wzorze IV. Na odciętej naniesiono temperaturę w C. Na lewej rzędnej naniesiono procenty wagowe, zaś na prawej rzędnej naniesiono pochodną wspomnianych procent wagowych po czasie t (minuty). Linia ciągła odnosi się do lewej rzędnej, zaś linia przerywana odnosi się do prawej rzędnej. Figura 3a ukazuje rentgenowski dyfraktogram proszkowy związku o wzorze IV. Na odciętej naniesiono wartości 2 theta, zaś na rzędnej naniesiono intensywność (jednostki). Figura 3b ukazuje wartości 2 theta z odchyleniem około ±0,2 stopnia z rentgenowskiego dyfraktogramu proszkowego ukazanego na Figurze 3a. [0014] Kwas (6S)-5,6,7,8-tetrahydrofoliowy o wzorze II o udziale odpowiedniego diastereoizomeru (6R) z zakresu od 4 % wag. do 8 % wag. został otrzymany zgodnie z EP [0015] Było całkowicie zaskakujące, że udało się uzyskać wodny roztwór soli wapniowej kwasu (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego o wzorze III o podwyższonej zawartości izomeru (6S), mianowicie poprzez selektywne rozkrystalizowanie mieszaniny soli diastereoizomerycznych 1:1 z roztworu. [0016] Rutynowo można było wydzielić roztwór o zawartości izomeru (6S) co najmniej 98%. [0017] Całkowicie zaskakujące było także otrzymanie odpowiedniego stabilnego, krystalicznego wolnego kwasu o wzorze IV z wyżej opisanego roztworu: podczas tego etapu dodatkowo uzyskano kolejne zwiększenie czystości diastereoizomerycznej do co najmniej 99%. [0018] Stabilny, krystaliczny kwas (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowy o wzorze IV można wydzielić w takiej czystości diastereoizomerycznej, że kwas ten może być zastosowany co najmniej jako składnik aktywny suplementu diety albo w leku. [0019] Niniejszy wynalazek zilustrowano poniższymi przykładami. 3

4 Przykład 1 (Wytwarzanie roztworu wodnego soli wapniowej kwasu (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8- tetrahydrofoliowego o wzorze III) [0020] 100 g Kwasu (6S)-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego o wzorze II o czystości diastereoizomerycznej (6S):(6R) jak 92:8 wytworzonego zgodnie z EP zawieszono w wodzie o temperaturze 7 C, w atmosferze azotu. [0021] Związek o wzorze II rozpuszczono, dodając 65 ml 20%-owego (w/w) wodnego roztworu NaOH. Wartość ph wynosiła wówczas 9,05. [0022] Do tego roztworu, mieszając, dodano 23,7 g 36%-owego (w/w) wodnego roztworu formaldehydu w ciągu 5 minut, w temperaturze 8 C. [0023] Po 15 minutach, w ciągu 1 godziny w temperaturze 8 C, mieszając, dodawano wodny roztwór NaBH 4, wytworzony przez rozpuszczenie 21,3 g NaBH 4 w 50 ml wody i 1 ml 20%-owego (w/w) wodnego roztworu NaOH. [0024] Mieszaninę tę mieszano przez 30 minut w temperaturze 8 C i następnie, w ciągu 20 minut w temperaturze 61 C. [0025] Temperaturę reakcji obniżono następnie w ciągu 2 godzin do 20 C. [0026] Następnie wkroplono 79 ml 18%-owego (w/w) wodnego roztworu HCl. Wartość ph wynosiła wówczas 8,03. [0027] Mieszaninę ochłodzono do temperatury 4 C, aby umożliwić wytrącenie boranów. Po 2 godzinach borany usunięto drogą filtracji. [0028] Wartość ph otrzymanego roztworu doprowadzono do wartości 7,03 poprzez dodanie 10 ml 18%- wego (w/w) wodnego roztworu HCl. [0029] Roztwór ten ogrzano do temperatury 20 C, po czym dodano najpierw 1,62 g wersenianu dwusodowego, a następnie 0,82 równoważnika (25,44 g) CaCl 2 2H 2 O. [0030] Wartość ph doprowadzono następnie do 6,9 poprzez dodanie 2 ml 20%-wego (w/w) wodnego roztworu NaOH. [0031] Selektywna krystalizacja soli wapniowej kwasu (6RS)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego nastąpiła wskutek zaszczepienia roztworu 100 mg uprzednio wytworzonych kryształów soli wapniowej kwasu (6RS)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego, po czym obniżenia temperatury od temperatury pokojowej do temperatury 4 C w ciągu 40 minut. [0032] Otrzymaną zawiesinę, mieszając, utrzymywano przez 18 godzin w temperaturze 4 C. [0033] Otrzymane kryształy odsączono. [0034] W tak otrzymanym wodnym roztworze soli wapniowej kwasu (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8- tertrahydrofoliowego o wzorze III udział odpowiedniego diastereoizomery (6R) wynosił 2 % wag., co stwierdzono przy użyciu HPLC na kolumnie chiralnej. 4

5 Przykład 2 (Wytwarzanie krystalicznego kwasu (6S)-N-(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego o wzorze IV) [0035] Do wodnego roztworu soli wapniowej kwasu (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego o wzorze III o udziale odpowiedniego diastereoizomeru (6R) 2 % wag., wytworzonego zgodnie z powyższym przykładem 1, dodano w ciągu 20 minut 6 ml 100% kwasu octowego, do uzyskania wartości ph 5,5. [0036] Następnie podwyższono temperaturę do 45 C. [0037] W tej temperaturze dodano kolejno 1,35 g ditionianu sodu oraz 1,9 g wersenianu dwusodowego. [0038] Do tego roztworu w ciągu 15 minut dodano 25 ml 100% kwasu octowego. [0039] Przy wartości ph 4,5 rozpoczęła się krystalizacja kwasu (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego o wzorze IV. [0040] Wartość ph utrzymywano w zakresie od 4,3 do 4,4 poprzez ciągłe dodawanie 100% kwasu octowego (10 ml). [0041] Zawiesinę tę mieszano przez 30 minut, po czym odsączono. [0042] Tak otrzymane krystaliczne ciało stałe przemyto wodą o temperaturze 40 C. [0043] Otrzymano 106,9 g wilgotnego krystalicznego ciała stałego. [0044] W celu określenia czystości i proporcji diastereoizomerów próbkę związku o wzorze IV przemyto 94%-owym (obj./obj.) wodnym etanolem, a następnie wysuszono pod zmniejszonym ciśnieniem. Uzyskano przy tym następujące wyniki: Czystość HPLC: 96,45 % [0045] Stosunek (6S)/(6R) = 99,1 : 0,9 (określony przy pomocy chiralnej HPLC). [0046] Otrzymany w ten sposób produkt o wzorze IV cechowała następującą stabilność (przechowywany w temperaturze 4 C): Czas (miesiące) Czystość HPLC (%)

6 Zastrzeżenia 1. Stabilny krystaliczny kwas (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowy o czystości diastereoizomerycznej co najmniej 99%. 2. Stabilny krystaliczny kwas (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowy według zastrz. 1, znamienny tym, że wykazuje: - profil w różnicowej kalorymetrii skaningowej DSC, jak ukazany na Figurze 2a, - profil termograwimetryczny TGA, jak ukazany na Figurze 2B, - rentgenowski dyfraktogram proszkowy, jak ukazany na Figurze 3a, oraz - wartości 2 theta jak wskazane na figurze 3b z odchyleniem około ±0,2 stopnia. 3. Stabilny krystaliczny kwas (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowy według jednego z zastrz. 1 do 2, znamienny tym, że odpowiedni rentgenowski dyfraktogram proszkowy wykazuje następujące charakterystyczne wartości 2 theta: 15,0 15,6 17,4 18,7 19,9 22,2 24,3 oraz 29,5. 4. Sposób wytwarzania stabilnego krystalicznego kwasu (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego, znamienny tym, że - do wodnego roztworu soli wapniowej kwasu (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego o udziale odpowiedniego diastereoizomeru (6R) 2 % wag. dodaje się albo kwas octowy, albo kwas sulfonowy w takiej ilości, aż uzyska się wartość ph 5,5, - tak otrzymany roztwór ogrzewa się do temperatury z zakresu od 44 C do 46 C, - do tego ogrzanego roztworu dodaje się albo kwas octowy, albo kwas sulfonowy w takiej ilości, aż uzyska się wartość ph w zakresie od 4,3 do 4,4, przy czym rozpoczyna się krystalizacja kwasu (6S)- N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego, i przy czym podczas tej krystalizacji wartość ph utrzymywana jest w zakresie od 4,3 do 4,4 poprzez ciągłe dodawanie albo kwasu octowego, albo kwasu sulfonowego, oraz - tak otrzymane krystaliczne ciało stałe odsącza się w temperaturze z zakresu od 44 C do 46 C i izoluje. 6

7 5. Sposób według zastrz. 4, znamienny tym, że, otrzymane krystaliczne ciało stałe przemywa się wodą o temperaturze około 40 C. 6. Sposób według jednego z zastrz. 4 do 5, znamienny tym, że kwasem sulfonowym jest kwas p-toluenosulfonowy. 7. Sposób według jednego z zastrz. 4 do 6, znamienny tym, że wodny roztwór soli wapniowej kwasu (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego o udziale odpowiedniego diastereoizomeru (6R) 2 % wag. wytwarza się zgodnie ze sposobem, w którym kwas (6S)-5,6,7,8-tetrahydrofoliowy o udziale odpowiedniego diastereoizomeru (6R) w zakresie od 4% wag. do 8% wag. metyluje się w wodzie, przy czym - do otrzymanej metylowanej mieszaniny reakcyjnej dodaje się od 0,70 do 0,82 równoważnika chlorku wapnia, w przeliczeniu na użytą ilość THF, - z otrzymanego wodnego roztworu selektywnie wykrystalizowuje się i wydziela sól wapniową kwasu (6RS)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego, oraz - uzyskuje się wodny roztwór soli wapniowej kwasu (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8- tetrahydro-foliowego o udziale odpowiedniego diastereoizomeru (6R) 2% wag. 8. Sposób według zastrz. 7, znamienny tym, że chlorek wapnia dodaje się w postaci stałej lub w postaci roztworu wodnego. 9. Sposób według jednego z zastrz. 7 do 8, znamienny tym, że selektywna krystalizacja soli wapniowej kwasu (6RS)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego następuje wskutek zaszczepienia uprzednio wytworzonymi kryształami soli wapniowej kwasu (6RS)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego, po czym obniża się temperaturę od temperatury pokojowej do temperatury z zakresu od 3 C do 5 C oraz, że taką temperaturę utrzymuje się przez 16 do 18 godzin. 10. Zastosowanie stabilnego krystalicznego kwasu (6S)-N(5)-metylo-5,6,7,8-tetrahydrofoliowego, jak określony w jednym z zastrz. 1 do 3, do wytwarzania suplementu diety lub leku - do leczenia i/lub kontrolowania guzów ludzkich i/lub zwierzęcych i/lub - do synergistycznego wpływania na związek do kontrolowania nowotworu i/lub - do zmniejszania toksyczności związku do kontrolowania nowotworu i/lub - do ochrony komórek ludzkich i/lub zwierzęcych. 7

8 8

9 9

10 10

11 Poz. [ 2 th.] Wysokość [jedn.] FWHM [ 2 th.] Odległość międzypłaszczyznowa d [Å] Int. wzgl. [%] 11

12 DOKUMENTY CYTOWANE W OPISIE Niniejsza lista dokumentów przytoczonych przez Zgłaszającego podana jest czytającemu jedynie dla informacji i nie jest częścią składową dokumentu patentu europejskiego. Została ona sporządzona z największą starannością; EPO nie przyjmuje jednak żadnej odpowiedzialności za ewentualne błędy i opuszczenia. Dokumenty patentowe przytoczone w opisie EP A1 [0003] EP A1 [0004] [0007] EP A [0014] [0020] 12