Katedra Logiki i Metodologii Nauk U L Lódź, semestr letni 2008/2009
O czym bȩdzie ten wyk lad?
O czym bȩdzie ten wyk lad? pojȩcie rozumowania i jego rodzaje
O czym bȩdzie ten wyk lad? pojȩcie rozumowania i jego rodzaje rozumowanie w argumentacji i dyskusji jako jȩzykowy sposób przekonywania
O czym bȩdzie ten wyk lad? pojȩcie rozumowania i jego rodzaje rozumowanie w argumentacji i dyskusji jako jȩzykowy sposób przekonywania dowodzenie jako formalne uzasadnianie twiedzeń
O czym bȩdzie ten wyk lad? pojȩcie rozumowania i jego rodzaje rozumowanie w argumentacji i dyskusji jako jȩzykowy sposób przekonywania dowodzenie jako formalne uzasadnianie twiedzeń szukanie dowodu algorytmizacja i automatyzacja dowodzenia
O czym bȩdzie ten wyk lad? pojȩcie rozumowania i jego rodzaje rozumowanie w argumentacji i dyskusji jako jȩzykowy sposób przekonywania dowodzenie jako formalne uzasadnianie twiedzeń szukanie dowodu algorytmizacja i automatyzacja dowodzenia rozwi azywanie problemów, obliczalność, z lożoność obliczeniowa
O czym bȩdzie ten wyk lad? pojȩcie rozumowania i jego rodzaje rozumowanie w argumentacji i dyskusji jako jȩzykowy sposób przekonywania dowodzenie jako formalne uzasadnianie twiedzeń szukanie dowodu algorytmizacja i automatyzacja dowodzenia rozwi azywanie problemów, obliczalność, z lożoność obliczeniowa granice ludzkiej i maszynowej zdolności rozwi azywania problemów
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Kotarbiński, Elementy 1929 1 wszelka praca umys lowa, przeciwieństwo pracy fizycznej
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Kotarbiński, Elementy 1929 1 wszelka praca umys lowa, przeciwieństwo pracy fizycznej 2 rozmaite czynności umys lowe ale z wy l aczeniem percepcji zmys lowej
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Kotarbiński, Elementy 1929 1 wszelka praca umys lowa, przeciwieństwo pracy fizycznej 2 rozmaite czynności umys lowe ale z wy l aczeniem percepcji zmys lowej 3 wszelkie przechodzenie od jednych s adów do innych
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Kotarbiński, Elementy 1929 1 wszelka praca umys lowa, przeciwieństwo pracy fizycznej 2 rozmaite czynności umys lowe ale z wy l aczeniem percepcji zmys lowej 3 wszelkie przechodzenie od jednych s adów do innych 4 przeżywanie myśli wyrażanych w okresach warunkowych
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Kotarbiński, Elementy 1929 1 wszelka praca umys lowa, przeciwieństwo pracy fizycznej 2 rozmaite czynności umys lowe ale z wy l aczeniem percepcji zmys lowej 3 wszelkie przechodzenie od jednych s adów do innych 4 przeżywanie myśli wyrażanych w okresach warunkowych 5 dobieranie nastȩpstwa do racji lub racji do nastȩpstwa
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Komentarz:
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Komentarz: ad 1. np. wszelkie uzasadnianie, również bezpośrednie
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Komentarz: ad 1. np. wszelkie uzasadnianie, również bezpośrednie ad 2. sens wystȩpuj acy w sporze racjonalizm/empiryzm (metodologiczny)
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Komentarz: ad 1. np. wszelkie uzasadnianie, również bezpośrednie ad 2. sens wystȩpuj acy w sporze racjonalizm/empiryzm (metodologiczny) ad 3. można w tym sensie również mówić o rozumowaniach nieuświadamianych (instynktownych), o rozumowaniach zwierz at i maszyn (jeżeli zast apimy określenie s ad przez określenie dane )
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Komentarz: ad 1. np. wszelkie uzasadnianie, również bezpośrednie ad 2. sens wystȩpuj acy w sporze racjonalizm/empiryzm (metodologiczny) ad 3. można w tym sensie również mówić o rozumowaniach nieuświadamianych (instynktownych), o rozumowaniach zwierz at i maszyn (jeżeli zast apimy określenie s ad przez określenie dane ) ad 4. tylko świadome operacje uys lu
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Komentarz: ad 1. np. wszelkie uzasadnianie, również bezpośrednie ad 2. sens wystȩpuj acy w sporze racjonalizm/empiryzm (metodologiczny) ad 3. można w tym sensie również mówić o rozumowaniach nieuświadamianych (instynktownych), o rozumowaniach zwierz at i maszyn (jeżeli zast apimy określenie s ad przez określenie dane ) ad 4. tylko świadome operacje uys lu ad 5. zak lada wystȩpowanie relacji wynikania, ale niekoniecznie logicznego
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Czynność a wytwór
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Czynność a wytwór Uwaga! Wszystkie podane znaczenia dotycz a rozumowania jako czynności ale można też mówić o rozumowaniach w sensie wytworu tych czynności. Wtedy sensowniej jest zarezerwować określenie rozumowanie do rezultatów czynności 3-5 (wyróżnik: wystȩpowanie przes lanek i wniosków) W tym sensie czasem używane jest określenie argument (np. w angielskim reasoning/argument)
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Czynność a wytwór Uwaga! Wszystkie podane znaczenia dotycz a rozumowania jako czynności ale można też mówić o rozumowaniach w sensie wytworu tych czynności. Wtedy sensowniej jest zarezerwować określenie rozumowanie do rezultatów czynności 3-5 (wyróżnik: wystȩpowanie przes lanek i wniosków) W tym sensie czasem używane jest określenie argument (np. w angielskim reasoning/argument) Dlaczego należy rozróżniać rozumowanie-czynność i rozumowanie-rezultat?
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Czynność a wytwór Uwaga! Wszystkie podane znaczenia dotycz a rozumowania jako czynności ale można też mówić o rozumowaniach w sensie wytworu tych czynności. Wtedy sensowniej jest zarezerwować określenie rozumowanie do rezultatów czynności 3-5 (wyróżnik: wystȩpowanie przes lanek i wniosków) W tym sensie czasem używane jest określenie argument (np. w angielskim reasoning/argument) Dlaczego należy rozróżniać rozumowanie-czynność i rozumowanie-rezultat? np. dowodzenie może być niepoprawne ale dowód z definicji musi być poprawny inaczej nie jest dowodem.
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Argument:
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Argument: 1 wynik rozumowania-czynności, tekst zawieraj acy przes lanki i wnioski
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Argument: 1 wynik rozumowania-czynności, tekst zawieraj acy przes lanki i wnioski 2 rozumowanie użyte w celu przekonywania (uzasadniaj ace czyjeś stanowisko)
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Argument: 1 wynik rozumowania-czynności, tekst zawieraj acy przes lanki i wnioski 2 rozumowanie użyte w celu przekonywania (uzasadniaj ace czyjeś stanowisko) 3 zespó l przes lanek wystȩpuj acych w argumencie 2
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Struktura argumentu:
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Struktura argumentu: Definicja Whately ego (1826)
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Struktura argumentu: Definicja Whately ego (1826) Każdy argument sk lada siȩ z dwóch czȩści: tego co jest dowodzone, i tego, za pomoc a czego siȩ dowodzi. Ta pierwsza czȩść, zanim zostanie dowiedziona, nazywa siȩ problemem, a gdy zostanie dowiedziona, nazywa siȩ konkluzj a. To, za pomoc a czego siȩ dowodzi, jeżeli zostaje podane na końcu (...), nazywa siȩ racj a (...). Jeżeli zaś konkluzja zostaje wprowadzona na końcu, wówczas to, co s luży lo jej dowiedzeniu, nazywa siȩ przes lankami.
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Schemat argumentacji Arystotelesowskiej (wg. Toulmina)
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Schemat argumentacji Arystotelesowskiej (wg. Toulmina) D zatem C ponieważ W
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Schemat argumentacji Arystotelesowskiej (wg. Toulmina) D zatem C ponieważ W gdzie: D dane, przes lanki (data) C konluzja, teza (claim) W uzasadniaj ace prawo ogólne (warrant)
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Schemat argumentacji wg. Cycerona
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Schemat argumentacji wg. Cycerona assumptio complexio approbatio propositio assumptionis approbatio propositionis
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Schemat argumentacji wg. Toulmina
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Schemat argumentacji wg. Toulmina D zatem Q+C ponieważ W chyba, że R na mocy B
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Schemat argumentacji wg. Toulmina D zatem Q+C ponieważ W chyba, że R na mocy B gdzie: D dane, przes lanki (data) C konluzja, teza (claim) W uzasadniaj ace prawo ogólne (warrant) Q wyrażenie kwalifikuj ace (modal qualifier) R wyj atki (rebuttal) B baza teoretyczna (backing)
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Klasyfikacja argumentów wg. struktury:
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Klasyfikacja argumentów wg. struktury: bezpośrednie
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Klasyfikacja argumentów wg. struktury: bezpośrednie proste równoleg le (zbieżne) szeregowe (zespolone) mieszane
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Klasyfikacja argumentów wg. struktury: bezpośrednie proste równoleg le (zbieżne) szeregowe (zespolone) mieszane z lożone (pośrednie)
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Klasyfikacja argumentów wg. struktury: bezpośrednie proste równoleg le (zbieżne) szeregowe (zespolone) mieszane z lożone (pośrednie) Argumenty bezpośrednie maj a jeden wniosek uzasadniany przez przes lanki; w argumentach z lożonych przes lanki same s a wnioskami innych argumentów.
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Schemat argumentu prostego P W
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Schemat argumentu zbieżnego P 1 P 2 P 3 W
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Schemat argumentu szeregowego P 1 + P 2 + P 3 W
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Schemat argumentu mieszanego P 1 P 2 + P 3 P 4 + P 5 W
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Schemat argumentu z lożonego 1 P 1 P 2 W
ROZUMOWANIE OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA Schemat argumentu z lożonego 2 P 1 P 2 P 3 P 4 P 5 P 6 + P 7 P 8 P 9 + P 10 W
Pocz atki (mi le z lego):
Pocz atki (mi le z lego): filozofowie przyrody (esp. Demokryt) stosowanie indukcji
Pocz atki (mi le z lego): filozofowie przyrody (esp. Demokryt) stosowanie indukcji Eleaci, Pitagorejczycy dedukcyjne rozumowania z zasad, dowodzenie niewprost
Pocz atki (mi le z lego): filozofowie przyrody (esp. Demokryt) stosowanie indukcji Eleaci, Pitagorejczycy dedukcyjne rozumowania z zasad, dowodzenie niewprost Sofiści obalanie cudzych opini z pomoc a dyskusji
Pocz atki (mi le z lego): filozofowie przyrody (esp. Demokryt) stosowanie indukcji Eleaci, Pitagorejczycy dedukcyjne rozumowania z zasad, dowodzenie niewprost Sofiści obalanie cudzych opini z pomoc a dyskusji Euklides (365-300) metoda aksjomatyczna, dowodzenie w oparciu o rysunek
Sokrates (469-399)
Sokrates (469-399) Dialektyka jako metoda dyskusji (sztuka m adrej rozmowy Państwo VII) o pojȩciach etycznych zawieraj aca aspekt:
Sokrates (469-399) Dialektyka jako metoda dyskusji (sztuka m adrej rozmowy Państwo VII) o pojȩciach etycznych zawieraj aca aspekt: elenktyczny obalanie powierzchownych opini (forma dowodu niewprost lub MTT i SH)
Sokrates (469-399) Dialektyka jako metoda dyskusji (sztuka m adrej rozmowy Państwo VII) o pojȩciach etycznych zawieraj aca aspekt: elenktyczny obalanie powierzchownych opini (forma dowodu niewprost lub MTT i SH) maieutyczny wydobywanie ukrytej wiedzy (indukcyjne przejście od analizy przypadków do ogólnej definicji)
Inne rozumienia dialektyki:
Inne rozumienia dialektyki: 1 Platon nauka o bycie i metoda poznania bytu (Sofista 253 D E)
Inne rozumienia dialektyki: 1 Platon nauka o bycie i metoda poznania bytu (Sofista 253 D E) 2 Arystoteles rozumowania oparte na przes lankach prawdopodobnych (endokson)
Inne rozumienia dialektyki: 1 Platon nauka o bycie i metoda poznania bytu (Sofista 253 D E) 2 Arystoteles rozumowania oparte na przes lankach prawdopodobnych (endokson) 3 Stoicy nauka o rozumowaniu w formie pytań i odpowiedzi w przeciwieństwie do nauki o rozumowaniu w formie ci ag lej czyli retoryki (np. Diogenes Laertios VII 42, Seneka LM XIV 89)
Inne rozumienia dialektyki: 1 Platon nauka o bycie i metoda poznania bytu (Sofista 253 D E) 2 Arystoteles rozumowania oparte na przes lankach prawdopodobnych (endokson) 3 Stoicy nauka o rozumowaniu w formie pytań i odpowiedzi w przeciwieństwie do nauki o rozumowaniu w formie ci ag lej czyli retoryki (np. Diogenes Laertios VII 42, Seneka LM XIV 89) Sposób realizacji dialektycznego wywodu indukcja (epagoge) rozumiana jako rozważanie konkretnych przypadków.
Inne rozumienia dialektyki: 1 Platon nauka o bycie i metoda poznania bytu (Sofista 253 D E) 2 Arystoteles rozumowania oparte na przes lankach prawdopodobnych (endokson) 3 Stoicy nauka o rozumowaniu w formie pytań i odpowiedzi w przeciwieństwie do nauki o rozumowaniu w formie ci ag lej czyli retoryki (np. Diogenes Laertios VII 42, Seneka LM XIV 89) Sposób realizacji dialektycznego wywodu indukcja (epagoge) rozumiana jako rozważanie konkretnych przypadków. Cel odnajdywanie tego, co we wszystkich wypadkach jedno i to samo (Laches 191 E)
ARYSTOTELES (384-323) Rozróżnia rozumowania uzasadniaj ace (dedukcja) od odkrywczych (indukcja); rozwija przede wszystkim teoriȩ dedukcji.
ARYSTOTELES (384-323) Rozróżnia rozumowania uzasadniaj ace (dedukcja) od odkrywczych (indukcja); rozwija przede wszystkim teoriȩ dedukcji. Sylogizm:
ARYSTOTELES (384-323) Rozróżnia rozumowania uzasadniaj ace (dedukcja) od odkrywczych (indukcja); rozwija przede wszystkim teoriȩ dedukcji. Sylogizm: Sylogizm (wnioskowanie) jest to wypowiedź, w której, jeśli coś zostaje za lożone, to z konieczności wynika coś innego niż to, co za lożone,... (AP I 24 b, Topiki I 100 a)
ARYSTOTELES (384-323) Rozróżnia rozumowania uzasadniaj ace (dedukcja) od odkrywczych (indukcja); rozwija przede wszystkim teoriȩ dedukcji. Sylogizm: Sylogizm (wnioskowanie) jest to wypowiedź, w której, jeśli coś zostaje za lożone, to z konieczności wynika coś innego niż to, co za lożone,... (AP I 24 b, Topiki I 100 a) Zwraca uwagȩ ogólność tej definicji w porównaniu do szczegó lowej teorii.
ARYSTOTELES (384-323) Rodzaje sylogizmu:
ARYSTOTELES (384-323) Rodzaje sylogizmu: apodyktyczny (demonstratywny) z przes lanek pewnych (Platońskie episteme) rozważany w Analitykach
ARYSTOTELES (384-323) Rodzaje sylogizmu: apodyktyczny (demonstratywny) z przes lanek pewnych (Platońskie episteme) rozważany w Analitykach dialektyczny z przes lanek wiarygodnych (Platońskie doksa) rozważany w Topikach
ARYSTOTELES (384-323) Rodzaje sylogizmu: apodyktyczny (demonstratywny) z przes lanek pewnych (Platońskie episteme) rozważany w Analitykach dialektyczny z przes lanek wiarygodnych (Platońskie doksa) rozważany w Topikach erystyczny (sofistyczny) rozważany w dowodach sofistycznych:
ARYSTOTELES (384-323) Rodzaje sylogizmu: apodyktyczny (demonstratywny) z przes lanek pewnych (Platońskie episteme) rozważany w Analitykach dialektyczny z przes lanek wiarygodnych (Platońskie doksa) rozważany w Topikach erystyczny (sofistyczny) rozważany w dowodach sofistycznych: z niewiarygodnych przes lanek z wnioskiem pozornie wynikaj acym
ARYSTOTELES (384-323) Rodzaje sylogizmu: apodyktyczny (demonstratywny) z przes lanek pewnych (Platońskie episteme) rozważany w Analitykach dialektyczny z przes lanek wiarygodnych (Platońskie doksa) rozważany w Topikach erystyczny (sofistyczny) rozważany w dowodach sofistycznych: z niewiarygodnych przes lanek z wnioskiem pozornie wynikaj acym entymemat sylogizm retoryczny
ARYSTOTELES (384-323) Teoria sylogizmu demonstratywnego:
ARYSTOTELES (384-323) Teoria sylogizmu demonstratywnego: 14 trybów podstawowych w 3 figurach
ARYSTOTELES (384-323) Teoria sylogizmu demonstratywnego: 14 trybów podstawowych w 3 figurach 137 trybów modalnych w 8 grupach
ARYSTOTELES (384-323) Teoria sylogizmu demonstratywnego: 14 trybów podstawowych w 3 figurach 137 trybów modalnych w 8 grupach próba ujȩcia aksjomatycznego (redukcja do 4 trybów doskona lych figury I w sylogistyce asertorycznej i do 24 w sylogistyce modalnej)
ARYSTOTELES (384-323) Metody dowodzenia sylogizmów:
ARYSTOTELES (384-323) Metody dowodzenia sylogizmów: przez konwersjȩ
ARYSTOTELES (384-323) Metody dowodzenia sylogizmów: przez konwersjȩ dowód niewprost
ARYSTOTELES (384-323) Metody dowodzenia sylogizmów: przez konwersjȩ dowód niewprost wskazanie (ektezis)
ARYSTOTELES (384-323) Dowód przez konwersjȩ:
ARYSTOTELES (384-323) Dowód przez konwersjȩ: Ferio = Festino
ARYSTOTELES (384-323) Dowód przez konwersjȩ: Ferio = Festino 1. PeM 2. SiM
ARYSTOTELES (384-323) Dowód przez konwersjȩ: Ferio = Festino 1. PeM 2. SiM 3. MeP 1, konwersja
ARYSTOTELES (384-323) Dowód przez konwersjȩ: Ferio = Festino 1. PeM 2. SiM 3. MeP 1, konwersja 4. SoP 3,2, Ferio
ARYSTOTELES (384-323) Dowód niewprost:
ARYSTOTELES (384-323) Dowód niewprost: Barbara = Baroco
ARYSTOTELES (384-323) Dowód niewprost: Barbara = Baroco 1. PaM 2. SoM 3. SoP z. n.
ARYSTOTELES (384-323) Dowód niewprost: Barbara = Baroco 1. PaM 2. SoM 3. SoP z. n. 4. SaP 3, opozycja
ARYSTOTELES (384-323) Dowód niewprost: Barbara = Baroco 1. PaM 2. SoM 3. SoP z. n. 4. SaP 3, opozycja 5. SaM 1,4, Barbara (P termin średni)
ARYSTOTELES (384-323) Dowód niewprost: Barbara = Baroco 1. PaM 2. SoM 3. SoP z. n. 4. SaP 3, opozycja 5. SaM 1,4, Barbara (P termin średni) 6. sprzeczność 2 i 5
ARYSTOTELES (384-323) Dowód przez wskazanie tryb Darapti:
ARYSTOTELES (384-323) Dowód przez wskazanie tryb Darapti: 1. MaP 2. MaS
ARYSTOTELES (384-323) Dowód przez wskazanie tryb Darapti: 1. MaP 2. MaS 3. wyróżnijmy a M (z za lożenia o niepustości terminów)
ARYSTOTELES (384-323) Dowód przez wskazanie tryb Darapti: 1. MaP 2. MaS 3. wyróżnijmy a M (z za lożenia o niepustości terminów) 4. a P 1,3
ARYSTOTELES (384-323) Dowód przez wskazanie tryb Darapti: 1. MaP 2. MaS 3. wyróżnijmy a M (z za lożenia o niepustości terminów) 4. a P 1,3 5. a S 2,3
ARYSTOTELES (384-323) Dowód przez wskazanie tryb Darapti: 1. MaP 2. MaS 3. wyróżnijmy a M (z za lożenia o niepustości terminów) 4. a P 1,3 5. a S 2,3 6. SiP 4,5
ARYSTOTELES (384-323) Inne formy rozumowania u Arystotelesa:
ARYSTOTELES (384-323) Inne formy rozumowania u Arystotelesa: Indukcja (epagoge) rozumowanie odkrywcze
ARYSTOTELES (384-323) Inne formy rozumowania u Arystotelesa: Indukcja (epagoge) rozumowanie odkrywcze 1 sylogizm indukcyjny dla uzasadniania ogólnej przes lanki wiȩkszej dla sylogizmów I figury - indukcja wyczerpuj aca (AP II 23)
ARYSTOTELES (384-323) Inne formy rozumowania u Arystotelesa: Indukcja (epagoge) rozumowanie odkrywcze 1 sylogizm indukcyjny dla uzasadniania ogólnej przes lanki wiȩkszej dla sylogizmów I figury - indukcja wyczerpuj aca (AP II 23) 2 dialektyczna indukcja (= indukcja niezupe lna) (Topiki I)
ARYSTOTELES (384-323) Inne formy rozumowania u Arystotelesa: Indukcja (epagoge) rozumowanie odkrywcze 1 sylogizm indukcyjny dla uzasadniania ogólnej przes lanki wiȩkszej dla sylogizmów I figury - indukcja wyczerpuj aca (AP II 23) 2 dialektyczna indukcja (= indukcja niezupe lna) (Topiki I) 3 droga poznania ogólnych zasad (archai) poprzez jednostkowe (AW)
ARYSTOTELES (384-323) Inne formy rozumowania u Arystotelesa: Indukcja (epagoge) rozumowanie odkrywcze 1 sylogizm indukcyjny dla uzasadniania ogólnej przes lanki wiȩkszej dla sylogizmów I figury - indukcja wyczerpuj aca (AP II 23) 2 dialektyczna indukcja (= indukcja niezupe lna) (Topiki I) 3 droga poznania ogólnych zasad (archai) poprzez jednostkowe (AW) Analogia (paradeigma) pojmowana jako sylogizm z 4 terminami (AP II 24) i kwalifikowana jako retoryczna forma przekonywania.
ARYSTOTELES (384-323) Inne formy rozumowania u Arystotelesa: Indukcja (epagoge) rozumowanie odkrywcze 1 sylogizm indukcyjny dla uzasadniania ogólnej przes lanki wiȩkszej dla sylogizmów I figury - indukcja wyczerpuj aca (AP II 23) 2 dialektyczna indukcja (= indukcja niezupe lna) (Topiki I) 3 droga poznania ogólnych zasad (archai) poprzez jednostkowe (AW) Analogia (paradeigma) pojmowana jako sylogizm z 4 terminami (AP II 24) i kwalifikowana jako retoryczna forma przekonywania. Uwaga: Arystoteles wszelkie formy rozumowania stara siȩ upodobnić do sylogizmu w formie podstawowej.
STOICY Rozwiniȩcie logiki zdań.
STOICY Rozwiniȩcie logiki zdań. Definicja wnioskowania (za: Sekstus Empiryk, Diogenes Laertios):
STOICY Rozwiniȩcie logiki zdań. Definicja wnioskowania (za: Sekstus Empiryk, Diogenes Laertios): Wnioskowanie (logos) to uk lad (sistema) z lożony z przes lanek (lemmata) i konkluzji (epifora).
STOICY Klasyfikacja rozumowań:
STOICY Klasyfikacja rozumowań: konkluzywne niekonkluzywne prawdziwe fa lszywe dowodz ace niedowodz ace
STOICY Klasyfikacja rozumowań: konkluzywne niekonkluzywne prawdziwe fa lszywe dowodz ace niedowodz ace Wnioskowanie ϕ 1,..., ϕ n / ψ jest konkluzywne, gdy ϕ 1... ϕ n ψ jest prawdziwe (w sensie Diodora Kronosa)
STOICY Klasyfikacja rozumowań: konkluzywne niekonkluzywne prawdziwe fa lszywe dowodz ace niedowodz ace Wnioskowanie ϕ 1,..., ϕ n / ψ jest konkluzywne, gdy ϕ 1... ϕ n ψ jest prawdziwe (w sensie Diodora Kronosa) Wnioskowanie jest prawdziwe, gdy jest konkluzywne i ma prawdziwe przes lanki
STOICY Klasyfikacja rozumowań: konkluzywne niekonkluzywne prawdziwe fa lszywe dowodz ace niedowodz ace Wnioskowanie ϕ 1,..., ϕ n / ψ jest konkluzywne, gdy ϕ 1... ϕ n ψ jest prawdziwe (w sensie Diodora Kronosa) Wnioskowanie jest prawdziwe, gdy jest konkluzywne i ma prawdziwe przes lanki Wnioskowanie jest dowodz ace, gdy jest prawdziwe i odkrywa nieoczywist a konluzjȩ
STOICY System stoików.
STOICY System stoików. Niedowodliwce Chryzypa:
STOICY System stoików. Niedowodliwce Chryzypa: 1 1 2, 1 2 (MPP)
STOICY System stoików. Niedowodliwce Chryzypa: 1 1 2, 1 2 (MPP) 2 1 2, 2 1 (MTT)
STOICY System stoików. Niedowodliwce Chryzypa: 1 1 2, 1 2 (MPP) 2 1 2, 2 1 (MTT) 3 (1 2), 1 2
STOICY System stoików. Niedowodliwce Chryzypa: 1 1 2, 1 2 (MPP) 2 1 2, 2 1 (MTT) 3 (1 2), 1 2 4 1 2, 1 2 (MTP)
STOICY System stoików. Niedowodliwce Chryzypa: 1 1 2, 1 2 (MPP) 2 1 2, 2 1 (MTT) 3 (1 2), 1 2 4 1 2, 1 2 (MTP) 5 1 2, 1 2 (MPT)
STOICY System stoików. Niedowodliwce Chryzypa: 1 1 2, 1 2 (MPP) 2 1 2, 2 1 (MTT) 3 (1 2), 1 2 4 1 2, 1 2 (MTP) 5 1 2, 1 2 (MPT) Uwaga! inny sens terminu dowodz acy/niedowodz acy niż w podanej wyżej klasyfikacji
STOICY Jak stoicy dowodzili konkluzywności innych wnioskowań?
STOICY Jak stoicy dowodzili konkluzywności innych wnioskowań? 4 regu ly przekszta lcania (themata):
STOICY Jak stoicy dowodzili konkluzywności innych wnioskowań? 4 regu ly przekszta lcania (themata): 1 1, 2 3 = 1, 3 2 (antylogizm)
STOICY Jak stoicy dowodzili konkluzywności innych wnioskowań? 4 regu ly przekszta lcania (themata): 1 1, 2 3 = 1, 3 2 (antylogizm) 2 1, 2 3 i 3(1, 2) 4 = 1, 2 4?
STOICY Jak stoicy dowodzili konkluzywności innych wnioskowań? 4 regu ly przekszta lcania (themata): 1 1, 2 3 = 1, 3 2 (antylogizm) 2 1, 2 3 i 3(1, 2) 4 = 1, 2 4? 3 1, 2 3 i 3, 4 5 = 1, 2, 4 5
STOICY Jak stoicy dowodzili konkluzywności innych wnioskowań? 4 regu ly przekszta lcania (themata): 1 1, 2 3 = 1, 3 2 (antylogizm) 2 1, 2 3 i 3(1, 2) 4 = 1, 2 4? 3 1, 2 3 i 3, 4 5 = 1, 2, 4 5 4 1, 2 3 i 3, 4(1, 2) 5 = 1, 2, 4 5?
STOICY Jak stoicy dowodzili konkluzywności innych wnioskowań? 4 regu ly przekszta lcania (themata): 1 1, 2 3 = 1, 3 2 (antylogizm) 2 1, 2 3 i 3(1, 2) 4 = 1, 2 4? 3 1, 2 3 i 3, 4 5 = 1, 2, 4 5 4 1, 2 3 i 3, 4(1, 2) 5 = 1, 2, 4 5? dodatkowo TD Γ, 1 2 = Γ 1 2?
STOICY Przyk lady dowiedlnych trybów:
STOICY Przyk lady dowiedlnych trybów: 1 1 (1 2), 1 2
STOICY Przyk lady dowiedlnych trybów: 1 1 (1 2), 1 2 2 1 2 3, 3, 1 2
STOICY Przyk lady dowiedlnych trybów: 1 1 (1 2), 1 2 2 1 2 3, 3, 1 2 3 1 2 3, 1, 2 3
STOICY Przyk lady dowiedlnych trybów: 1 1 (1 2), 1 2 2 1 2 3, 3, 1 2 3 1 2 3, 1, 2 3 4 1 2, 1 2 1
STOICY Przyk lady dowodów:
STOICY Przyk lady dowodów: ad 2. 1. 1 2 3 2. 3 3. 1
STOICY Przyk lady dowodów: ad 2. 1. 1 2 3 2. 3 3. 1 4. (1 2) 1, 2, MTT
STOICY Przyk lady dowodów: ad 2. 1. 1 2 3 2. 3 3. 1 4. (1 2) 1, 2, MTT 5. 2 3, 4, niedowodliwiec 3
STOICY Przyk lady dowodów:
STOICY Przyk lady dowodów: ad 4. 1. 1 2, 1 2 MPP 2. 1 2, 1 2 MPP
STOICY Przyk lady dowodów: ad 4. 1. 1 2, 1 2 MPP 2. 1 2, 1 2 MPP 3. 1, 2 (1 2) 1, reg. 1 (i PN)
STOICY Przyk lady dowodów: ad 4. 1. 1 2, 1 2 MPP 2. 1 2, 1 2 MPP 3. 1, 2 (1 2) 1, reg. 1 (i PN) 4. 1 2, 1 (1 2) 2, 3, reg. 3
STOICY Przyk lady dowodów: ad 4. 1. 1 2, 1 2 MPP 2. 1 2, 1 2 MPP 3. 1, 2 (1 2) 1, reg. 1 (i PN) 4. 1 2, 1 (1 2) 2, 3, reg. 3 5. 1 2, 1 2 1 4, reg. 1
STOICY Podzia l wnioskowań niekonkluzywnych:
STOICY Podzia l wnioskowań niekonkluzywnych: niespójne
STOICY Podzia l wnioskowań niekonkluzywnych: niespójne prze ladowane
STOICY Podzia l wnioskowań niekonkluzywnych: niespójne prze ladowane oparte na b lȩdnym schemacie
STOICY Podzia l wnioskowań niekonkluzywnych: niespójne prze ladowane oparte na b lȩdnym schemacie niekompletne
Galen (129-201) dojrza la logika antyczna
Galen (129-201) dojrza la logika antyczna Podzia l rozumowań:
Galen (129-201) dojrza la logika antyczna Podzia l rozumowań: sylogizmy hipotetyczne (logika stoików)
Galen (129-201) dojrza la logika antyczna Podzia l rozumowań: sylogizmy hipotetyczne (logika stoików) sylogizmy kategoryczne (logika perypatetyków)
Galen (129-201) dojrza la logika antyczna Podzia l rozumowań: sylogizmy hipotetyczne (logika stoików) sylogizmy kategoryczne (logika perypatetyków) sylogizmy relacyjne m.in:
Galen (129-201) dojrza la logika antyczna Podzia l rozumowań: sylogizmy hipotetyczne (logika stoików) sylogizmy kategoryczne (logika perypatetyków) sylogizmy relacyjne m.in: o wielokrotnościach o konwersach relacji o identyczności przez analogiȩ (proporcji, podobieństwa)
Galen (129-201) dojrza la logika antyczna Podzia l rozumowań: sylogizmy hipotetyczne (logika stoików) sylogizmy kategoryczne (logika perypatetyków) sylogizmy relacyjne m.in: o wielokrotnościach o konwersach relacji o identyczności przez analogiȩ (proporcji, podobieństwa) wnioskowanie ze znaków
Piotr Hiszpan (1210? - 1277) typowe ujȩcie problematyki rozumowań w dojrza lej logice scholastycznej:
Piotr Hiszpan (1210? - 1277) typowe ujȩcie problematyki rozumowań w dojrza lej logice scholastycznej: teoria sylogizmu + teoria punktów wyjścia w dowodzeniu (de locis)
Piotr Hiszpan (1210? - 1277) typowe ujȩcie problematyki rozumowań w dojrza lej logice scholastycznej: teoria sylogizmu + teoria punktów wyjścia w dowodzeniu (de locis) Typowe definicje:
Piotr Hiszpan (1210? - 1277) typowe ujȩcie problematyki rozumowań w dojrza lej logice scholastycznej: teoria sylogizmu + teoria punktów wyjścia w dowodzeniu (de locis) Typowe definicje: problem zdanie, w którego prawdziwość można w atpić
Piotr Hiszpan (1210? - 1277) typowe ujȩcie problematyki rozumowań w dojrza lej logice scholastycznej: teoria sylogizmu + teoria punktów wyjścia w dowodzeniu (de locis) Typowe definicje: problem zdanie, w którego prawdziwość można w atpić argument racja wykazuj aca s luszność rzeczy w atpliwej
Piotr Hiszpan (1210? - 1277) typowe ujȩcie problematyki rozumowań w dojrza lej logice scholastycznej: teoria sylogizmu + teoria punktów wyjścia w dowodzeniu (de locis) Typowe definicje: problem zdanie, w którego prawdziwość można w atpić argument racja wykazuj aca s luszność rzeczy w atpliwej locus (topos) źród lo argumentu: maksyma lub różnica maksym
Piotr Hiszpan (1210? - 1277) typowe ujȩcie problematyki rozumowań w dojrza lej logice scholastycznej: teoria sylogizmu + teoria punktów wyjścia w dowodzeniu (de locis) Typowe definicje: problem zdanie, w którego prawdziwość można w atpić argument racja wykazuj aca s luszność rzeczy w atpliwej locus (topos) źród lo argumentu: maksyma lub różnica maksym argumentowanie pe lna wypowiedź z lożona z przes lanek (=argumentów) i wniosku (=problem)
Piotr Hiszpan (1210? - 1277) typowe ujȩcie problematyki rozumowań w dojrza lej logice scholastycznej: teoria sylogizmu + teoria punktów wyjścia w dowodzeniu (de locis) Typowe definicje: problem zdanie, w którego prawdziwość można w atpić argument racja wykazuj aca s luszność rzeczy w atpliwej locus (topos) źród lo argumentu: maksyma lub różnica maksym argumentowanie pe lna wypowiedź z lożona z przes lanek (=argumentów) i wniosku (=problem) wyróżnia 4 rodzaje argumentowania: sylogizm, indukcja, entymemat i przyk lad (analogia)
Wilhelm Ockham (1290-1349) dojrza la logika nominalistyczna
Wilhelm Ockham (1290-1349) dojrza la logika nominalistyczna Problematyka rozumowań rozpada siȩ na:
Wilhelm Ockham (1290-1349) dojrza la logika nominalistyczna Problematyka rozumowań rozpada siȩ na: teoriȩ sylogizmu (logika terminów, w tym rozbudowana sylogistyka modalna i temporalna)
Wilhelm Ockham (1290-1349) dojrza la logika nominalistyczna Problematyka rozumowań rozpada siȩ na: teoriȩ sylogizmu (logika terminów, w tym rozbudowana sylogistyka modalna i temporalna) teoriȩ konsekwencji (logika zdań, ogólna teoria wynikania)
Czasy nowożytne Nacisk na budowȩ teorii rozumowań odkrywczych a nie uzasadniaj acych (nawet w obozie racjonalistów!), m.in:
Czasy nowożytne Nacisk na budowȩ teorii rozumowań odkrywczych a nie uzasadniaj acych (nawet w obozie racjonalistów!), m.in: Francis Bacon teoria indukcji eliminacyjnej
Czasy nowożytne Nacisk na budowȩ teorii rozumowań odkrywczych a nie uzasadniaj acych (nawet w obozie racjonalistów!), m.in: Francis Bacon teoria indukcji eliminacyjnej Rene Descartes regu ly kierowania umys lem
Czasy nowożytne Nacisk na budowȩ teorii rozumowań odkrywczych a nie uzasadniaj acych (nawet w obozie racjonalistów!), m.in: Francis Bacon teoria indukcji eliminacyjnej Rene Descartes regu ly kierowania umys lem Upowszechnia siȩ szkolny podzia l rozumowań na indukcjȩ i dedukcjȩ.
Kazimierz Twardowski, Zasadnicze pojȩcia dydaktyki i logiki, 1901
Kazimierz Twardowski, Zasadnicze pojȩcia dydaktyki i logiki, 1901 Rozumowanie:
Kazimierz Twardowski, Zasadnicze pojȩcia dydaktyki i logiki, 1901 Rozumowanie: Czynność myślowa polegaj a na poszukiwaniu racji logicznej dla danego nastȩpstwa lub nastȩpstwa dla danej racji.
Kazimierz Twardowski, Zasadnicze pojȩcia dydaktyki i logiki, 1901 Rozumowanie: Czynność myślowa polegaj a na poszukiwaniu racji logicznej dla danego nastȩpstwa lub nastȩpstwa dla danej racji. Rodzaje:
Kazimierz Twardowski, Zasadnicze pojȩcia dydaktyki i logiki, 1901 Rozumowanie: Czynność myślowa polegaj a na poszukiwaniu racji logicznej dla danego nastȩpstwa lub nastȩpstwa dla danej racji. Rodzaje: Niech R to rozumowanie, gdzie ϕ bȩdzie racj a a ψ nastȩpstwem, to:
Kazimierz Twardowski, Zasadnicze pojȩcia dydaktyki i logiki, 1901 Rozumowanie: Czynność myślowa polegaj a na poszukiwaniu racji logicznej dla danego nastȩpstwa lub nastȩpstwa dla danej racji. Rodzaje: Niech R to rozumowanie, gdzie ϕ bȩdzie racj a a ψ nastȩpstwem, to: ϕ ψ i V (ϕ) = 1 wtw R jest wnioskowaniem
Kazimierz Twardowski, Zasadnicze pojȩcia dydaktyki i logiki, 1901 Rozumowanie: Czynność myślowa polegaj a na poszukiwaniu racji logicznej dla danego nastȩpstwa lub nastȩpstwa dla danej racji. Rodzaje: Niech R to rozumowanie, gdzie ϕ bȩdzie racj a a ψ nastȩpstwem, to: ϕ ψ i V (ϕ) = 1 wtw R jest wnioskowaniem ψ ϕ i V (ϕ) = 1 wtw R jest dowodzeniem
Kazimierz Twardowski, Zasadnicze pojȩcia dydaktyki i logiki, 1901 Rozumowanie: Czynność myślowa polegaj a na poszukiwaniu racji logicznej dla danego nastȩpstwa lub nastȩpstwa dla danej racji. Rodzaje: Niech R to rozumowanie, gdzie ϕ bȩdzie racj a a ψ nastȩpstwem, to: ϕ ψ i V (ϕ) = 1 wtw R jest wnioskowaniem ψ ϕ i V (ϕ) = 1 wtw R jest dowodzeniem gdzie symbolizuje relacjȩ zachodz ac a miȩdzy punktem wyjścia a celem rozumowania.
Jan Lukasiewicz, 1910 i później.
Jan Lukasiewicz, 1910 i później. Rozumowanie:
Jan Lukasiewicz, 1910 i później. Rozumowanie: proces, w którym na podstawie zdań danych, bȩd acych punktem wyjścia rozumowania, szuka zdań innych, bȩd acych celem rozumowania, a po l aczonych z poprzednimi stosunkiem wynikania.
Jan Lukasiewicz, 1910 i później. Rozumowanie: proces, w którym na podstawie zdań danych, bȩd acych punktem wyjścia rozumowania, szuka zdań innych, bȩd acych celem rozumowania, a po l aczonych z poprzednimi stosunkiem wynikania. Uwaga! w stosunku do definicji Twardowskiego zarazem szersza (dopuszcza wiele przejść zamiast jednego) i wȩższa (zdania maj a być racjami i nastȩpstwami logicznym!)
LUKASIEWICZ Rodzaje rozumowań:
LUKASIEWICZ Rodzaje rozumowań: I podzia l (zgodność kierunku wynikania z kierunkiem rozumowania):
LUKASIEWICZ Rodzaje rozumowań: I podzia l (zgodność kierunku wynikania z kierunkiem rozumowania): Niech R = ϕ = ψ (ϕ jest racj a logiczn a a ψ nastȩpstwem logicznym), to:
LUKASIEWICZ Rodzaje rozumowań: I podzia l (zgodność kierunku wynikania z kierunkiem rozumowania): Niech R = ϕ = ψ (ϕ jest racj a logiczn a a ψ nastȩpstwem logicznym), to: ϕ ψ wtw R jest rozumowaniem dedukcyjnym
LUKASIEWICZ Rodzaje rozumowań: I podzia l (zgodność kierunku wynikania z kierunkiem rozumowania): Niech R = ϕ = ψ (ϕ jest racj a logiczn a a ψ nastȩpstwem logicznym), to: ϕ ψ wtw R jest rozumowaniem dedukcyjnym ψ ϕ wtw R jest rozumowaniem redukcyjnym
LUKASIEWICZ Rodzaje rozumowań:
LUKASIEWICZ Rodzaje rozumowań: II podzia l (pewne/niepewne zdania):
LUKASIEWICZ Rodzaje rozumowań: II podzia l (pewne/niepewne zdania): Niech R = ϕ = ψ (ϕ jest racj a logiczn a a ψ nastȩpstwem logicznym), to:
LUKASIEWICZ Rodzaje rozumowań: II podzia l (pewne/niepewne zdania): Niech R = ϕ = ψ (ϕ jest racj a logiczn a a ψ nastȩpstwem logicznym), to: ϕ ψ wtw R jest wnioskowaniem
LUKASIEWICZ Rodzaje rozumowań: II podzia l (pewne/niepewne zdania): Niech R = ϕ = ψ (ϕ jest racj a logiczn a a ψ nastȩpstwem logicznym), to: ϕ ψ wtw R jest wnioskowaniem ϕ ψ wtw R jest sprawdzaniem
LUKASIEWICZ Rodzaje rozumowań: II podzia l (pewne/niepewne zdania): Niech R = ϕ = ψ (ϕ jest racj a logiczn a a ψ nastȩpstwem logicznym), to: ϕ ψ wtw R jest wnioskowaniem ϕ ψ wtw R jest sprawdzaniem ψ ϕ wtw R jest dowodzeniem
LUKASIEWICZ Rodzaje rozumowań: II podzia l (pewne/niepewne zdania): Niech R = ϕ = ψ (ϕ jest racj a logiczn a a ψ nastȩpstwem logicznym), to: ϕ ψ wtw R jest wnioskowaniem ϕ ψ wtw R jest sprawdzaniem ψ ϕ wtw R jest dowodzeniem ψ ϕ wtw R jest t lumaczeniem
LUKASIEWICZ Rodzaje rozumowań: II podzia l (pewne/niepewne zdania): Niech R = ϕ = ψ (ϕ jest racj a logiczn a a ψ nastȩpstwem logicznym), to: ϕ ψ wtw R jest wnioskowaniem ϕ ψ wtw R jest sprawdzaniem ψ ϕ wtw R jest dowodzeniem ψ ϕ wtw R jest t lumaczeniem gdzie ϕ oznacza, że ϕ jest uznane za pewne
LUKASIEWICZ Klasyfikacja Lukasiewicza:
LUKASIEWICZ Klasyfikacja Lukasiewicza: p. wyjścia-racja p. wyjścia-nastȩpstwo p. wyjścia pewny wnioskowanie t lumaczenie p. wyjścia niepewny sprawdzanie dowodzenie dedukcja redukcja
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza:
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: 1 jednostronne ujȩcie tematu
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: 1 jednostronne ujȩcie tematu 2 za w aska charakterystyka totum divisionis
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: 1 jednostronne ujȩcie tematu 2 za w aska charakterystyka totum divisionis 3 brak adekwatności podzia lu
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: 1 jednostronne ujȩcie tematu 2 za w aska charakterystyka totum divisionis 3 brak adekwatności podzia lu 4 niezgodność z ustalonym rozumieniem wielu terminów
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: 1 jednostronne ujȩcie tematu 2 za w aska charakterystyka totum divisionis 3 brak adekwatności podzia lu 4 niezgodność z ustalonym rozumieniem wielu terminów 5 za w askie charakterystyki cz lonów podzia lu
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza:
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: ad 1. dotyczy tylko rozumowań-czynności
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: ad 1. dotyczy tylko rozumowań-czynności ad 2. uwzglȩdnia tylko takie rozumowania, w których:
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: ad 1. dotyczy tylko rozumowań-czynności ad 2. uwzglȩdnia tylko takie rozumowania, w których: sk ladniki s a powi azane relacj a wynikania
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: ad 1. dotyczy tylko rozumowań-czynności ad 2. uwzglȩdnia tylko takie rozumowania, w których: sk ladniki s a powi azane relacj a wynikania mamy do czynienia z rozwi azywaniem określonych zadań (szukanie zdań)
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza:
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: ad 3. totum divisionis za szerokie w dwojakim sensie:
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: ad 3. totum divisionis za szerokie w dwojakim sensie: dopuszcza z lożone rozumowania
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: ad 3. totum divisionis za szerokie w dwojakim sensie: dopuszcza z lożone rozumowania dopuszcza możliwość innych rozumowań prostych, np. ϕ ψ, ϕ ψ
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: ad 3. totum divisionis za szerokie w dwojakim sensie: ad 4. dopuszcza z lożone rozumowania dopuszcza możliwość innych rozumowań prostych, np. ϕ ψ, ϕ ψ
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: ad 3. totum divisionis za szerokie w dwojakim sensie: ad 4. dopuszcza z lożone rozumowania dopuszcza możliwość innych rozumowań prostych, np. ϕ ψ, ϕ ψ zakwalifikowanie dowodzenia do rozumowań redukcyjnych a sprawdzania do dedukcyjnych
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: ad 3. totum divisionis za szerokie w dwojakim sensie: ad 4. dopuszcza z lożone rozumowania dopuszcza możliwość innych rozumowań prostych, np. ϕ ψ, ϕ ψ zakwalifikowanie dowodzenia do rozumowań redukcyjnych a sprawdzania do dedukcyjnych traktowanie indukcji jako formy t lumaczenia a nie wnioskowania
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza:
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: ad 5.
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: ad 5. wnioskowanie tylko ze zdań uznanych
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: ad 5. wnioskowanie tylko ze zdań uznanych charakterystyka dowodu zgodna jedynie z definicj a w systemach aksjomatycznych
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: ad 5. wnioskowanie tylko ze zdań uznanych charakterystyka dowodu zgodna jedynie z definicj a w systemach aksjomatycznych w askie rozumienie sprawdzania (tylko zdania i tylko weryfikacja)
LUKASIEWICZ Wady klasyfikacji Lukasiewicza: ad 5. wnioskowanie tylko ze zdań uznanych charakterystyka dowodu zgodna jedynie z definicj a w systemach aksjomatycznych w askie rozumienie sprawdzania (tylko zdania i tylko weryfikacja) traktowanie dowodzenia, sprawdzania i t lumaczenia jako rozumowań prostych
Kotarbiński 1929
Kotarbiński 1929 Upowszechnia podzia l Lukasiewicza ale z drobnymi modyfikacjami:
Kotarbiński 1929 Upowszechnia podzia l Lukasiewicza ale z drobnymi modyfikacjami: 1 uchyla czȩściowo zarzut 2 dopuszczaj ac nieudane rozumowania, tj. zastȩpuj ac obiektywny wymóg wynikania przez subiektywne uznanie czegoś za racjȩ/nastȩpstwo
Kotarbiński 1929 Upowszechnia podzia l Lukasiewicza ale z drobnymi modyfikacjami: 1 uchyla czȩściowo zarzut 2 dopuszczaj ac nieudane rozumowania, tj. zastȩpuj ac obiektywny wymóg wynikania przez subiektywne uznanie czegoś za racjȩ/nastȩpstwo 2 uwzglȩdnia różne rodzaje dowodu
Kotarbiński 1929
Kotarbiński 1929 ad 1. Niech R = (ϕ ψ) (ϕ jest racj a subiektywn a a ψ nastȩpstwem subiektywnym), to:
Kotarbiński 1929 ad 1. Niech R = (ϕ ψ) (ϕ jest racj a subiektywn a a ψ nastȩpstwem subiektywnym), to: ϕ ψ wtw R jest wnioskowaniem
Kotarbiński 1929 ad 1. Niech R = (ϕ ψ) (ϕ jest racj a subiektywn a a ψ nastȩpstwem subiektywnym), to: ϕ ψ wtw R jest wnioskowaniem ϕ ψ wtw R jest sprawdzaniem
Kotarbiński 1929 ad 1. Niech R = (ϕ ψ) (ϕ jest racj a subiektywn a a ψ nastȩpstwem subiektywnym), to: ϕ ψ wtw R jest wnioskowaniem ϕ ψ wtw R jest sprawdzaniem ψ ϕ wtw R jest dowodzeniem
Kotarbiński 1929 ad 1. Niech R = (ϕ ψ) (ϕ jest racj a subiektywn a a ψ nastȩpstwem subiektywnym), to: ϕ ψ wtw R jest wnioskowaniem ϕ ψ wtw R jest sprawdzaniem ψ ϕ wtw R jest dowodzeniem ψ ϕ wtw R jest t lumaczeniem
Kotarbiński 1929 ad 1. Niech R = (ϕ ψ) (ϕ jest racj a subiektywn a a ψ nastȩpstwem subiektywnym), to: ϕ ψ wtw R jest wnioskowaniem ϕ ψ wtw R jest sprawdzaniem ψ ϕ wtw R jest dowodzeniem ψ ϕ wtw R jest t lumaczeniem ad 2. Rozróżnia dowód wprost i niewprost oraz tryb dowodzenia progresywny i regresywny
Salamucha 1930
Salamucha 1930 Modyfikacja podzia lu Lukasiewicza, która uchyla czȩściowo:
Salamucha 1930 Modyfikacja podzia lu Lukasiewicza, która uchyla czȩściowo: 1 zarzut 4 przez przyjȩcie innego kryterium rozróżnienia rozumowań dedukcyjnych i redukcyjnych
Salamucha 1930 Modyfikacja podzia lu Lukasiewicza, która uchyla czȩściowo: 1 zarzut 4 przez przyjȩcie innego kryterium rozróżnienia rozumowań dedukcyjnych i redukcyjnych 2 zarzut 3 poprzez wstȩpn a charakterystykȩ rozumowania
Salamucha 1930
Salamucha 1930 ad 1. Rozumowanie jest:
Salamucha 1930 ad 1. Rozumowanie jest: dedukcyjne wtw racja jest uznana za pewn a
Salamucha 1930 ad 1. Rozumowanie jest: dedukcyjne wtw racja jest uznana za pewn a redukcyjne wtw racja nie jest pewna
Salamucha 1930
Salamucha 1930 Zgodność kierunku wynikania z kierunkiem rozumowania jest traktowana jako II kryterium. W rezultacie nie zmienia siȩ charakterystyka 4 rodzajów rozumowań ale zmienia siȩ ich kwalifikacja jako dedukcyjnych lub redukcyjnych.
Salamucha 1930 Zgodność kierunku wynikania z kierunkiem rozumowania jest traktowana jako II kryterium. W rezultacie nie zmienia siȩ charakterystyka 4 rodzajów rozumowań ale zmienia siȩ ich kwalifikacja jako dedukcyjnych lub redukcyjnych. Klasyfikacja Salamuchy: racja pewna racja niepewna p. wyjścia-racja wnioskowanie t lumaczenie p. wyjścia-nastȩpstwo dowodzenie sprawdzanie dedukcja redukcja
Porównanie z klasyfikacj a Lukasiewicza:
Porównanie z klasyfikacj a Lukasiewicza: ϕ = ψ rozumowanie dedukcyjne rozumowanie redukcyjne ϕ ψ ψ ϕ wnioskowanie sprawdzanie dowodzenie t lumaczenie ϕ ψ ϕ ψ
Porównanie z klasyfikacj a Lukasiewicza: ϕ = ψ rozumowanie dedukcyjne rozumowanie redukcyjne ϕ ψ ψ ϕ wnioskowanie sprawdzanie dowodzenie t lumaczenie ϕ ψ ϕ ψ rozumowanie dedukcyjne rozumowanie redukcyjne ϕ ψ wnioskowanie dowodzenie sprawdzanie t lumaczenie ϕ ψ ψ ϕ ϕ ψ ψ ϕ
Salamucha 1930
Salamucha 1930 ad 2. Salamucha argumentuje przekonuj aco przeciwko braniu pod uwagȩ rozumowań typu ϕ ψ, ϕ ψ
Czeżowski najbardziej rozbudowana modyfikacja klasyfikacji Lukasiewicza.
Czeżowski najbardziej rozbudowana modyfikacja klasyfikacji Lukasiewicza. Podkreśla że analizuje rozumowania-rezultaty.
Czeżowski najbardziej rozbudowana modyfikacja klasyfikacji Lukasiewicza. Podkreśla że analizuje rozumowania-rezultaty. Nie traktuje kwalifkacji zdań na uznane/nieuznane za osobne kryterium podzia lu. Swoj a klasyfikacjȩ opiera na wyróżnieniu 3 relacji zachodz acych miȩdzy zdaniami:
Czeżowski najbardziej rozbudowana modyfikacja klasyfikacji Lukasiewicza. Podkreśla że analizuje rozumowania-rezultaty. Nie traktuje kwalifkacji zdań na uznane/nieuznane za osobne kryterium podzia lu. Swoj a klasyfikacjȩ opiera na wyróżnieniu 3 relacji zachodz acych miȩdzy zdaniami: 1 ϕ = ψ relacja wynikania (racji do nastȩstwa)
Czeżowski najbardziej rozbudowana modyfikacja klasyfikacji Lukasiewicza. Podkreśla że analizuje rozumowania-rezultaty. Nie traktuje kwalifkacji zdań na uznane/nieuznane za osobne kryterium podzia lu. Swoj a klasyfikacjȩ opiera na wyróżnieniu 3 relacji zachodz acych miȩdzy zdaniami: 1 ϕ = ψ relacja wynikania (racji do nastȩstwa) 2 ϕ / ψ relacja zależności w rozumowaniu (przes lanki do wniosku)
Czeżowski najbardziej rozbudowana modyfikacja klasyfikacji Lukasiewicza. Podkreśla że analizuje rozumowania-rezultaty. Nie traktuje kwalifkacji zdań na uznane/nieuznane za osobne kryterium podzia lu. Swoj a klasyfikacjȩ opiera na wyróżnieniu 3 relacji zachodz acych miȩdzy zdaniami: 1 ϕ = ψ relacja wynikania (racji do nastȩstwa) 2 ϕ / ψ relacja zależności w rozumowaniu (przes lanki do wniosku) 3 ϕ ψ relacja przechodzenia/odkrywania (od punktu wyjścia do celu rozumowania)
Czeżowski najbardziej rozbudowana modyfikacja klasyfikacji Lukasiewicza. Podkreśla że analizuje rozumowania-rezultaty. Nie traktuje kwalifkacji zdań na uznane/nieuznane za osobne kryterium podzia lu. Swoj a klasyfikacjȩ opiera na wyróżnieniu 3 relacji zachodz acych miȩdzy zdaniami: 1 ϕ = ψ relacja wynikania (racji do nastȩstwa) 2 ϕ / ψ relacja zależności w rozumowaniu (przes lanki do wniosku) 3 ϕ ψ relacja przechodzenia/odkrywania (od punktu wyjścia do celu rozumowania) Uwaga! 2 dot ad nie brane pod uwagȩ (utożsamiane z 3)
Czeżowski
Czeżowski Klasyfikacja Czeżowskiego jest oparta na 3 podzia lach:
Czeżowski Klasyfikacja Czeżowskiego jest oparta na 3 podzia lach: I podzia l (zgodność kierunku wynikania z relacj a zależności zdań):
Czeżowski Klasyfikacja Czeżowskiego jest oparta na 3 podzia lach: I podzia l (zgodność kierunku wynikania z relacj a zależności zdań): Niech R = ϕ = ψ, to:
Czeżowski Klasyfikacja Czeżowskiego jest oparta na 3 podzia lach: I podzia l (zgodność kierunku wynikania z relacj a zależności zdań): Niech R = ϕ = ψ, to: ϕ / ψ wtw R jest rozumowaniem dedukcyjnym
Czeżowski Klasyfikacja Czeżowskiego jest oparta na 3 podzia lach: I podzia l (zgodność kierunku wynikania z relacj a zależności zdań): Niech R = ϕ = ψ, to: ϕ / ψ wtw R jest rozumowaniem dedukcyjnym ψ / ϕ wtw R jest rozumowaniem redukcyjnym
Czeżowski II podzia l (zgodność kierunku wynikania z kierunkiem rozumowania):
Czeżowski II podzia l (zgodność kierunku wynikania z kierunkiem rozumowania): Niech R = ϕ = ψ, to:
Czeżowski II podzia l (zgodność kierunku wynikania z kierunkiem rozumowania): Niech R = ϕ = ψ, to: ϕ ψ wtw R jest rozumowaniem progresywnym
Czeżowski II podzia l (zgodność kierunku wynikania z kierunkiem rozumowania): Niech R = ϕ = ψ, to: ϕ ψ wtw R jest rozumowaniem progresywnym ψ ϕ wtw R jest rozumowaniem regresywnym
Czeżowski II podzia l (zgodność kierunku wynikania z kierunkiem rozumowania): Niech R = ϕ = ψ, to: ϕ ψ wtw R jest rozumowaniem progresywnym ψ ϕ wtw R jest rozumowaniem regresywnym III podzia l (zgodność relacji zależności zdań z kierunkiem rozumowania):
Czeżowski II podzia l (zgodność kierunku wynikania z kierunkiem rozumowania): Niech R = ϕ = ψ, to: ϕ ψ wtw R jest rozumowaniem progresywnym ψ ϕ wtw R jest rozumowaniem regresywnym III podzia l (zgodność relacji zależności zdań z kierunkiem rozumowania): Niech R = ϕ /ψ (ϕ jest przes lank a a ψ wnioskiem), to:
Czeżowski II podzia l (zgodność kierunku wynikania z kierunkiem rozumowania): Niech R = ϕ = ψ, to: ϕ ψ wtw R jest rozumowaniem progresywnym ψ ϕ wtw R jest rozumowaniem regresywnym III podzia l (zgodność relacji zależności zdań z kierunkiem rozumowania): Niech R = ϕ /ψ (ϕ jest przes lank a a ψ wnioskiem), to: ϕ ψ wtw R jest rozumowaniem odkrywczym
Czeżowski II podzia l (zgodność kierunku wynikania z kierunkiem rozumowania): Niech R = ϕ = ψ, to: ϕ ψ wtw R jest rozumowaniem progresywnym ψ ϕ wtw R jest rozumowaniem regresywnym III podzia l (zgodność relacji zależności zdań z kierunkiem rozumowania): Niech R = ϕ /ψ (ϕ jest przes lank a a ψ wnioskiem), to: ϕ ψ wtw R jest rozumowaniem odkrywczym ψ ϕ wtw R jest rozumowaniem uzasadniaj acym
Czeżowski
Czeżowski Podzia l finalny:
Czeżowski Podzia l finalny: Niech R = ϕ = ψ, to:
Czeżowski Podzia l finalny: Niech R = ϕ = ψ, to: ϕ / ψ i ϕ ψ wtw R jest wnioskowaniem
Czeżowski Podzia l finalny: Niech R = ϕ = ψ, to: ϕ / ψ i ϕ ψ wtw R jest wnioskowaniem ϕ / ψ i ψ ϕ wtw R jest dowodzeniem
Czeżowski Podzia l finalny: Niech R = ϕ = ψ, to: ϕ / ψ i ϕ ψ wtw R jest wnioskowaniem ϕ / ψ i ψ ϕ wtw R jest dowodzeniem ψ / ϕ i ϕ psi wtw R jest sprawdzaniem
Czeżowski Podzia l finalny: Niech R = ϕ = ψ, to: ϕ / ψ i ϕ ψ wtw R jest wnioskowaniem ϕ / ψ i ψ ϕ wtw R jest dowodzeniem ψ / ϕ i ϕ psi wtw R jest sprawdzaniem ψ / ϕ i ψ ϕ wtw R jest t lumaczeniem
Czeżowski uwagi:
Czeżowski uwagi: Pierwszy podzia l oparty na innych kryteriach niż u Lukasiewicza (i Salamuchy).
Czeżowski uwagi: Pierwszy podzia l oparty na innych kryteriach niż u Lukasiewicza (i Salamuchy). Oryginalny podzia l Lukasiewicza na rozumowania dedukcyjne/redukcyjne też zachowany (jako II) ale ze zmienion a terminologi a.
Czeżowski uwagi: Pierwszy podzia l oparty na innych kryteriach niż u Lukasiewicza (i Salamuchy). Oryginalny podzia l Lukasiewicza na rozumowania dedukcyjne/redukcyjne też zachowany (jako II) ale ze zmienion a terminologi a. Wprowadzenie 3 podzia lów zamiast 2 nie prowadzi do wiȩkszej ilości cz lonów klasyfikacji (gdyż niektóre kombinacje s a niemożliwe) ale do pe lniejszej charakterystyki 4 rodzajów rozumowań elementarnych.
Czeżowski uwagi: Pierwszy podzia l oparty na innych kryteriach niż u Lukasiewicza (i Salamuchy). Oryginalny podzia l Lukasiewicza na rozumowania dedukcyjne/redukcyjne też zachowany (jako II) ale ze zmienion a terminologi a. Wprowadzenie 3 podzia lów zamiast 2 nie prowadzi do wiȩkszej ilości cz lonów klasyfikacji (gdyż niektóre kombinacje s a niemożliwe) ale do pe lniejszej charakterystyki 4 rodzajów rozumowań elementarnych. W niektórych pracach Czeżowski czȩściowo uchyla zarzut 2 do klasyfikacji Lukasiewicza przyjmuj ac, że zamiast = może wystȩpować analogiczna relacja ale z logiki probabilistycznej.
Czeżowski ϕ = ψ rozumowanie dedukcyjne rozumowanie redukcyjne ϕ / ψ ψ / ϕ odkrywcze uzasadniaj ace odkrywcze uzasadniaj ace ϕ ψ ψ ϕ ψ ϕ ϕ ψ wnioskowanie dowodzenie t lumaczenie sprawdzanie progresywne regresywne progresywne
Ajdukiewicz 1952
Ajdukiewicz 1952 Rozumowania pojmowane szeroko ale tylko w sensie czynności, co wi aże siȩ z Ajdukiewicza koncepcj a logiki pragmatycznej. Podaje szereg podzia lów:
Ajdukiewicz 1952 Rozumowania pojmowane szeroko ale tylko w sensie czynności, co wi aże siȩ z Ajdukiewicza koncepcj a logiki pragmatycznej. Podaje szereg podzia lów: I podzia l:
Ajdukiewicz 1952 Rozumowania pojmowane szeroko ale tylko w sensie czynności, co wi aże siȩ z Ajdukiewicza koncepcj a logiki pragmatycznej. Podaje szereg podzia lów: I podzia l: 1 dedukcyjne
Ajdukiewicz 1952 Rozumowania pojmowane szeroko ale tylko w sensie czynności, co wi aże siȩ z Ajdukiewicza koncepcj a logiki pragmatycznej. Podaje szereg podzia lów: I podzia l: 1 dedukcyjne 2 uprawdopodobniaj ace (w tym redukcyjne, przez analogiȩ)
Ajdukiewicz 1952 Rozumowania pojmowane szeroko ale tylko w sensie czynności, co wi aże siȩ z Ajdukiewicza koncepcj a logiki pragmatycznej. Podaje szereg podzia lów: I podzia l: 1 dedukcyjne 2 uprawdopodobniaj ace (w tym redukcyjne, przez analogiȩ) 3 logicznie bezwartościowe
Ajdukiewicz 1952
Ajdukiewicz 1952 II podzia l:
Ajdukiewicz 1952 II podzia l: spontaniczne (tylko wnioskowanie)
Ajdukiewicz 1952 II podzia l: spontaniczne (tylko wnioskowanie) kierowane zadaniem:
Ajdukiewicz 1952 II podzia l: spontaniczne (tylko wnioskowanie) kierowane zadaniem: 1 wykazania (wykaż Z)
Ajdukiewicz 1952 II podzia l: spontaniczne (tylko wnioskowanie) kierowane zadaniem: 1 wykazania (wykaż Z) 2 rozstrzygniȩcia (czy Z?)
Ajdukiewicz 1952 II podzia l: spontaniczne (tylko wnioskowanie) kierowane zadaniem: 1 wykazania (wykaż Z) 2 rozstrzygniȩcia (czy Z?) 3 dope lnienia (dla których x Z(x)?)
Ajdukiewicz 1952 II podzia l: spontaniczne (tylko wnioskowanie) kierowane zadaniem: 1 wykazania (wykaż Z) 2 rozstrzygniȩcia (czy Z?) 3 dope lnienia (dla których x Z(x)?) 4 wyjaśnienia (dlaczego Z?)