1 RAPORT EWALUACJI WEWNĘTRZNEJ przeprowadzonej w Szkole Podstawowej nr 3 w Siemianowicach Śląskich w roku szkolnym 2017/2018 Skład zespołu przeprowadzającego ewaluację: Alicja Stysz-Adamska- przewodniczący zespołu Ewa Suss Grażyna Bartel Alicja Ratyni Sebastian Król Joanna Miłek Joanna Fortuna Edyta Nowakowska Beata Szewczyk Dorota Banasik Jolanta Gajda Agnieszka Zemczak Anna Marzec Aleksandra Wolff Beata Steć Prezentacja wyników: Uczniowie bezpiecznie korzystają z mediów społecznościowych i internetu Zebranie Rady Pedagogicznej oraz strona internetowa szkoły MAJ 2018
2 Charakterystyka wymagania- wstęp: W roku szkolnym 2017/2018 podjęto decyzję o przeprowadzeniu ewaluacji wewnętrznej dotyczącej upowszechnienia wśród uczniów i rodziców działań szkoły związanych z bezpiecznym korzystaniem z mediów społecznościowych i internetu. Wybór powyższego obszaru pracy szkoły uzasadniony został potrzebą uzyskania informacji zwrotnej na ile działania związane z bezpieczeństwem w sieci są wystarczające. Badanie tego obszaru pozwoli także ustanowić tzw. czarne punkty szkoły, czyli miejsca, w których zagrożone jest bezpieczeństwo uczniów i podjąć działania mające na celu likwidację tych miejsc. Przewidywane jest także wdrażanie środków zaradczych mających na celu wzrost poziomu bezpieczeństwa u wszystkich podmiotów społeczności szkolnej. Ewaluacja sprawdza celowość, profesjonalizm, użyteczność i efektywność. Cele szczegółowe: upowszechnienie informacji na temat bezpiecznego korzystania z mediów społecznościowych i internetu badanie znajomości i przestrzegania w/w zasad bezpieczeństwa. Ewaluacja realizowana była od września 2017 roku do kwietnia 2018 roku. W przeprowadzonej ewaluacji wewnętrznej zastosowano procedury i narzędzia badawcze opracowane przez zespół ewaluacyjny. Obejmowały one ankiety skierowane do rodziców, nauczycieli i uczniów, kwestionariusz wywiadu przeprowadzonego z dyrektorem szkoły oraz analizę wybranej dokumentacji szkolnej. Dobór próby badawczej został dokonany w oparciu o założenia w projekcie ewaluacji wewnętrznej.
3 Wyniki przeprowadzonej ewaluacji zostaną przedstawione Radzie Pedagogicznej na jej posiedzeniu w sierpniu 2018 roku, a niniejszy raport zostanie również umieszczony na stronie internetowej szkoły. Opis ewaluacji: Zespół powołany przez Dyrektora szkoły opracował następujące pytania kluczowe, na które szukał odpowiedzi podczas przeprowadzonych badań: 1. W jaki sposób strzec naszych osobistych informacji? 2.W jaki sposób należy się logować, by przeglądarki internetowe nie zapamiętywały naszych haseł? 3.Jaki wpływ na pracę komputera mogą mieć nieznane, podejrzane e-maile? 4.Jakie niebezpieczeństwo wiążę się z rozsyłaniem wiadomości do użytkowników, którzy sobie tego nie życzą i jak jest traktowane przez prawo? 5.Jakie są konsekwencje wysyłania e-maili lub plików obraźliwych lub takich, do których nie posiadamy praw autorskich? 6.Dlaczego należy pamiętać, że korzystając np. z forum internetowego nie jesteśmy anonimowi? Opis danych i ich zbierania: Ankietowanie nauczycieli Ankieta dla nauczycieli składała się z 6 pytań. Pytania zawierały możliwość wielokrotnego wyboru, bez ograniczenia jej liczby, oraz możliwość uzupełnienia odpowiedzi przez swoje propozycje. W ankiecie wzięło udział 100 % nauczycieli.
4 1. Czy podczas pracy z uczniami korzysta Pan/Pani z dostępu do internetu lub mediów społecznościowych? 2. Jak często korzysta Pan/Pani na lekcji z dostępu do internetu czy mediów społecznościowych?
5 3. Czy podczas zajęć, przed rozpoczęciem pracy w sieci, rozmawia Pan/Pani z uczniami nt bezpiecznego logowania się? 4. Czy informuje Pan/Pani uczniów o sposobach, w jaki mogą strzec swoich danych w internecie?
6 Jeśli tak, to jakie są to sposoby? 5. Czy informuje Pan/Pani uczniów o przepisach prawa związanego z bezpieczeństwem w sieci oraz o konsekwencjach, jakie mogą wynikać z ich nieprzestrzegania?
7 6. Czy w kontaktach z uczniami ( nie tylko podczas zajęć szkolnych) rozmawia Pan/Pani o anonimowości w internecie ze szczególnym uwzględnieniem mediów społecznościowych? WYWIAD Z DYREKTOREM 1.Czy w szkole stosuje się formy zabezpieczenia komputerów przed różnymi zagrożeniami wynikającymi z pracy w sieci? TAK 2.Jakie zabezpieczenia zastosowuje się w placówce w pracy administracyjnej i dydaktycznej? W szkole funkcjonuje dokument o nazwie "Instrukcja zarządzania systemem informatycznym służącym do przetwarzania danych osobowych. W dokumencie są zawarte wszystkie procedury zabezpieczeń. Są one podzielone na zabezpieczenia elektroniczne czyli programy antywirusowe oraz programy zabezpieczające prace uczniów przy komputerze. Zabezpieczenia
8 mechaniczne to znaczy zabezpieczenie sprzętu przed nieusprawnionym dostępem - zamykanie szafki, system alarmowy w szkole (dodatkowe zabezpieczenia alarmowe w pracowni komputerowej) antywłamaniowe drzwi u księgowej szkoły, w jej pomieszczeniu dodatkowo kraty w oknach, monitoring. Nad zabezpieczeniem placówki zarówno w pracy administracyjnej jak i dydaktycznej czuwa administrator systemu informatycznego, którego zakres obowiązków określa wyżej wymieniona w tytule instrukcja: "Instrukcja zarządzania systemem informatycznym służącym do przetwarzania danych osobowych. 3.Czy na terenie placówki są prowadzone zajęcia dla uczniów, szkolenia dla nauczycieli z zakresu bezpieczeństwa w sieci? TAK Jeśli tak to proszę wymienić niektóre z prowadzonych zajęć lub szkoleń dla nauczycieli. "Bezpieczeństwo w internecie", "Odpowiedzialne korzystanie z portali społecznościowych", "W sieci elektronicznej przemocy", "Internetowe targowisko ekspozycji "JA"- małoletniego, nastoletniego i dorosłego człowieka", "Rozrywka interaktywna jako sposób kreowania kompetencji". WNIOSKI Ponad 90% nauczycieli podało że podczas pracy z uczniami korzysta z internetu lub mediów społecznościowych. Internet podczas lekcji w największej mierze jest wykorzystywany przez ponad połowę nauczycieli w SP 3.
9 ¾ nauczycieli deklaruje, że sporadycznie informuje swoich podopiecznych o bezpiecznym logowaniu się w sieci. Prawie każdy nauczyciel mówi uczniom w jaki sposób mogą strzec swoich danych. 29 ankietowanych przyznało że informuje dzieci o przepisach prawa związanego z bezpieczeństwem w sieci oraz konsekwencjach, jakie mogą wynikać z ich nieprzestrzegania. Ponad 60 % nauczycieli (nie tylko podczas zajęć) rozmawia o anonimowości w internecie ze szczególnym uwzględnieniem mediów społecznościowych. Należy zwrócić szczególną uwagę na informowanie dzieci o tym co im grozi podczas korzystania z sieci oraz to, aby nie podawali swoich danych osobowych, kiedy korzystają z mediów społecznościowych. Ankietowanie uczniów Ankietowaniu poddano 80 uczniów, co stanowi 30% ogółu uczniów klas III- VII. Z przeprowadzonych wśród uczniów ankiet wynika, że: 97,5% zna zasady bezpiecznego korzystania z internetu, 0,8% (jedna osoba) przyznaje, że nie zna zasad oraz 0,8 %, że nie pamięta zasad ; 48,7% rzadko rozmawia z rodzicami/opiekunami na temat bezpiecznego korzystania z internetu (na przykład z jakich stron korzystają, z kim się kontaktują), 37,5 odpowiedziało, że często rozmawia, a 8,8%, że nigdy nie rozmawiało. Wśród najczęstszych zagrożeń dla użytkowników Internetu uczniowie zaznaczali odpowiednio : a) oszustwa i wyłudzenia - 48,8% b) uzależnienia od gier w sieci - 48%
10 c) negatywne oddziaływanie na psychikę - 43,2% d) ograniczenie kontaktów międzyludzkich - 32,8% Wśród innych zagrożeń zostały wymienione:,, reagowanie agresją, jeśli zabraniają mi rodzice korzystać z internetu",, niespożywanie posiłków",, bezsenność, kłótnie w rodzinie",, porwanie, wykorzystywanie dzieci, zmiana osobowości na złą, przeklinanie, próba zrobienia coś sobie, zastraszanie, brak wiedzy o tym, że zadaję się z zupełnie innym człowiekiem",, podejmowanie niewłaściwych decyzji",, wyłudzanie informacji prywatnych, chęć zrobienia złych rzeczy",, podawanie numeru telefonu lub gdzie mieszkamy",, niechodzenie do szkoły",, cyberprzemoc",,podszywanie się pod kogoś innego",, gorszy wzrok",, pogorszenie się wyników w nauce, zaniedbywanie obowiązków",, kłamstwa i kradzieże",, robienie innych dziwnych rzeczy",, wymuszanie pieniędzy",,molestowanie"
11 81% ankietowanych wie, w jaki sposób należy zachować się w sytuacji zagrożenia-gdy jest się nękanym i obrażanym przez kogoś za pośrednictwem internetu, 9,6% odpowiedziało, że nie wie, jak się zachować w sytuacji zagrożenia; 3 osoby nie udzieliły odpowiedzi na to pytanie. WNIOSKI Uczniowie bezpiecznie korzystają z internetu i mediów społecznościowych, prawie wszyscy znają zasady bezpiecznego poruszania się w sieci, potrafią wymienić zagrożenia wynikające z bycia użytkownikiem i właściwie zareagować w sytuacji zagrożenia. Ankietowanie rodziców Badaniu zostali poddani rodzice uczniów klas III-VII. Ankieta zawierała 4 pytania. Rozdano 160 ankiet, z odpowiedziami oddano 124 sztuki.
12 Zdaniem 78% rodziców biorących udział w badaniu potwierdziło, że dzieci wiedzą, jak należy bezpiecznie logować się w internecie w taki sposób, aby przeglądarka nie zapamiętała wprowadzonego przez nich hasła. Można zatem przypuszczać, iż większość rodziców ma kontrolę nad sposobami logowania się przez ich dziecko do sieci. 13% ankietowanych uważa, iż ich dziecko nie przestrzega zasad związanych z zabezpieczeniem w odpowiedni sposób wprowadzanego przez nich hasła. A 9% rodziców stwierdziło, iż nie wie, czy ich dziecko potrafi bezpiecznie się logować. Jest to niepokojące zjawisko, gdyż rodzice w tym przypadku nie wykazują zainteresowania bezpieczeństwem dziecka w sieci.
13 Przeprowadzone badanie wskazuje, iż rodzice znają zagrożenia, z którymi ich dzieci mogą się spotkać w Internecie oraz podczas korzystania z mediów społecznościowych. Najbardziej obawiają się uzależnienia od gier (91 osób), następnie negatywnego oddziaływania na psychikę (62), zubożenia kontaktów międzyludzkich (44 osoby), rozsyłania wiadomości do użytkowników, którzy sobie tego nie życzą (19osób). Rodzice wskazywali również na inne zagrożenia (12 osób) takie jak: szykanowanie, oszustwa, rozsyłanie wiadomości do podejrzanych użytkowników, brak prywatności, podawanie się osób dorosłych za kogoś innego, strony uwalniające wirusy, treści pornograficzne oraz pedofilia. Zagrożenie, które rodzice uważają za najmniejsze to ponoszenie konsekwencji związanych z łamaniem praw autorskich (10 osób) podczas korzystania z mediów społecznościowych oraz internetu. Ponad połowa badanych rodziców, a więc 56% wybrało odpowiedź Tak, która dotyczyła pytania o ich wiedzę na temat pamiętania o braku anonimowości ich dzieci podczas korzystania z forów internetowych w internecie. 26% ankietowanych, uważa, iż pamiętają one, o tym fakcie tylko czasami, a 18% w ogóle nie pamięta. Jest to dość niepokojąca sytuacja, gdyż
14 wskazuje na to, że bardzo wielu rodziców nie wpływa na świadomość swojego dziecka w tym aspekcie. Na pytanie otwarte W jaki sposób uważa Pani/Pan można podczas korzystania z mediów społecznościowych i Internetu strzec osobistych informacji w komputerze? badani rodzice wskazywali na: nieudostępnianie danych w internecie, zastrzeżenie danych osobowych, używanie pseudonimów, wprowadzanie loginu i hasła, tworzenie kilku kont na komputerze, używanie programu zabezpieczającego, zaszyfrowane foldery, usuwanie historii, zmiany haseł,, blokady internetu, nie podawanie ważnych informacji, konto rodzicielskie, nieotwieranie linków nieznanego pochodzenia, edukowanie dziecka, kontrola rodzicielska, nie podawanie swoich haseł innym, stosowanie antywirusów, nie podawanie danych osobowych w loginach i hasłach, nie zapisywanie hasła, nie korzystanie z witryny cookies, korzystanie z bezpiecznych stron, nie łączenie się z sieciami publicznymi (wi-fi), aktualizacja oprogramowania, korzystanie z popularnych przeglądarek, nie zamieszczanie nieprzemyślanych zdjęć, nie odpisywanie na nieznane maile, stosowanie oprogramowania anty szpiegowskiego, nie logowanie się na portale np. Facebook, wylogowywanie się, zapora internetowa. Udzielone odpowiedzi przez rodziców pokazały, iż mają oni bardzo dużą wiedzę na temat sposobów ochrony osobistych informacji w komputerze. WNIOSKI Respondenci biorący udział w badaniu w większości uważają, że ich dzieci potrafią bezpiecznie logować się do przeglądarek internetowych korzystając z portali społecznościowych oraz sieci. Niewielu rodziców stwierdza, iż nie posiada wiedzy w tym aspekcie. Badani uważają również, iż największym zagrożeniem dla dziecka są gry komputerowe. Ponad połowa badanych stwierdza, że młodzi ludzie zdają sobie sprawę z faktu, iż w sieci nie są
15 anonimowi. Większość rodziców potrafiła wskazać sposoby ochrony osobistych informacji na komputerze. Analiza dokumentów szkolnych Określając zasady bezpiecznego korzystania z mediów społecznościowych i Internetu analizie poddano następujące dokumenty szkolne: 1. Podstawa programowa kształcenia ogólnego 2. Statut Szkoły 3. Regulamin 4. Szkolny program wychowawczo-profilaktyczny 5. Dzienniki lekcyjne PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO STATUT Szkoła udziela i organizuje uczniom, ich rodzicom oraz nauczycielom pomoc psychologiczno-pedagogiczną, która polega na: 1) rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz rozpoznawaniu jego indywidualnych możliwości psychofizycznych i czynników środowiskowych wpływających na jego funkcjonowanie w szkole; 2) wspieraniu rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijaniu ich umiejętności wychowawczych w celu zwiększania efektywności pomocy udzielanej uczniom
16 Statut określa zadania nauczyciela, którego zadaniem jest kształtowanie u uczniów umiejętności i nawyków korzystania z ogólnodostępnych środków informacji, w tym z wykorzystaniem nowoczesnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych; REGULAMIN- zawiera prawa i obowiązki ucznia. W ramach przedmiotu ewaluacji regulamin szczegółowo określa zasady korzystania z telefonów i urządzeń elektronicznych: - uczniowie nie mogą korzystać na terenie szkoły z telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych służących do rejestrowania lub odtwarzania nagrań audio i wideo, - w wyjątkowych sytuacjach (np. znaczne oddalenie szkoły od miejsca zamieszkania, choroba przewlekła) po uzgodnieniu z wychowawcą klasy uczeń może być w posiadaniu telefonu, musi jednak wyciszyć dźwięk na czas trwania zajęć lekcyjnych, a telefon może być użyty jedynie w celu kontaktu z rodzicami (opiekunami), - dopuszcza się korzystanie z telefonów i ww. urządzeń podczas lekcji terenowych, warsztatów itp. za zgodą wychowawcy lub organizatora zajęć, - uczniowie mogą zabierać telefony, odtwarzacze muzyki i aparaty fotograficzne na wycieczki na własną odpowiedzialność, - uczniowie korzystający z ww. urządzeń wbrew regulaminowi zobowiązani są do oddania sprzętu w depozyt wychowawcy do czasu odbioru przez rodziców, SZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZO-PROFILAKTYCZNY Strategia programu w ramach przedmiotu ewaluacji przewiduje zapobieganie zachowaniom problemowym i ryzykownym.
17 Cele i zadania programu: - przeciwdziałanie uzależnieniom - uwrażliwienie na zagrożenie wynikające z funkcjonowania w współczesnym świecie - podejmowanie działań z zakresu promocji bezpieczeństwa i zdrowia dzieci i młodzieży - kształtowanie umiejętności psychologicznych i społecznych- zdrowie psychiczne - kształtowanie hierarchii wartości Program określa treści do realizacji w klasach I-III opracowane na podstawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowe.: przygotowanie do podejmowania działań mających na celu zdrowy styl życia w aspekcie fizycznym i psychicznym; kształtowanie podstawowych umiejętności komunikacyjnych; kształtowanie postaw wyrażających szacunek dla ludzi zapoznanie z podstawowymi zasadami bezpieczeństwa w różnych sytuacjach życiowych kształtowanie umiejętności wyszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł, korzystania z technologii informacyjnokomunikacyjnych, kształtowanie świadomości negatywnego wpływu pracy przy komputerze na zdrowie i kontakty społeczne oraz niebezpieczeństw wynikających z anonimowości kontaktów, respektowanie ograniczeń dotyczących korzystania z komputera, internetu i multimediów;
18 przygotowanie do bezpiecznego i rozsądnego korzystania z narzędzi i urządzeń technicznych przygotowanie do bezpiecznego korzystania ze środków komunikacji, zapobiegania i przeciwdziałania sytuacjom problemowym; Treści dla IV- VII uświadamianie zagrożeń wynikających z korzystania z nowoczesnych technologii informacyjnych rozwijanie umiejętności troski o własne bezpieczeństwo w relacjach z innymi doskonalenie umiejętności rozpoznawania symptomów uzależnienia od komputera i internetu rozwijanie świadomości dotyczącej prawa do prywatności, w tym dom ochrony danych osobowych oraz ograniczonego zaufania do osób poznanych w sieci popularyzowanie alternatywnych form spędzania czasu wolnego. Program szkicuje sylwetkę absolwenta, który kończąc szkołę zna i stosuje zasady dobrych obyczajów i kultury bycia, korzysta z różnych źródeł wiedzy i informacji, racjonalnie wykorzystuje narzędzia i technologie informatyczne Dzienniki lekcyjne Analizie poddane zostały dzienniki lekcyjne klas: I-III IV-VII. Na zajęciach komputerowych w ramach podstawy programowej omawiane były tematy dotyczące: BHP pracy z komputerem, bezpiecznego funkcjonowania w sieci
19 i umiejętności poprawnego posługiwania się oprogramowaniem. Wszyscy wychowawcy w/w klas odnotowali w dziennikach lekcyjnych zapoznanie uczniów z tematami dotyczącym bezpiecznego posługiwania się komputerem i bezpieczeństwem w sieci. Uczniowie na lekcjach mieli okazję nie tylko dyskutować na w/w tematy, ale i oglądać filmy edukacyjne, tworzyć scenki tematyczne. Zapisy tematów lekcji wychowawczych dotyczyły między innymi: BHP w pracy z komputerem. Komunikacja w sieci. Netykieta zasady dobrego wychowania w Internecie. Internet zalety i wady. Agresja elektroniczna. Jestem bezpieczny w sieci. Cyberprzemoc jak się przed nią ustrzec? Zagrożenie w sieci filmy edukacyjne. Jak korzystać z poczty elektronicznej (Wychowawcy podczas zebrań informowali o zagrożeniach związanych z cyber przemocą, o zakładaniu kont na FB od 13 roku życia.) Szczegółowe zasady bezpiecznego korzystania z mediów społecznościowych i internetu zawiera regulamin pracowni komputerowej. WNIOSKI Ewaluację przeprowadzono na podstawie analizy dokumentów: szkolnego programu wychowawczo-profilaktycznego, podstawy programowej kształcenia ogólnego, statutu szkoły, regulaminów, dzienników, koncepcji pracy szkoły. Dokumenty te szczegółowo określają prawa i obowiązki uczniów, nauczycieli oraz pracowników szkoły. Szkolna dokumentacja zawiera treści dotyczące bezpiecznego korzystania z urządzeń multimedialnych, mediów społecznościowych i Internetu. Z przeprowadzonej analizy wynika, iż szkoła uczy poszanowania własnej wartości, szacunku dla innych, kultura osobista, odpowiedzialność za własne czyny, racjonalnego wykorzystania narzędzi i technologii informatycznych oraz racjonalnego gospodarowania czasem wolnym, Przestrzegamy zasad bezpieczeństwa w życiu codziennym i w Internecie, Przeciwdziałamy agresji
20 i przemocy, nie dokuczamy innym, zgłaszamy przejawy niewłaściwego zachowania wychowawcy, nauczycielom dyżurującym, okazujemy szacunek innym. Dbamy o tradycje i dobry klimat szkoły. Ostateczne rezultaty ewaluacji wewnętrznej: Wnioski końcowe: 1.Uczniowie spędzają dość dużo czasu przed komputerem, w kontekście preferencji zdrowotnych dziecka, uczącego się w szkole podstawowej. 2. Rodzice nie zawsze limitują czas, jaki dziecko spędza przy komputerze. 3. Nieznacznie ponad połowa rodziców jest zainteresowana jakością czasu spędzanego przy komputerze przez ich dzieci. 4. Zdecydowana większość uczniów korzysta z internetu w domu, co daje możliwość pełnej kontroli treści, do jakich mają dostęp, co należy zaakcentować podczas zebrań z rodzicami w roku szkolnym 2018/ 2019. 5. Uczniowie wykorzystują w ponad połowie przypadków komputer do gier, ale jest również nieliczna grupa, która szuka w internecie dostępu do stron zakazanych. 6. Większość uczniów może obejść się bez komputera, ale dla wielu internet jest ucieczką od codziennych problemów temat na lekcje wychowawcze w kl. IV- VIII np. diagnoza problemów uczniów, pomoc w ich rozwiązywaniu, spotkania z pedagogiem. 7. Istnieje zagrożenie, iż niektórzy uczniowie mogą spotkać się z osobami poznanymi przez internet omówienie zasad takich spotkań i zagrożeń, z nich wynikających lekcje wychowawcze kl. IV VIII, zebrania z rodzicami. 8. Uczniowie podają przez internet pewne prywatne informacje tematyka lekcji wychowawczych kl. IV - VIII oraz zebrań z rodzicami. 9. Uczniowie postrzegają internet, jako jedną z przyczyn ograniczania realnych kontaktów międzyludzkich pogadanki z uczniami.
21 10. Prezentowanie uczniom pozytywnych aspektów korzystania z internetu w tym portali społecznościowych - udział w konkursach - głosowaniach, wspieranie chorych dzieci. Uczestniczenie w podobnych projektach w roku szkolnym 2018/ 2019 - uczniowie i nauczyciele kl. I - VIII. Aneks: Przeprowadzone ankiety wśród uczniów, rodziców i nauczycieli Notatki ze spotkań zespołów ewaluacji. Raport sporządził przewodniczący grupy: mgr Alicja Stysz-Adamska