I Profilaktyka w szkole wprowadzenie

Transkrypt

1 I Profilaktyka w szkole wprowadzenie PROFILAKTYKA jest chronieniem człowieka w rozwoju przed zagrożeniami i reagowaniem na nie. Jej celem jest ochrona człowieka, dziecka, ucznia, wychowanka przed wszelkimi zakłóceniami rozwoju. Na pozór może się wydawać, że wszelkie zagrożenia czyhają na człowieka w świecie zewnętrznym, gdy w istocie to sam człowiek dokonuje takich wyborów, które zakłócają jego rozwój. Człowiek niedojrzały sam dla siebie może być zagrożeniem. Dlatego prowadzenie dziecka ku dojrzałości jest zarówno wychowaniem, jak i profilaktyką. Takie widzenie wychowania i profilaktyki stawia szczególne wymagania wychowawcom. Do dobrego wypełniania własnych zadań niezbędna jest wiedza nie tylko o współczesnych, cywilizacyjnych zagrożeniach, ale przede wszystkim o naturze człowieka, celu życia ludzkiego, jak również o mechanizmach psychologicznych prowadzących do destrukcyjnych zachowań. Program szkolnej profilaktyki to ogół działań chroniących dzieci i młodzież przed zakłóceniami w rozwoju i interwencyjnych w sytuacji pojawiających się zagrożeń. Obejmuje działania podejmowane w czasie realizacji programów nauczania i programu wychowawczego, gdy realizowane są zadania ogólne szkoły, a także działania specyficzne dla profilaktyki, np. zasady interwencji profilaktycznych, procedury pomocne w sytuacjach kryzysowych w szkole lub klasie. Szkoła jest miejscem profilaktyki pierwszorzędowej, tj. stosowanej do grupy niskiego ryzyka. Polega na promowaniu zdrowego stylu życia i zapobieganiu zagrożeniom, w szczególności na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z wymogami życia. Jej celem jest opóźnianie chwili, kiedy dziecko podejmie zachowania ryzykowne lub zachęcenie do niepodejmowania takich zachowań. W ramach programu profilaktyki stosuje się następujące formy oddziaływania: - DZIAŁANIE INFORMACYJNE, czyli dostarczanie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych. Zakłada się w nich, że znajomość konsekwencji spowoduje u wychowanka podjęcie racjonalnego wyboru, a co za tym idzie, zmianę postawy i zachowań. - DZIAŁANIE EDUKACYJNE, a więc uczenie ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych, np. radzenie sobie ze stresem, nawiązywanie kontaktów z ludźmi, opieranie się naciskom otoczenia, rozwiązywanie konfliktów. Ta strategia jest najbardziej skuteczna w działaniach profilaktycznych. Trzeba pamiętać, że umiejętności te powinny być wpisane w całe życie człowieka, odnosić się do dojrzałego systemu wartości. Zatem w program musi być także wpisane wprowadzenie w świat wartości i norm. - DZIAŁANIA ALTERNATYWNE, tj. pomoc w zaspokajaniu ważnych potrzeb psychicznych. Polegają one na proponowaniu różnorodnych działań o pozytywnym charakterze (jak koła zainteresowań itp.) i angażowaniu w nie wychowanków. Poprzez te działania dziecko ma szansę na zaspokojenie (choćby częściowe) zdeprymowanych potrzeb psychicznych, może realizować cele rozwojowe, uczy się radzić sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi. Ważnym elementem tego rodzaju działalności jest możliwość nawiązania bliskiego kontaktu z drugim człowiekiem. Poniższy program uwzględnia w różnym stopniu wymienione kierunki pracy, kładąc jednak szczególny nacisk na kształtowanie osobowości dziecka i wspieranie jego rozwoju zarówno poprzez proponowane treści, jak również osobisty kontakt nauczyciela z dzieckiem. Wynika to z założenia, że jednym z podstawowych źródeł zachowań ryzykownych są deficyty rozwoju emocjonalnego oraz zła adaptacja do ról i warunków życiowych.

2 Należy tutaj podkreślić, że działania uwzględnione w programie profilaktycznym, związane są ściśle z programem wychowawczym szkoły. Zadaniem szkolnej profilaktyki jest nie tylko chronienie dzieci przed zagrożeniami przez działania wychowawczo-profilaktyczne, ale również reagowanie w sytuacjach rozpoznania pierwszych prób podejmowania zachowań ryzykownych poprzez odwołanie się do specjalistycznej pomocy (wskazywanie, czasem pomoc w organizacji pierwszego kontaktu ze specjalistą, nawiązanie kontaktu z rodzicami, motywowanie do podjęcia leczenia i terapii). Dlatego program obejmuje także zasady interwencji w przypadku uczniów szczególnie zagrożonych. Aby wytyczone zadania mogły zostać zrealizowane, program profilaktyczny musi być globalny i całościowy. Konieczne jest, aby oddziaływał na całe środowisko społeczne nie tylko na dzieci, ale też na rodziców i nauczycieli. Założenie to zostało uwzględnione w programie. II Opis sytuacji wychowawczej szkoły i środowiska lokalnego diagnoza zagrożeń Szkoła Podstawowa Nr 13 jest niedużą szkołą znajdującą się na obrzeżach miasta. Liczba uczniów zmienia się z roku na rok lecz zazwyczaj nie przekracza 200. Wielu uczniów ma dobre warunki wychowawcze w domu i nie przysparzają problemów w szkole, jednak jest też spora grupa wymagająca zwiększonej uwagi nauczycieli i wzmożonych wysiłków wychowawczo-profilaktycznych. Z powodu braku pedagoga szkolnego główny ciężar podejmowania odpowiednich działań spoczywa na wychowawcy, dyrektorze i rodzicach. Do szkoły uczęszczają uczniowie z rodzin rozbitych i niepełnych, uczniowie z rodzin o trudnych warunkach materialnych, oraz uczniowie z rodzin zagrożonych demoralizacją, są też uczniowie, których rodzice nie radzą sobie z wychowaniem lub zaniedbują swoje dzieci. Uczniowie ci mają różnorodne problemy z przystosowaniem się do wymagań szkolnych i odnalezieniem się w grupie rówieśników. Duża grupa uczniów ma opinie z poradni psychologiczno pedagogicznej i wymaga dostosowania wymagań edukacyjnych jak i wychowawczych. Z obserwacji i w trakcie pracy wychowawczej zidentyfikowano mocne i słabe strony funkcjonowania szkoły. Treść działań profilaktycznych dostosowano przede wszystkim do problemów wychowawczych występujących na terenie szkoły. Są to mianowicie: 1. W pierwszej kolejności w całej szkole, ze szczególnym uwzględnieniem klas starszych: - używanie wulgaryzmów: ordynarne wyrażenia, przekleństwa, - brak kultury osobistej,

3 - zachowania agresywne (rozumiane jako zaczepne, wrogie, napastliwe zachowanie względem innych), w tym agresja słowna i fizyczna: wyzwiska, bójki, przepychanki itp., - brak dyscypliny; 2. W mniejszym stopniu wśród wszystkich uczniów: - kradzież, - niszczenie mienia szkolnego; 3. W klasach starszych: brak zainteresowania nauką. Powyższa diagnoza jak i wiedza o współczesnych, cywilizacyjnych zagrożeniach i zachowaniach ryzykownych podejmowanych przez młodych ludzi, a także problemy uzależnień i zagadnienia związane z psychofizycznymi przemianami okresu dojrzewania pozwoliły wyznaczyć cele Programu Profilaktycznego Szkoły.. III Cele szkolnej profilaktyki Cel nadrzędny: OCHRONA WYCHOWANKÓW PRZED ZAGROŻENIAMI ROZWOJU Celem programu jest taki wpływ na dziecko, aby lepiej radziło sobie w życiu, z rozwiązywaniem problemów, aby rozumiało siebie, umiało współżyć z innymi i potrafiło również znajdować w samym sobie oparcie w trudnych sytuacjach. Cele główne: 1. Wspieranie rozwoju psychologicznego, emocjonalnego, zdrowotnego i społecznego ucznia. 2. Informowanie o zagrożeniach i sposobach radzenia sobie z nimi. 3. Zapobieganie zjawiskom patologicznym. 4. Zapewnienie bezpieczeństwa w szkole. 5. Reagowanie w wypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych. Realizacja powyższych celów głównych następuje w wyniku działań podejmowanych w ramach rocznych planów profilaktycznych dołączanych do niniejszego programu na początku każdego roku szkolnego. IV Metody pracy W realizacji programu wykorzystuje się różnorodne metody, przede wszystkim aktywne, by umożliwić uczniom aktywne doświadczenie i przeżywanie tego, co jest tematem zajęć. Wprowadzać można różne techniki, dostosowując je do wieku uczniów, zainteresowania tematem, umiejętności radzenia sobie z przedstawionymi problemami i poziomu ich aktywności.

4 Poniżej wymieniono najważniejsze metody i techniki, spośród których prowadzący może wybrać takie, które najlepiej odpowiadają danemu tematowi: krąg uczuć (klasowe powitanie i pożegnanie) rysunek forma swobodnej ekspresji, umożliwiająca uczniom uzewnętrznianie swoich przeżyć, doświadczeń, emocji, wiedzy o otaczającym świecie; psychodrama odgrywanie scenek na wybrane tematy tak, by dać możliwość przeżycia sytuacji mogących się wydarzyć w życiu; dyskusja klasowa, rozmowa wymiana poglądów, dzielenie się doświadczeniami, wspólna praca nad problemem; burza mózgów, której celem jest stworzenie listy pomysłów na rozwiązanie określonego problemu; krótkie opowiadania stosowanie tej metody jest szczególnie przydatne przy tematach trudnych, budzących zawstydzenie, polega ona na opowiadaniu o sytuacjach życiowych prawdziwych lub wymyślonych, aby na przykładzie przeżyć bohaterów omówić daną sytuację; gry i zabawy jako urozmaicenie prowadzonych zajęć; praca w małych grupach (3-5 osobowych) efektywna zwłaszcza wtedy gdy temat dotyczy ważnych problemów emocjonalnych i wyjątkowych sytuacji, gdyż uczniom łatwiej wypowiedzieć się wobec mniejszej liczby rozmówców; uzupełnianie zdań ( rundki ) ułatwiają samodzielną wypowiedź, gdyż uczeń ma za zadanie dokończyć zdanie zaczęte przez nauczyciela uzewnętrzniając swoją reakcję, uczucia; pogadanka; gazetka szkolna. V Zasady interwencji wobec uczniów szczególnie zagrożonych Jeżeli na podstawie obserwacji i zebranych informacji o uczniu okaże się, że jest on szczególnie zagrożony, ma za sobą już pierwsze doświadczenia w zakresie zachowań ryzykownych, trzeba podjąć oddziaływania specyficzne dla danego rodzaju zaburzenia. Nie może się to odbyć bez udziału rodziców dziecka. Do wychowawcy należy nawiązanie kontaktu z rodzicami, wskazywanie odpowiedniego specjalisty, a czasem pomoc w organizacji pierwszego kontaktu z nim, motywowanie do podjęcia leczenia i terapii. Podjęcie samych działań to już sprawa rodziców oraz pomocy specjalistycznej na zewnątrz szkoły (poradnie psychologiczno pedagogiczne, organizacje pozarządowe działające na rzecz dzieci i młodzieży). VI Nauczyciele i rodzice wobec zadań profilaktyki Wiadomą rzeczą jest, że najważniejszymi osobami wpływającymi na dzieci i młodzież są rodzice i nauczyciele. Dlatego właśnie oni muszą posiadać wiedzę na temat wszelkiego rodzaju zagrożeń i umiejętność wspierania dziecka w rozwoju. Zadaniem nauczycieli jest zatem poszerzanie wiedzy swojej i rodziców z zakresu profilaktyki, poprzez:

5 - rozpoznawanie istniejących problemów i potrzeb środowiska za pomocą różnorodnych metod (ankiety itp.); - wymianę doświadczeń w dyskusjach; - konferencje szkoleniowe z udziałem osób wspierających pracę szkoły; - samokształcenie uczestnictwo w różnego rodzaju formach doskonalenia zawodowego związanego z tematyką profilaktyki, studiowanie odpowiedniej literatury; - prowadzenie pedagogizacji rodziców. Ponadto współpraca z rodzicami powinna polegać na: - informowaniu o rozpoznanych u ucznia problemach dydaktycznych lub wychowawczych; - wspieraniu rodziców w procesie wychowawczym np. wskazywanie właściwych metod postępowania z dzieckiem, informowanie o ośrodkach oferujących pomoc specjalistyczną; - zachęcaniu do czynnego udziału w procesie edukacyjnym dziecka. VII Roczny plan działań profilaktycznych zawarty jest Programie Profilaktyki na dany rok szkolny, opracowanym wspólnie z Radą Rodziców.

6 PROGRAM PROFILAKTYKI NA ROK 2010 / 2011 W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 13 W OSTROWIE WIELKOPOLSKIM Pozytywnie zaopiniowany przez: radę pedagogiczną r. radę rodziców r. Zatwierdzony przez dyrektora szkoły r.

7 ZADANIE GŁÓWNE Profilaktyka uzależnień i promocja zdrowego trybu życia ZADANIA SZCZEGÓŁOWE EFEKTY ODPOWIEDZIALNI TERMIN 1. Promowanie właściwej higieny pracy na poszczególnych zajęciach. 2. Realizacja zadań z zakresu wychowania zdrowotnego: Znaczenia ruchu w prawidłowym rozwoju dziecka; Organizacji warsztatu pracy; Skutecznych sposobów uczenia się; Szkodliwości nałogów; Zachowania asertywne. Uczeń pracuje w odpowiednich warunkach Uczeń zna zasady zdrowego trybu życia. Potrafi dobierać właściwe metody i warunki nauki oraz wypoczynku. Wie, co to jest uzależnienie, zna jego szkodliwość. Umie powiedzieć nie. 3. Działalność szkolnego koła PCK. Realizacja zadań ujętych w planie PCK 4. Pobudzanie potrzeby aktywnego i zdrowego trybu Uczeń rozwija swoją życia poprzez dodatkowe zajęcia sportowe, udział sprawność fizyczną, w zawodach, rajdach, itp. poznaje aktywne sposoby 5. Zapoznanie z podstawowymi zasadami udzielania pierwszej pomocy przed medycznej. 6. Utrzymywanie kontaktu z Ośrodkiem Profilaktyki i Terapii Uzależnień, SANEPIDEM i innymi instytucjami związanymi z zdrowiem i opieką medyczną. 7. Kontynuacja programu Ola i Adam w klasach I-III. 8. Współpraca z wydziałem prewencji policji i organizowanie spotkań z policjantem. spędzania czasu wolnego. Umie udzielić pierwszej pomocy. Zna ośrodki udzielające pomocy osobom uzależnionym. Umie radzić sobie z zagrożeniami. Uczeń poznaje pracę policji oraz swoje prawa i obowiązki. Nauczyciele uczący pielęgniarka Według planów wychowawczych D. Armatys V. Stachurska pielęgniarka A. Baranowicz Pracownik poradni Baranowicz Według planu pracy pielęgniarki szkolnej Według planu poradni.

8 9. Obchody Dnia bez papierosa - pogadanki w klasach dotyczące szkodliwości palenia; - wystawa plakatów promujących zdrowe życie bez nałogów. Uczeń zna zagrożenia wynikające z nadużywania nikotyny i innych środków uzależniających A. Baranowicz wychowawcy maj Pomoc psychologiczno - pedagogiczna 1.Pomoc w nauce uczniom z trudnościami i deficytami: - organizacja zajęć kompensacyjno korekcyjnych; - organizacja pomocy koleżeńskiej; - indywidualizacja pracy na lekcji; - wzmacnianie poczucia wartości uczniów; - kierowanie na badania do poradni; - utworzenie w szkole zespołu do spraw pomocy psychologiczno pedagogicznej i stałe prowadzenie dokumentacji zawierającej opis uczniów i ich problemów w nauce oraz wskazówki do pracy z tymi uczniami; - współpraca z rodzicami. 2. Przygotowanie uczniów na zmiany w ich życiu spowodowane dojrzewaniem. - realizacja programu Wychowania do życia w rodzinie. Niwelowanie różnic dydaktycznych i wychowawczych wśród uczniów. Uczeń rozumie zmiany spowodowane dojrzewaniem, jest na nie przygotowany i umie sobie z nimi radzić. A. Baranowicz T. Skrzypek Według planu zajęć

9 3. Rozwijanie zainteresowań i praca z dzieckiem zdolnym: - prowadzenie pozalekcyjnych kółek zainteresowań; - organizacja konkursów przedmiotowych; - prezentacja dorobku uczniów na terenie szkoły i poza nią; - indywidualnego traktowania na zajęciach, - wykonywanie gazetek klasowych i szkolnych; - przygotowanie apeli oraz imprez klasowych i szkolnych. Uczeń rozwija swoje umiejętności i zainteresowania; prezentacja dorobku i umiejętności uczniów w szkole i poza nią. Według planu pracy szkoły 4. Rozwijanie w uczniach zachowań prospołecznych oraz umiejętności psychologicznych: doskonalenie umiejętności rozpoznawania i wyrażania własnych uczuć oraz akceptowania uczuć innych; kształtowanie poczucia własnej wartości; rozwijanie umiejętności nawiązywania i utrzymywania kontaktów z ludźmi; nabywanie umiejętności opierania się naciskom innych; nabywanie umiejętności rozwiązywania problemów; wdrażanie do wyrażania swoich sądów, podejmowania decyzji; kształcenie umiejętności radzenia sobie ze stresem. Uczeń uczy radzić sobie ze swoimi emocjami, kształtuje swoją osobowość. Według planów wychowawczych

10 5. Wprowadzenie w świat wartości i norm: - ukazanie, jak wiele wychowankowie mogą dać i jak wiele otrzymać: zrozumienie, wzajemne wsparcie, pomoc; - uczenie otwartości w dzieleniu się myślami i odczuciami; - zachęcanie do lepszego rozumienia ludzi i do uszanowania odmiennych poglądów, sposobu życia; - wpajanie zasad moralnych; - zapoznanie z normami, regułami kulturalnego współżycia i zasadami obowiązującymi w szkole; - wzbudzanie poczucia odpowiedzialności za siebie; Uczeń rozumie prawa innych do odmiennego zdania i umie wyrazić swoją opinię, uczy się współpracować z innymi, jest odpowiedzialny za grupę i akceptuje zasady obowiązujące w grupie. Według planów wychowawczych 6. Współpraca z poradnią psychologiczno pedagogiczną: - stała obserwacja uczniów z problemami w nauce; - decydowanie o potrzebie skierowania uczniów na badania do poradni; - pomoc rodzicom w kierowaniu na badania; - konsultacje z pracownikami poradni. Uczeń z trudnościami jest otoczony stałą opieką; rodzice wiedzą gdzie mogą szukać pomocy w razie problemów wychowawczych i dydaktycznych. wychowawcy 7. Udział nauczycieli w kursach i warsztatach. Nauczyciele doskonalą swoje umiejętności. 8. Działalność samorządu szkolnego. Uczniowie rozwijają swoją samodzielność i przedsiębiorczość. A. Baranowicz

11 10. Działalność świetlicy szkolnej. Uczeń ma zapewnioną opiekę po zajęciach szkolnych. 10. Kształtowanie umiejętności kulturalnego spędzania wolnego czasu: udział w szkolnych i miejskich imprezach kulturowych; wycieczki szkolne, wyjścia do kina, teatru, itp. Uczeń poznaje sposoby spędzania wolnego czasu, rozwija swoje potrzeby estetyczne i emocjonalne. D. Armatys R. Ziajka T. Stempniewicz V. Stachurska Nauczyciele uczący Współpraca ze środowiskiem lokalnym 1. Bieżące informowanie rodziców o ocenach i zachowaniu uczniów: - prowadzenie wywiadówek przez wychowawców; - kontakty telefoniczne z rodzicami. 2. Włączanie rodziców w życie szkoły: - pomoc rodziców przy organizacji imprez i wycieczek klasowych; - współpraca z Radą Rodziców. 3. Zapraszanie rodziców do udziału w ważnych wydarzeniach szkoły. 4. Pedagogizacja rodziców: - prowadzenie spotkań mających na celu aktywniejszą współpracę w procesie wychowawczym dzieci; - udzielanie informacji na temat ośrodków, w których można otrzymać pomoc specjalistyczną (socjalną, psychologiczną, terapii uzależnień). Rodzice znają osiągnięcia swoich dzieci. Rodzice biorą aktywny udział w życiu szkoły. Rodzice biorą aktywny udział w życiu szkoły. Rodzice lepiej znają swoje dzieci i rozwiązują problemy wychowawcze. Nauczyciele wychowawcy wychowawcy wychowawcy wychowawcy Według planu Według planu

12 5. Promocja szkoły w środowisku lokalnym: - zorganizowanie Dnia otwartych drzwi szkoły; - zorganizowanie festynu szkolnego z udziałem rodziców i gości z władz miasta pod hasłem Zdrowo żyjemy bo jabłka jemy ; Rodzice poznają zaplecze i wyposażenie szkoły oraz osiągnięcia uczniów i sukcesy w sporcie. Nauczyciele V. Stachurska Według planu 25 wrzesień 6. Współpraca z proboszczem Parafii. Nauczyciel religii 7. Pomoc rodzinom z trudnościami finansowymi: pomoc w uzyskaniu stypendia socjalnego; dożywianie. 8. Pomoc rodzinom patologicznym: współpraca z Sądem dla Nieletnich i policją. 9. Współpraca z władzami miasta: - zapraszanie na ważne uroczystości szkolne; Nauczyciele Bezpieczeństwo w szkole i na ulicy 1. Dbanie o bezpieczeństwo uczniów w szkole i na jej terenie: - zapoznanie uczniów z symbolami i znakami informacyjnymi na terenie szkoły; - omówienie na zajęciach wychowawczych zasad zachowania się w klasie, na korytarzach i terenie szkoły; - rzetelne pełnienie dyżurów przez nauczycieli; Uczeń czuje się w szkole bezpiecznie; zmniejszenie agresji wśród uczniów; uczeń zna swoje prawa i obowiązki. Wrzesień

13 2. Poszerzanie wiedzy uczniów związanej z zagadnieniami komunikacji: - przygotowanie do zdawania egzaminu na kartę rowerową; - udział w Turnieju wiedzy o ruchu drogowym; - organizacja spotkań z policjantem; - realizacja zagadnień z wychowania komunikacyjnego; - przeprowadzanie praktycznych ćwiczeń poruszania się po drogach. Uczeń wie, jak właściwie zachować się na ulicy. R. Ziajka 3. Przeciwdziałanie agresji w szkole: - prowadzenie na godzinach wychowawczych zajęć uczących rozwiązywania konfliktów i sposobów współpracy w grupie; - jasne określenie zasad zachowania w szkole i na poszczególnych lekcjach i konsekwentne ich egzekwowanie (prowadzenie zeszytów uwag). 4. Przeprowadzenie konkursu na najgrzeczniejszą klasę. 6. Podejmowanie właściwych czynności w razie wystąpienia różnych zagrożeń lub wypadków: powiadomienie rodziców; w razie potrzeby wezwanie pogotowia, policji lub straży; sporządzenie notatki lub protokołu powypadkowego; Uczeń wie, jak zachować się w szkole i radzić sobie z konfliktami. Uczeń zna swoje prawa i obowiązki Właściwe zachowanie uczniów zostaje nagrodzone. Uczeń ma zapewnioną opiekę medyczną, podejmowane są właściwe środki prawne. A. Baranowicz Wrzesień - maj Nauczyciele Dyrektor Zespół do spraw profilaktyki: D. Armatys A. Baranowicz