DOBÓR PRZEKROJU ŻYŁ POWROTNYCH W KABLACH ŚREDNIEGO NAPIĘCIA

Transkrypt

1 Zeszyy Naukowe Wydziału Elekroechiki i Auomayki Poliechiki Gdańskiej Nr 56 XL Koferecja Naukowo - Techicza GDAŃKE DN ELEKTRYK 17 owarzyszeie Elekryków Polskich, Oddział Gdańsk Gdańsk, 6-8 paździerika 17 DOBÓR PRZEKROJU ŻYŁ POWROTNYCH W KABLACH ŚREDNEGO NAPĘCA Marek OLEZ 1, Radosław AWCZ 1. Poliechika Gdańska, Wydział Elekroechiki i Auomayki el: , marek.olesz@pg.gda.pl. Eerga - Operaor A, ekcja ds. adardów Techiczych, Biuro Zarządzaia Eksploaacją el: , radoslaw.sawicz@eerga.pl reszczeie: W referacie przedsawioo zasady doboru przekroju żył powroych w kablach średiego apięcia (N) z uwzględieiem zwarć jedofazowych i dwufazowych z udziałem ziemi. Przeprowadzoa aaliza wskazuje a możliwość zmiejszeia obowiązującego doychczas przekroju żyły powroej mm, co wprowadzoo do sosowaia w sieci rozdzielczej w Eerga Operaor A. łowa kluczowe: kable średiego apięcia, prądy zwarciowe, przekrój żyły powroej 1. WTĘP Żyła powroa saowi isoy eleme składowy kabla służący osiągięciu dwóch podsawowych celów: - wyrówaiu poecjału do warości bliskiej zera od sroy powłoki kabla, - prawidłowego przewodzeia prądów zakłóceiowych powsałych w czasie ormalej pracy (prądy idukowae), waruków przeciążeiowych, a przede wszyskim zwarciowych, ak aby emperaura żyły powroej, jak i izolacji ie przekroczyła warości dopuszczalych. Ze względu a osai waruek, żyła powroa musi mieć odpowiedi przekrój, ak, aby przy określoej gęsości prądu i wymiarach kabla ie powodować admierego wzrosu emperaury izolacji. W kablach średiego apięcia w izolacji polieyleowej z żyłami powroymi miedziaymi przyjęo w ormalizacji w warukach zwarciowych warości kryycze emperaury a poziomie o C a żyle roboczej i 3 o C a żyle powroej. Podae poziomy dopuszczale są sprawdzae w badaiach ypu podczas prób zwarciowych odcików kabla. Na podsawie pozyywych wyików ego rodzaju badań produce może uzyskać ceryfika zgodości z wymagaiami odpowiediej ormy przedmioowej [1]. W sieciach N sosuje się róże układy pracy, przy kórych uzyskuje się ie poziomy prądów zwarciowych []. W sieciach eksploaowaych w Eerga Operaor.A. spoyka się asępujące rozwiązaia: - uziemieie puku euralego przez dławik Peersea (bez lub z układem auomayczego wymuszeia składowej czyej AWC), - uziemieie puku euralego przez rezysor, - uziemieie puku euralego przez dławik połączoy a sałe z rezysorem. W podaych przypadkach w celu określeia wysarczającego przekroju żyły powroej kabla w warukach zwarciowych ależy obliczyć: - prądy zwarć jedofazowych w przypadku uziemieia puku euralego przez rezysor, - prąd zwarcia dwufazowego z udziałem ziemi dla sieci skompesowaych. Powyższa procedura wyika z krókich czasów wyłączaia zwarć jedofazowych w sieciach uziemioych przez rezysor związaych ze zaczym prądem zwarciowym rzędu kilkuse amperów, co w prakyce wyklucza powsaie drugiego zwarcia z ziemią w iym miejscu liii. Z kolei, ze względu a zacze prądy zwarć dwufazowych z udziałem ziemi w sieciach skompesowaych a poziomie kilku ka oraz sosukowo długie czasy ich wyłączaia, przyjęo w polskich spółkach dysrybucyjych przekrój żył powroych wyoszący mm. Ze względu a małe prawdopodobieńswo powsawaia zwarć dwufazowych z udziałem ziemi oraz radykale poprawieie powarzalości czasów ich wyłączaia (sosowaie zabezpieczeń cyfrowych owej geeracji), w referacie dokoao aalizy możliwości zasosowaia miejszych przekrojów żył powroych kierując się zasadą ie przekroczeia emperaury dopuszczalej 3 o C w czasie saów zwarciowych sieci kablowej.. DOBÓR ŻYŁ POWROTNYCH KABL N Obliczaie prądów zwarciowych przepływających żyłami powroymi kabli N wymaga rozważeia asępujących przypadków: zwarcia jedofazowe, zwarcia dwufazowe z udziałem ziemi. Warości prądu zwarciowego w przypadku zwarć 1 fazowych z ziemią w sieciach N dla sieci skompesowaej są rzędu 4 A lub A, aomias przy uziemieiu przez rezysor osiągają warości około A. W związku z powyższym, ze względu a zacze warości 1 sekudowego prądu zwarciowego dla żyły powroej h1s (p. dla =16 mm prąd h1s =,8 ka) sosowaie awe 16 mm przekroju, ie powoduje iebezpieczeńswa

2 przekroczeia emperaury dopuszczalej 3 o C w saie zwarcia. Naomias ajgroźiejsze cieplie dla izolacji kabla zwarcie - fazowe z ziemią wysępuje dość rzadko. aysyki zesawioe w ablicy 1 mówią ylko o 1% zwarć dwufazowych ze wszyskich zarejesrowaych zwarć [3]. Założoe moce zwarciowe podae przez Eerga Operaor A wyikające z kocepcji rozwoju sieci dysrybucyjej N w perspekywie la 15 i w poszczególych oddziałach ie przekraczają 3 MVA. osowie do podaych mocy moża w poszczególych pukach sysemu elekroeergeyczego obliczyć prądy zwarciowe według poiżej podaych wzorów. Tablica 1. Prawdopodobieńswo wysępowaia zwarć w liiach kablowych [3] rodzaj zwarcia udział miimaly udział maksymaly jedofazowe 65% 97% podwóje zwarcia dozieme % 45% zwarcia dwufazowe 1% 55% zwarcia rójfazowe 5% 35% Największy spodzieway prąd składowej począkowej zwarcia 3 - fazowego k3 wylicza się według zasad podaych w ormie [4] z zależości (1). c U max zw k 3 = = (1) 3zk 3U gdzie: z k impedacja rówa impedacji dla składowej zgodej z 1 i przeciwej z, U apięcia zamioowe sieci w [kv], c max współczyik zależy od apięcia sieci, zw moc zwarciowa. Według meody składowych symeryczych począkowy prąd zwarcia - fazowego z ziemią przy pomiięciu sumy impedacji wzdłużych kabli, przez kóre przepływa prąd zwarciowy wyosi (): c U max k max = () zk Tak obliczoa warość prądu doyczy ajwiększej ilości geerowaego ciepła, wysępującego przy podwójym zwarciu z ziemią a szyach rozdzieli N. Po przekszałceiu wzoru (1) orzymujemy (3): c U z = (3) k max 3 k 3 Podsawieie zależości (3) do () pozwala obliczyć prąd zwarcia fazowego z udziałem ziemi według (4): 1,1 U 3 = = (4) k = k 3, 886 zk Począkowy prąd zwarcia 1 - fazowego obliczamy z zależości (5) uwzględiając dodakowo impedację z k() dla składowej zerowej: k 3 c 3U max k1max (5) zk + zk () gdzie: 1,1 U zk = zs + zl = + zikmlx zw z s impedacja sysemu elekroeergeyczego, z l impedacja liii kablowej. Poieważ zazwyczaj z k() >z k moża uwzględić w obliczeiach ylko impedację z k(), co pozwala wyzaczyć według (7) począkowy prąd zwarcia 1 - fazowego: gdzie: c 3U z + ωc max k1max 1 z impedacja w pukcie euralym sieci, ωc suscepacja doziema sieci. W przypadku izolowaego puku euralego rasformaora warość maksymala prądu zwarciowego przy pomiięciu impedacji w pukcie euralym sieci wyosi (8): k1max cmax 3U C (6) (7) ω (8) Przykładowo dla 1 km kabla o apięciu zamioowym 15 kv, o przekroju żyły roboczej 7 mm prąd pojemościowy podczas zwarcia jedofazowego wyosi,5 A. Prąd e moża obliczyć z daych kaalogowych produceów kabli, kóre zazwyczaj podają warości pojemościowego prądu zwarcia dla liii kablowej o długości 1 km. W opracowaiu [5] wskazao, że w przypadku sieci kablowych N o warości apięcia z zakresu 6 3 kv prąd zwarcia jedofazowego ie powiie przekraczać A. W przypadku przekroczeia ej warości p. w czasie rozbudowy liii kablowej ależy wykoać odpowiedią kompesację za pomocą wprowadzeia dławika przyłączoego pomiędzy puk zerowy rasformaora, a ziemię. W przypadku uziemieia rasformaora przez rezysor lub zasosowaia układu AWC warość R pn w pukcie euralym, wylicza się według zależości: R U pn = (9) 3 RN gdzie: RN zamioowy prąd ziemozwarciowy przepływający przez rezysor. Zasosowaie ak dobraego rezysora ograicza warość prądu zwarcia jedofazowego w żyle powroej kabla do zadaej warości 4 A. Poziom e wyika z wprowadzeia prądu w miejscu zwarcia do ziemi rzędu % warości całkowiej. Podaa warość wyika z zw. współczyika redukcyjego r, kóry defiiuje poziom prądu r k wprowadzaego do ziemi w czasie rwaia zwarcia. Nieobowiązująca już orma PN E 5115:, salacje elekroeergeycze prądu przemieego powyżej 1 kv podaje w załącziku J asępujące warości współczyika r uzależioego od kosrukcji kabla: 7 Zeszyy Naukowe Wydziału Elekroechiki i Auomayki PG, N , Nr 56/17

3 - kable N o żyle roboczej 95 mm (Cu) z izolacją papierową i powłoką ołowiaą r =,,6, - kable N o żyle roboczej 95 mm (Al) z izolacją papierową i powłoką alumiiową r =,,3, - kable N o żyle roboczej 95 mm (Cu) z izolacją XLPE i żyła powroą 16 mm, r =,5,6. Ze względu a różą kosrukcję liii kablowych, założoo ajmiejszą warość współczyika r =, powodującą wprowadzeie do żyły powroej prądu (1 r) r k a poziomie 8% warości całkowiej. Podsumowując w przypadku uziemieia puku euralego rasformaora przez cewkę Peersea podczas zwarcia dwufazowego z ziemią prądy zwarciowe osiągają warości wyikające bezpośredio z mocy zwarciowej i mogą osiągać warości od kilku do kilkuasu ka. Naomias w przypadku zwarcia jedofazowego ajwiększy prąd zwarciowy w żyle powroej, zazwyczaj o warości do 4 A, popłyie przy wymuszeiu składowej czyej przez rezysację przyłączoą do puku euralego rasformaora. W obu przypadkach przy założeiu zwarć odległych, czyli ie w sąsiedzwie geeraorów oraz czasów rwaia zwarcia przekraczających warość z >1T (T - sała czasowa obwodu zwarciowego) moża założyć z błędem miejszym od 5% prąd zwarciowy cieply h jako składową począkową prądu zwarciowego pod warukiem wysępowaia współczyika udaru κ z zakresu 1, 1,5 oraz czasów rwaia zwarcia z dłuższych od,15 s. W przypadku zwarć jedofazowych wyłączaych w czasie do 1 s obliczoa warość prądu a poziomie 4 A jes wielokroie miejsza od podawaych w kaalogach warości prądu zwarciowego - 1 sekudowego kabla h1s. Naomias dla zwarć dwufazowych z ziemią w sieciach o apięciu zamioowym U począkowy prąd zwarcia dwufazowego wyosi po podsawieiu wyrażeia (1) do (4): zw k = (1) U W związku z wzorem (1), miimaly, wymagay prąd zwarciowy zasępczy cieply 1 sekudowy h1s dla żyły powroej przy założeiu zwarcia odległego, o czasie zwarcia z przekraczającym 1 kroość sałej czasowej obwodu zwarciowego moża obliczyć według zależości: zw h1 s = (11) z U Po podsawieiu apięć zamioowych sieci do wzoru (11) orzymuje się dwie asępujące zależości: - w przypadku sieci 15 kv, kaalogowych podawaych przez produceów kabli dla czasu rwaia zwarcia z =1 s. Zależości (4) i (11) wskazują a powsawaie zaczych warości prądu w żyłach powroych w przypadku zwarć dwufazowych z ziemią powodujących duże obciążeia cieple izolacji kabli. Poziom ych prądów jes więc podsawowym kryerium doboru przekroju żył powroych. 3. NAGRZEWANE ŻYŁ POWROTNYCH KABL N Podsawą obliczeia przebiegu emperaury T w czasie a żyle powroej przy przepływie prądu zwarciowego o aężeiu jes rówaie bilasu ciepła przy założeiu braku wymiay ciepła z ooczeiem według zależości (14) [6]: [ + ( T T )] d R 1 α = cmdt (14) gdzie: R rezysacja żyły powroej w emperaurze odiesieia T = o C, α emperaurowy współczyik zmiay rezysacji, T 1 usaloa emperaura żyły powroej w chwili powsaia zwarcia wyikająca z przepływu prądu obciążeia, c ciepło właściwe maeriału, z kórego wykoao żyłę powroą, m masa żyły powroej. Zmiaa emperaury żyły powroej w czasie jes wyrażoa przez sałe maeriałowe i waruki począkowe w chwili wysąpieia zwarcia określoe emperaurą począkową i warością prądu zwarciowego wzorem (15): [ 1+ α( T T ] T T1 Rα cm 1 e 1 T = T + (15) α Na podsawie wzoru (15) moża obliczyć emperaury żyły powroej dla przykładowych poziomów prądów zwarciowych i czasów wyłączaia zwarcia. Obliczeia e wykoao dla przekrojów miedziaej żyły powroej 16, 5, 35, mm przy prądach 5, 1 i ka dla czasów wyłączaia zwarcia z <,3 s (rys. 1 3). [ o C] zw = ka, 33 - w przypadku sieci 3 kv; h1 s = zw z (1), 17 h1 s = (13) zw z Ze względu a wysępujące zmiay w apięciu moża dla lepszego oszacowaia warości końcowej orzymay wyik pomożyć przez współczyik 1,5. Wyliczoa miimala warość prądu zwarciowego 1 - sekudowego h1s dla żyły powroej musi być miejsza od daych,5,1,15,,5,3 Zeszyy Naukowe Wydziału Elekroechiki i Auomayki PG, N , Nr 56/ z [s] Rys. 1. Przebieg emperaury żyły powroej o przekroju = mm dla przepływu prądu zwarciowego o warości ka

4 Według rysuku 1 dla prądu ka uzyskuje się awe przy przekroju mm przekroczeie emperaury dopuszczalej już przy czasie z =, s. Dla prądu 1 ka możliwości osiągięcia emperaury poiżej 3 o C przy dość krókim czasie wyłączaia zwarcia wysępują jedyie dla przekroju żyły powroej 35 mm i doychczas sosowaym mm (rys. a, b). Naomias według rysuku 3 przy prądzie zwarciowym 5 ka przy urzymaiu czasu z =,3 s moża użyć wszyskich przekrojów żył powroych 16 mm. W prakyce uzyskaie czasów wyłączaia poiżej,3 sekudy może być problemaycze szczególie w sieciach z izolowaym pukem euralym oraz uziemioym przez cewkę Peersea. a) [ o C] 16 mm 5 mm 35 mm mm zw =1 ka wyików obliczeń (rys. 1 3) i sąd powiy być sosowae z odpowiedim współczyikiem bezpieczeńswa. h =, 178 (16) [ o C] 16 mm 5 mm 35 mm mm zw =5 ka,5,1,15,,5,3 z z [s] Rys. 3. Przebieg emperaury żyły powroej o przekroju z zakresu =16 mm podczas przepływu prądu zwarciowego o warości 5 ka w czasie,3 s b) 1 5,5,1,15,,5,3 z [s] Uzyskae a podsawie wzoru (16) wyiki, zesawioe a rysuku 4, wskazują a możliwości uzyskiwaia zaczej zmieości wyrzymywaych prądów zwarciowych w zależości od czasu wyłączeia zwarcia. 3 h [ka] [ o C] 5 mm 35 mm zw =1 ka mm 5 mm 35 mm mm 3 mm 1 5 1,5,1,15,,5,3 z [s] Rys.. Przebieg emperaury żyły powroej o przekroju z zakresu a) =16 mm oraz b) =5 mm podczas przepływu prądu zwarciowego o warości 1 ka w czasie,3 s Orzymae wyiki obliczeń wykazują dużą zgodość z daymi podawaymi w kaalogach produceów oraz uproszczoymi wzorami empiryczymi sosowaymi w prakyce projekowej. Przykładowo firma Twepower w kaalogu kabli [7] propouje według holederskiej ormy NEN36 zależość (16) a dopuszczaly prąd zwarciowy zasępczy cieply dla miedziaych, wielodruowych żył powroych dla maksymalej emperaury żyły powroej 3 o C. Wzór (16) uzależioo od przekroju żyły powroej i czasu rwaia zwarcia z. Podae a rysuku 4 warości są iezaczie wyższe w sosuku do orzymaych wcześiej z [s] Rys. 4. Dopuszczala warość prądu zwarciowego cieplego dla żył powroych o przekroju z zakresu 16 mm przy czasie rwaia zwarcia z do 5 s według [7], założoa emperaura dopuszczala a żyle powroej wyosi 3 o C W kaalogu [7] podao akże zależość (17) a obliczaie dopuszczalych prądów zwarciowych (jedo, dwu i rójfazowych) przy założeiu maksymalej emperaury o C a miedziaych żyłach roboczych. h =, 143 (17) Na rysuku 5 pokazao zależość wyików obliczeń prądu h według wzoru (16) oraz procedury [6] dla czasu wyłączeia,3 s. Niesey, ie są dokładie zae waruki wykoywaia ego rodzaju badań oraz szczegóły kosrukcyje kabli. Niezacze różice mogą być z 74 Zeszyy Naukowe Wydziału Elekroechiki i Auomayki PG, N , Nr 56/17

5 wyikiem cech maeriałowych p. rezysywości żył miedziaych i ich emperaurowego współczyika rezysacji. Rówież w podaych wzorach (16), (17) ie wiadomo, jaka zosała przyjęa emperaura począkowa, kórą moża uwzględiać w procedurze [6]. Porówaie wyików obliczeń wskazuje a zaczą zgodość daych orzymaych z [6] iezaczie obosrzoych w sosuku do wyików uzyskaych z wzoru (17) h [ka] z =,3 s TKF O 9ºC O 8ºC O 7ºC [mm ] Rys. 5. Porówaie daych kaalogowych firmy TKF (Twepower) (16) z obliczoymi warościami prądu zwarciowego dla założoej emperaury począkowej żyły powroej z zakresu 7 9 o C (ozaczeia w legedzie O 7 o C, O 8 o C, O 9 o C) i czasu rwaia zwarcia z =,3 s według [6] Wydaje się słuszym sosować poday według (15) sposób obliczeń w prakyce projekowej, poieważ dopuszczaly prąd zwarciowy cieply h w żyle wysępuje z pewym współczyikiem bezpieczeńswa zapewiając uzyskaie iezaczie iższej emperaury oczekiwaej, ym bardziej, że obliczeia wykoao dla założoej wysokiej emperaury począkowej żyły powroej (9 o C). W prakyce ze względu a rozkład emperaury w kablu ależy przyjąć warość maksymalą 8 o C. Uwzględieie emperaury począkowej żyły powroej w zakresie 7 9 o C powoduje iewielkie zwiększeie obciążalości zwarciowej. Uzyskae wyiki są prakyczie ożsame z wzorem podaym w kaalogu [7]. Naomias rudo z powodu braku meodyki badań oceić, dlaczego kable TFK (TELE FONCA Kable) uzyskują z pomiarów zaczie wyższe warości prądów zwarciowych (rys. 6). Z kolei podae przez firmę Nexas w [8] poziomy dopuszczalego prądu zwarciowego h1s dla z =1 s dla =35 mm wyoszą 4,8 ka co jes warością zaczie iższą wobec wyliczoej - 6, ka (8 o C). Dla przekroju = mm mamy prąd dopuszczaly h1s = 8, ka iezacze iższy w sosuku do obliczoej a podsawie (16) warości 8,79 ka. W przypadku zwarć dwufazowych z ziemią miimaly, wymagay prąd zwarciowy 1-sekudowy h1s moża obliczyć dla sieci 15 kv i 3 kv odpowiedio z zależości (1) lub (13). Podaa meoda pozwala a szybkie i dość dokłade oszacowaie wymagaej warości prądu 1-sekudowego dla zasosowaego kabla. Wyiki obliczeń prądu 1 sekudowego h1s dla żyły powroej w fukcji mocy zwarciowej w miejscu zwarcia przy założeiu różych czasów rwaia zwarcia z zakresu,5 s przedsawia rysuek h1s [ka],5 s 1 s 1,5 s s (1s), =16 mm (1s), =5 mm (1 s), =35 mm 1 1 [MVA] Rys. 7. Zesawieie prądu zwarciowego cieplego h1s w fukcji mocy zwarciowej pozwalające odczyać maksymale dopuszczale moce zwarciowe przy zadaych warościach czasu rwaia zwarcia i przekroju żyły powroej h1s [ka] z =1 s TKF TFK O 9ºC O 8ºC O 7ºC [mm ] Rys. 6. Porówaie daych kaalogowych firmy TKF (Twepower) [7] z daymi firmy TFK (TELE FONCA Kable) oraz obliczoymi warościami prądu zwarciowego h1s dla założoej emperaury począkowej żyły powroej z zakresu 7 9 o C (ozaczeia w legedzie O 7 o C, O 8 o C, O 9 o C) i czasu rwaia zwarcia z =1 s według [6] Na rysuku ym aiesioo rówież prądy 1 sekudowe kabli wyliczoe a podsawie zależości (15) [6] przy założeiu zwarć odległych oraz dla czasów rwaia zwarcia przekraczających warość z >1T (T - sała czasowa obwodu zwarciowego). Orzymae warości miimalego prądu zwarciowego 1-sekudowego - h1s, pozwalają swierdzić, że: - przy czasach wyłączaia zwarcia,5 s moża sosować żyłę powroą o przekroju =16 mm do mocy zwarciowych zw = 1 MVA, - przy czasach wyłączaia zwarcia 1 s moża sosować żyłę powroą o przekroju =16 mm do mocy zwarciowych zw = 9 MVA, a 5 mm do 14 MVA, - przy czasach wyłączaia zwarcia 1,5 s moża sosować żyłę powroą o przekroju =16 mm do mocy zwarciowych zw = 7 MVA, 5 mm do 11 MVA, oraz 35 mm do 1 MVA, - przy czasach wyłączaia zwarcia s moża sosować żyłę powroą o przekroju =16 mm do mocy zwarciowych zw = 6 MVA, 5 mm do 9 MVA, a 35 mm do 13 MVA, Zeszyy Naukowe Wydziału Elekroechiki i Auomayki PG, N , Nr 56/17 75

6 - przy dłuższych czasach wyłączaia zwarć lub większych mocach zwarciowych ależy sosować żyłę powroą przyajmiej o przekroju mm. Na podsawie przedsawioej aalizy zmiay emperaury żyły powroej podczas wysępowaia zwarć dwufazowych z ziemią zmieioo obowiązującą w Eerga- Operaor A specyfikację echiczą doyczącą kabli i przewodów elekroeergeyczych N i. W owej edycji dokumeu [9] dopuszczoo sosowaie kabli z żyłami powroymi o przekroju miejszym iż mm. W budowie liii średiego apięcia sosuje się wyłączie kable jedofazowe a apięcie zamioowe U /U=1/ kv uszczelioe wzdłużie i promieiowo z żyłami powroymi miedziaymi. Dla przekroju żyły roboczej alumiiowej wielodruowej do 7 mm zaleca się przekroje żyły powroej 16 lub 5 mm. Dla żyły roboczej o przekroju 1 lub 4 mm żyła powroa może mieć przekrój 5, 35 lub mm. W eksploaacji mogą być rówież sosowae kable o żyłach roboczych miedziaych o przekroju 4 mm (żyły powroe 5, 35 lub mm ) i 3 mm (żyły powroe 35 lub mm ). Uogólioo akże zasady doboru przekroju żyły powroej kabli przy założeiu apięcia omialego sieci 15 kv i czasu wyłączeia zwarcia dwufazowego a maksymalym poziomie 1,5 s według ablicy. Tablica. Propoowae w [9] miimale przekroje żyły powroej kabli w isalacjach elekroeergeyczych charakeryzujących się mocą zwarciową zw moc zwarciowa zw [MVA] przekrój żyły powroej [mm ] do Podczas podejmowaia osaeczej decyzji o doborze przekroju żyły powroej aalizuje się zasosowaie kabla w kokreych warukach określoych przede wszyskim paramerami aparaury zabezpieczeiowej mającej wpływ a reale czasy wyłączaia zwarć w sieci elekroeergeyczej. W większości przypadków projekaci mimo możliwości wprowadzeia miejszego przekroju żyły powroej preferują doychczas sosowae rozwiązaie z żyłą powroą mm. 4. WNOK Na podsawie wyików przeprowadzoych obliczeń moża wskazać asępujące zasady doboru przekroju żyły powroej kabli przy założeiu apięcia zamioowego liii kablowej 15 kv i czasu wyłączaia zwarcia fazowego a poziomie 1,5 s: - dla przekroju 16 mm moc zwarciowa do 7 MVA, - dla przekroju 5 mm moc zwarciowa do 11 MVA, - dla przekroju 35 mm moc zwarciowa do 1 MVA, - dla przekroju mm moc zwarciowa do MVA. W przypadku krószych czasów reakcji auomayki zabezpieczeiowej ależy przyjmować ie przekroje dopuszczale zgodie z rys. 7. Zazacza się, że podae warości obowiązują dla zwarć odległych (ie w pobliżu geeraorów) oraz dla czasów rwaia zwarcia przekraczających warość z >1T. W przypadku krókich odsępów czasowych pomiędzy działaiem auomayki PZ ależy rozważyć kumulację skuków cieplych w czasie przepływu prądu zwarciowego w poszczególych okresach wyłączaia zwarcia. Podae w arykule wyycze wdrożoo w Eerga- Operaor A dokumeem [9] dopuszczając w uzasadioych przypadkach sosowaie przekrojów żyły powroej miejszych iż mm. 5. BBLOGRAFA 1. PN - HD 6 :1, Kable elekroeergeycze o izolacji wyłaczaej a apięcia zamioowe od 3,6/6 (7,) kv do,8/36 (4) kv włączie.. Musiał E., Ochroa od porażeń w układach T, TT i TN. Współdziałaie dwóch różych układów w jedej isalacji1, NPE r , Kujszczyk z., Brociek., Flisowski Z., Gryko J., Nazarko J., Zdu Z.: Elekroeergeycze układy przesyłowe. WNT Warszawa PN-EN 699-:16 (U) Prądy zwarciowe w sieciach rójfazowych prądu przemieego - Część : Obliczaie prądów. 5. Zasady ochroy od przepięć i koordyacja izolacji sieci elekroeergeyczych. pecyfikacje Techicze PO-TE- 1-P, Polskie ieci Elekroeergeycze.A., Warszawa pyra F., Dobór przekroju żyły powroej w kablach elekroeergeyczych, Eergeyka, r 4, 8, sr Kaalog firmy BV Twesche Kabelfabriek, Twepower, Medium volage XLPE Cables. 8. Kaalog firmy Nexas, 6-36 kv Medium Volage, Udergroud Power Cables XLPE isulaed cables. 9. Załączik r 3 do Procedury adardy echicze w ENERGA-OPERATOR A, w ramach procesu adaryzacja i prekwalifikacja maeriałów i urządzeń elekroeergeyczych w megaprocesie Zarządzaie pracami w sieci, pecyfikacja echicza. Kable i przewody elekroeergeycze N i, wydaie siódme z dia sierpia 17. DETERMNNG RETURN CONDUCTOR CRO-ECTONAL AREA N MV CABLE The paper preses priciples of selecio of he reur coducor cross secio i medium volage (MV) cables wih regard o sigle phase ad wo phase phases wih groud shor-circuis. The coduced aalysis idicaes he possibiliy of reducig he mm reur coducor cross-secioal area, which was iroduced for use i he disribuio ework i Eerga Operaor A. Keywords: medium volage cables, shor circui curres, cross secio of he reur coducor 76 Zeszyy Naukowe Wydziału Elekroechiki i Auomayki PG, N , Nr 56/17