PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 2 W JAROCINIE

Transkrypt

1 PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 2 W JAROCINIE Uczymy się nie dla szkoły, lecz dla życia Seneka 1

2 Wstęp Część A Spis treści I. Cele i metody pracy wychowawczej w szkole. II. Działania wychowawcze szkoły: 1. Powinności wychowawcze każdego nauczyciela. 2. Powinności wychowawcy klasowego A. Wychowawca jest obowiązany: B. Wychowawca realizuje swoje obowiązki 3. Współpraca wychowawcza z rodzicami. A. Powinności szkoły: B. Powinności rodziców: 5. Współpraca ze środowiskiem lokalnym. 6. Prawa i obowiązki ucznia. Część B Cele do realizacji: Dla uczniów klasy PIERWSZEJ Dla uczniów klasy DRUGIEJ Dla uczniów klasy TRZECIEJ Dla uczniów klasy CZWARTEJ Dla uczniów klasy PIĄTEJ Dla uczniów klasy SZÓSTEJ 2

3 Wstęp Szkolny Program Wychowawczy został opracowany w oparciu o następujące dokumenty: art. 53 ust. 3, art. 70 ust. 1, art. 72 ust. 1 Konstytucji, Konwencję Praw Dziecka, Ustawę o systemie oświaty z dnia r. z późniejszymi zmianami, Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 roku Kartę Nauczyciela, Statut Szkoły, Priorytety MEN na bieżący rok szkolny. Uchwała Rady Ministrów w sprawie przyjęcia Rządowego programu na lata Bezpieczna i przyjazna szkoła Program Wychowawczy Szkoły został opracowany przez zespół nauczycieli powołanych przez Dyrektora Szkoły i Radę Pedagogiczną do realizacji tego zadania, przy współpracy Rady Rodziców Program Wychowawczy Szkoły opisuje w sposób całościowy wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym i jest realizowany przez wszystkich nauczycieli. 3

4 Część A I. Cele i metody pracy wychowawczej w szkole. Podejmując działania wychowawcze mamy na celu: 1. Kształtowanie umiejętności (postaw) społeczno moralnych. Uczeń naszej szkoły: a) potrafi odróżnić dobro od zła, b) jest samodzielny, c) chętnie pomaga innym, d) jest odpowiedzialny za to, co robi, e) potrafi współdziałać w grupie, f) potrafi uszanować poglądy innych, g) jest wrażliwy na problemy drugiego człowieka, h) przestrzega praw drugiego człowieka, i) akceptuje czyjąś odmienność ( okulary, tusza, wzrost, choroba, niepełnosprawność), j) przeciwstawia się złym wpływom, jest asertywny, k) godnie reprezentuje szkołę. 2. Kształtowanie umiejętności (postaw) patriotycznych. Uczeń naszej szkoły: a) ma poczucie tożsamości narodowej i historycznej, b) zna i szanuje symbole narodowe, c) potrafi zaśpiewać Hymn Polski, d) potrafi zachować się podczas uroczystości i świąt narodowych, e) zna najważniejsze wydarzenia z historii Polski i regionu f) potrafi budować własne przekonania, postawy społeczne w oparciu o wzory literackie, postacie historyczne i narodowe autorytety moralne 3. Kształtowanie umiejętności (postaw) w zakresie umysłowym. Uczeń naszej szkoły: a) samodzielnie podejmuje decyzje, b) umie zdobyć i analizować informacje, c) potrafi zanalizować sytuacje, d) uczy się na miarę swoich możliwości. 4. Kształtowanie umiejętności (postaw) estetycznych. Uczeń naszej szkoły: a) przestrzega zasad higieny osobistej i dba o wygląd zewnętrzny, b) dba o swoje otoczenie, 4

5 c) świadomie korzysta z dorobku kultury narodowej i innych kultur, d) poznaje piękno otaczającego świata, e) szanuje wytwory pracy własnej i innych. 5. Kształtowanie umiejętności (postawy) fizycznej. Uczeń naszej szkoły: a) potrafi dbać o własne zdrowie, b) dba o bezpieczeństwo swoje i kolegów, c) zna podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy, d) świadomie podejmuje działania proekologiczne. Realizując cele opieramy się na następujących metodach wychowawczych: (podział wg H. Muszyńskiego): 1. Metoda wpływu sytuacyjnego - nagradzanie pozytywnych zachowań, - wyciąganie konsekwencji, - instruowanie (pouczanie) - organizowanie doświadczeń wychowanka - przewidywanie następstw pewnych zachowań (antycypacja) - przydzielanie funkcji i ról społecznych 2. Metoda wpływu osobistego - wysuwanie sugestii - perswazja (przekonywanie) - przykład osobisty - aprobata i dezaprobata 3. Metody wpływu społecznego - modyfikacja celów zespołu - kształtowanie norm postępowania w zespole - przekształcanie struktury wewnętrznej zespołu - nadawanie właściwego kierunku działania kontroli społecznej w zespole 4. Metody kierowania samowychowaniem - przybliżanie wychowankowi celu pracy nad sobą - stymulowanie wychowanka do realizacji programu pracy nad sobą - przyswajanie wychowankowi określonych metod i technik pracy nad sobą II. Działania wychowawcze szkoły 1. Powinności wychowawcze każdego nauczyciela. Każdy nauczyciel zobowiązany jest stosować się do ustalonych zasad: 1. Treści wychowawcze mają być realizowane przez wszystkich nauczycieli na każdym przedmiocie. 5

6 2. Oddziaływania w zakresie wychowawczym wszystkich nauczycieli muszą być zgodne. 3. Nauczyciel ma być przewodnikiem prawdy, moralności i wartości prawa. 4. Każdy nauczyciel wychowuje własnym przykładem. 5. Nie wolno ośmieszać, wyśmiewać i upokarzać ucznia. 6. Pozytywne zachowania ucznia należy nagradzać w formie opisowej lub symbolicznej. 7. Każdy nauczyciel ma obowiązek uświadamiać uczniom możliwości ponoszenia przez nich odpowiedzialności za swoje postępowanie i kierowanie własnym rozwojem. 8. Konflikty nauczyciel zgłasza wychowawcy klasowemu i czynnie uczestniczy w jego rozwiązaniu. 9. Otaczanie szczególną opieką i zainteresowaniem uczniów sześcioletnich, dbanie o ich poczucie bezpieczeństwa. 2. Powinności wychowawcy klasowego Zadania wychowawcy szczegółowo określa 35 Statutu Szkoły. A. Wychowawca jest obowiązany: Wspomagać rodziców w wychowywaniu dzieci. Wychowywać własnym przykładem i wpływem. Uświadamiać uczniowi, że jako osoba nie jest pozbawiony zobowiązań i powinności, jakie ma do spełnienia wobec innych. Zachęcać i mobilizować uczniów do pracy nad sobą. Konsekwentnie stosować nagrody i kary przewidziane w Statucie Szkoły. We współpracy z pedagogiem szkolnym pomagać uczniowi rozwiązywać jego problemy. Poznać warunki rodzinne i materialne swego wychowanka. Wnioskować o zapomogi, stypendia i inną pomoc dla ucznia. We współpracy z zespołem klasowym dokonywać okresowej i rocznej oceny zachowania. Kontaktować się z rodzicami we wszystkich sprawach dydaktyczno wychowawczych dotyczących ucznia. Informować rodziców o postępach ucznia, jego ocenach z zajęć edukacyjnych i z zachowania (w tym o absencji szkolnej). B. Wychowawca realizuje swoje obowiązki poprzez: Otaczanie indywidualną opieką każdego wychowanka. Planowanie i organizowanie wspólnie z uczniami i ich rodzicami różnych form życia społecznego, integrujących zespół uczniowski oraz ustalanie treści i formy zajęć tematycznych na godzinach wychowawczych. Przypominanie o stosownym stroju podczas uroczystości szkolnych. Współdziałanie z nauczycielami uczącymi w jego klasie, uzgadnianie z nimi i koordynowanie ich działań wychowawczych wobec ogółu uczniów, a także wobec tych, którym potrzebna jest indywidualna opieka (dotyczy to zarówno uczniów uzdolnionych, jak i z różnymi trudnościami i niepowodzeniami). Współdziałanie z rodzicami, okazywanie im pomocy w ich działaniach wychowawczych wobec dzieci. 6

7 Utrzymywanie stałego kontaktu z rodzicami uczniów w celu: - poznania i ustalenia potrzeb opiekuńczo wychowawczych ich dzieci - włączania ich w sprawy życia klasy i szkoły. Współpracę z pedagogiem szkolnym w celu rozpoznania potrzeb i trudności, także zdrowotnych oraz zainteresowań i poszczególnych uzdolnień uczniów, organizowanie odpowiednich form tej pomocy. Wychowawca wykonuje czynności administracyjne dotyczące oddziału, zgodnie z odrębnymi przepisami. Wychowawca ma prawo korzystać w swej pracy z pomocy merytorycznej i metodycznej ze strony właściwych placówek i instytucji oświatowych i naukowych, a także ze strony dyrektora szkoły oraz rady pedagogicznej. 3. Współpraca wychowawcza z rodzicami. A. Powinności szkoły: organizowanie zebrań dla rodziców informujących o kierunkach pracy w szkole; organizowanie zebrań dla rodziców informujących o systemie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów; organizowanie jeden raz w miesiącu (pierwszy wtorek miesiąca) konsultacji dla rodziców informowanie o postępach w nauce i zachowaniu młodzieży; pomoc rodzicom we właściwym ukształtowaniu młodego człowieka wpajanie wartości pracy, dobra i miłości; zapraszanie rodziców do współpracy podczas przygotowywania różnych przedsięwzięć festyn rodzinny, dzień dziecka i inne, zachęcanie rodziców do podejmowania własnych inicjatyw, respektowanie potrzeb rodziców w planowaniu pracy szkoły i klasy, przeprowadzenie szkolenia dla rodziców zgodnie z ich potrzebami. B. Powinności rodziców: stworzenie odpowiednich warunków dziecku dla jego codziennego uczestnictwa w procesie dydaktycznym i wychowawczym; organizowanie opieki podczas imprez i uroczystości ujętych w harmonogramie oraz współudział w organizacji: wycieczek, biwaków, wyjść do kina itp.; współpraca ze szkołą, wychowawcą, nauczycielami, dyrekcją, nie tylko w procesie dydaktycznym, ale nade wszystko w procesie kształcenia postaw moralno-etycznych i poczucia odpowiedzialności za swoje dziecko; uczestnictwo w wywiadówkach organizowanych przez wychowawców. 4. Współpraca ze środowiskiem lokalnym. Szkoła w zakresie swojej pracy wychowawczej współpracuje z następującymi instytucjami: a) Placówki kulturalno-oświatowe (JOK, Muzeum Regionalne, Biblioteka Publiczna, i inne) uczestnictwo w spektaklach teatralnych, lekcjach muzealnych, audycjach umuzykalniających; udział w konkursach organizowanych przez placówki kulturalno-oświatowe; udział w seansach filmowych; lekcje biblioteczne; 7

8 b) Placówki wychowawczo-opiekuńcze (Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, Ośrodek Terapii Uzależnień, Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Poradnie Zdrowia Psychicznego, itp.) pomoc uczniom przejawiającym trudności w nauce i zachowaniu; pomoc dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym; udzielanie pomocy rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej; c) Władze lokalne udział w akcjach typu sprzątanie świata, zbiórka surowców wtórnych; udział w konkursach organizowanych przez władze miejskie; nawiązywanie kontaktów z władzami poprzez spotkania z okazji uroczystości szkolnych; d) Wymiar sprawiedliwości (sąd, kuratorzy, policja) współpraca z kuratorem sądowym i kuratorami społecznymi; udział w zajęciach prowadzonych przez policję na temat bezpieczeństwa ruchu drogowego, przeciwdziałania agresji i przestępczości; e) Kościół udział w rekolekcjach wielkopostnych; pozyskiwanie pomocy materialnej; organizowanie wypoczynku letniego i zimowego dla uczniów; 5. Prawa i obowiązki ucznia. Prawa i obowiązki ucznia Szkoły Podstawowej nr 2 w Jarocinie szczegółowo określa Statut Szkoły (DZIAŁ VI - Rozdział 2 ) 8

9 Część B Szkolny Program Wychowawczy realizowany jest przez wszystkich nauczycieli podczas wszystkich zajęć edukacyjnych, m. in. podczas godzin wychowawczych. Nauczyciel wychowawca zobowiązany jest uwzględnić w Planie Pracy Wychowawcy Klasowego następujące cele: Dla uczniów klasy PIERWSZEJ Lp. Cele Zadania szczegółowe 1 Adaptacja do nowej sytuacji 2 Integracja zespołu. 1. Dbanie o najmłodszych uczniów o ich dobrą adaptację do środowiska szkolnego, 2. Zapewnienie dzieciom, zwłaszcza sześcioletnim, poczucia bezpieczeństwa podczas pobytu w szkole, 1. Prezentujemy siebie i swoje zainteresowania, 2. Organizujemy i bierzemy udział w imprezach klasowych, szkolnych, Osoba realizująca zadanie, - nauczyciele, - rodzice, - Rada Rodziców 3 Wszyscy tworzymy klasę 4 Bawimy się między sobą 5 Uczymy się patriotyzmu 1. Dbamy o bezpieczeństwo swoje i innych: - poznajemy drogę do szkoły, spotkanie z przedstawicielem policji - poznajemy budynek szkolny i zasady poruszania się po nim, - poznajemy ludzi pracujących w szkole, - poznajemy najbliższe otoczenie szkoły, 2. Poznajemy szkołę: - swoje miejsce w klasie, - swoje prawa i obowiązki 1. Dostrzegamy i akceptujemy różnice między ludźmi, uczymy się tolerancji 2. Rozumiemy rolę, którą pełnimy: uczeń, kolega itp. 1. Kto Ty jesteś Polak mały poznajemy Hymn Polski i symbole narodowe., 9

10 Dla uczniów klasy DRUGIEJ Lp. Cele Zadania szczegółowe Osoba realizująca zadanie 1 Razem się uczymy i razem się bawimy 1. Budowanie więzi koleżeńskich w klasie. 2. Znamy i stosujemy formy dobrego zachowania w klasie i szkole. 3. Zdobywamy doświadczenie we wspólnym planowaniu i działaniu. 4. Poznajemy prawa dziecka: - prawo do nauki, - prawo do nietykalności osobistej, - prawo do rozwijania zainteresowań, zdolności i talentów., - pracownicy biblioteki, 2 Reprezentujemy swoją klasę na zewnątrz, poznajemy regulaminy zachowania w instytucjach publicznych. 1. Bierzemy udział w imprezach kulturalnych i właściwym zachowaniem respektujemy regulaminy instytucji, w których znajdujemy się. 2. Korzystamy z biblioteki szkolnej i publicznej. 3. Wiemy jak się zachować w różnych miejscach i sytuacjach: - w środkach komunikacji (np. autobus szkolny) - w instytucjach użyteczności publicznej, - podczas uroczystości i świąt narodowych, - nauczyciele - pracownicy biblioteki 3 Umiemy zachować się bezpiecznie Realizacja programu profilaktycznego Dam sobie radę wychowawca 10

11 Dla uczniów klasy TRZECIEJ Lp. Cele Zadania szczegółowe Osoba realizująca zadanie 1 Zapoznajemy się Prawami Dziecka 1. Poznajemy Konwencję Praw Dziecka lub inne prawa dziecka. -wychowawca 2 Rozumiemy potrzebę wywiązywania się z obowiązków 1. Omawiamy nasze obowiązki jako ucznia, syna, Polaka itp. 2. Poznajemy konsekwencje nie wywiązywania się ze swoich obowiązków. -wychowawca -pedagog szkolny 3 Rozwiązujemy problemy klasowe 1. Dyskutujemy o własnych problemach, 2. Demonstrujemy sposoby rozwiązywania problemów 3. Uczymy się rozwiązywania drobnych konfliktów rówieśniczych bez stosowania przemocy. 4. Szanujemy innych, ich odmienność, inne zdanie, itp., - pedagog szkolny, Efekty działań wychowawczych po I etapie edukacyjnym: Dostrzega różnice między ludźmi i akceptuje je, jest tolerancyjny. Rozróżnia dobro i zło w sytuacjach codziennych. Zna zasady bezpiecznego poruszania się po szkole i najbliższej okolicy, potrafi zareagować w sytuacjach trudnych np.: wezwać pomoc. Jest świadomy praw i obowiązków swoich i innych ludzi. Integruje się z grupą klasową i szkołą, rodziną, społecznością lokalną. Zna zasady współżycia społecznego i stosuje je w życiu codziennym. Zna symbole narodowej i najważniejsze wydarzenia historyczne. Zna wartość ludzkiej pracy. 11

12 Dla uczniów klasy CZWARTEJ Lp. Cele Zadania szczegółowe 1. Wiemy jak komunikować się z rówieśnikami i dorosłymi 2. Wyrażamy swoje i rozumiemy emocje innych 3. Poznajemy zasady zdrowego trybu życia 4. Uczymy się być dobrymi ludźmi 5. Rozwijanie samorządnej działalności uczniów 6. Profilaktyka przemocy 7. Bezpieczeństwo w ruchu drogowym Efekty oddziaływań wychowawczych: 1. Poznajemy istotę procesu komunikacji i przyczyny zakłóceń w komunikowaniu się. 2. Rozumiemy i stosujemy inne formy wypowiedzi w stosunku do rówieśników i dorosłych. 3. Uczymy się wyrażać swoje zdanie. 1. Uczymy się używać komunikatu JA w sytuacjach trudnych. 2. Potrafimy nazwać swoje uczucia i wyrażać je w sposób kontrolowany, (akceptowany społecznie) z poszanowanie praw innych. 3. Poznajemy sposoby odczytywania,,mowy ciała i uczymy się rozpoznawania emocji i uczuć u innych. 1. Promujemy w klasie zasady zdrowego odżywiania się, właściwego wypoczynku i poznajemy sposoby unikania częstych chorób. 2. Poznajemy skutki złego odżywiania się. 3. Zdobywamy informacje o nałogach i ich negatywnych skutkach. 1. Zgłębiamy swoją wiedzę o Patronie szkoły. 2. Uczymy się szacunku wobec starszych, a szczególnie wobec swoich rodziców i dziadków. 3. Uczymy się szacunku wobec ludzi o innej kulturze, rasie, narodowości 4. Jako mali patrioci znamy symbole narodowe i potrafimy właściwie się zachować w ich bliskości. 1. Wybór samorządu klasowego. 2. Udział uczniów w pracy Samorządu Uczniowskiego. 1. Realizacja zajęć wychowawczych na temat rozwiązywania problemów i konfliktów. 1. Przeprowadzenie szkolenia na kartę rowerową, 2. spotkania z policjantami na temat bezpiecznego poruszania się rowerem. Osoba realizująca zadanie - nauczyciele - pedagog szkolny - pedagog szkolny - pielęgniarka szkolna, - lekarz pediatra - nauczyciele wychowawca, nauczyciel techniki Potrafi jasno i konstruktywnie formułować wypowiedzi, poprawnie komunikuje się z rówieśnikami i dorosłymi; Próbuje używać komunikatów typu JA jako zwrotu przedstawiającego odczucia nadawcy. Potrafi bezpośrednio i otwarcie wyrazić swoje prośby, sądy i oczekiwania. Zna i stosuje zasady zdrowego życia. Zachowuje się właściwie w stosunku do osób starszych, innej narodowości, kultury, rasy 12

13 Dla uczniów klasy PIĄTEJ Lp. Cele Zadania szczegółowe 1. Poznajemy siebie 2. Pomagamy innym 3. Promocja zdrowia 1. Obserwujemy swoje zachowanie w różnych sytuacjach: - kiedy się denerwuję? - kiedy jestem szczęśliwy? - kiedy mam problem? Na konkretnych przykładach zaistniałych w klasie uczymy się radzenia w trudnych sytuacjach. 2. Radzimy sobie z własnymi emocjami: przyjemnymi i nieprzyjemnymi. 3. Poznajemy swoje mocne i słabe strony: -rozpoznajemy i uczymy się obiektywnie oceniać zalety i wady swoje i kolegów. 4. Poznajemy style uczenia się oraz techniki zapamiętywania 1. Jesteśmy wrażliwi na potrzeby innych, pomagamy bezinteresownie wtedy, gdy sytuacja tego wymaga. 2. Reagujemy w sytuacji, kiedy łamane są prawa drugiego człowieka 1. Wykazujemy, że zdrowie daje możliwości wszechstronnego rozwoju, realizacji planów życiowych i osiągnięcia celów. 2. Rozpoznajemy potrawy szkodliwe dla zdrowia człowieka. 3. Jak wypoczywam ja i moja rodzina. 4. Dbamy o nasze zdrowie psychiczne: co to jest stres? Jak działa na nasz organizm stres długotrwały? Osoba realizująca zadanie, - pedagog szkolny - nauczyciele - samorząd uczniowski - pielęgniarka szkolna 4. Bezpieczeńst wo w sieci 5. Autorytety 1. przeprowadzenie zajęć na temat cyberprzemocy i zasad bezpiecznego korzystania z Internetu, 3. opracowanie Kodeksu Internauty 1. Poznajemy sylwetki ludzi, którzy są autorytetami dla naszych kolegów. 2. Ludzie, których podziwiam - omawiamy cechy pozytywnych wzorców osobowych. 3. Poznajemy ludzi, którzy są wzorami patriotyzmu, są zasłużeni dla regionu. Wychowawcy Efekty działań wychowawczych: Uczeń obserwuje własne zachowanie w różnych sytuacjach i potrafi je ocenić. Ma świadomość swoich zalet i wad. Rozumie potrzeby i prawa - swoje i innych ludzi. Rozumie potrzebę krytycznego podejścia do spotykanych wzorców. Potrafi i chce się pozytywnie zaprezentować. Uczeń potrafi rozpoznać w swoim otoczeniu pozytywne wzorce. Uczeń ma motywację do podejmowania właściwych decyzji i dokonywania prawidłowych wyborów. 13

14 Dla uczniów klasy SZÓSTEJ Lp. Cele Zadania szczegółowe 1. Aktywnie działamy w szkole i środowisku 2. Uczymy się odpowiedzialności za siebie i reagowania na otaczającą rzeczywistość 3. Inni ludzie wokół nas 4. Profilaktyka zachowań ryzykownych 1. Umiemy współdziałać z innymi w pracy i zabawie. 2. Należymy do różnych organizacji uczniowskich aktywnie uczestniczymy w życiu społecznym. 3. Jak się pożegnamy? 1. Kontrolujemy i oceniamy swoją pracę i zachowanie, wywiązywanie się ze swoich obowiązków wynikających z pełnienia funkcji. 2. Uczymy się dobrze rozplanować pracą i naukę. 3. Poznanie skutecznych technik uczenia się i zapamiętywania 4. Wpływ massmediów na kształtowanie osobowości umiejętność krytycznego odbioru. 1. Staramy się rozumieć potrzeby i prawa osób niepełnosprawnych. 2. Rozwijamy postawy szacunku, tolerancji zrozumienia i chęci niesienia pomocy. 3. Konflikt pokoleń. 1. Realizacja programu profilaktycznego Trzeci Elementarz. 2. Przypomnienie zasad korzystania z internetu i sposobów zachowania się w sytuacjach cyberprzemocy. 3. Opracowanie Kodeksu Postępowania wobec agresora Osoba realizująca zadanie - rodzice - samorząd szkolny - rodzice - nauczyciele - samorząd szkolny -p. Kochanowska Filipiak (grupa uczniów) Efekty działań wychowawczych: Uczeń rozumie konieczność wyznaczania sobie celów i dąży do ich osiągania. Potrafi dokonywać samooceny i samokontroli. Potrafi współdziałać z rówieśnikami i dorosłymi. Okazuje szacunek i chętnie pomaga osobom potrzebującym. Dostrzega potrzeby własne i innych. Przyjmuje pomoc jako objaw koleżeństwa i stara się ją odwzajemnić. 14

15 Efekty działań wychowawczych po II etapie edukacyjnym: Zna i stosuje kluczowe pojęcia w zakresie praw człowieka (prawo do wolności, prawo do równości, prawo do swobodnego wyrażania poglądów, prawo do nauki, prawo do życia w bezpieczeństwie) Okazuje szacunek i chętnie pomaga osobom potrzebującym. Potrafi współdziałać z rówieśnikami i dorosłymi Rozumie potrzebę krytycznego podejścia do spotykanych wzorców. Wychowawca jest zobowiązany do oceny na końcu roku szkolnego (na podstawie obserwacji) efektywności swoich działań wychowawczych w klasie. 15