Po czym można poznać, że dziecko ma spektrum zaburzeń autystycznych (ASD)?

Transkrypt

1 CZYM JEST AUTYZM? Autyzm jest całściwym zaburzeniem rzwju dziecka. Oznacza t, że u dtkniętych nim dzieci bserwuje się bjawy nieprawidłweg funkcjnwania we wszystkich bszarach rzwju. Pierwsze symptmy autyzmu pjawiają się bardz wcześnie, częst już u kilkunastmiesięcznych niemwląt, ale zawsze są widczne przed ukńczeniem przez dzieck 3 rku życia. Chć autyzm mżna zdiagnzwać już u bardz małych dzieci, t częst diagnzuje się g również u nastlatków, a nawet sób drsłych. Nie leczny mże prwadzić d bardz głębkich zaburzeń funkcjnwania w późniejszym wieku. Wart pamiętać, że zaburzenia autystyczne mają bardz zróżnicwany charakter, nie twrzą jednliteg brazu c d symptmatlgii i głębkści zaburzeń. Dlateg becnie w literaturze światwej używa się kreślenia spektrum zaburzeń autystycznych. Stpień autyzmu mże być bardz różny: d ciężkieg d łagdneg. Łagdną pstać autyzmu nazywamy Zespłem Aspergera. Obecnie nie znamy wszystkich złżnych przyczyn autyzmu, wiemy natmiast, że mózg sób z autyzmem inaczej dbiera taczający nas świat. Wiemy również, że

2 autyzmem nie mżna się zarazić. Nie ma jedneg leku na autyzm, ale dzięki szybkiej diagnzie i wszechstrnnym ddziaływanim: intensywnej terapii i edukacji mżna siągnąć dużą pprawę w funkcjnwaniu sób z autyzmem raz stpniw włączać je w życie spłeczne (np.: pójście d przedszkla, szkły, pracy). P czym mżna pznać, że dzieck ma spektrum zaburzeń autystycznych (ASD)? Rdzic lub piekun mże sam zauważyć, że dzieck ma prblemy rzwjwe. Czasami t, że dziecku trudn jest przumieć się z innymi dziećmi, spstrzegamy dpier wtedy, gdy pójdzie n d przedszkla lub szkły. Musimy również zwracać uwagę na prblemy sygnalizwane przez pracwników przedszkla lub nauczycieli. Isttne jest, aby w razie naszych baw pracwnicy pieki medycznej ptrafili dpwiedni zająć się sprawą. Należy d nich czekiwać mówienia naszych baw. Same symptmy ASD są różne w różnym wieku dziecka. Mgą ne wydawać się skmplikwane, ale rdzic lub piekun pwinien znać pisywane tam bjawy. Nie wszystkie dzieci i młdzi ludzie z zaburzeniami ASD wykazują wszystkie te bjawy. Musimy również pamiętać, że niektóre z tych bjawów mgą znaczać istnienie schrzeń innych niż ASD. Symptmy ptencjalnie świadczące ASD u dzieci przedszklnych -mówić mniej płynnie, niż czekuje się d dziecka w tym wieku, alb nie mówić w góle; -sprawiać wrażenie, jakby nie zauważał znajdujących się wkół nieg innych sób; -nie reagwać na mimikę twarzy lub przejawy uczuć innych sób; -wykazywać niewielką wybraźnię lub jej brak, alb brak zdlnści udawania pdczas zabawy; -nie wykazywać zaintereswania innymi dziećmi lub nie bawić się z innymi; -nie cieszyć się razem z innymi; -wykazywać prblemy z kmunikacją niewerbalną (kntakt wzrkwy, mimika twarzy itp.); -nie wskazywać na biekty, na które chce zwrócić czyjąś uwagę; -mieć prblemy z lkalizacją miejsca, na które patrzy inna sba (z pdążaniem za wzrkiem ); -nie inicjwać zabaw lub przedsięwzięć; -wyknywać wielkrtne, nietypwe ruchy dłńmi lub palcami; alb

3 -reagwać w specyficzny spsób lub zupełnie nie reagwać na szczególne dźwięki lub brazy. Symptmy ptencjalnie świadczące ASD u dzieci szklnych Prblemy z kmunikacją -mieć inaczej niż inne dzieci w jeg wieku rzwiniętą mwę ze względu na specyficzny przebieg rzwju językweg w młdszym wieku; -pwtarzać usłyszane słwa lub wyrażenia zamiast na nie reagwać; -kreślać siebie jak ty, na lub n w wieku starszym niż 3 lata; -stswać słwa nietypwe dla własneg wieku; alb -używać graniczneg zasbu językweg lub mówić swbdnie tylk rzeczach, którymi się interesuje. Trudnści spłeczne -nie wykazywać zaintereswania zabawą z innymi dziećmi; -próbwać przyłączyć się d zabawy innych dzieci w niestswny spsób (sprawiać wrażenie agresywnści); -zachwywać się w spsób, który innym sbm trudn jest zrzumieć (np. krytykwać nauczycieli lub nie słuchać pleceń alb zakazów); -być łatw przytłczne faktem przebywania wśród innych sób; -nie dnsić się w nrmalny spsób d sób drsłych (np. dnsić się w spsób zbyt emcjnalny lub nie nawiązywać zupełnie żadnej relacji); alb denerwwać się, gdy ktś narusza ich przestrzeń sbistą, lub gdy ktś je pnagla. Symptmy ptencjalnie świadczące ASD u dzieci szklny Trudnści ze znalezieniem biektu zaintereswania, wyknywaniem prac i dpwiednim zachwaniem -mieć trudnści z udziałem w zabawach, w których trzeba udawać, -współpracwać z innymi lub czekać na swją klej; -mieć trudnści pdczas przebywania na dużych, twartych przestrzeniach (np. mże starać się pzstawać na skraju placu zabaw); alb -nie radzić sbie ze zmianami raz w sytuacjach nietypwych, nawet takich, w których inne dzieci czują się swbdnie (np. wycieczki szklne lub niebecnść nauczyciela).

4 Inne czynniki -wykazywać nieprzeciętne zdlnści (np. mieć bardz dbrą pamięć alb talent matematyczny lub muzyczny); alb -nie lubić specyficznych dźwięków, smaków, zapachów lub bdźców dtykwych. Symptmy ptencjalnie świadczące ASD u nas Ogólne -wykazywać różnice w zdlnściach szklnych i umiejętnści zachwania się w sytuacjach spłecznych (np. mże mieć trudnści z zachwaniem się pdczas przerwy w zajęciach szklnych lub w pracy, ale nie mieć trudnści z wyknywaniem lekcji lub pracy); -nie psiadać zdlnści spłecznych i sprytu (umiejętnści i wiedzy ptrzebnych d radzenia sbie we współczesnym świecie); alb -nie wykazywać takieg stpnia niezależnści, jak inne sby w jeg wieku. Język, zdlnści spłeczne i kmunikacja -mieć prblemy z kmunikacją, nawet jeśli ma duży zasób słwnictwa i znajmść gramatyki (np. mże niechętnie mówić, zasypywać słwami zamiast uczestniczyć w kmunikacji dwukierunkwej, alb dstarczać zbyt wielu infrmacji rzeczach, którymi się szczególnie interesuje); -nie ptrafić dstswać spsbu kmunikacji d różnych sytuacji spłecznych (np. mże mówić w spsób zbyt drsły jak na swój wiek, -alb wykazywać nadmierną pufałść z drsłymi); -nie rzumieć sarkazmu (nie zdawać sbie sprawy, że ktś z nieg żartuje); -alb nawiązywać kntakt wzrkwy, wyknywać różne gesty i zmieniać mimikę twarzy w nieczekiwanych chwilach. Symptmy ptencjalnie świadczące ASD u nastlatków Trudnści spłeczne -łatwiej zaprzyjaźniać się z sbami drsłymi lub młdszymi dziećmi niż z

5 sbami w jeg wieku; -wykazywać inne zachwania i mieć inne zaintereswania niż sby w jeg wieku; alb -wykazywać trudnści w dpuszczeniu fizyczneg kntaktu ze strny innych sób lub nie zdawać sbie sprawy z teg, jaki kntakt fizyczny w stsunku d innej sby jest właściwy. Myślenie i zachwanie -preferwać pewne bardz szczególne zaintereswania lub hbby, alb lubić klekcjnwanie, numerwanie lub katalgwanie rzeczy; -z chęcią wyknywać rutynwe i dbrze sbie znane czynnści lub -wykazywać pwtarzalnść zachwań; alb -wykazywać prblemy z używaniem wybraźni (np. w pisaniu lub planwaniu).

6

7 Twój klega ma autyzm/zespół Aspergera Czytasz TO, b prawdpdbnie Twój klega lub Twja kleżanka z klasy ma AUTYZM. A mże znasz kgś kt mówił Ci cś na ten temat, a Ty jeszcze nie wiesz CO TO JEST? Być mże słyszałeś gdzieś i zastanawiasz się, c t za DZIWNA CHOROBA? Osby z autyzmem wyglądają zupełnie zwyczajnie, ale ZACHOWUJĄ SIĘ INACZEJ. Trchę dziwacznie, a czasem nawet dść głupi. T AUTYZM pwduje, że ludzie tak dziwnie się zachwują. C t znaczy mieć autyzm? Cześć, jestem Brys. Mam autyzm. Jestem niec zwariwany, w mjej głwie ri się niezliczna ilść myśli, pmysłów. Dziwnie mówię, czasem nie umiem dpwiedzieć na lekcji, ale jak mnie spytasz t niekiedy ptrafię pwiadać niesamwite histrie i fakty tym, c mnie interesuje. Nie jestem głupi! Lekarze i psychldzy kreślają autyzm jak całściwe zaburzenie rzwju. Osba z autyzmem już jak dzieck rzwija się inaczej niż rówieśnicy. Nauka nie zna jeszcze wszystkich przyczyn autyzmu, wiemy jednak, że mózg sby z autyzmem funkcjnuje inaczej: dmiennie dbiera taczający nas świat i inaczej przetwarza infrmacje. Z teg wynikają trudnści sób z autyzmem w rzumieniu taczająceg je świata. Bli mnie ten klr! ciekawe! Osby z autyzmem ptrafią w inny spsób dbierać bdźce. Wiesz, przeszkadzają mi niektóre dźwięki i drażni mnie jak patrzę na chrpwate niebieskie pwierzchnie. Próbuję sbie z tym radzić, np. zatykam uszy, częst mruczę sbie cś pd nsem, czasem wpatruję się, jakbym patrzył przez szybę. T są sensryzmy! Zazwyczaj t ne pwdują, że sby z autyzmem dziwnie się zachwują. Nie umiem inaczej, taki jest mój spsób życia! Autyzm jest niepełnsprawnścią. Osba nim dtknięta przez całe życie ma prblemy, przede wszystkim w relacjach z innymi ludźmi. Chciałbym być jak inni rówieśnicy! T nie chdzi t, że jestem wstydliwy czy nieśmiały. Dla mnie rzpczęcie rzmwy, zwrócenie się d kgś, bycie z innymi jest trudnścią. Muszę się teg uczyć jak języka bceg! Gdy ktś daje mi szansę i mówi d mnie, wtedy ja swajam się. Bardz szukam przyjaciół. Nie ma leku na autyzm. Autyzm diagnzwany jest zwykle we wczesnym dzieciństwie. Osby z autyzmem zaczynają lepiej funkcjnwać i radzić sbie w tczeniu dzięki ciężkiej pracy w systematycznej, długiej terapii. Bardz

8 częst lepiej się czują i są sprawniejsze w tczeniu, które jest dla nich przewidywalne a inni ludzie rzumieją ich prblemy. Nie lubię zmian! Taki już jestem! Lubię jak wszystk jest zawsze takie sam. Gdy cś się zmienia, ja muszę się teg d nwa uczyć. Nie czuję się wtedy fajnie. Wiele sób stara się, żeby mój świat był prsty i dla mnie łatwy. Dziękuję im za t! Mgę się wtedy uczyć nwych i ciekawych rzeczy! Wiesz, że sby z autyzmem mają swje pasje, zaintereswani? Ja na przykład uwielbiam się uczyć! Autyzm mże mieć różne stpnie nasilenia: d łagdneg d ciężkieg. Łagdną pstać autyzmu nazywamy Zespłem Aspergera. Znacznie więcej chłpców niż dziewczyn ma autyzm. Osby z autyzmem mają wiele swich specyficznych prblemów, ale częst mają też wyjątkwe umiejętnści i zaintereswania. Na przykład wyróżniają się dbrą pamięcią, ptrafią dknywać skmplikwanych działań arytmetycznych alb psiadają bgatą wiedzę na jakiś temat. Przeczytaj, prszę, tym c jest ważne, gdy masz d czynienia z sbą z autyzmem! Ja wiem, że niektórzy się mnie bją, alb dwracają się de mnie, b mnie nie rzumieją. Mi nauczyciele i terapeuci bardz się starają, żebym mógł nrmalnie żyć. Ja też się staram, dlateg piszę d Ciebie ten list! Cieszę się, że t właśnie Ty TO czytasz! Jakie prblemy mają sby z autyzmem? Nie radzą sbie w relacjach z innymi sbami - np.: nie wiedzą, jak zacząć rzmwę alb zaczynają ją w nietypwy spsób, nie ptrafią patrzeć w czy, nie rzpznają naszej mimiki i uczuć. Mają trudnści w przumiewaniu się z innymi sbami część sób z autyzmem przez całe swje życie nie mówi, a u pzstałych mwa rzwija się zwykle późn. Są sby, które mówią, ale częst nie rzumieją znaczenia wszystkich wypwiadanych słów i mają trudnści w prwadzeniu rzmwy. Szczególnie trudn zrzumieć im żarty, aluzje, metafry. Ich mwa mże być specyficzna, sby z autyzmem mgą np. przekręcać słwa, zamieniać zaimki itp. Trudn im uczestniczyć w zabawach, grach zespłwych sby z autyzmem nie dgadują tak szybk, jak t jest ptrzebne reguł i zasad gry, a w związku z tym mają za wlną rientację, c należy rbić i jak się zachwywać. Czasem nie panują nad swim zachwaniem sby z autyzmem częst nie są przez nas rzumiane lub nie ptrafią nam przekazać ważnych dla nich infrmacji t mże wywłać w nich złść, frustrację i

9 niezrzumiałe dla nas zachwanie. Wiele sób z autyzmem ma ddatkw prblemy sensryczne, c znacza, że ich zmysły inaczej dbierają bdźce tj.: światł, brazy, dźwięki, inaczej dczuwają dtyk, zapach, smak, czy ból (np.: bardz drażni je dźwięku miksera, wpatrują się w lampy, kręcą się dług w kółk, nie pzwalają wziąć się za rękę, birą niejadalne rzeczy d buzi, itp.). C jest ważne w stsunku d klegi z autyzmem? Jak pstępwać, jak się zachwywać? Szacunek. T, że Twój klega jest czasem dziwny, czasem inny, nie znaczy, że mżesz g szanwać mniej niż innych klegów. Niepełnsprawnść mże się przytrafić każdemu, bez jeg najmniejszej winy traktuj swjeg klegę tak, jak chciałbyś, żeby traktwan kgś Ci bliskieg lub tak, jak chciałbyś w takiej sytuacji być sam traktwany. Pwaga. Zachwaj pwagę, unikaj dwcipów, traktuj swjeg klegę seri, nie wygłupiaj się przy nim. Używaj prstych i jasnych kmunikatów, łatweg języka. Mów wlniej niż d innych klegów. Życzliwść. Jeśli masz kazję pmóż. Nawet prsta uczynnść mże być bardz ważna dla Twjeg klegi. Zaprpnuj wspólną zabawę lub działanie, jeśli widzisz, że Twój klega z autyzmem sti z bku. Chciaż Twój klega dbrze się uczy i duż wie, mże mieć kłpty z prstymi czynnściami jeśli widzisz, że teg ptrzebuje, pkaż mu drgę d klasy, przypmnij, żeby schwał pdręczniki d trby itp. Opiekuńczść. Nie pzwalaj innym klegm na wygłupy i żarty z Twjeg niepełnsprawneg klegi. P prstu bądź szlachetny, weź g w brnę. W razie prblemów zwróć się d drsłych wychwawczyni, psychlga, pedagga. Czasem, w imię słusznej sprawy, trzeba iść pd prąd. Osby z autyzmem trudn zawierają znajmści i przyjaźnie, ale t nie znaczy, że ich nie ptrzebują. T Ty mżesz próbwać nawiązać kntakt z klegą, który ma autyzm, np. próbując pznać jeg zaintereswania. Stanwczść. Jeśli klega z autyzmem Ci dkucza, masz wszelkie praw, żeby się brnić. Odmówić, sprzeciwić się! Jeśli zachwanie Twjeg niepełnsprawneg klegi stanie się dla Ciebie zdecydwanie trudne kniecznie pprś pmc drsłeg nauczyciela, pedagga.

10 C jest ważne w pracy z uczniem ze spektrum autyzmu? Uczniwi należy zapewnić: stałść i przewidywalnść sprządzenie planów dnia w szkle, planu knkretnej lekcji czy zajęć na pzimie zrzumiałym dla dziecka, pmc w rientacji w przestrzeni szklnej: np.: znaczenia pmieszczeń w spsób zrzumiały dla ucznia, sprządzenie planu szkły, uprzedzanie zmianach np. zastępstwie, skróceniu lekcji, czy wizytacji, kreślanie czasu trwania aktywnści np. pprzez kreślenie ilści zadań, czy pprzez sygnał dźwiękwy, przygtwanie ddatkwych zadań lub inneg zajęcia w sytuacji, gdy autystyczny uczeń skńczy pracę wcześniej niż jeg kledzy z klasy; kmfrt sensryczny dpwiednie miejsce w klasie (np. z daleka d kna, w pierwszej ławce, tak by jak najłatwiej był mu skupić uwagę na nauczycielu), wydzielenie miejsca, w którym uczeń z autyzmem mógłby się zrelakswać i wyciszyć, jeśli zaistniałaby taka ptrzeba; wizualny kanał przekazu infrmacji plany w pstaci wizualnej zrzumiałej dla daneg dziecka (pkazane pprzez np.: knkretne przedmity znaczające dane aktywnści, pprzez zdjęcia, brazki, piktgramy lub etykiety z napisami), przygtwywanie zdjęć, diagramów, wykresów, tabel, dświadczeń, które by jak najpełniej ilustrwały i prządkwały infrmacje zawarte w tekście pdręcznikwym, wspieranie pleceń ustnych przedstawieniem ich w spsób wizualny/wzrkwy, zależnie d pzimu rzumienia ucznia np. pprzez zapisanie plecenia na kartce, pkazanie piktgramu, czy zdjęcia; kntrlwany spsób mówienia zwracanie uwagi, czy plecenie kierwane d całej klasy zstał debrane przez ucznia z autyzmem i jeśli t ptrzebne skierwanie g również indywidualnie d nieg, przekazywanie najisttniejszych infrmacji nie zalewać ptkiem słów,

11 rbienie przerw między zdaniami, tak by dzieck miał czas na przetwrzenie infrmacji; p zadaniu pytania, plecenia danie czasu dziecku na zareagwanie, unikanie sarkazmu i aluzji, wyjaśnianie metafr, frmułwanie pleceń wprst (unikanie pytania dzieck zgdę, gdy tak naprawdę musi wyknać zadanie, czy plecenie), zadawanie pytań zamkniętych i z pdanymi mżliwściami d wybru np.: zamiast: C chcesz teraz rbić? t: Chcesz teraz czytać, czy pisać?, uważanie na głśnść mówienia, zwłaszcza przy dzieciach z nadwrażliwścią słuchwą; wspieranie w samdzielnej pracy przedstawienie zadania w spsób jak najbardziej jasny dla dziecka, pdzielenie g na mniejsze etapy, czasem zmniejszenie trudnści zadania lub jeg skrócenie, mżna również przedstawić dziecku lub zrbić razem z nim plan wyknania zadania, jasn kreślić, kiedy jest kniec zadania; wzmacnianie mtywacji w prcesie uczenia się i pczucia własnej wartści: wykrzystywanie zaintereswań dziecka i ulubinych frm pracy w uczeniu g nwych umiejętnści (np.: fascynacji układem słnecznym d uczenia pjęć mniejszy - większy ), pracwanie systemu nagród zwłaszcza przy zadaniach trudniejszych lub mał interesujących dla dziecka; ceny nie zawsze są mtywujące dla dziecka z autyzmem, stwarzanie sytuacji, w których dzieck miałby pczcie sukcesu, wykrzystanie specjalnych umiejętnści dziecka i zaintereswań d pdniesienia jeg statusu w klasie, pzwlenie uczniwi na stswanie własnych metd d rzwiązywania zadań (pprszenie g ich pkazanie lub wytłumaczenie); wspieranie ucznia w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji z rówieśnikami uczeń z autyzmem mże mieć duże trudnści z rzpczęciem rzmwy, z zawiązaniem przyjaźni, wart wesprzeć g w działaniach, jeśli wyraża chęć uczestniczenia w życiu klasy. Być mże ważne będzie pinstruwanie pzstałych uczniów, jak mgą reagwać na różne zachwania swjeg autystyczneg klegi.

12 Isttna jest współpraca z rdzicami dziecka. Dbra wymiana infrmacji pmiędzy rdzicem i nauczycielem jest ważnym elementem w prcesie terapii i edukacji dziecka z autyzmem. Isttna jest też współpraca ze specjalistami mającymi zajęcia rewalidacyjne z dzieckiem w szkle i specjalistycznymi placówkami, w których ma prwadzną terapię: generalizacja wiedzy i umiejętnści ćwicznych pdczas zajęć terapeutycznych np. umiejętnści kmunikacyjnych (prszenie pmc, nawiązanie kntaktu z klegą), zastswania wiedzy na temat zasad i nrm w spłecznych w knkretnych sytuacjach, stswanie na lekcjach i przerwach alternatywnych spsbów kmunikwania się, których uczne jest dzieck.

13 10 RZECZY,O KTÓRYCH CHCIAŁOBY CI POWIEDZIEĆ DZIECKO Z AUTYZMEM: P pierwsze. Mówcie d mnie prstym, niedziecinnym językiem. Mam prblemy z rzumieniem mwy, dlateg mówcie d mnie używając prstych i krótkich zdań. Najlepiej mówcie używając tych samych słów i zwrtów Daj rękę. Idziemy na spacer. P drugie. Przytulanie i buziaki. T nie jest mja mcna strna. Sami mnie teg nauczcie, ja pierwszy nie przyjdę Was pcałwać. Mże nie lubię słdkich buziaków, a wlę mcne dciskanie i pdrzucanie d góry? Sprawdźcie! Ze mną trzeba ciągle próbwać i dać mi czas żebym się swił z nwymi rzeczami i się ich nauczył. Bądźcie cierpliwi. P trzecie. Lubię rutynę. W niej czuję się bezpieczny. Kiedy w kółk rbię te same rzeczy, nie martwcie się. Lubię chdzić stałymi trasami, b je znam Lubię pwtarzać pewne czynnści w ten sam spsób, b wtedy wiem c chdzi i umiem sbie z nimi pradzić. Uczę się krk p krku. Kiedy lepiej zrzumiem ten świat, t będę gtwy na nwe zwyczaje. P czwarte. Zabawki! T jest prblem, b trudn mi cś kupić, czy umiałbym się bawić, z czeg bym był zadwlny. Czasem sam nie wiem c lubię: reklamy w telewizji, literki w kmputerze, kła w samchdach, ale czy t się nadaje na prezenty? Zwykle cieszą mnie prste rzeczy: bańki mydlane, skaczące żabki, migające światła latarki. Trudn zgadnąć c mi się teraz spdba. Ale bserwujcie mnie, pytajcie rdziców i próbujecie. Prszę! P piąte. Dziwne zachwania. Krzyki. Czasem zachwuję się dziwnie, ale t dlateg, że rzeczy miłe dla innych mgą mnie drażnić. Np. blą mnie dźwięki, drażnią zapachy. Źle się czuję, gdy wkół jest duż ludzi i zamieszanie. Wtedy krzyczę, b jak pkazać innym, że cś mi przeszkadza? Nie umiem teg pwiedzieć. Muszę się uczyć jak zmienić t zachwanie, t nie jest łatwe, dlateg prszę Was cierpliwść! P szóste. Zasady. Pamiętajcie, że jestem sprytny. Na pewn będę próbwał, czy u Was wln rzrzucać zabawki, wyjadać cukier z cukiernicy i rbić inne rzeczy, których w dmu mi nie wln. Bądźcie twardzi i nie dajcie się nabrać że nic nie rzumiem. Ja tylk próbuję na c mi pzwlicie. Pdbn tak rbią wszyscy wnuczkwie? p siódme. Dieta jest bardz ważna. Dieta nie leczy autyzmu, ale pwduje że będę spkjniejszy i łatwiej mi będzie się z Wami bawić. Dlateg nie dawajcie mi słdyczy, ani cca cli. Zapytajcie rdziców, czy nie szkdzi mi mlek.

14 Mże zamiast zwykłych ciasteczek dajcie mi takie bezglutenwe. Też są smaczne. P ósme. Samdzielnść. Uczcie mnie żebym sam się ubierał, sam jadł i sprzątał p sbie. Mgę przy Was udawać że nie umiem, nie mgę, źle się czuję. Pamiętajcie: jestem sprytny! Wyręczając mnie uczycie mnie bezradnści. P dziewiąte. Jesteście ważni. Z Wami czuję się silniejszy i mi rdzice też. Ptrzebuję innych sób. Tylk pmc innych pmże mi swić ten świat. I p dziesiąte. Mam autyzm. Mam też różne talenty i umiejętnści, które są ciekawsze niż mja niepełnsprawnść. Szukanie i rzwijanie ich we mnie mże sprawić, że z czasem mój autyzm nie będzie już taki ważny. Wart przeczytać: Rksana Jędrzejewska-Wróbel: Ksmita Janssen Klet: Mój brat jak huragan Luke Jacksn: Świry, dziwadła i Zespół Aspergera. Ellen Ntbhm: 10 rzeczy, których chciałby ci pwiedzieć dzieck z autyzmem Daniel Tammet: Urdziłem się pewneg błękitneg dnia. Pamiętniki nadzwyczajneg umysłu z zespłem Aspergera.