PROGNOZOWANIE WSPÓŁRZĘDNYCH BIEGUNA ZIEMSKIEGO W UKŁADZIE WSPÓŁRZĘDNYCH BIEGUNOWYCH
|
|
- Agata Laskowska
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PROGNOZOWANIE WSPÓŁRZĘDNYCH BIEGUNA ZIEMSKIEGO W UKŁADZIE WSPÓŁRZĘDNYCH BIEGUNOWYCH Kosek Wiesław Cenrum Badań Kosmicznych, PAN Barycka8A, Warszawa Wsęp W prognozowaniu numerycznym głównym problemem jes wyznaczenie przewidywanej warości szeregu czasowego poza przedziałem czasowym, w kórym szereg en jes określony. Prognoza szeregów czasowych obliczona dowolną meodą prognozowania jes ym dokładniej wyznaczona im różnica pomiędzy jej warością, a rzeczywisymi danymi w przyszłości jes mniejsza. Porównanie akich różnic w różnych momenach czasu rozpoczęcia prognozowania pozwala ocenić dokładność każdej meody prognozy. Rozwój nowoczesnych echnik obserwacyjnych w ciągu osanich dwóch dekad poprawił w znacznym sopniu dokładność wyznaczenia paramerów ruchu obroowego Ziemi. Dokładność współrzędnych bieguna ziemskiego wyznaczenia przez echnikę asromeryczną wynosiła ok.0 mas podczas gdy obecnie jes rzędu mas co odpowiada kilku milimerom na powierzchni Ziemi. Tak dobrze wyznaczone współrzędne bieguna nie mogą być jednak prognozowane z dokładnością ich wyznaczenia. Zwykle dokładność prognozy na kilka dni w przyszłość jes o rząd wielkości mniejsza niż dokładność ich wyznaczenia (Kosek 993, 997, 000, 00a,b, Kosek i in. 998, 000, 00a,b, Malkin i Skurikhina 996, McCarhy i Luzum 99, Schuh i in. 00b). Dane do analiz Paramery orienacji Ziemi, do kórych należą współrzędne bieguna ziemskiego oraz zmiany czasu uniwersalnego UT-UTC opisują nieregularności w roacji Ziemi. Technicznie są o paramery, dzięki kórym dokonywana jes ransformacja pomiędzy układam ziemskim (Inernaional Terresrial Reference Sysem ITRS) a układem niebieskim (Inernaional Celesial Reference Sysem ICRS). Transformacja a jes funkcją czasu. Współrzędne bieguna ziemskiego akualizowane są na sronach www Międzynarodowej Służby Roacji Ziemi (Inernaional Earh Roaion Sevice - IERS) (IERS 00) oraz Naional Earh Orienaion Service (NEOS) w U.S. Naval Observaory, Washingon D.C. (USNO 00). Nasępujące współrzędne bieguna ziemskiego zasosowane zosały w obliczeniach: EOPC0 ( ), inerwał próbkowania = 5 la, EOPC04 ( ), inerwał próbkowania = dzień, NEOS C0 ( ), inerwał próbkowania = dzień. Prognoza współrzędnych bieguna ziemskiego wyznaczana przez IERS Obecnie prognoza ruchu bieguna ziemskiego oraz czasu UT-UTC obliczana jes przez Sub-Bureau for Rapid Service and Predicion znajdującym się przy IERS w U.S. Naval Observaory w Waszyngonie. Meoda prognozowania ruchu bieguna ziemskiego jes eksrapolacją modelu kołowej oscylacji Chandlera oraz dwóch elipycznych oscylacji rocznej i półrocznej. Model en dopasowywany jes do danych ruchu bieguna ziemskiego z osaniego roku, a nasępnie eksrapolowany na rok w przyszłość (McCarhy i Luzum 99). Rysunek przedsawia średni błąd prognozy współrzędnej i y ruchu bieguna ziemskiego wyznaczony meodą najmniejszych kwadraów w laach Błąd en wyznaczony zosał programem, kórym wykonywane są ruynowe prognozy współrzędnych bieguna ziemskiego przez IERS Sub-Bureau for Rapid Service and Predicion. Błąd en wzrasa gdy model meody najmniejszych kwadraów wpisywany
2 jes do dłuższych danych współrzędnych bieguna ziemskiego (Kosek i in. 00b) i jes na ogół mniejszy dla współrzędnej y niż dla year days in he fuure X Y days in he fuure X Y Rys.. Średni błąd prognozy współrzędnej i y ruchu bieguna ziemskiego wyznaczony meodą najmniejszych kwadraów w laach , dla modelu eksrapolacji dopasowanego do danych współrzędnych bieguna ziemskiego o długości rok i 3 laa. Powodem wzrosu błędu prognozy współrzędnych bieguna ziemskiego są nieregularne zmiany ampliud i faz oscylacji krókookresowych od kilku do ok. 50 dni (Kosek i Kołaczek 995, Kosek i in. 995, Kosek 000), a akże zmiany ampliud i faz oscylacji rocznej (Kosek in 00a,b). Rysunek przedsawia absolune warość różnicy pomiędzy współrzędnymi bieguna ziemskiego a ich prognozą wyznaczoną meodą najmniejszych kwadraów dla modelu dopasowanego do różnej długości danych. Wzros długości danych, z kórych wyznaczany jes model najmniejszych kwadraów powoduje wzros błędu prognozy (Kosek i in. 00b) year days in he fuure 30 y y Rys.. Absoluna warość różnicy pomiędzy współrzędnymi bieguna ziemskiego a ich prognozami wyznaczonymi meodą najmniejszych kwadraów dla modelu eksrapolacji dopasowanego do długości danych rok oraz 3 laa. Dokładność prognozy ruchu bieguna spowodowana jes kilkoma czynnikami. Na kilka do kilkunasu dni w przyszłości dokładność a zależy od nieregularnych zmian ampliud i faz oscylacji krókookresowych (Kosek i in. 995) o okresach od kilku do około 50 dni, a akże od zmian ampliudy i fazy oscylacji rocznej
3 a w szczególności fazy oscylacji rocznej (Kosek i in. 00a,b). Dokładność prognozy długookresowej zależy naomias od zmian ampliudy i fazy oscylacji Chandlera, a akże zmienności oscylacji długookresowych i wiekowych (Schuh i in. 00a). Rysunek 3 przedsawia zmiany ampliud i faz oscylacji Chandlera i rocznej wyznaczone meodą najmniejszych kwadraów dla modelu eksrapolacji współrzędnych bieguna ziemskiego dopasowanego do danych o długości jednego roku. Podobny charaker ych zmian w paśmie wyższych częsoliwości spowodowany jes słabymi uwarunkowaniami w meodzie najmniejszych kwadraów gdy dwie oscylacje o bliskich sobie okresach dopasowywane są do danych, kórych długość jes w przybliżeniu równa ym okresom. Oscylacje Chandlera i roczną rudno jes rozdzielić meodą najmniejszych kwadraów gdy przedział czasowy danych współrzędnych bieguna ziemskiego saje się krószy. Pomimo ych słabych uwarunkowań w meodzie najmniejszych kwadraów błąd prognozy współrzędnych bieguna ziemskiego na kilka dni w przyszłości jes najmniejszy (Kosek i in. 00b). 0. /y Chandler annual y annual ampliudes o 350 y annual phases /y Chandler annual Rys. 3. Zmiany ampliud i faz oscylacji Chandlera i rocznej wyznaczone meodą najmniejszych kwadraów dla modelu eksrapolacji współrzędnych bieguna ziemskiego dopasowanego do danych o długości jednego roku. Rysunek 4 przedsawia zmiany ampliud i faz oscylacji Chandlera i rocznej wyznaczone meodą najmniejszych kwadraów dla modelu eksrapolacji współrzędnych bieguna ziemskiego dopasowanego do danych o długości rzech la. Główną przyczyną wzrosu błędu prognozy współrzędnych bieguna ziemskiego są zmiany ampliudy i fazy oscylacji rocznej gdyż zmiany ampliudy i fazy oscylacji Chandlera są bardziej wygładzone niż dla składowej rocznej. Na uwagę zasługuje fak, że faza oscylacji rocznej miała największe warości przed wysąpieniem dwóch największych w poprzednim suleciu zjawisk El Niño w laach 98/83 oraz 997/98 (Kosek i in. 00a,b). Zjawisko El Niño można scharakeryzować przez 4 wskaźniki Nino+, Nino3, Nino4 oraz Nino3.4, kóre pokazują różnicę emperaur wód powierzchniowych okołorównikowego Pacyfiku pomiędzy wybranymi punkami na wschód i zachód (NOAA 00). Również ampliuda oscylacji rocznej miała największe warości przed wysąpieniem ych zjawisk El Niño jednak z mniejszym wyprzedzeniem czasowym niż faza. Obserwowany wzros ampliudy i fazy oscylacji rocznej w laach 000 i 00 (Rys. 3,4) wskazuje na duże prawdopodobieńswo wysąpienia zjawiska El Niño pod koniec obecnego roku. Przyjęcie 3 leniego przedziału czasowego danych współrzędnych bieguna ziemskiego do wpasowania modelu eksrapolacji powoduje wzros błędu prognozy pomimo, że oscylacje roczna i Chandlera są ze sobą lepiej rozdzielone w modelu.
4 /y Chandler ampliudes 0.5 Annual y Annual o /y Chandler y Annual 300 phases 50 Annual 00 o C Nino+ Nino3 Nino Nino Rys. 4. Zmiany ampliud i faz oscylacji Chandlera i rocznej wyznaczone meoda najmniejszych kwadraów dla modelu eksrapolacji współrzędnych bieguna ziemskiego dopasowanego do danych o długości rzech la oraz indeksy Nino+, Nino3, Nino4 i Nino3.4. Transformacja współrzędnych bieguna ziemskiego z układu Karezjańskiego do biegunowego Czasowo-częsoliwościowe widma ampliudowe współrzędnych zespolonych bieguna ziemskiego wyznaczone meodą środkowoprzepusowego filru ransformay Fouriera (Popiński i Kosek 995) pokazały, że ampliudy oscylacji lewoskręnych (o okresach dodanich) są na ogół większe niż ampliudy oscylacji prawoskręnych (o okresach ujemnych) (Rys. 5). Wskazuje o, że ruch bieguna ziemskiego odbywa się w kierunku przeciwnym do wskazówek zegara (Kosek 995). period () Rys. 5. Czasowo-częsoliwościowe widmo mocy zespolonych współrzędnych bieguna ziemskiego wyznaczone meodą środkowoprzepusowego filru ransformay Fouriera.
5 Transformacja współrzędnych bieguna ziemskiego z układu Karezjańskiego do biegunowego, w kórej promień polhodii będzie sacjonarny, wymaga aby odnieść się do średniego położenia bieguna ziemskiego. m m Znając średnie położenie bieguna ziemskiego, y w momencie czasu oraz akualne położenie bieguna w ym czasie, y można obliczyć promień polhodii (Rys. 6): m m ( ) + ( y y ), =, n R =,..., () Ze współrzędnych bieguna ziemskiego w momenach czasu oraz można wyznaczyć długość łuku polhodii (Rys. 6): ( ) + ( y y ),,3 n L =,..., (), y = m, y m mean pole R L, y - - Rys. 6. Transformacja współrzędnych bieguna ziemskiego z układu Karezjańskiego do biegunowego. Transformacja odwrona z układu biegunowego do Karezjańskiego Jeżeli w układzie współrzędnych biegunowych wyznaczymy prognozę pierwszego promienia R i długości łuku L polhodii, wówczas możliwe jes wyznaczenie pierwszego punku prognozy współrzędnych bieguna ziemskiego sosując wzory liniowego wcięcia wprzód (Rys. 7): y = m m n yn n yn coα + + co β + m m yn n yn n coα + co β (3) gdzie: coα = Rn + + Rn L 4P, co β = L + Rn R 4P R + Rn + L P = p( p R )( p Rn )( p L ), p = W celu wyznaczenia pierwszego punku prognozy współrzędnych bieguna ziemskiego konieczna jes m m znajomość średniego położenia bieguna ziemskiego, y w osanim momencie czasu szeregu czasowego n. ( ) ( ), n n m, y R,y L, y m n n R n n n mean pole Rys. 7. Transformacja prognozy promienia i długości łuku polhodii do prognozy współrzędnych bieguna ziemskiego (liniowe wcięcie w przód). Wzór (3) słuszny jes ylko dla przypadku gdy ruch bieguna ziemskiego odbywa się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara (Rys. 5) (Kosek 00a).
6 Auokowariancyjna meoda prognozowania W celu wyznaczenia pierwszego punku prognozy zosała zasosowana auokowariancyjna meoda prognozowania szeregów czasowych zespolonych oraz jednowymiarowych. Esymaor auokowariancji szeregu czasowego z, z,..., zn (gdzie z = + iy ) określony jes nasępującym wzorem: ( n) c ˆzz ( k) = z z+ k k = 0,,..., n. (4) n = Esymaor auokowariancji ego samego szeregu czasowego z dodanym nieznanym pierwszym punkem prognozy z ma nasępującą posać: n k n ( + ) c ˆ zz ( k) = z z+ k k = 0,,..., n. (5) n + = Wzory na prognozę w meodzie auokowariancyjnej wyprowadzane są z warunku aby suma kwadraów bezwzględnych warości różnic pomiędzy esymaorami auokowariancji (4) i (5) była jak najmniejsza (Kosek 993, 997, 00a): n ( n) ( ) R z cˆ ( k) c ( k) = (6) ( ) min = ˆ zz zz k = Suma a jes najmniejsza jeżeli pierwsze pochodne po części rzeczywisej i urojonej pierwszego punku prognozy są równe zero: R ( z ) R( z ) = 0, = 0. (7) y Rozwiązaniem ych równań są warości pierwszego punku prognozy (Kosek 00a): y = n aˆ( k) y k = + + ( + + y + ) k = + y ± bˆ( k) + (8) ( n) ( n) ( n) ( n gdzie: aˆ( k) = c ˆ ( k) + cˆ ( k), b( k) = cˆ ( k) cˆ ( k). yy ˆ ) y y Na podsawie wzoru (8) na warość pierwszego punku prognozy dla zespolonego szeregu czasowego można wyprowadzić wzór na warość pierwszego punku prognozy dla jednowymiarowego szeregu czasowego przyrównując część urojona do zera: ( n) cˆ = = = ( k) n ( ) gdzie: ˆ ( ) = k n c k + k, k = 0,,..., n. n = Ze wzorów (8) i (9) wynika, że pierwszy punk prognozy jes sploem szeregu czasowego oraz jego esymaora auokowariancji (Kosek 997). Nasępny punk prognozy można obliczyć wówczas gdy poprzedni punk prognozy zosanie dodany do szeregu czasowego. + + (9)
7 Prognoza auokowariancyjna danych modelowych współrzędnych bieguna ziemskiego Rysunek 8 przedsawia 5-cio lenie prognozy wyznaczone meodą auokowariancyjną modelowych danych (Kosek 00a) podobnych charakerem do współrzędnych bieguna ziemskiego, 5-cio lenie prognozy promienia i długości łuku polhodii wyznaczonych z ych danych modelowych oraz 5-cio lenie prognozy współrzędnych modelowych wyznaczone z prognoz promienia i długości łuku polhodii poprzez zasosowanie liniowego wcięcia wprzód. Prognozy współrzędnych modelowych bieguna ziemskiego wyznaczone z prognoz promienia i długości łuku polhodii wykazują lepszą zgodność ampliudową z danymi modelowymi niż prognozy wyznaczone bezpośrednio z danych modelowych (Kosek 00a) YEARS Rys cio lenie prognozy (kolor czarny) danych modelowych współrzędnej bieguna ziemskiego (kolor granaowy) a), promienia (kolor zielony) i długości łuku (kolor pomarańczowy) polhodii b) oraz prognozy danych modelowych wyznaczonych z prognoz promienia i długości łuku polhodii c). Średni biegun ziemski oraz jego prognoza Jednym z problemów w prognozowaniu współrzędnych bieguna ziemskiego poprzez ransformacje do układu biegunowego jes wyznaczenie średniego ziemskiego bieguna oraz jego prognozy. Rysunek 9 przedsawia średnie współrzędne i y bieguna ziemskiego wyznaczony za pomocą dolnoprzepusowych filrów Ormsby (Ormsby 96), Buerworha (Ones i Enochson 97) oraz prosokąnym (jako średnia 6- cio lenia). Zgodność pomiędzy warościami średniego bieguna ziemskiego wyznaczona ymi meodami jes bardzo dobra jakkolwiek średnia 6-cio lenia wykazuje wahania roczne. Rysunek 0 przedsawia 3-lenie prognozy wyznaczone meodą najmniejszych kwadraów średniego bieguna ziemskiego wyznaczonego dolnoprzepusowym filrem Ormsby. Prognozy e dobrze pokrywają się z przyszłymi warościami średniego bieguna ziemskiego, a różnica pomiędzy nimi a danym jes rzędu różnicy pomiędzy warościami średniego bieguna ziemskiego wyznaczonymi za pomocą różnych filrów dolnoprzepusowych (Rys. 9). Błąd prognozy średniego biegunem ziemskiego będzie powodował powsanie sysemaycznych błędów o charakerze okresowym z okresem około jednego roku w promieniu polhodii. a) R b) L c)
8 Buerworh LPF (7 ) Ormsby LPF (8 ) 6-year mean y Rys. 9. Średnie współrzędne, y bieguna ziemskiego wyznaczony za pomocą dolnoprzepusowych filrów Ormsby (kolor czarny), Buerworha (kolor granaowy) oraz prosokąnym (kolor pomarańczowy) y Rys 0. 3-lenie prognozy wyznaczone meodą najmniejszych kwadraów (kolor czerwony) średniego bieguna ziemskiego wyznaczonego dolnoprzepusowym filrem Ormsby (kolor czarny). Współrzędne średniego bieguna ziemskiego wyznaczone przez IERS (kolor zielony) (IERS 00) na le współrzędnych bieguna ziemskiego IERSC04 (kolor niebieski). Prognoza promienia i długość łuku polhodii Rysunek przedsawia promień oraz długość łuku polhodii obliczone na podsawie współrzędnych bieguna ziemskiego oraz współrzędnych średnich bieguna ziemskiego wyznaczonych dolnoprzepusowym
9 filrem Ormsby. W zmianach promienia oraz długości łuku polhodii wysępuje oscylacja około 6-cio lenia wynikająca ze zdudnienia oscylacji rocznej i Chandlera. Główną przyczyną długookresowych zmian promienia i długości łuku polhodii są zmiany ampliudy oscylacji Chandlera widoczne na Rysunku R L Rys.. Promień (kolor zielony) i długość łuku polhodii (kolor pomarańczowy) wyznaczone na podsawie współrzędnych oraz współrzędnych średnich bieguna ziemskiego. Analiza czasowo-częsoliwościowa meoda środkowoprzepusowego filru ransformay Fouriera (Kosek 995, Popiński i Kosek 995) promienia i długości łuku polhodii wykazała, że główną oscylacją w ych zmianach jes oscylacja o okresie około 6-ciu la (Rys. ). Okres ej oscylacji ulega niewielkim zmianom, kóre są podobne dla promienia i długości łuku polhodii. Od około 960 roku oprócz oscylacji około 6-cio leniej wysępuje również oscylacja o okresie około 3 la wynikająca ze zdudnienia oscylacji półrocznej i półchandlera (Kosek i Kołaczek 997). period () R L Rys.. Czasowo częsoliwościowe widma ampliudowe promienia i długości łuku polhodii wyznaczone meoda środkowoprzepusowego filru ransformay Fouriera. Wyznaczone meodą auokowariancyjną i najmniejszych kwadraów roczne prognozy promienia i długości łuku polhodii z podobną dokładnością przewidują e dane (Rys.3). Prognozy współrzędnych bieguna ziemskiego wyznaczone prognoz promienia i długości dobrze dopasowują się do przyszłych warości danych (Rys. 4) jednak czasami wysępują przesunięcia fazowe spowodowane nieregularnymi zmianami fazy oscylacji rocznej (Rys. 3,4) (Kosek i in. 000, 00a,b).
10 0 Auocovariance predicion 0 R L LS predicion 0 R Rys. 3. Roczne prognozy (kolor czarny) promienia (kolor zielony) i długości łuku (kolor pomarańczowy) polhodii wyznaczone meodą auokowariancyjną i najmniejszych kwadraów Rys. 4. Roczne prognozy (kolor czarny) współrzędnych (kolor granaowy) i y (kolor czerwony) bieguna ziemskiego wyznaczone z prognoz aukowariancyjnych promienia i długości łuku polhodii. Błędy prognozy meodą auokowariancyjną Rysunek 5 pokazuje absolune warości różnic pomiędzy rzeczywisymi współrzędnymi bieguna ziemskiego a ich prognozami wyznaczonymi meodą auokowariancyjną w funkcji czasu oraz czasu prognozy. Dokładność prognozy krókookresowych oscylacji ruchu bieguna ziemskiego zależy głównie od momenów czasu, w kórych rozpoczynamy prognozowanie ze względu na wysępowanie zmian nieregularnych (Kosek i Kołaczek 995, Kosek 000). L y
11 days in he fuure 50 Auocovariance predicion y Rys. 5. Absolune warości różnic pomiędzy współrzędnymi bieguna ziemskiego a ich prognozami wyznaczonymi meodą auokowariancyjną z promienia i długości łuku polhodii. Średni błąd prognozy od kilku do dni w przyszłości wyznaczony w laach jes nieco mniejszy dla meody auokowariancyjnej niż dla meody najmniejszych kwadraów (Rys. 6). 0 5 y - IERS Sub-Bureau for Rapid Service and Predicion y - auocovariance predicion days in he fuure Rys. 6. Średni błąd prognozy w laach dla meody auokowariancyjnej oraz meody najmniejszych kwadraów IERS Sub-Bureau for Rapid Service and Predicion. Wnioski: Błąd prognozy współrzędnych bieguna ziemskiego zależy od momenów czasu, w kórych rozpoczynamy prognozowanie. Przyczyna błędów prognozy współrzędnych bieguna ziemskiego są głównie nieregularne zmiany ampliud i faz oscylacji krókookresowych oraz zmiany ampliudy i fazy oscylacji rocznej. Średni błąd prognozy współrzędnych bieguna ziemskiego wyznaczonych z prognoz auokowariancyjnych promienia i długości łuku polhodii jes nieco mniejszy niż dla obecnej meody prognozowania wyznaczanej meodą najmniejszych kwadraów przez IERS Sub-Bureau for Rapid Service and Predicion. Prognozowanie w układzie współrzędnych biegunowych pozwala na wyeliminowanie problemu rozdzielania oscylacji rocznej i Chandlera, kóry jes głównym problem w prognozowaniu meoda najmniejszych kwadraów. Transformacja współrzędnych bieguna ziemskiego z układu Karezjańskiego do biegunowego przekszałca częsoliwości na częsoliwości zdudnienia, w związku z ym oscylacje Chandlera i roczna o bliskich sobie okresach zosają przeransformowane do oscylacji około 6-cio leniej.
12 Faza i ampliuda oscylacji rocznej miała największe warości przed wysąpieniem zjawiska El Niño w laach 98/83 i 997/98. Jeżeli wzros ampliudy i fazy oscylacji rocznej jes zapowiedzią wysąpienia zjawiska El Niño w przyszłości o obserwowany w laach 000, 00 wzros fazy i ampliudy ej oscylacji wskazuje na duże prawdopodobieńswo wysąpienia zjawiska El Niño pod koniec obecnego roku. Lepsze zamodelowanie i prognozowanie współrzędnych średniego bieguna ziemskiego oraz promienia i długości łuku polhodii pozwoli na wyznaczenie prognozy współrzędnych bieguna ziemskiego z wyższą dokładnością. Lieraura IERS 00, The Earh Orienaion Parameers, hp:// Kosek W. 993, The Auocovariance Predicion of he Earh Roaion Parameers. Proc. 7h Inernaional Symposium "Geodesy and Physics of he Earh" IAG Symposium No., Posdam, Germany, Oc. 5-0, 99. H. Monag and Ch. Reigber (eds.), Springer Verlag, pp Kosek W., 995, Time Variable Band Pass Filer Specra of Real and Comple-Valued Polar Moion Series, Arificial Saellies, Planeary Geodesy, No 4, Vol. 30 No, Kosek W. and Kolaczek B., 995, Irregular Shor Period Variaions of Polar Moion. Proc. Journees 995 "Sysemes de Reference Spaio-Temporels", Warsaw, Poland, Sep. 8-0, 7-0. Kosek W., Nasula J., Kołaczek B., 995, Variabiliy of Polar Moion Oscillaions wih Periods from 0 o 50 Days in , Bullein Geodesique, Springer Verlag, 69, Kosek W., 997, Auocovariance Predicion of Shor Period Earh Roaion Parameers, Arificial Saellies, Journal of Planeary Geodesy, Vol. 3, No., Kosek W. and Kolaczek B., 997, Semi-Chandler and Semiannual Oscillaions of Polar Moion. Geophysical Research Leers, Vol. 4, No 7, Kosek W., McCarhy D.D., Luzum B. 998, Possible Improvemen of Earh Orienaion Forecas Using Auocovariance Predicion Procedures, Journal of Geodesy, 7, Kosek W., 000, Irregular shor period variaions in Earh roaion, IERS Technical Noe 8, Kosek W., D.D. McCarhy and B.J. Luzum, 000, Predicion of comple-valued polar moion using he combinaion of auocovariance predicion and a leas-squares erapolaion, paper presened a he EGS General Assembly, 000 in Nice, France, 4-9 April, 000. Kosek W., McCarhy D.D., and Luzum B.J., 00a, El Niño impac on polar moion predicion errors, Sudia Geophysica e Geodaeica, 45, Kosek W., McCarhy D.D., and Luzum B.J., 00b, Variaions of annual oscillaion parameers, El Niño and heir influence on polar moion predicion errors, submied o Proc. Journees 00 "Sysemes de Reference Spaio-Temporels", Brussels, Belgium, 4-6 Sepember 00. Kosek W., 00a, Auocovariance predicion of comple-valued polar moion ime series, Advances of Space Research, Vol. 30, No., Kosek W., 00b, Polar moion predicion by differen mehods in polar coordinaes sysem, submied o Proc. Journees 00 "Sysemes de Reference Spaio-Temporels", Bucares, Romania, 5-8 Sepember 00. Malkin Z. and Skurikhina E., 996. On Predicion of EOP, Comm. IAA 93.
13 McCarhy D.D. and Luzum B.J. 99, Predicion of Earh Orienaion, Bull. Geod., 65, 8-. NOAA 00. Climae Predicion Cener Daa: Curren Monhly Amospheric and SST inde values, hp:// Ormsby J.F.A., 96. "Design of Numerical Filers wih Applicaion o Missile Daa Processing", J. Assoc. Comp. Mach., 8, Ones R.K. and Enochson L., 97, Digial Time Series Analysis, John Wiley and Sons Inc., New York. Popiński W. and Kosek W., 995, The Fourier Transform Band Pass Filer and is Applicaion o Polar Moion Analysis, Arificial Saellies, Vol. 30, No, 9-5. Schuh H., Nagel S., Seiz T., 00a, Linear Drif and Periodic Variaions Observed in Long Time Series of Polar Moion. Journal of Geodesy, 74, Schuh H., Ulrich M., Egger D., Müller J. and Schwegmann W., 00b. Predicion of Earh orienaion parameers by neural neworks, submied o Journal of Geodesy. USNO 00, The Earh orienaion parameers - finals.all, hp://
PORÓWNANIE WYNIKÓW RÓŻNYCH METOD PROGNOZOWANIA PARAMETRÓW ORIENTACJI ZIEMI
INSTYTUT GEODEZJI I KARTOGRAFII Seria Monograficzna nr 10 WIESŁAW KOSEK MACIEJ KALARUS Cenrum Badań Kosmicznych PAN Warszawa WALDEMAR POPIŃSKI Główny Urząd Saysyczny Warszawa PORÓWNANIE WYNIKÓW RÓŻNYCH
Bardziej szczegółowoZmiany fazy/okresu oscylacji Chandlera i rocznej we współrzędnych bieguna ziemskiego.
Strona 1 z 27 Zmiany fazy/okresu oscylacji Chandlera i rocznej we współrzędnych bieguna ziemskiego. Alicja Rzeszótko Wiesław Kosek Waldemar Popiński Seminarium Sekcji Dynamiki Ziemi Komitetu Geodezji PAN
Bardziej szczegółowoZmiany fazy/okresu oscylacji Chandlera i rocznej we współrzędnych bieguna ziemskiego.
Strona 1 z 38 Zmiany fazy/okresu oscylacji Chandlera i rocznej we współrzędnych bieguna ziemskiego. Alicja Rzeszótko alicja@cbk.waw.pl 2 czerwca 2006 1 Omówienie danych 3 Strona główna Strona 2 z 38 2
Bardziej szczegółowoWykład 6. Badanie dynamiki zjawisk
Wykład 6 Badanie dynamiki zjawisk Krzywa wieża w Pizie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 y 4,9642 4,9644 4,9656 4,9667 4,9673 4,9688 4,9696 4,9698 4,9713 4,9717 4,9725 4,9742 4,9757 Szeregiem czasowym nazywamy
Bardziej szczegółowoPolitechnika Częstochowska Wydział Inżynierii Mechanicznej i Informatyki. Sprawozdanie #2 z przedmiotu: Prognozowanie w systemach multimedialnych
Poliechnika Częsochowska Wydział Inżynierii Mechanicznej i Informayki Sprawozdanie #2 z przedmiou: Prognozowanie w sysemach mulimedialnych Andrzej Siwczyński Andrzej Rezler Informayka Rok V, Grupa IO II
Bardziej szczegółowoWykład 6. Badanie dynamiki zjawisk
Wykład 6 Badanie dynamiki zjawisk TREND WYODRĘBNIANIE SKŁADNIKÓW SZEREGU CZASOWEGO 1. FUNKCJA TRENDU METODA ANALITYCZNA 2. ŚREDNIE RUCHOME METODA WYRÓWNYWANIA MECHANICZNEGO średnie ruchome zwykłe średnie
Bardziej szczegółowoDendrochronologia Tworzenie chronologii
Dendrochronologia Dendrochronologia jes nauką wykorzysującą słoje przyrosu rocznego drzew do określania wieku (daowania) obieków drewnianych (budynki, przedmioy). Analizy różnych paramerów słojów przyrosu
Bardziej szczegółowoW. Kosek 1, W. Popiński 2, A. Rzeszótko 1 1. Centrum Badań Kosmicznych, PAN, Warszawa 2. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa
Wpływ szerokopasmowych oscylacji współrzędnych bieguna ziemskiego pobudzanych atmosferyczną, oceaniczną i hydrologiczną funkcją pobudzenia na błąd prognozy tych współrzędnych W. Kosek 1, W. Popiński 2,
Bardziej szczegółowoψ przedstawia zależność
Ruch falowy 4-4 Ruch falowy Ruch falowy polega na rozchodzeniu się zaburzenia (odkszałcenia) w ośrodku sprężysym Wielkość zaburzenia jes, podobnie jak w przypadku drgań, funkcją czasu () Zaburzenie rozchodzi
Bardziej szczegółowoPOMIAR PARAMETRÓW SYGNAŁOW NAPIĘCIOWYCH METODĄ PRÓKOWANIA I CYFROWEGO PRZETWARZANIA SYGNAŁU
Pomiar paramerów sygnałów napięciowych. POMIAR PARAMERÓW SYGNAŁOW NAPIĘCIOWYCH MEODĄ PRÓKOWANIA I CYFROWEGO PRZEWARZANIA SYGNAŁU Cel ćwiczenia Poznanie warunków prawidłowego wyznaczania elemenarnych paramerów
Bardziej szczegółowoRuch płaski. Bryła w ruchu płaskim. (płaszczyzna kierująca) Punkty bryły o jednakowych prędkościach i przyspieszeniach. Prof.
Ruch płaski Ruchem płaskim nazywamy ruch, podczas kórego wszyskie punky ciała poruszają się w płaszczyznach równoległych do pewnej nieruchomej płaszczyzny, zwanej płaszczyzną kierującą. Punky bryły o jednakowych
Bardziej szczegółowoPolitechnika Gdańska Wydział Elektrotechniki i Automatyki Katedra Inżynierii Systemów Sterowania. Podstawy Automatyki
Poliechnika Gdańska Wydział Elekroechniki i Auomayki Kaedra Inżynierii Sysemów Serowania Podsawy Auomayki Repeyorium z Podsaw auomayki Zadania do ćwiczeń ermin T15 Opracowanie: Kazimierz Duzinkiewicz,
Bardziej szczegółowoAnaliza rynku projekt
Analiza rynku projek A. Układ projeku 1. Srona yułowa Tema Auor 2. Spis reści 3. Treść projeku 1 B. Treść projeku 1. Wsęp Po co? Na co? Dlaczego? Dlaczego robię badania? Jakimi meodami? Dla Kogo o jes
Bardziej szczegółowoPrognozowanie średniego miesięcznego kursu kupna USD
Prognozowanie średniego miesięcznego kursu kupna USD Kaarzyna Halicka Poliechnika Białosocka, Wydział Zarządzania, Kaedra Informayki Gospodarczej i Logisyki, e-mail: k.halicka@pb.edu.pl Jusyna Godlewska
Bardziej szczegółowoANALIZA HARMONICZNA RZECZYWISTYCH PRZEBIEGÓW DRGAŃ
Ćwiczenie 8 ANALIZA HARMONICZNA RZECZYWISTYCH PRZEBIEGÓW DRGAŃ. Cel ćwiczenia Analiza złożonego przebiegu drgań maszyny i wyznaczenie częsoliwości składowych harmonicznych ego przebiegu.. Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoPobieranie próby. Rozkład χ 2
Graficzne przedsawianie próby Hisogram Esymaory przykład Próby z rozkładów cząskowych Próby ze skończonej populacji Próby z rozkładu normalnego Rozkład χ Pobieranie próby. Rozkład χ Posać i własności Znaczenie
Bardziej szczegółowoDYNAMIKA KONSTRUKCJI
10. DYNAMIKA KONSTRUKCJI 1 10. 10. DYNAMIKA KONSTRUKCJI 10.1. Wprowadzenie Ogólne równanie dynamiki zapisujemy w posaci: M d C d Kd =P (10.1) Zapis powyższy oznacza, że równanie musi być spełnione w każdej
Bardziej szczegółowoStatystyka od podstaw z systemem SAS Dr hab. E. Frątczak, ZAHZiAW, ISiD, KAE. Część VII. Analiza szeregu czasowego
Część VII. Analiza szeregu czasowego 1 DEFINICJA SZEREGU CZASOWEGO Szeregiem czasowym nazywamy zbiór warości cechy w uporządkowanych chronologicznie różnych momenach (okresach) czasu. Oznaczając przez
Bardziej szczegółowo4.2. Obliczanie przewodów grzejnych metodą dopuszczalnego obciążenia powierzchniowego
4.. Obliczanie przewodów grzejnych meodą dopuszczalnego obciążenia powierzchniowego Meodą częściej sosowaną w prakyce projekowej niż poprzednia, jes meoda dopuszczalnego obciążenia powierzchniowego. W
Bardziej szczegółowoPROGNOZOWANIE I SYMULACJE EXCEL 2 PROGNOZOWANIE I SYMULACJE EXCEL AUTOR: ŻANETA PRUSKA
1 PROGNOZOWANIE I SYMULACJE EXCEL 2 AUTOR: mgr inż. ŻANETA PRUSKA DODATEK SOLVER 2 Sprawdzić czy w zakładce Dane znajduję się Solver 1. Kliknij przycisk Microsof Office, a nasępnie kliknij przycisk Opcje
Bardziej szczegółowoE k o n o m e t r i a S t r o n a 1. Nieliniowy model ekonometryczny
E k o n o m e r i a S r o n a Nieliniowy model ekonomeryczny Jednorównaniowy model ekonomeryczny ma posać = f( X, X,, X k, ε ) gdzie: zmienna objaśniana, X, X,, X k zmienne objaśniające, ε - składnik losowy,
Bardziej szczegółowoPROGNOZOWANIE I SYMULACJE. mgr Żaneta Pruska. Ćwiczenia 2 Zadanie 1
PROGNOZOWANIE I SYMULACJE mgr Żanea Pruska Ćwiczenia 2 Zadanie 1 Firma Alfa jes jednym z głównych dosawców firmy Bea. Ilość produku X, wyrażona w ysiącach wyprodukowanych i dosarczonych szuk firmie Bea,
Bardziej szczegółowoPROGNOZOWANIE. Ćwiczenia 2. mgr Dawid Doliński
Ćwiczenia 2 mgr Dawid Doliński Modele szeregów czasowych sały poziom rend sezonowość Y Y Y Czas Czas Czas Modele naiwny Modele średniej arymeycznej Model Browna Modele ARMA Model Hola Modele analiyczne
Bardziej szczegółowoANALIZA, PROGNOZOWANIE I SYMULACJA / Ćwiczenia 1
ANALIZA, PROGNOZOWANIE I SYMULACJA / Ćwiczenia 1 mgr inż. Żanea Pruska Maeriał opracowany na podsawie lieraury przedmiou. Zadanie 1 Firma Alfa jes jednym z głównych dosawców firmy Bea. Ilość produku X,
Bardziej szczegółowoKombinowanie prognoz. - dlaczego należy kombinować prognozy? - obejmowanie prognoz. - podstawowe metody kombinowania prognoz
Noaki do wykładu 005 Kombinowanie prognoz - dlaczego należy kombinować prognozy? - obejmowanie prognoz - podsawowe meody kombinowania prognoz - przykłady kombinowania prognoz gospodarki polskiej - zalecenia
Bardziej szczegółowoPROGNOZOWANIE I SYMULACJE EXCEL 2 AUTOR: MARTYNA MALAK PROGNOZOWANIE I SYMULACJE EXCEL 2 AUTOR: MARTYNA MALAK
1 PROGNOZOWANIE I SYMULACJE 2 hp://www.oucome-seo.pl/excel2.xls DODATEK SOLVER WERSJE EXCELA 5.0, 95, 97, 2000, 2002/XP i 2003. 3 Dodaek Solver jes dosępny w menu Narzędzia. Jeżeli Solver nie jes dosępny
Bardziej szczegółowoWykład FIZYKA I. 2. Kinematyka punktu materialnego. Dr hab. inż. Władysław Artur Woźniak
Wykład FIZYKA I. Kinemayka punku maerialnego Kaedra Opyki i Fooniki Wydział Podsawowych Problemów Techniki Poliechnika Wrocławska hp://www.if.pwr.wroc.pl/~wozniak/fizyka1.hml Miejsce konsulacji: pokój
Bardziej szczegółowoWyznaczanie temperatury i wysokości podstawy chmur
Wyznaczanie emperaury i wysokości podsawy chmur Czas rwania: 10 minu Czas obserwacji: dowolny Wymagane warunki meeorologiczne: pochmurnie lub umiarkowane zachmurzenie Częsoliwość wykonania: 1 raz w ciągu
Bardziej szczegółowoLOKALNA ANALIZA CZĘSTOTLIWOŚCIOWA SYGNAŁÓW. 1. Definicja 2. Okna 3. Transformacja Gabora. Spis treści
LOKALNA ANALIZA CZĘSOLIWOŚCIOWA SYGNAŁÓW. Deinicja. Okna 3. ransormacja Gabora Spis reści Analiza czasoo-częsoliościoa sygnału moy Ampliuda.. andrzej 35_m.av -. 3 4 5 6 7 8 9 D 4. 3.5 D 3. DW D3 D4.5..5
Bardziej szczegółowo2.1 Zagadnienie Cauchy ego dla równania jednorodnego. = f(x, t) dla x R, t > 0, (2.1)
Wykład 2 Sruna nieograniczona 2.1 Zagadnienie Cauchy ego dla równania jednorodnego Równanie gań sruny jednowymiarowej zapisać można w posaci 1 2 u c 2 2 u = f(x, ) dla x R, >, (2.1) 2 x2 gdzie u(x, ) oznacza
Bardziej szczegółowo1. Rezonans w obwodach elektrycznych 2. Filtry częstotliwościowe 3. Sprzężenia magnetyczne 4. Sygnały odkształcone
Wyład 6 - wersja srócona. ezonans w obwodach elerycznych. Filry częsoliwościowe. Sprzężenia magneyczne 4. Sygnały odszałcone AMD ezonans w obwodach elerycznych Zależności impedancji dwójnia C od pulsacji
Bardziej szczegółowoMetody prognozowania: Szeregi czasowe. Dr inż. Sebastian Skoczypiec. ver Co to jest szereg czasowy?
Meody prognozowania: Szeregi czasowe Dr inż. Sebasian Skoczypiec ver. 11.20.2009 Co o jes szereg czasowy? Szereg czasowy: uporządkowany zbiór warości badanej cechy lub warości określonego zjawiska, zaobserwowanych
Bardziej szczegółowoESTYMACJA KRZYWEJ DOCHODOWOŚCI STÓP PROCENTOWYCH DLA POLSKI
METODY ILOŚCIOWE W BADANIACH EKONOMICZNYCH Tom XIII/3, 202, sr. 253 26 ESTYMACJA KRZYWEJ DOCHODOWOŚCI STÓP PROCENTOWYCH DLA POLSKI Adam Waszkowski Kaedra Ekonomiki Rolnicwa i Międzynarodowych Sosunków
Bardziej szczegółowoMatematyka ubezpieczeń majątkowych r. ma złożony rozkład Poissona. W tabeli poniżej podano rozkład prawdopodobieństwa ( )
Zadanie. Zmienna losowa: X = Y +... + Y N ma złożony rozkład Poissona. W abeli poniżej podano rozkład prawdopodobieńswa składnika sumy Y. W ejże abeli podano akże obliczone dla k = 0... 4 prawdopodobieńswa
Bardziej szczegółowoimei 1. Cel ćwiczenia 2. Zagadnienia do przygotowania 3. Program ćwiczenia
CYFROWE PRZEWARZANIE SYGNAŁÓW Laboraorium Inżynieria Biomedyczna sudia sacjonarne pierwszego sopnia ema: Wyznaczanie podsawowych paramerów okresowych sygnałów deerminisycznych imei Insyu Merologii Elekroniki
Bardziej szczegółowoWygładzanie metodą średnich ruchomych w procesach stałych
Wgładzanie meodą średnich ruchomch w procesach sałch Cel ćwiczenia. Przgoowanie procedur Średniej Ruchomej (dla ruchomego okna danch); 2. apisanie procedur do obliczenia sandardowego błędu esmacji;. Wizualizacja
Bardziej szczegółowoStanisław Cichocki Natalia Nehrebecka. Wykład 4
Sanisław Cichocki Naalia Nehrebecka Wykład 4 1 1. Badanie sacjonarności: o o o Tes Dickey-Fullera (DF) Rozszerzony es Dickey-Fullera (ADF) Tes KPSS 2. Modele o rozłożonych opóźnieniach (DL) 3. Modele auoregresyjne
Bardziej szczegółowoC d u. Po podstawieniu prądu z pierwszego równania do równania drugiego i uporządkowaniu składników lewej strony uzyskuje się:
Zadanie. Obliczyć przebieg napięcia na pojemności C w sanie przejściowym przebiegającym przy nasępującej sekwencji działania łączników: ) łączniki Si S są oware dla < 0, ) łącznik S zamyka się w chwili
Bardziej szczegółowoPROGNOZOWANIE ZUŻYCIA CIEPŁEJ I ZIMNEJ WODY W SPÓŁDZIELCZYCH ZASOBACH MIESZKANIOWYCH
STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 15 Barbara Baóg Iwona Foryś PROGNOZOWANIE ZUŻYCIA CIEPŁEJ I ZIMNEJ WODY W SPÓŁDZIELCZYCH ZASOBACH MIESZKANIOWYCH Wsęp Koszy dosarczenia wody
Bardziej szczegółowoSzeregi Fouriera. Powyższe współczynniki można wyznaczyć analitycznie z następujących zależności:
Trygonomeryczny szereg Fouriera Szeregi Fouriera Każdy okresowy sygnał x() o pulsacji podsawowej ω, spełniający warunki Dirichlea:. całkowalny w okresie: gdzie T jes okresem funkcji x(), 2. posiadający
Bardziej szczegółowoZmienna oscylacja roczna atmosferyczno oceanicznej funkcji pobudzenia źródłem pobudzania oscylacji Chandlera we współrzędnych bieguna ziemskiego
Zmienna oscylacja roczna atmosferyczno oceanicznej funkcji pobudzenia źródłem pobudzania oscylacji Chandlera we współrzędnych bieguna ziemskiego Kosek Wiesław Centrum Badań Kosmicznych, PAN SEMINARIUM
Bardziej szczegółowoPrognozowanie i symulacje
Prognozowanie i smulacje Lepiej znać prawdę niedokładnie, niż dokładnie się mlić. J. M. Kenes dr Iwona Kowalska ikowalska@wz.uw.edu.pl Prognozowanie meod naiwne i średnie ruchome Meod naiwne poziom bez
Bardziej szczegółowoVII. ZAGADNIENIA DYNAMIKI
Konderla P. Meoda Elemenów Skończonych, eoria i zasosowania 47 VII. ZAGADNIENIA DYNAMIKI. Równanie ruchu dla zagadnienia dynamicznego Q, (7.) gdzie M NxN macierz mas, C NxN macierz łumienia, K NxN macierz
Bardziej szczegółowoWYKORZYSTANIE TEORII CHAOSU ZDETERMINOWANEGO W PROGNOZOWANIU KROKOWYM ROCZNEGO ZUŻYCIA ENERGII ELEKTRYCZNEJ PRZEZ ODBIORCÓW WIEJSKICH
INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH Nr 2/2005, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddział w Krakowie, s. 121 128 Komisja Technicznej Infrasrukury Wsi Małgorzaa Trojanowska WYKORZYSTANIE TEORII CHAOSU ZDETERMINOWANEGO
Bardziej szczegółowoMAKROEKONOMIA 2. Wykład 3. Dynamiczny model DAD/DAS, część 2. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak
MAKROEKONOMIA 2 Wykład 3. Dynamiczny model DAD/DAS, część 2 Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak ( ) ( ) ( ) i E E E i r r = = = = = θ θ ρ ν φ ε ρ α * 1 1 1 ) ( R. popyu R. Fishera Krzywa Phillipsa
Bardziej szczegółowoRównania różniczkowe. Lista nr 2. Literatura: N.M. Matwiejew, Metody całkowania równań różniczkowych zwyczajnych.
Równania różniczkowe. Lisa nr 2. Lieraura: N.M. Mawiejew, Meody całkowania równań różniczkowych zwyczajnych. W. Krysicki, L. Włodarski, Analiza Maemayczna w Zadaniach, część II 1. Znaleźć ogólną posać
Bardziej szczegółowoy 1 y 2 = f 2 (t, y 1, y 2,..., y n )... y n = f n (t, y 1, y 2,..., y n ) f 1 (t, y 1, y 2,..., y n ) y = f(t, y),, f(t, y) =
Uk lady równań różniczkowych Pojȩcia wsȩpne Uk ladem równań różniczkowych nazywamy uk lad posaci y = f (, y, y 2,, y n ) y 2 = f 2 (, y, y 2,, y n ) y n = f n (, y, y 2,, y n ) () funkcje f j, j =, 2,,
Bardziej szczegółowoPOMIARY CZĘSTOTLIWOŚCI I PRZESUNIĘCIA FAZOWEGO SYGNAŁÓW OKRESOWYCH. Cel ćwiczenia. Program ćwiczenia
Pomiary częsoliwości i przesunięcia fazowego sygnałów okresowych POMIARY CZĘSOLIWOŚCI I PRZESUNIĘCIA FAZOWEGO SYGNAŁÓW OKRESOWYCH Cel ćwiczenia Poznanie podsawowych meod pomiaru częsoliwości i przesunięcia
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 4 Badanie stanów nieustalonych w obwodach RL, RC i RLC przy wymuszeniu stałym
ĆWIZENIE 4 Badanie sanów nieusalonych w obwodach, i przy wymuszeniu sałym. el ćwiczenia Zapoznanie się z rozpływem prądów, rozkładem w sanach nieusalonych w obwodach szeregowych, i Zapoznanie się ze sposobami
Bardziej szczegółowoWYKORZYSTANIE STATISTICA DATA MINER DO PROGNOZOWANIA W KRAJOWYM DEPOZYCIE PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH
SaSof Polska, el. 12 428 43 00, 601 41 41 51, info@sasof.pl, www.sasof.pl WYKORZYSTANIE STATISTICA DATA MINER DO PROGNOZOWANIA W KRAJOWYM DEPOZYCIE PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH Joanna Maych, Krajowy Depozy Papierów
Bardziej szczegółowo1. Szereg niesezonowy 1.1. Opis szeregu
kwaralnych z la 2000-217 z la 2010-2017.. Szereg sezonowy ma charaker danych model z klasy ARIMA/SARIMA i model eksrapolacyjny oraz d prognoz z ych modeli. 1. Szereg niesezonowy 1.1. Opis szeregu Analizowany
Bardziej szczegółowoEstymacja stopy NAIRU dla Polski *
Michał Owerczuk * Pior Śpiewanowski Esymacja sopy NAIRU dla Polski * * Sudenci, Szkoła Główna Handlowa, Sudenckie Koło Naukowe Ekonomii Teoreycznej przy kaedrze Ekonomii I. Auorzy będą bardzo wdzięczni
Bardziej szczegółowo( ) ( ) ( τ) ( t) = 0
Obliczanie wraŝliwości w dziedzinie czasu... 1 OBLICZANIE WRAśLIWOŚCI W DZIEDZINIE CZASU Meoda układu dołączonego do obliczenia wraŝliwości układu dynamicznego w dziedzinie czasu. Wyznaczane będą zmiany
Bardziej szczegółowoRozruch silnika prądu stałego
Rozruch silnika prądu sałego 1. Model silnika prądu sałego (SPS) 1.1 Układ równań modelu SPS Układ równań modelu silnika prądu sałego d ua = Ra ia + La ia + ea d równanie obwodu wornika d uf = Rf if +
Bardziej szczegółowoWYKŁAD FIZYKAIIIB 2000 Drgania tłumione
YKŁD FIZYKIIIB Drgania łumione (gasnące, zanikające). F siła łumienia; r F r b& b współczynnik łumienia [ Nm s] m & F m & && & k m b m F r k b& opis różnych zjawisk izycznych Niech Ce p p p p 4 ± Trzy
Bardziej szczegółowoAnaliza współrzędnych środka mas Ziemi wyznaczanych technikami GNSS, SLR i DORIS oraz wpływ zmian tych współrzędnych na zmiany poziomu oceanu
Analiza współrzędnych środka mas Ziemi wyznaczanych technikami GNSS, SLR i DORIS oraz wpływ zmian tych współrzędnych na zmiany poziomu oceanu Agnieszka Wnęk 1, Maria Zbylut 1, Wiesław Kosek 1,2 1 Wydział
Bardziej szczegółowodr inż. MARCIN MAŁACHOWSKI Instytut Technik Innowacyjnych EMAG
dr inż. MARCIN MAŁACHOWSKI Insyu Technik Innowacyjnych EMAG Wykorzysanie opycznej meody pomiaru sężenia pyłu do wspomagania oceny paramerów wpływających na możliwość zaisnienia wybuchu osiadłego pyłu węglowego
Bardziej szczegółowoMatematyka ubezpieczeń majątkowych 9.10.2006 r. Zadanie 1. Rozważamy proces nadwyżki ubezpieczyciela z czasem dyskretnym postaci: n
Maemayka ubezpieczeń mająkowych 9.0.006 r. Zadaie. Rozważamy proces adwyżki ubezpieczyciela z czasem dyskreym posaci: U = u + c S = 0... S = W + W +... + W W W W gdzie zmiee... są iezależe i mają e sam
Bardziej szczegółowoSZACOWANIE MODELU RYNKOWEGO CYKLU ŻYCIA PRODUKTU
B A D A N I A O P E R A C J N E I D E C Z J E Nr 2 2006 Bogusław GUZIK* SZACOWANIE MODELU RNKOWEGO CKLU ŻCIA PRODUKTU Przedsawiono zasadnicze podejścia do saysycznego szacowania modelu rynkowego cyklu
Bardziej szczegółowoPodstawowe człony dynamiczne
Podsawowe człony dynamiczne charakerysyki czasowe. Człon proporcjonalny = 2. Człony całkujący idealny 3. Człon inercyjny = = + 4. Człony całkujący rzeczywisy () = + 5. Człon różniczkujący rzeczywisy ()
Bardziej szczegółowoMetody badania wpływu zmian kursu walutowego na wskaźnik inflacji
Agnieszka Przybylska-Mazur * Meody badania wpływu zmian kursu waluowego na wskaźnik inflacji Wsęp Do oceny łącznego efeku przenoszenia zmian czynników zewnęrznych, akich jak zmiany cen zewnęrznych (szoki
Bardziej szczegółowo( 3 ) Kondensator o pojemności C naładowany do różnicy potencjałów U posiada ładunek: q = C U. ( 4 ) Eliminując U z równania (3) i (4) otrzymamy: =
ROZŁADOWANIE KONDENSATORA I. el ćwiczenia: wyznaczenie zależności napięcia (i/lub prądu I ) rozładowania kondensaora w funkcji czasu : = (), wyznaczanie sałej czasowej τ =. II. Przyrządy: III. Lieraura:
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM PODSTAW ELEKTRONIKI PROSTOWNIKI
ZESPÓŁ LABORATORIÓW TELEMATYKI TRANSPORTU ZAKŁAD TELEKOMUNIKJI W TRANSPORCIE WYDZIAŁ TRANSPORTU POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ LABORATORIUM PODSTAW ELEKTRONIKI INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA NR 5 PROSTOWNIKI DO UŻYTKU
Bardziej szczegółowoZastosowanie technologii SDF do lokalizowania źródeł emisji BPSK i QPSK
Jan M. KELNER, Cezary ZIÓŁKOWSKI Wojskowa Akademia Techniczna, Wydział Elekroniki, Insyu Telekomunikacji doi:1.15199/48.15.3.14 Zasosowanie echnologii SDF do lokalizowania źródeł emisji BPSK i QPSK Sreszczenie.
Bardziej szczegółowoCałka nieoznaczona Andrzej Musielak Str 1. Całka nieoznaczona
Całka nieoznaczona Andrzej Musielak Sr Całka nieoznaczona Całkowanie o operacja odwrona do liczenia pochodnych, zn.: f()d = F () F () = f() Z definicji oraz z abeli pochodnych funkcji elemenarnych od razu
Bardziej szczegółowoEKONOMETRIA wykład 2. Prof. dr hab. Eugeniusz Gatnar.
EKONOMERIA wykład Prof. dr hab. Eugeniusz Ganar eganar@mail.wz.uw.edu.pl Przedziały ufności Dla paramerów srukuralnych modelu: P bˆ j S( bˆ z prawdopodobieńswem parameru b bˆ S( bˆ, ( m j j j, ( m j b
Bardziej szczegółowoBadanie funktorów logicznych TTL - ćwiczenie 1
adanie funkorów logicznych TTL - ćwiczenie 1 1. Cel ćwiczenia Zapoznanie się z podsawowymi srukurami funkorów logicznych realizowanych w echnice TTL (Transisor Transisor Logic), ich podsawowymi paramerami
Bardziej szczegółowoWNIOSKOWANIE STATYSTYCZNE
Wnioskowanie saysyczne w ekonomerycznej analizie procesu produkcyjnego / WNIOSKOWANIE STATYSTYCZNE W EKONOMETRYCZNEJ ANAIZIE PROCESU PRODUKCYJNEGO Maeriał pomocniczy: proszę przejrzeć srony www.cyf-kr.edu.pl/~eomazur/zadl4.hml
Bardziej szczegółowoCechy szeregów czasowych
energecznch Cech szeregów czasowch Rozdział Modelowanie szeregów czasowch 7 proces deerminisczn proces kórego warość może bć preczjnie określona w dowolnm czasie =T+τ = a +b T T+τ czas = sin(ω) T T+τ czas
Bardziej szczegółowoWojewódzki Konkurs Matematyczny dla uczniów gimnazjów. Etap szkolny 5 listopada 2013 Czas 90 minut
Wojewódzki Konkurs Maemayczny dla uczniów gimnazjów. Eap szkolny 5 lisopada 2013 Czas 90 minu ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 1. (1 punk) Liczby A = 0, 99, B = 0, 99 2, C = 0, 99 3, D = 0, 99, E=0, 99 1 usawiono
Bardziej szczegółowoKURS EKONOMETRIA. Lekcja 1 Wprowadzenie do modelowania ekonometrycznego ZADANIE DOMOWE. Strona 1
KURS EKONOMETRIA Lekcja 1 Wprowadzenie do modelowania ekonomerycznego ZADANIE DOMOWE www.erapez.pl Srona 1 Część 1: TEST Zaznacz poprawną odpowiedź (ylko jedna jes prawdziwa). Pyanie 1 Kóre z poniższych
Bardziej szczegółowoWSTĘP DO ELEKTRONIKI
WSTĘP DO ELEKTRONIKI Część I Napięcie, naężenie i moc prądu elekrycznego Sygnały elekryczne i ich klasyfikacja Rodzaje układów elekronicznych Janusz Brzychczyk IF UJ Elekronika Dziedzina nauki i echniki
Bardziej szczegółowoStrukturalne podejście w prognozowaniu produktu krajowego brutto w ujęciu regionalnym
Jacek Baóg Uniwersye Szczeciński Srukuralne podejście w prognozowaniu produku krajowego bruo w ujęciu regionalnym Znajomość poziomu i dynamiki produku krajowego bruo wyworzonego w poszczególnych regionach
Bardziej szczegółowoPOMIARY CZĘSTOTLIWOŚCI I PRZESUNIĘCIA FAZOWEGO SYGNAŁÓW OKRESOWYCH
Program ćwiczeń: Pomiary częsoliwości i przesunięcia fazowego sygnałów okresowych POMIARY CZĘSTOTLIWOŚCI I PRZESUNIĘCIA FAZOWEGO SYGNAŁÓW OKRESOWYCH Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jes poznanie: podsawowych
Bardziej szczegółowoWYBRANE DZIAŁY ANALIZY MATEMATYCZNEJ. Wykład VII Przekształcenie Fouriera.
7. Całka Fouriera w posaci rzeczywisej. Wykład VII Przekszałcenie Fouriera. Doychczas rozparywaliśmy szeregi Fouriera funkcji w ograniczonym przedziale [ l, l] lub [ ] Teraz pokażemy analogicznie przedsawienie
Bardziej szczegółowoAnaliza czasowo częstotliwościowa nieregularnych zmian parametrów orientacji przestrzennej Ziemi
Analiza czasowo częstotliwościowa nieregularnych zmian parametrów orientacji przestrzennej Ziemi mgr Alicja Rzeszótko rozprawa doktorska przygotowana w Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk
Bardziej szczegółowolicencjat Pytania teoretyczne:
Plan wykładu: 1. Wiadomości ogólne. 2. Model ekonomeryczny i jego elemeny 3. Meody doboru zmiennych do modelu ekonomerycznego. 4. Szacownie paramerów srukuralnych MNK. Weryfikacja modelu KMNK 6. Prognozowanie
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE METODY OBLICZEŃ UPROSZCZONYCH DO WYZNACZANIA CZASU JAZDY POCIĄGU NA SZLAKU
PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 87 Transpor 01 Jarosław Poznański Danua Żebrak Poliechnika Warszawska, Wydział Transporu ZASTOSOWANIE METODY OBLICZEŃ UPROSZCZONYCH DO WYZNACZANIA CZASU JAZDY
Bardziej szczegółowoEFEKT DŹWIGNI NA GPW W WARSZAWIE WPROWADZENIE
Paweł Kobus, Rober Pierzykowski Kaedra Ekonomerii i Informayki SGGW e-mail: pawel.kobus@saysyka.info EFEKT DŹWIGNI NA GPW W WARSZAWIE Sreszczenie: Do modelowania asymerycznego wpływu dobrych i złych informacji
Bardziej szczegółowoAnaliza opłacalności inwestycji logistycznej Wyszczególnienie
inwesycji logisycznej Wyszczególnienie Laa Dane w ys. zł 2 3 4 5 6 7 8 Przedsięwzięcie I Program rozwoju łańcucha (kanału) dysrybucji przewiduje realizację inwesycji cenrum dysrybucyjnego. Do oceny przyjęo
Bardziej szczegółowoDYNAMICZNE MODELE EKONOMETRYCZNE
DYNAMICZNE MODELE EKONOMETRYCZNE IX Ogólnopolskie Seminarium Naukowe, 6 8 września 005 w Toruniu Kaedra Ekonomerii i Saysyki, Uniwersye Mikołaja Kopernika w Toruniu Pior Fiszeder Uniwersye Mikołaja Kopernika
Bardziej szczegółowoPROPOZYCJA NOWEJ METODY OKREŚLANIA ZUŻYCIA TECHNICZNEGO BUDYNKÓW
Udosępnione na prawach rękopisu, 8.04.014r. Publikacja: Knyziak P., "Propozycja nowej meody określania zuzycia echnicznego budynków" (Proposal Of New Mehod For Calculaing he echnical Deerioraion Of Buildings),
Bardziej szczegółowoPodstawy elektrotechniki
Wydział Mechaniczno-Energeyczny Podsawy elekroechniki Prof. dr hab. inż. Juliusz B. Gajewski, prof. zw. PWr Wybrzeże S. Wyspiańskiego 27, 50-370 Wrocław Bud. A4 Sara kołownia, pokój 359 Tel.: 71 320 3201
Bardziej szczegółowoTransakcje insiderów a ceny akcji spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.
Agaa Srzelczyk Transakcje insiderów a ceny akcji spółek noowanych na Giełdzie Papierów Warościowych w Warszawie S.A. Wsęp Inwesorzy oczekują od każdej noowanej na Giełdzie Papierów Warościowych spółki
Bardziej szczegółowoPUNKTOWA I PRZEDZIAŁOWA PREDYKCJA PRZEWOZÓW PASAŻERÓW W ŻEGLUDZE PROMOWEJ NA BAŁTYKU W LATACH 2008 2010
STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 15 Chrisian Lis PUNKTOWA I PRZEDZIAŁOWA PREDYKCJA PRZEWOZÓW PASAŻERÓW W ŻEGLUDZE PROMOWEJ NA BAŁTYKU W LATACH 2008 2010 Wprowadzenie Przedmioem
Bardziej szczegółowo4. Modulacje kątowe: FM i PM. Układy demodulacji częstotliwości.
EiT Vsemesr AE Układy radioelekroniczne Modulacje kąowe 1/26 4. Modulacje kąowe: FM i PM. Układy demodulacji częsoliwości. 4.1. Modulacje kąowe wprowadzenie. Cecha charakerysyczna: na wykresie wskazowym
Bardziej szczegółowoTESTOWANIE EGZOGENICZNOŚCI ZMIENNYCH W MODELACH EKONOMETRYCZNYCH
STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 15 Mariusz Doszyń TESTOWANIE EGZOGENICZNOŚCI ZMIENNYCH W MODELACH EKONOMETRYCZNYCH Od pewnego czasu w lieraurze ekonomerycznej pojawiają się
Bardziej szczegółowoMAKROEKONOMIA 2. Wykład 3. Dynamiczny model DAD/DAS, część 2. Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak
MAKROEKONOMIA 2 Wykład 3. Dynamiczny model DAD/DAS, część 2 Dagmara Mycielska Joanna Siwińska - Gorzelak E i E E i r r 1 1 1 ) ( R. popyu R. Fishera Krzywa Phillipsa Oczekiwania Reguła poliyki monearnej
Bardziej szczegółowoSygnały pojęcie i klasyfikacja, metody opisu.
Sygały pojęcie i klasyfikacja, meody opisu. Iformacja przekazywaa jes za pośredicwem sygałów, kóre przeoszą eergię. Sygał jes o fukcja czasowa dowolej wielkości o charakerze eergeyczym, w kórym moża wyróżić
Bardziej szczegółowoTemat VIII. Drgania harmoniczne
Tema VIII Drgania harmoniczne Równanie ruchu F k Siła k m Równanie ruchu sin cos Położenie równowagi w ruchu drgającym Położenie równowagi o akie położenie, w kórym siły wymuszające ruch równoważą się
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 7 WYZNACZANIE LOGARYTMICZNEGO DEKREMENTU TŁUMIENIA ORAZ WSPÓŁCZYNNIKA OPORU OŚRODKA. Wprowadzenie
ĆWICZENIE 7 WYZNACZIE LOGARYTMICZNEGO DEKREMENTU TŁUMIENIA ORAZ WSPÓŁCZYNNIKA OPORU OŚRODKA Wprowadzenie Ciało drgające w rzeczywisym ośrodku z upływem czasu zmniejsza ampliudę drgań maleje energia mechaniczna
Bardziej szczegółowoMetody Lagrange a i Hamiltona w Mechanice
Meody Lagrange a i Hamilona w Mechanice Mariusz Przybycień Wydział Fizyki i Informayki Sosowanej Akademia Górniczo-Hunicza Wykład 7 M. Przybycień (WFiIS AGH) Meody Lagrange a i Hamilona... Wykład 7 1 /
Bardziej szczegółowodr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW
Kaedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW Sposoby usalania płac w gospodarce Jednym z głównych powodów, dla kórych na rynku pracy obserwujemy poziom bezrobocia wyższy
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE WZMACNIACZY OPERACYJNYCH DO LINIOWEGO PRZEKSZTAŁCANIA SYGNAŁÓW. Politechnika Wrocławska
Poliechnika Wrocławska Insyu elekomunikacji, eleinformayki i Akusyki Zakład kładów Elekronicznych Insrukcja do ćwiczenia laboraoryjnego ZASOSOWANIE WZMACNIACZY OPEACYJNYCH DO LINIOWEGO PZEKSZAŁCANIA SYGNAŁÓW
Bardziej szczegółowoKobiety w przedsiębiorstwach usługowych prognozy nieliniowe
Pior Srożek * Kobiey w przedsiębiorswach usługowych prognozy nieliniowe Wsęp W dzisiejszym świecie procesy społeczno-gospodarcze zachodzą bardzo dynamicznie. W związku z ym bardzo zmienił się sereoypowy
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 119. Tabela II. Część P19. Wyznaczanie okresu drgań masy zawieszonej na sprężynie. Nr wierzchołka 0 1 2 3 4 5 6 7 8
2012 Kaedra Fizyki SGGW Nazwisko... Daa... Nr na liście... Imię... Wydział... Dzień yg.... Godzina... Ruch harmoniczny prosy masy na sprężynie Tabela I: Część X19. Wyznaczanie sałej sprężyny Położenie
Bardziej szczegółowoAnaliza metod oceny efektywności inwestycji rzeczowych**
Ekonomia Menedżerska 2009, nr 6, s. 119 128 Marek Łukasz Michalski* Analiza meod oceny efekywności inwesycji rzeczowych** 1. Wsęp Podsawowymi celami przedsiębiorswa w długim okresie jes rozwój i osiąganie
Bardziej szczegółowoZarządzanie Projektami. Wykład 3 Techniki sieciowe (część 1)
Zarządzanie Projekami Wykład 3 Techniki sieciowe (część ) Przedsięwzięcie wieloczynnościowe Przedsięwzięcie wieloczynnościowe skończona liczba wzajemnie ze sobą powiązanych czynności (eapów). Powiązania
Bardziej szczegółowoKrzysztof Borowski, Paweł Skrzypczyński Szkoła Główna Handlowa. Analiza spektralna indeksów giełdowych DJIA i WIG. 1. Wprowadzenie
Krzyszof Borowski, Paweł Skrzypczyński Szkoła Główna Handlowa Analiza spekralna indeksów giełdowych DJIA i WIG 1 Wprowadzenie We współczesnych analizach ekonomicznych doyczących pomiaru cyklu koniunkuralnego
Bardziej szczegółowoStanisław Cichocki Natalia Nehrebecka. Wykład 3
Sanisław Cichocki Naalia Nehrebecka Wykład 3 1 1. Regresja pozorna 2. Funkcje ACF i PACF 3. Badanie sacjonarności Tes Dickey-Fullera (DF) Rozszerzony es Dickey-Fullera (ADF) 2 1. Regresja pozorna 2. Funkcje
Bardziej szczegółowo