Modele powszechnych przesiewowych noworodków. wad słuchu'

Transkrypt

1 Audiofonologia Tom X 1997 Henyk Skażyński Małgozata Muelle-Malesińska Kzysztof Kochanek Andzej Sendeski Joanna Ratyńska nstytut Fizjologii i Patologii Słuchu Waszawa Modele powszechnych pzesiewowych nowoodków badań pod kątem występowania wad słuchu' The Modes of Unifom Newban Heaing Sceening Pogam Słowa kluczowe: powszechne badania pzesiew owe nowoodki wady słuchu modele Key wods: unifom heaing sceening newboms models Steszczenie Autozy pzedstawiają zasady powszechnych badań pzesiewowych nowoodków pod kątem występowania wady słuchu opate o ASR i TEOAE. Celem pacy jest pzekazanie poceduy od możliwości óżnych postępowania oaz zasad oganizacji powadzenia pogamu w zależności placówek służby zdowia. Opacowane schematy i poceduy badań powinny pozwolić na upowszechnienie poponowanych modeli wczesnego wykywania niedosłuchów li najmniej szych dzieci tam gdzie jest to możliwe ze względów kadowych i technicznych. We wszystkich innych ośodkach poponujemy wykonywanie badań pzesiewowych w gupie yzyka. Summay The authos pesent the pinciples of unifom. heaing sceening of newbons (NHS) based on ABR and TEOAE. The aim of this wok is to descibe the pocedue and oganization of the pogam implementation depending on the capabilities a individual NHS units. The developed scheme and pocedues of HS examinations should facilitate implementation of modes o ealy detection o heaing impaim.ents in smali chijden in eentes heving suitable equipment and tained staff. n all the othe units we popose to seeen the high isk goup of heaing lass. *Pogam zealizowany na zamówienie MZiOS i sfinansowany pzez KBN w amach umowy Z 099/P-095/03 (PBZ 028/03).

2 174 H. Skażyński M. Muelle-Malesińska K. Kochanek A. Sendeski 1. Ratyńska Modele powszechnych badań pzesiewowych nowoodków pod kątem ~ li Na podstawie wyników pac badawczych pzepowadzonych w nstytncie Fizjologii i Patologii Słuchu w amach Pojektn 'zamawianego pzez Minista Zdowia i Opieki Społecznej i finansowanego pzez KBN pt.: "Opacowanie ujednoliconego pogamu badań pzesiewowych nowoodków pod kątem występowania wad słuchu" doświadczenia zdobytego dzięki współpacy z ośodkami zaganicznymi analizy zgomadzonego mateiału zebanych własnych doświadczeń oaz wniosków z dyskusji z pzedstawicielami śodowiska medycznego poponujemy do ealizacji dwie zasadnicze fonny badań pzesiewowych słuchu u nowoodków [Hall 1990; Muelle-Malesińska i in. 1994; National ; Skażyński i in. 1995; White i in. 1993; Wbite i in. 1994]: l. Powszechne badania pzesiewowe nowoodków tam gdzie jest to możliwe za względów technicznych i kadowych: a) za pomocą ABR b) za pomocą TEOAE. 2. Badania pzesiewowe nowoodków w gupie yzyka - w pozostałych ośodkach. Pogam badań pzesiewowych opaty na gupie yzyka został opisany wosobnej publikacji. W niniejszej pacy autozy omawiają pozo stałe modele któe należy stosować w ośodkach dysponujących odpowiednimi możliwościami. Paca ta nie obejmuje jednak danych statystycznych ani poównania efektywności poszczególnych modeli badań któe są omówione w innym doniesieniu. CEL PRACY Celem pacy jest pzedstawienie zasad powszechnych badań pzesiewowych nowoodków i niemowląt pod kątem występowania wady słuchu w opaciu o ABR i TEOAE. Autozy pezentnją poceduy postępowania oaz zasady oganizacji powadzenia pogamu w zależności od możliwości óżnych placówek służby zdowia. W chwili obecnej jest możliwe wpowadzenie tego odzaju badań jedynie w tych ośodkach któe są do tego odpowiednio pzygotowane. Opacowane schematy i poceduy badań powinny pozwolić na upowszechnienie poponowanych modeli wczesnego wykywania niedosłuchów u najmniej szych dzieci tam gdzie jest to możliwe ze względów kadowych i technicznych. OMÓWENE Modele powszechnych badań pzesiewowych słuchu u nowoodków W modelach tych badanie pzesiewowe słuchu wykonywane jest u wszystkich dzieci na oddziale nowoodkowym pzed wypisem do domu - naj lepiej w dugiej lub tzeciej dobie życia. Realizacja powszechnych badań pzesie- wowych pozwala na wykycie paktycznie wszystkich nowoodków któe mają medosłuch w momencie badania ównież tych któe nie należą do gupy.yzyka. Nedogodnością powszechnych badań pzesiewowych jest ich wysoki koszt zwązany pzede wszystkim z koniecznością zakupu uządzenia do powadzema badan pzesewowych słuchu któe powinno znajdować się w kazdej je~ostce stosującej ten model. Badzo ważne jest też skoodynowame wspolme z najbhzszym ośodkiem audiologicznym dugiego etapu Jakm są badaua diagnostyczne.. Mode.l. powszechnych badań słuchu u nowoodków opaty na ejestacj słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu - ABR (yc. 1) Uważamy że model ten jest odpowiedni dla małych oddziałów fizjologii nowoodka (do 1000 uodzeń w ciągu oku) oaz dla oddziałów patologii nowoodka oddz~ałow mtensywnej opieki nowoodkowej. Rejestację słucho~~ch potencjałow wywołanych pnia mózgu można powadzić pzy pomocy oznego odzaju uządzeń. Badania pzepowadza się w wydzielonym pomleszczemu lub w pokoju w któym pzebywa matka i dziecko (w systeme oommg m). Kazde dzecko powinno być zbadane pzed wypisem ze szptala. Na badam e najlepej jest wybać moment kiedy dziecko jest nakamone spokojne. Rejestacje potencjałów powinno się wykonywać poceduą szeegu natęzemowego. Paamety badania pzedstawione są w tabeli l. Łączny czas poświęcony na zbadanie jednego dziecka wynosi od 20 do 40 mm. Badane pzesiewowe powadzone metodą ABR pozwalają wykyć wszystkie ubytk zmysłowo-newowe w któych ubytek słuchu jest większy od 3~ db nhl oaz medosłuchy typu pzewodzeniowego w zakesie częstothwoscl 2-4 khz. Badania pzesiewowe na oddziale mogą być wykonywane pzez pzeszkolo~e w tym zakesie pielęgniaki natomiast ocena wyników badań powinna byc powadzona pzez lekazy neonatologów. Kyteium na podstawie któego dzec.kieowane s~ na badania diagnostyczne stanowi bak w odpowiedzach fah V dla bodzca ~ mtensywności 30 db nhl. Bioąc pod uwagę subektywzm oce~y wymkow badań należy zalecić aby lekaze pzy jakichkolwek wątphwosclach co do obecności fali V dla intensywności 30 db nhl kieowah dzecko na badania kontolne. Wynik badania. o:az nume identyfikacyjny dziecka jest odnotowywany pzez lekaza w kslązeczce zdowia dziecka na wklejonej wkładce z kwestionauszem wysokiego yzyka a zapis ejestacji ABR dołączany do histoii?hooby. W ~azie stwiedzenia u dziecka choć jednego czynnika yzyka nalezy zaznaczyc go w kwestonauszu. Adnotacja o niepawidłowym wyniku badam a pzesew owego stanowi podstawę skieowania dziecka na badania

3 176 H. Skażyński M. Muelle-Malesińska K. Kochanek A. Sendeski J. Ratyńska Tab. l. Zalecane paamety metody badania pzesiewowego słuchu li nowoodków za pomocą ABR Rodzaj bodźca Rodzaj słuchawki ntensywność bodźca Rozmieszczenie elektod Częstość powtazania bodźca Czas analizy Liczba uśednień Pasmo wzmacniacza biologicznego Zalecana pocedua ejestacji odpowiedzi pniowych Kyteium kwalifikacji nowoodka do gupy dzieci wymagających badań diagnostycznych (~ tzask szeokopasmowy o czasie twania 100 }.1s wewnątzuszna db nhl elektoda dodatnia czoło w linii śodkowej elektoda ujemna - wyostek sutkowy ucha badanego elektoda uziemiająca - wyostek sutkowy ucha pzeciwnego ok. 50/s min. 15 ms min M1teiały : Badqnie pt7esiełowe słuchu. od 200 do 1000 Hz lub Hz szeeg natężeniowy ( db nhl) póg fali V większy od 30 db nhl SKRNNG (oddvaj 'odkowv) J (2 dobl 'eia) > 30 dbn-n.. "'ym'k'. ~ 'J mepawlui owe Das(Jl opieka w SpecialittvcUtym Ośodku AudiolOf'icmvm Ryc.. Model badania pzesiewowego za pomocą ASR Modele powszechnych badań pzesiewowych nowoodków pod kątem diagnostyczne w specjalistycznym ośodku audiologicznym oaz pzesłania wyniku do Centalnego Banku Danych nstytutu Fizjologii i Patologii Słuchu. Lekaz neonatolog lub pediata infomuje matk«o konieczności wykonania badań diagnostycznych oaz wpisuje w kwestionaiuszu ades najbliższego ośodka audiologicznego. Badania diagnostyczne wykonuje si«w najbliższym ośodku audiologicznym po ukończeniu pzez dziecko 3 miesiąca w pzypadku dzieci uodzonych O czasie i w 5 miesiącu życia u wcześniaków. Badania diagnostyczne powinny obejmować dokładny wywiad otoskopi«audiometi«impedancyjną; badanie behawioalne oaz ocen«czułości słuchu za pomocą słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu. Poces diagnostyczny powinien być zakończony pzed 6 miesiącem życia dziecka. W pzypadku potwiedzenia niedosłuchu natychmiast powinna być uuchomiona odpowiednia pocedua leczniczo-ehabilitacyjna. Wszystkie matki pzebywające na oddziale powinny otzymać infomato o eakcjach słuchowych dziecka w wieku od O do 2 lat oaz ulotk«o badaniach pzesiewowych. Uwagi oganizacyjne. Dla oddziału o ocznej liczbie uod ze ń do 000 wystaczy jedno uządzenie i jeden etat piel«gniaki wykonującej badania. Altenatywnie tzy lub cztey piel«gniaki mogą wykonywać badania w nomalnym czasie pacy za dodatkowym wynagodzeniem. Zalecamy pzeszkolenie w zakesie wykonywania badań wi«kszej liczby piel«gniaek i położnych co umożliwi unikni«cie pzew w badaniach spowodowanych absencją choobową i ulopami. 2. Badania nie muszą być powadzone w specjalnie wyciszonym pomieszczenie do badań tak jak ma to miejsce w pzypadku badań otoemisji. Badania nie powinny być jednak powadzone w pobli żu uządzeń powodujących du żo zakłóceń elektomagnetycznych takich jak np. monitoy espiatoy inkubatoy itp. 3. Twałość słuchawek jest pzewidziana na wykonanie około 2000 badań. Zestaw elektod należy wymienić na nowy lub poddać egeneacji po pzepowadzeniu 500 badań. 4. W pzypadku awaii uządzenia do czasu napawy można stosować altenatywnie model opaty na kwestionaiuszu wysokiego yzyka uszkodzenia słuchu. Modeł powszechnych badań słuchu u nowoodków opaty na ejestacji otoemisji akustycznych wywolanych tzaskiem - TEOAE (yc 2) Model ten jest odpowiedni dla dużych oddziałów fizjologii nowoodka z liczbą uodzeń ponad 1000 dzieci ocznie. W modelu tym do badania słuchu mogą być wykozystywane óżnego typu uządzenia do ejestacji :

4 l 178 H. Skażyński M. Muelle-Malesiń ska K. Kochanek A. Sendeski 1. Ratyńska otoemisji akustycznych wywołanych tzaskiem. Badania lepiej jest pzepowadzać w wydzielonym pomieszczeniu. Każde dziecko powinno być zbadane pzed wypisem ze szpitala jednak najwcześniej w dugiej dobie życia. Badanie wykonuje się umieszczając pzewodzie słuchowym zewnętznym sondę zawieającą miniatuową słuchawkę oaz mikofon. Stosowany jest bodziec typu tzask szeokopasmowy o intensywności ok. 80 db p.e. SPL. Zalecana częstość powtazania bodźca wynosi od 50/s do 80/s (tab. 2). Pzy ocenie wyniku bana jest pod uwagę watość współczynnika koelacji liniowej oceniana automatycznie pzez uządzenie. Badanie może zostać zakończone pzez osobę wykonującą ejestacje po uzyskaniu odpowiedniej watości współczynnika koelacji. W niektóych uządzeniach badanie zostaje zatzymane automatycznie po uzyskaniu odpowiedniej watości. Uśedniona watość współczynnika koelacji dla wszystkich analizowanych pasm częstotliwościowych nie może być mniejsza niż 06. Pzy intepetacji wyników badań należy kieować się zaleceniami poducenta danego uządzenia. Badania pzesiewowe nowoodków opate na ejestacjach otoemisji akustycznych mogą być wykonywane pzez pielęgniaki lub położne po kilkudniowym pzeszkoleniu. Ocena wyniku badania może być wstępnie dokonywana pzez osobę badającą któa decyduje ównież czy badanie może zostać zakończone. Łączny czas poświęcony na zbadanie jednego dziecka wynosi od 5 do 15 min. Wynik oceniany jest na podstawie analizy watości liczbowej współczynnika koelacji liniowej wyliczanej automatycznie pzez uządzenie. Dlatego też ocena badania jest obiektywna i nie nastęcza tudności. Wyduki badań pzekazywane są lekazowi pediatze któy dokonuje weyfkacji wyniku i wpisania go do kwestionaiusza wklejonego w książeczkę zdowia dziecka. W azie stwiedzenia u dziecka choć jednego czynnika yzyka należy zaznaczyć go w kwestionaiuszu. Wynik badania pzesiewowego zostaje dołączony do dokumentacji medycznej dziecka. W pzypadku wykonywania badania na uządzeniu skomputeyzowanym wyniki badań powinny być okesowo achiwizowane na dyskietkach i pzechowywane w pzeznaczonym do tego celu miejscu. Adnotacja o niepawidłowym wyniku badania pzesiewowego oaz nume identyfikacyjny dziecka umieszczone na naklejce z kwestionaiuszem wysokiego yzyka uszkodzenia słuchu są ównoważne ze skieowaniem na badanie diagnostyczne w specjalistycznym ośodku audiologicznym i pzesłaniem danych do Centalnego Banku Danych nstytutu Fizjologii i Patologii Słuchu. W pzypadku niepawidłowego wyniku testu pzesiewowego lekaz neonatolog infomuje matkę o konieczności wykonania badań diagnostycznych oaz wpisuje w kwestionaiusz ades najbliższego ośodka audiologicznego Badania diagnostyczne wykonuje się po ukończeniu pzez dziecko 3 miesiąca w pzypadku dzieci uodzonych o czasie i w piątym miesiącu życia u wcze- Modele powszechnych badań pzesiewowych nowoodków pod kątem Tab. 2. Zalecane paamety badania pzesiewowego słuchu u nowoodków za pomocą TEOAE Rodzaj bodźca Czas twania bodźca ntensywność bodźca Częstość Czas ad alizy powtazania Paamety stosowane w ocenie sygnału Kyteia obecności sygnału TEOAE Kyteium kwalifikacji nowoodka do gupy wymagającej wykonania badania diagnostycznego <;;.. U l... ~ :. " " Matcia1v infomacyjne dla matek: infomato o eakciach słuchowych d2ieeka wwiek1.l ododo2ja~ ulotka na temat tzask szeokopasmowy 80 ~s Badanie n7esiew(]we ShlclUl Od 78 do 83 db p.e. SPL od. 50/s do 80/5 min. 12 ms watość współczynnika koelacji liniowej odstęp sygnału od szumu watość współczynnika koelacji liniowej większa niż 50% w paśmie 16 khz i większa niż 70% w pasmach 24;32 i 40 khz lub watość śednia współczynnika koelacji liniowej dla analizowanych pasm większa nii 60% Watości współczynnika koelacji liniowej mniejsze niż zalecanego SKRNNG TEOAE (oddtial nowoxwwy) ~ ; pnn~~uhy. niepawijj/owy 1 Diaawstyka (do 6 miesiąca życia) (2 doba ~cia) badań pzesiemn.wch ABR AUD10ME'RlA BEHAW/ORALNA i MPEDANCYJNA Okesowa (ośodek au.di%f:ic'll1j') kontola ozwoiu eakcii :. ł słuchmvych i wyniki pawidłowe wyniki niawidlowe V pzychex:l.niach ejonov.ych. 3 4 miesiąc życia (5 miesiąc życia u \\czcininków) DaJsw opieka w SpecjaJislycVlym Ośodku AudioloJiiCVvm Ryc. 2. Model badania pzesiewowego za pomocą TEOAE J i

5 180 H. SkaŻyński M. Muelle-Malesińska K. Kochanek A. Sendeski 1. Ratyńska Modele powszechnych badań pzesiewowych nowoodków pod kątem śniaków. Obejmują one wywiad oto skopię audiometię impedancyjną badanie behawioalne oaz ocenę czułości słuchu za pomocą słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu. Poces diagnostyczny powinien być zakończony do 6 miesiąca życia dziecka. W pzypadku potwiedzenia niedosłuchu natychmiast powinna zostać uuchomiona odpowiednia pocedua leczniczoehabilitacyjna. Badanie TEOAE pozwala wykyć ubytki słuchu typu zmysłowo-newowego większe od 30 db nhl oaz paktycznie wszystkie niedosłuchy pzewodzeniowe. Uwagi oganizacyjne l. Wszystkie matki pzebywające na oddziale powinny otzymać infomato o eakcjach słuchowych dziecka w wieku od O do 2 lat oaz ulotkę o badaniach pzesiewowych. 2. Badanie powinno być wykonywane w pomieszczeniu o niskim poziomie hałasu. Na wynik badania ma ównież wpływ hałas wytwazany pzez samo dziecko np. płacz ssanie uchy głową. Dlatego najłatwiej jest pzepowadzić to badanie podczas snu dziecka np. po kamieniu. 3. Dla oddziału o ocznej liczbie uodzeń do ok wystacza jedno uządzenie i jeden etat pielęgniaki wykonującej badania. Altenatywnie tzy lub cztey pielęgniaki mogą wykonywać badania w nomalnym czasie pacy za dodatkowym wynagodzeniem. Zalecamy jednak pzeszkolenie w zakesie wykonywania badań większej liczby pielęgniaek i położnych. 4. Jedna sonda do ejestacji otoemisji akustycznych wystacza do zbadania ok dzieci. W zależności od typu uządzenia stosowane końcówki do sondy mogą być jednoazowego lub wieloazowego użytku. 5. W pzypadku awaii uządzenia do czasu napawy można stosować altenatywnie model opaty na kwestionaiuszach wysokiego yzyka uszkodzenia słuchu. lym doniesieniu. Wyniki pac klinicznych nie odbiegają od opisywanych w liteatuze światowej nieco inne są jednak uwaunkowania ekonomiczne i społeczne uwzględnienie któych wpłynęło na poponowany pogam badań pzesiewowych. Bibliogafia Hall J. w. 1990: Newbom Auditoy Sceening. n: Hand Book of Auditoy Evoked Responses. Alyn & Bacon Massathusetts V Clinieal Sevices. Muelle Malesińka M. Góalówna M. Geemek A. Skażyński H. 1994: Heaing Sceening of Newboms as a Fom af Ealy Selection fo Cochlea nplantation. ntenational Coehlea mplant Speech and Heaing Symposium. Melboune Oet. National nstitutes of Healtf Consensus Development Confeence Statement Ealy identification of heaing impainnent in infants and young childen. nt J Ped Otohinolayngol Skażyński H. Kochanek K. Góalówna M. Geemek A. Muelle-Malesińska M. Jędusik A. Wóbel B. 1995: Pogam powszechnych badań pzesiewowych w Polsce. 3d ntenational Confeence on DiagnosticsTeatment and Rehabilitation of Heaing mpainnents Sep. Wasaw. White K. R. Voh B. R. Behens T. R. 1993: Univesal newbom heaing sceening using tansient evoked otoacousic emissions: esults of the Rhode sland Heaing Assessment Poject. Seminas in Heaing 14 l White K. R. Voh B. R. Maxon A. B. Behens T. R. McPheson M. G. Mauk G. w. 1994: Sceening a1l newbons fo heaing loss using tansient evoked otoacoustic emissions. nt J Ped Otohinolayng [ PODSUMOWANE Opacowane i pzedstawione modele powszechnych badań pzesiewowych nowoodków pod kątem wad słuchu są wynikiem ponad dwu i półletnich testów powadzonych w wielu szpitalach pod kieunkiem Ośodka Diagnostyczno-Leczniczo-Rehabilitacyjnego dla Osób Niesłyszących i Niedosłyszących "Cochlea Cente" i nstytutu Fizjologii i Patologii Słuchu oaz wynikiem doświadczenia zdobytego dzięki stalej współpacy z zaganicznymi ośodkami powadzącymi najbadziej liczące się w świecie pogamy badań pzesiewowych. Okeślono efektywność poponowanych modeli zaówno pod względem klinicznym jak i ekonomicznym co zostalo pzedstawione w osob-