Kapita ludzki w województwach po udniowych na tle pozosta ych województw w latach

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE Insyuu Zarzdzana Markengu Akadem m. Jana Dugosza w Czsochowe Sera: Pragmaa es Okonomas 2009, z. III Elbea Saczyk Kapa ludzk w wojewódzwach poudnowych na le pozosaych wojewódzw w laach Zasadnczym celem nnejszego opracowana jes analza zróncowana jednosek eryoralnych (wojewódzw) pod wzgldem posadanego kapau ludzkego w osanch laach przed realzacj Programu Operacyjnego Kapa ludzk (przyjego przez Rad Mnsrów w lsopadze 2006 r. zawerdzonego do realzacj przez Komsj Europejsk we wrzenu 2007 r.) por. [20]. Szczególne skoncenrowano s na okrelenu pozycj wojewódzw poudnowych na le pozosaych wojewódzw za pomoc aksonomcznych mernków rozwoju (wzorujc s na koncepcj Wskanka Rozwoju Spoecznego HDI), w ym na ocene dysansów dzelcych e wojewódzwa od nnych wojewódzw, a ake okrelenu sabych mocnych sron analzowanych jednosek eryoralnych. Kolejnym celem przeprowadzonych bada jes sprawdzene, czy snay rónce w pozome kapau ludzkego w wyrónonych wojewódzwach, w ym w zalenoc od wyrónonego obszaru badawczego w ramach szeroko rozumanego kapau ludzkego (edukacj, rynku pracy, zdrowa, poencjau demografcznego, spójnoc spoecznej eryoralnej), oraz jak by sope zróncowana (specjalzacj) srukury ogólnego mernka kapau ludzkego wedug obszarów w wyrónonych jednoskach eryoralnych. W arykule wykorzysano wynk bada zaware w publkacj Kapa ludzk w wojewódzwe dolnolskm w laach wydanej przez Urzd Saysyczny we Wrocawu w 2008 r. [15], m.n. zaproponowany zesaw wskanków dagnosycznych. 1. Meody badana Podmoem nnejszego opracowana byy poudnowe wojewódzwa Polsk, do kórych zalczono: dolnolske, opolske, maopolske, podkarpacke lske.

2 152 Elbea Saczyk ródem danych emprycznych byy nformacje gromadzone przez resor saysyk publcznej, j. dane uzyskane z Badana Akywnoc Ekonomcznej Ludnoc (BAEL) oraz ze sprawozdawczoc becej, publkowane m.n. w rocznkach saysycznych, buleynach, kwaralnkach oraz udospnane na srone nerneowej GUS por. [28], [29], [30], [31] [32]. W nnejszym opracowanu wzo pod uwag defncje znawców problemayk kapau ludzkego oraz dospno danych emprycznych. Badanem objo p podsawowych obszarów kapau ludzkego, j.: edukacj, rynek pracy, zdrowe, poencja demografczny oraz spójno spoeczn eryoraln. Wymenone obszary byy opsywane za pomoc cech, kórych waroc lczbowe maj posa wskanków. W celu okrelena sopna zróncowana jednosek eryoralnych wojewódzw (przewag dysansu) pod wzgldem kapau ludzkego zasosowano aksonomczne meody porzdkowana lnowego mernk rozwoju oblczone na podsawe wybranych wskanków. Kapa ludzk w roku przedsawa macerz X, kóra zawera nformacje o n obeków (wojewódzw) m-wymarowych, j. X gdze okres ( r.), x, 1,..., n, j 1,... m j nm (1) x j waro j-ej zmennej dla -ego wojewódzwa w roku, n lczba wojewódzw (n = 16), m lczba zmennych dagnosycznych (majcych posa wskanków). Perwszym eapem badana by dobór cech saysycznych, kóre molwe wyczerpujco rafne charakeryzowayby analzowane zjawska. Zakres przedmoowy nnejszego opracowana wynka gówne z meryorycznej ch wanoc oraz dospnoc danych saysycznych. Z ak dobranych cech saysycznych, na podsawe danych z r. uworzono wspny zesaw poencjalnych wskanków dagnosycznych charakeryzujcych kapa ludzk. Zmenne opsujce wojewódzwa podzelono na 5 obszarów badawczych: edukacja, rynek pracy, zdrowe, poencja demografczny oraz spójno spoeczna eryoralna. Uworzono zaem 5-macerzy: X k x, 1,..., n, j 1,... m, k 1,...5, jk nm k gdze x waro j-ej zmennej dla -ego wojewódzwa w k-ym obszarze ba- jk dawczym oraz w roku, k (2)

3 Kapa ludzk w wojewódzwach poudnowych m k lczba zmennych dagnosycznych z k-ego obszaru; m k m. Naspne ze zboru poencjalnych zmennych (por. abl.1), wykorzysujc klasyczny wspóczynnk zmennoc V s, dokonano elmnacj cech charakeryzujcych s nskm zróncowanem, j., dla kórych wspóczynnk zmennoc jes mnejszy lub równy waroc progowej V wynoszcej 10% (co najmnej w jednym z analzowanych la ). Naleay do nch zmenne: a) w obszarze edukacj: wspóczynnk skolaryzacj bruo dla szkó gmnazjalnych, lczba osób przyspujcych do egzamnu dojrzaoc na 100 absolwenów lceów ogólnokszaccych, lczba osób przyspujcych do egzamnu dojrzaoc na 100 absolwenów szkó rednch zawodowych (kszacene na wybranych pozomach edukacj); lczba ucznów szkó gmnazjalnych dla dzec modzey przypadajca na 1 kompuer przeznaczony na uyek ucznów, z dospem do Inerneu (kompueryzacja); lczba ucznów szkó podsawowych dla dzec modzey uczcych s jzyka obcego jako przedmou obowzkowego na 100 ucznów, lczba ucznów szkó gmnazjalnych dla dzec modzey uczcych s jzyka obcego jako przedmou obowzkowego na 100 ucznów (nauka jzyków obcych); lczba ucznów szkó podsawowych dla dzec modzey przypadajca na pomeszczene szkolne, lczba ucznów szkó podsawowych dla dzec modzey przypadajca na 1 oddza, lczba ucznów szkó gmnazjalnych dla dzec modzey na pomeszczene szkolne, lczba ucznów szkó gmnazjalnych dla dzec modzey na 1 oddza (warunk lokalowe nauczana); lczba ucznów szkó podsawowych dla dzec modzey na 1 nauczycela, lczba ucznów szkó gmnazjalnych dla dzec modzey na 1 nauczycela (kadra nauczycelska); wydak na owa wychowane z budeów jednosek samorzdu eryoralnego (powau gmn) na 1000 ludnoc w weku 3 24 laa, przecne mesczne wynagrodzene bruo w sekcj edukacja, w relacj do rednego wynagrodzena bruo (nwesycje w edukacj); b) rynku pracy: wskank zarudnena, wskank zarudnena w grupe osób w weku produkcyjnym, wskank zarudnena w grupe osób w weku laa, wskank zarudnena w grupe osób z wykszacenem wyszym (akywno ekonomczna pracujcy); * S 5 k 1

4 154 Elbea Saczyk relacja: napyw/odpyw bezroboca na 100 zarejesrowanych bezrobonych (akywno ekonomczna bezrobon); udza absolwenów w lczbe przyjych do pracy ogóem (absolwenc na rynku pracy); przecne wynagrodzene bruo osób z wykszacenem wyszym w relacj do rednej w wojewódzwe, przecne wynagrodzene bruo osób pracujcych 30 la wcej w relacj do wynagrodzena osób pracujcych do 1 roku (wynagrodzena); c) zdrowa: przecne dalsze rwane yca mczyzn, przecne dalsze rwane yca kobe (dugo yca); lczba zgonów w weku na 1000 ludnoc w weku la, lczba zgonów, kórych przyczyn byy nowowory na 100 ys. ludnoc (san zdrowa); lczba porad ogólnodospnych w placówkach ambulaoryjnej opek zdrowonej na 1 meszkaca (dospno usug w ramach ochrony zdrowa); d) poencjau demografcznego: udza ludnoc w weku produkcyjnym w ogólnej lczbe ludnoc (san srukura ludnoc); wspóczynnk podnoc, wspóczynnk dzenoc, przecny wek kobe rodzcych dzecko, udza maek w weku 24 mnej la w ogólnej lczbe rodzcych kobe, udza maek w weku 30 wcej la w ogólnej lczbe rodzcych kobe, udza pracujcych w ogólnej lczbe zmarych w weku la (ruch nauralny); e) spójnoc spoecznej eryoralnej: udza bezrobonych pozosajcych bez pracy powyej 24 mescy w ogólnej lczbe bezrobonych, udza bezrobonych bez prawa do zasku w ogólnej lczbe bezrobonych (osoby w rudnej syuacj na rynku pracy); przecna mesczna rena z yuu nezdolnoc do pracy w sosunku do przecnego mescznego wynagrodzena, przecna mesczna emeryura rena bruo w sosunku do przecnego mescznego wynagrodzena (zagroene ubóswem). Kolejnym kryerum doboru zmennych do analzy byo sabe skorelowane ch mdzy sob. Zaem dla kadego wyrónonego obszaru badawczego oblczono wspóczynnk korelacj wszyskch par zmennych, wyznaczajc macerze:

5 Kapa ludzk w wojewódzwach poudnowych R k 1 r21... rm k 1 r r mk r1 m k r 2mk... 1 gdze r jl o wspóczynnk korelacj lnowej Pearsona j-ej l-ej zmennej z k-ego obszaru badawczego (j, l = 1, 2,.m k ). Jednym ze sposobów elmnacj cech, kóre s nonkem podobnych lub akch samych nformacj, w zalenoc od ukadu waroc macerzy korelacj, jes meoda paramerycznej klasyfkacj doboru cech Hellwga por. [5], [13], [16], [18], [19], [23], [24] [26]. Meoda a pozwala na wydzelene rzech klas cech, j. cech cenralnych, saelarnych zolowanych. Podsaw klasyfkacj cech sanowa kryyczna waro wspóczynnka korelacj lnowej r *, kóra okrela pozom sonoc wspóczynnka korelacj (w opracowanu przyjo pozom r * = 0,7 arbralne 1 ). Dospne cechy saysyczne (wskank charakeryzujce kapa ludzk) mog worzy zw. skupena cech bdcych nonkem podobnych nformacj, j. ake podzbory, w kórych wspóczynnk korelacj lnowej mdzy dowolnym dwema cecham jes ne mnejszy n zadana kryyczna waro wspóczynnka korelacj r * (u: 0,7). W kadym skupenu znajduje s cecha zw. cenralna oraz co najmnej jedna cecha saelarna, j. aka, dla kórej podobeswo do wyrónonej cechy cenralnej (merzone wspóczynnkem korelacj) jes ne mnejsze n r *. Cechy, kóre ne nale do skupe, nazywane s cecham zolowanym. W celu wyodrbnena skupe cech z paramerem r * wykonano naspujce czynnoc: 1. Oblczono sum waroc bezwzgldnych elemenów kadej j-ej kolumny macerzy R k : R kj mk r 1 j j 1,2,..., m. 2. Znalezono kolumn o numerze j 0, dla kórej powysza suma jes najwksza: R kj max R 0 j1,2,... m kj 3. W kolumne j 0 wyrónono elemeny r j spenajce nerówno: r r * 0 j 0 oraz odpowadajce ym elemenom wersze. Cech, kór odzwercedlaa a k. k 1 W analzach saysycznych zwykle przyjmuje s, e waro wspóczynnka korelacj Pearsona z przedzau (0,7; 0,9) wadczy o znaczcej zalenoc korelacyjnej mdzy zmennym.

6 156 Elbea Saczyk kolumna, uznano za perwsz cech cenraln, a cechy odpowadajce wyrónonym werszom za jej cechy saelarne, czyl cechy o podobeswe do cechy cenralnej ne mnejszym n r *. W en sposób uzyskano perwsze skupsko cech. 4. Z macerzy R k skrelono wyrónone kolumny wersze, orzymujc zw. zredukowan macerz korelacj. 5. Konynuowano pospowane opsane w punkach 1 4, orzymujc dalsze skupena cech nowe zredukowane macerze, a do momenu wyczerpana zboru cech. I ak, w wynku powyszego pospowana, sporód cech z lsy wspnej wyodrbnono naspujce cechy saelarne: a) w obszarze edukacj: ucznowe w szkoach podsawowych powarzajcy klas na 1000 ucznów, lczba absolwenów lceów ogólnokszaccych neorzymujcych wadecwa dojrzaoc na 100 absolwenów przyspujcych do egzamnu dojrzao- c, lczba uczesnków sudów dokoranckch na 1000 sudenów (kszacene na wybranych pozomach edukacj); odseek absolwenów szkó wyszych kerunków maemaycznych echncznych w ogólnej lczbe absolwenów (kerunk kszacena); nakady na dzaalno badawczo-rozwojow na 1 meszkaca, lczba nomnacj profesorskch na 1 mln meszkaców (nauka posp echnczny); b) rynku pracy: wspóczynnk zwolne zarudnonych (absolwenc na rynku pracy; ruch zarudnonych); udza pracujcych w sekorze usug w ogólnej lczbe pracujcych (sekorowo rynku pracy); przecne mesczne wynagrodzene bruo specjalsów w relacj do wynagrodzena pracownków przy pracach prosych (wynagrodzena); c) zdrowa: lczba zgonów dzec 0 4 na 1000 dzec w weku 0 4 laa (san zdrowa); d) poencjau demografcznego: lczba dzec w weku 0-14 la przypadajca na 100 osób w weku 65 la wcej (san srukura ludnoc); udza maek w weku 30 wcej la w ogólnej lczbe rodzcych kobe (ruch nauralny); lczba mgranów zagrancznych na 10 ys. ludnoc, saldo mgracj ogóem na 10 ys. ludnoc (mgracje); e) spójnoc spoecznej eryoralnej: odseek osób w gospodarswach domowych znajdujcych s ponej usawowej grancy ubóswa (zagroene ubóswem).

7 Kapa ludzk w wojewódzwach poudnowych Wyznaczone cechy cenralne oraz zolowane (ne nale do adnego z orzymanych skupsk) uworzyy fnalny zesaw wskanków dagnosycznych, lsa kórych znajduje s w ablcy 1. Naspny eap analzy doyczy okrelena charakeru przyjych wskanków dagnosycznych, j. ch podzau na symulany oraz desymulany. Pod pojcem symulan rozume s cechy, kórych wysoke waroc wskazuj na wysok pozom kapau ludzkego (m wysze waroc ych cech, ym wysze waroc mernka kapau ludzkego). Desymulanam s cechy, kórych wysoke waroc mog hamowa rozwój kapau ludzkego podane s nske waro- c ych cech (m nsze ch waroc, ym wysze waroc mernka kapau ludzkego). Dla kadego z przyjych do badana 5 obszarów badawczych (edukacja, rynek pracy, zdrowe, poencja demografczny oraz spójno spoeczna eryoralna) na podsawe fnalnego zesawu cech wskanków dagnosycznych dla kadej jednosk eryoralnej (wojewódzwa) w laach oblczono, wzorujc s na koncepcj Wskanka Rozwoju Spoecznego HDI (Human Developmen Index) 2, odpowedn waro syneycznych mernków rozwoju -ej jednosk eryoralnej w obszarze k w roku wedug wzoru: H k n k w X jk j1 max jk jk mnx jk X mnx jk w przypadku symulan (3) oraz H k n k w max jk j1 jk X jk X jk X mnx max jk w przypadku desymulan, (4) gdze numer jednosk eryoralnej (wojewódzwa), =1,, 16; k numer obszaru badawczego, k = 1,, 5 (edukacja, rynek pracy, zdrowe, poencja demografczny, spójno spoeczna eryoralna); n k lczba wskanków dagnosycznych w k-ym obszarze; 2 Wskank HDI jes mernkem syneycznym oparym na rednej wskanków obejmujcych rzy podsawowe sfery yca: zdrowe (ocenane przez przecne dalsze rwane yca noworodka), edukacj (redna waona ogólnego wspóczynnka skolaryzacj bruo dla wszyskch pozomów edukacj pozomu analfabeyzmu, j. procenu dorosej ludnoc umejcej psa czya ze zrozumenem) oraz dochód (welkoc PKB na meszkaca); por. m.n. Human Developmen Repor 2001, Oxford Unversy Press, New York 2001.

8 158 Elbea Saczyk jk analzowany rok, = 2003, 2006; H k waro syneycznego mernka dla -ej jednosk eryoralnej w k-ym obszarze w okrese ; X waro j-ego wskanka dagnosycznego dla -ej jednosk eryoralnej w k-ym obszarze w okrese ; w waga j-ego wskanka dagnosycznego w k-ym obszarze. jk Wag wskanków zale od wag przypsanej wyrónonym grupom w ramach poszczególnych obszarów: w jk 1 m n k mk, gdze m k lczba wyrónonych zakresów w ramach danego obszaru, n mk lczba wskanków dagnosycznych w m-ym zakrese k-ym obszarze. Dodakowo, zgodne z powysz meodolog, w ramach k-ego obszaru dla kadego m k -ego zakresu polczono czskowe mernk rozwoju -ej jednosk eryoralnej, przypsujc jednakowe znaczene kadej cesze, j. wag równ 1/n k. Ogólny mernk kapau ludzkego dla -ej jednosk eryoralnej w okrese oblczono wedug wzoru: 5 1 H H k (5) 5 k 1 Mernk e (ogólny mernk kapau ludzkego, mernk dla poszczególnych k-ych obszarów zalczanych do kapau ludzkego oraz czskowe mernk dla poszczególnych m k -ych zakresów w ramach k-ych obszarów) przyjmuj waro- c z przedzau [0, 1], przy czym mara rozwoju jes równa 1 dla wzorca rozwoju (j. eoreycznej jednosk, dla kórej wszyske analzowane cechy, majce posa symulan przyjmuj waroc maksymalne, a wszyske desymulany waroc mnmalne) oraz 0 dla anywzorca (j. eoreycznej jednosk, dla kórej wszyske analzowane cechy przyjmuj waroc najmnej korzysne). Sd m wysza waro mernka rozwoju, ym wyszym pozomem badanego zjawska charakeryzuje s dana jednoska eryoralna, czyl m wksza rozpo mdzy dan jednosk a przyjym wzorcem eoreycznym, ym nszy pozom rozwoju danej jednosk, a wc ym wcej dana jednoska ma do nadrobena w rozwoju pod wzgldem poszczególnych obszarów kapau ludzkego. Na podsawe aksonomcznych mernków rozwoju dokonano podzau wojewódzw na 4 grupy pozomu mernka kapau ludzkego por. [13], [16], [26]: I grupa (wysok pozom kapau ludzkego) mernk H > H s ;

9 Kapa ludzk w wojewódzwach poudnowych II grupa (redn pozom kapau ludzkego) mernk H w przedzale H < H H s ; III grupa (nsk pozom kapau ludzkego) mernk H w przedzale H s < H H ; IV grupa (bardzo nsk pozom kapau ludzkego) mernk H H s, gdze H redna arymeyczna, s odchylene sandardowe. Analzujc zróncowane dynamk waroc mernków rozwoju (ogólnego dla poszczególnych obszarów) w badanym okrese, oblczono dla kadego -obeku (wojewódzwa): ndeks dynamk H H H k H k I 100% 100% I 100% 100% k (6) H H H H W celu okrelena sopna zróncowana (specjalzacj) srukury ogólnego mernka rozwoju wedug wyrónonych pcu obszarów badawczych oblczono odlego mdzy dan srukur mernka a srukur jednorodn (kady z obszarów badawczych sanow 1 Ú 5 mernka): 5 uk k 1 5 k 1 1 H k W gdze uk (7) 2 5H oznacza dla -ego wojewódzwa udza k-ego obszaru w waroc ogólnego mernka kapau ludzkego, a przecne wahane zajmowanych loka w poszczególnych obszarach jes dane wzorem: 5 1 D Rk R (8) 5 gdze: R lokaa -ej jednosk eryoralnej w k-ym obszarze w okrese, k k 1 R redna arymeyczna loka -ej jednosk eryoralnej w okrese. R lokaa -ej jednosk eryoralnej w k-ym obszarze w okrese, k R redna arymeyczna loka -ej jednosk eryoralnej w okrese. W celu uwypuklena rónc, w laach , w srukurze ogólnego mernka kapau ludzkego (rónego wpywu wyrónonych 5 obszarów badawczych) zasosowano wspóczynnk rónc srukuralnych lczony jako redna bezwzgldnych rónc mdzy odpowednm udzaam procenowym: k

10 160 Elbea Saczyk W uk uk (9) 5 k 1 Z uwag na fak, e wojewódzwa uzyskway róne wynk pod wzgldem pcu wyrónonych obszarów badawczych kapau ludzkego, dodakowo dla kadej pary jednosek eryoralnych polczono analogczne redn bezwzgldnych rónc mdzy odpowednm czskowym mernkam kapau ludzkego, j. dla -ego oraz j-ego wojewódzwa: 5 1 W j H k H jk (10) 5 k 1 2. Ogólny mernk kapau ludzkego w wojewódzwach poudnowych na le pozosaych wojewódzw Ogólny mernk kapau ludzkego, polczony jako redna arymeyczna mernków wymenonych 5 obszarów przyjmowa w 2006 roku waroc od 0,447 (wojewódzwo wokrzyske) do 0,683 (wojewódzwo mazowecke) zmenno na pozome 10,6%. Naomas rzy laa wczenej waroc mernka kszaoway s na pozome od 0,354 (wojewódzwo warmsko-mazurske) do 0,550 (wojewódzwo mazowecke) zmenno 11,1%. Sporód analzowanych 5 wojewódzw poudnowych najlepsze wynk zarówno w 2003 r., jak w 2006 r. osgno wojewódzwo maopolske, zajmujc z waroc mernka równ 0,475 mejsce 2 w 2003 r. oraz z waroc mernka 0,565 3 mejsce w 2006 r. (por. rys. 1). Aby pokona dysans dzelcy o wojewódzwo od perwszego w rankngu mazoweckego, jego mernk rozwoju musaby ulec zwkszenu ylko o 15,8% w 2003 r. ( o 18,4% w 2006 r.). Tabl. 2. Mernk kapau ludzkego jego dysans dzelcy dane wojewódzwo od wzorca w r. Wojewódzwo Mernk H Dysans max H H max H H H 2003 Dolnolske 0,425 0,125 29,4% Maopolske 0,475 0,075 15,8% Opolske 0,382 0,168 44,1% Podkarpacke 0,395 0,155 39,2% lske 0,450 0,100 22,1% 2006 Dolnolske 0,541 0,128 23,7% Maopolske 0,565 0,104 18,4% 100%

11 Kapa ludzk w wojewódzwach poudnowych Tabl. 2. Mernk kapau... (cd.) Wojewódzwo Mernk H Dysans max H H max H H H Opolske 0,470 0,200 42,5% Podkarpacke 0,490 0,179 36,6% lske 0,520 0,150 28,8% 100% ródo: oblczena na podsawe danych zawarych w publkacj Kapa ludzk w wojewódzwe dolnolskm w laach , Urzd Saysyczny we Wrocawu, 2008, s ; Banku Danych Regonalnych, GUS, Warszawa (hp:// Wysok pozycj mao równe wojewódzwo dolnolske 6 mejsce w 2003 r r. Aby osgn pozom porównywalny z najlepszym w rankngu wojewódzw, mernk kapau ludzkego wojewódzwa dolnolskego musaby ulec zwkszenu o 29,4% w 2003 r. ( 23,7% w 2006 r.). Sosunkowo daleke mejsca zajy opolske (odpowedno lokaa w 2003 r r.) oraz podkarpacke (odpowedno lokaa). Ogólny mernk kapa- u ludzkego dla ych dwóch wojewódzw przyjmowa waroc ponej rednej z wszyskch wojewódzw. Wykorzysujc klasyczne paramery saysyczne, j. redn arymeyczn oraz odchylene sandardowe, wyodrbnono 4 grupy wojewódzw charakeryzujcych s zblonym pozomem waroc ogólnego mernka kapau ludzkego. Rys. 1. Mernk kapau ludzkego wedug wojewódzw w 2006 r.

12 162 Elbea Saczyk W 2003 roku I grupa o wysokch warocach mernka kapau ludzkego skadaa s ylko z 2 wojewódzw, mazoweckego maopolskego. Pozosae wojewódzwa poudnowe zosay zaklasyfkowane do II grupy o rednej waro- c mernka (dolnolske lske) oraz III o nskm pozome mernka (podkarpacke opolske). W laach wojewódzwo maopolske sraco swoj dobr pozycj (w 2003 r. I grupa 2 lokaa) przeszo do II grupy o rednm pozome waroc mernka. Naomas dolnolske, lske, podkarpacke opolske ne zmeny grupy pozomu mernka. Wysoke noy wojewódzwa maopolskego w sosunku do pozosaych wojewódzw wynkay w 2006 r. gówne z wysokch waroc mernków kapau ludzkego w obszarze edukacj (I grupa wysok pozom mernka 2 lokaa) rynku pracy oraz spójnoc spoecznej eryoralnej (II grupy redne pozomy mernka 5 lokay) por. rys. 2 3 oraz abl. 3 abl. 5 6 (zacznk). Wojewódzwo maopolske szczególne wyrónao s wysokm noam w zakrese kszacena na wybranych pozomach edukacj (w ym wysoka waro upowszechnena edukacj na pozome szkó wyszych), kerunków kszacena (najwyszy w kraju odseek sudenów kerunków maemaycznych echncznych), nauk pospu echncznego (wysoke lczby zarudnonych w dzaalno- c badawczo-rozwojowej w relacj do osób akywnych zawodowo) por. rys. 5. Ponado w obszarze rynku pracy wyrónao s najnszym pozomem bezroboca rejesrowanego oraz najwksz lczb ofer pracy przypadajc na bezrobonego. Tabl. 3. Mernk kapau ludzkego pozomy waroc mernka oraz rang wojewódzw poudnowych wedug wyrónonych obszarów badawczych w r. Wyszczególnene Dolnolske Maopolske Opolske Podkarpacke lske Kapa ludzk mernk 0,425 0,541 0,475 0,565 0,382 0,470 0,395 0,490 0,450 0,520 ranga pozom waro- c mernka II II I II III III III III II II Edukacja mernk 0,413 0,601 0,522 0,655 0,280 0,441 0,330 0,505 0,446 0,618 ranga pozom waro- c mernka II II I I III III III III II II Rynek pracy mernk 0,406 0,569 0,350 0,529 0,326 0,394 0,318 0,347 0,383 0,510 ranga pozom waro- c mernka II II III II III III III IV II II Zdrowe mernk 0,375 0,574 0,412 0,552 0,348 0,515 0,357 0,549 0,296 0,406 ranga pozom waro- c mernka III II II III III III III III IV IV

13 Kapa ludzk w wojewódzwach poudnowych Tabl. 3. Mernk kapau... (cd.) Wyszczególnene Dolnolske Maopolske Opolske Podkarpacke lske Poencja demografczny mernk 0,448 0,498 0,546 0,525 0,312 0,342 0,435 0,416 0,450 0,432 ranga pozom waro- c mernka III III II II IV IV III III III III Spójno spoeczna eryoralna - mernk 0,484 0,462 0,544 0,566 0,643 0,656 0,536 0,635 0,677 0,631 ranga pozom waro- c mernka III III II II I I II I I I ródo: oblczena na podsawe [15], [29].

14 164 Elbea Saczyk Rys. 2. Mernk kapau ludzkego w wojewódzwach poudnowych na le pozosaych wojewódzw wedug wyrónonych obszarów badawczych w 2006 r. ródo: oprac. na podsawe [15], [29], [31], [32].

15 Kapa ludzk w wojewódzwach poudnowych ranga R Edukacja Rynek pracy Zdrowe Poencja Spójno Edukacja Rynek pracy Zdrowe Poencja Spójno Edukacja Rynek pracy Zdrowe Poencja Spójno Edukacja Rynek pracy Zdrowe Poencja Spójno Edukacja Rynek pracy Zdrowe Poencja Spójno Dolnolske Maopolske Opolske Podkarpacke lske Rys.3. Rang wojewódzw poudnowych wedug czskowych mernków kapau ludzkego w 2006 r. ródo: oprac. na podsawe danych ablcy [w %] wzros spadek Edukacja Rynek pracy Zdrowe Poencja Spójno Edukacja Rynek pracy Zdrowe Poencja Spójno Edukacja Rynek pracy Zdrowe Poencja Spójno Edukacja Rynek pracy Zdrowe Poencja Spójno Edukacja Rynek pracy Zdrowe Poencja Spójno Dolnolske Maopolske Opolske Podkarpacke lske Rys. 4. Dynamka mernków kapau ludzkego wedug wyrónonych obszarów w wojewódzwach poudnowych w laach ródo: oprac. na podsawe danych ablcy 3.

16 166 Elbea Saczyk Mocn sron wojewódzwa dolnolskego w 2006 r. byy dobre noy w obszarze rynku pracy (II grupa redn pozom mernka 3 lokaa) edukacj (II grupa redn pozom mernka 5 lokaa). Dolnolske charakeryzowao s m.n. wysokm noam pod wzgldem sekorowoc rynku pracy akywnoc ekonomcznej pracujcych, oraz dodakowo, w 2006 r., pod wzgldem syuacj absolwenów na rynku pracy (ruchu zarudnonych), wydajnoc wynagrodzena. W obszarze edukacj wyrónao s znacznym warocam wskanków w zakrese kszacena usawcznego, kompueryzacj, srukury ludnoc wedug wykszacena, nauk pospu echncznego rys. 5. Na nsk pozycj wojewódzwa opolskego wpyw ma m.n. bardzo nsk pozom mernka w obszarze poencjau demografcznego (IV grupa 15 lokaa), a wojewódzwa podkarpackego bardzo nsk pozom mernka w obszarze rynku pracy (IV grupa 14 lokaa). Dla ych wojewódzw oraz wojewódzwa lskego orzymano wysoke waroc mernków kapau ludzkego w obszarze spójnoc spoecznej eryoralnej (mocne srony regonu), kóre wynkay gówne z bardzo dobrych wynków w zakrese zróncowana wewnrzregonalnego, zróncowana mdzy ws a masem oraz dodakowo szczególne dobrych wynków w zakrese wskanków charakeryzujcych syuacj osób nepenosprawnych w przypadku opolskego, dobrych wynków w zakrese wskanków charakeryzujcych zagro- ene ubóswem w przypadku lskego, czy wskanków charakeryzujcych przespczo. W omawanym okrese dla kadego z analzowanych wojewódzw mernk kapau ludzkego uleg zwkszenu wskank dynamk kszaowa s na pozome od 115,4% (wojewódzwo lske) do 127,6% (warmsko-mazurske) por. abl.5. W wojewódzwe dolnolskm nasp wzros waroc mernka o 27,3% bya o, na le pozosaych wojewódzw, druga co do welkoc waro wskanka dynamk. Waro u przypomne, wojewódzwo dolnolske szczególne poprawo swoje wynk w obszarze zdrowa (wzros waroc mernka o 53,3%), edukacj (wzros o 46,0%) rynku pracy (wzros o 40,6%), a w obszarze spójnoc spoecznej eryoralnej naspo neznaczne pogorszene (spadek waroc mernka o 4,7%) por. rys W wojewódzwach podkarpackm opolskm mernk kapau ludzkego wzrós odpowedno o 24,0% 23,0% (pa szósa, co do welkoc, waro wskanka dynamk). W obu ych wojewódzwach nasp wzros waroc mernka w obszarze edukacj (odpowedno o 52,9% 57,2%) oraz zdrowa (odpowedno o 53,7% 48,0%). Neznaczny spadek waroc mernka kapau ludzkego wysp jedyne w obszarze poencjau demografcznego ylko dla wojewódzwa podkarpackego (o 4,3%) por. rys. 4.

17 Kapa ludzk w wojewódzwach poudnowych Relaywne sab dynamk mernka kapau ludzkego odznaczay s wojewódzwa lske maopolske odpowedno 115,4% 119,1%, przy rednm pozome w wojewódzwach wynoszcym 122,4%. Zarówno w wojewódzwe lskm, jak w maopolskm naspo pogorszene no w obszarze poencjau demografcznego spadek o 4,0% 3,8%. W laach wyspy newelke rónce w zajmowanych lokaach co najwyej o 3 mejsca ylko w przypadku wojewódzwa lskego (spadek z 5 pozycj na 8). Pozosae wojewódzwa poudnowe w rankngu wojewódzw zmeny ylko o jedno mejsce swoj pozycj, przy czym awansoway: dolnolske (z 6 mejsca w 2003 r. na 5 mejsce w 2006 r.), opolske (z 14 na 13) oraz podkarpacke (z 11 na 10), naomas w przypadku maopolskego nasp spadek z 2 na 3 mejsce.

18 168 Elbea Saczyk Rys. 5. Rang wojewódzw poudnowych wedug wyrónonych zakresów edukacj w 2006 r. ródo: oprac. na podsawe danych ablcy 5.

19 Kapa ludzk w wojewódzwach poudnowych Zróncowane ogólnego mernka kapau ludzkego wedug wyrónonych obszarów badawczych W celu okrelena sopna zróncowana (specjalzacj) srukury ogólnego mernka rozwoju wedug wyrónonych pcu obszarów badawczych oblczono odlego mdzy dan srukur mernka a srukur jednorodn (kady z obszarów badawczych sanow 1 Ú 5 mernka). Na podsawe waroc czskowych mernków kapau ludzkego mona swerdz, najwkszym sopnem zróncowana (specjalzacj) kapau ludzkego wród wojewódzw poudnowych w 2006 r. odznaczao s wojewódzwo opolske (najwyszy udza sanow mernk w obszarze spójnoc spoecznej eryoralnej (27,9%), naomas najmnejszy w obszarze poencjau demografcznego (14,6%), oraz podkarpacke najwyszy udza sanow ake mernk w obszarze spójnoc spoecznej eryoralnej (25,9%), naomas najmnejszy w obszarze rynku pracy (14,1%). Relaywne najmnejszym sopnem zróncowana (specjalzacj) kapau ludzkego wedug obszarów, wród wojewódzw poudnowych w 2006 r., odznaczao s wojewódzwo maopolske wspóczynnk zróncowana srukury wynos 3,2% (najwyszym udzaem w ogólnej waroc mernka charakeryzowa s mernk w obszarze edukacj 23,0%, a najmnejszym w obszarze poencjau demografcznego 18,6%). Najwksze zmany w srukurze ogólnego mernka kapau ludzkego w laach wyspy w warmsko-mazurskm lskm (wspóczynnk zman srukuralnych wynos ok. 3,7 %), a najmnejsze w podlaskm (wspóczynnk zman srukuralnych ok. 2,2 %). Tabl. 4. Srukura mernka kapau ludzkego wedug obszarów badawczych wojewódzw Wyszczególnene Spójno Edukacja Rynek Poencja Wspóczynnk pracy Zdrowe spoeczna demografczny srukury W zróncowana eryoralna, u 0 u [w %] [w %] k k Wspóczynnk zman srukuralnych 2003 Dolnolske 19,4 19,1 17,6 21,1 22,8 3,9 x Maopolske 22,0 14,8 17,3 23,0 22,9 7,9 x Opolske 14,7 17,1 18,2 16,3 33,7 13,7 x Podkarpacke 16,7 16,1 18,1 22,0 27,1 9,1 x lske 19,8 17,0 13,1 20,0 30,1 10,1 x W 0

20 170 Elbea Saczyk Tabl. 4. Srukura mernka kapau... (cd.) Wyszczególnene Spójno Edukacja Rynek Poencja Wspóczynnk pracy Zdrowe spoeczna demografczny srukury W zróncowana eryoralna 0 u, u [w %] [w %] k k Wspóczynnk zman srukuralnych 2006 Dolnolske 22,2 21,1 21,2 18,4 17,1 4,5 3,4 Maopolske 23,2 18,7 19,5 18,6 20,0 3,2 2,9 Opolske 18,8 16,8 21,9 14,6 27,9 9,9 3,1 Podkarpacke 20,6 14,1 22,4 17,0 25,9 8,9 3,3 lske 23,8 19,6 15,6 16,6 24,3 8,1 3,7 ródo: oblczena na podsawe danych zawarych w ablcy 3. W 0 Konsekwencj zróncowana (specjalzacj) pozomu kapau ludzkego wedug wyrónonych 5 obszarów badawczych opsujcych kapa ludzk byy rónce loka zajmowanych w poszczególnych obszarach (por. rys. 3). Ne byo wojewódzwa, kóre zajmowaoby zblon loka pod wzgldem wyrónonych mernków kapau ludzkego, j. lczonych oddzelne dla kadego z pcu obszarów badawczych. W 2003 r. rónca mdzy najwysz a najnsz loka wynosa od 5 (wojewódzwo kujawsko-pomorske, mazowecke) do 15 mejsc (lske). I ak, wojewódzwo lske zajmowao 1 loka pod wzgldem spójnoc spoecznej eryoralnej (kór mona zalczy do mocnych sron ego regonu) oraz 16 pod wzgldem zdrowa (co mona zalczy do sabych sron) por. rys. 3. Równe w przypadku wojewódzwa opolskego wysp znaczny rozsp waroc zajmowanych loka w poszczególnych obszarach kapau ludzkego wynos on w 2003 r. 14 mejsc 2 lokaa pod wzgldem spójnoc spoecznej eryoralnej (mocna srona regonu) oraz 16 pod wzgldem poencjau demografcznego (saba srona regonu). W okrese od 2003 r. do 2006 r. dla welu jednosek eryoralnych zwkszenu ulega rónca mdzy najwysz a najnsz loka pod wzgldem wyrónonych 5 obszarów kapau ludzkego. Szczególne wyrón mona wojewódzwo podkarpacke, dla kórego rozsp waroc zajmowanych loka w poszczególnych obszarach kapau ludzkego w 2003 r. wynos 6 mejsc (5 mejsce pod wzgldem spójnoc spoecznej eryoralnej oraz 11 pod wzgldem zdrowa poencjau demografcznego), naomas w 2006 r. 12 mejsc (pogorszene syuacj na rynku pracy 14 mejsce polepszene syuacj w zakrese spójnoc spoecznej eryoralnej 2 mejsce).

21 Kapa ludzk w wojewódzwach poudnowych Podsumowane W wynku przeprowadzonej analzy swerdzono, e zróncowane wojewódzw pod wzgldem ogólnego mernka kapau ludzkego, lczonego na podsawe danych z 2003 r. oraz na podsawe danych z 2006 r., ne byo znaczne (odpowedno 11,1% 10,2%). Perwsze rzy lokay w rankngu zajmoway zarówno w 2003 r., jak 2006 r. wojewódzwa mazowecke, pomorske maopolske, a osane warmsko-mazurske wokrzyske (por. rys. 6). Sporód wojewódzw poudnowych sosunkowo wysoke mejsca zajmoway maopolske, dolnolske oraz lske (szczególne w 2003 r.). Pozosae wojewódzwa poudnowe, j. opolske podkarpacke charakeryzoway s rednm pozomem waroc mernka kapau ludzkego. Waroc ogólnego mernka kapau ludzkego lczone byy w oparcu o mernk dla wyrónonych obszarów badawczych: edukacj, rynku pracy, zdrowa, poencjau demografcznego oraz spójnoc spoecznej eryoralnej. W kadym z wymenonych obszarów kapau ludzkego zarówno waroc mernków, jak lokay analzowanych poudnowych wojewódzw kszaoway s odmenne. Szczególne znaczny rozsp waroc zajmowanych loka w poszczególnych obszarach kapau ludzkego wysp w wojewódzwach lskm opolskm. Sosunkowo znaczny dysans mdzy skrajnym wojewódzwam, j. wojewódzwem znajdujcym s w uporzdkowanu na perwszym osanm mejscu, wysp pod wzgldem mernków w obszarze edukacj; relaywne nska waro rozspu mernka kapau ludzkego wyspa w obszarze poencjau demografcznego. W przypadku wojewódzw poudnowych najwksze zróncowane wyspo dla mernków w obszarze rynku pracy oraz edukacj, a najmnejsze w obszarze zdrowa poencjau demografcznego. Do mocnych sron wojewódzw opolskego, podkarpackego lskego naleay dobre noy w obszarze spójnoc spoecznej, a wojewódzwa dolnolskego maopolskego w obszarze edukacj rynku pracy. Sab sron zarówno maopolskego lskego byy nske noy w obszarze zdrowa, naomas w przypadku dolnolskego w obszarze spójnoc spoecznej eryoralnej, w przypadku opolskego w obszarze poencjau demografcznego edukacj, a w przypadku podkarpackego w obszarze rynku pracy. Leraura [1] Becker G.S., Ekonomczna eora zachowa ludzkch, PWN, Warszawa 1990.

22 172 Elbea Saczyk [2] Blaug M., Teora ekonom. Ujce rerospekywne, PWN, Warszawa [3] Borkowska S. (red.), Inwesowane w kapa ludzk, GUS, PTE, Warszawa [4] Domask S.R., Kapa ludzk wzros gospodarczy, PWN, Warszawa [5] Dzechcarz J., Ekonomera meody, przykady, zadana, PWE, Wrocaw [6] Edukacja w zaryse 2007: wskank OECD. Podsumowane w jzyku polskm, OECD [7] Florczak W., Mary kapau ludzkego w badanach ekonomcznych spo- ecznych, Wadomoc Saysyczne 2006, nr 12, GUS, Warszawa. [8] Florczak W., Sabay L., Welfe W., Szacunek kapau ludzkego, Wadomoc Saysyczne 2001, nr 5, GUS, Warszawa. [9] Gabryjelska A., Gadomsk P., Kapa ludzk w krajach OECD konwergencja czy dywergencja?, [w:] S. Krajewsk L. Kucharsk, Transformacja, wzros gospodarczy, resrukuryzacja rynek pracy w Polsce. Ujce eoreyczne empryczne, Wydawncwo Unwersyeu ódzkego, ód [10] Gabryjelska A., Gadomsk P., Mary konwergencja kapau ludzkego w krajach OECD, Ekonomsa 2004, nr 5, Polske Towarzyswo Ekonomczne, Kome Nauk Ekonomcznych PAN, Warszawa. [11] Grabsk T., Wydymus S., Zela A., Meody doboru zmennych w modelach ekonomerycznych, PWN, Warszawa [12] Human Developmen Repor 2001, Oxford Unversy Press, New York [13] Jajuga K. (red.), Ekonomera. Meody analza problemów ekonomcznych, Wyd. AE Wrocaw [14] Jareck W., Koncepcja kapau ludzkego, ródo: hp://mkro.unv. szczecn.pl/bp/pdf/4/. [15] Kapa ludzk w wojewódzwe dolnolskm w laach , Wyd. Urzd Saysyczny we Wrocawu, [16] Kolenda M., Taksonoma numeryczna. Klasyfkacja, porzdkowane analza obeków welocechowych, Wyd. AE, Wrocaw [17] Lberda B., Tokarsk, T., Kapa ludzk a wzros gospodarczy w krajach OECD, Gospodarka Narodowa 2004, nr 3, GUS, Warszawa. [18] Modak, A., Analza aksonomczna w saysyce regonalnej, Wyd. Dfn, Warszawa [19] Nowak, E., Meody aksonomczne w klasyfkacj obeków spoeczno-gospodarczych, PWE, Warszawa [20] Program Operacyjny Kapa ludzk. Narodowe Sraegczne Ramy Odnesena , dokumen przyjy przez Rad Mnsrów zaakcep-

23 Kapa ludzk w wojewódzwach poudnowych owany przez Komsj Europejsk 9 wrzena 2007 r., Mnserswo Rozwoju Regonalnego, Warszawa [21] Roszkowska S., Kapa ludzk a wzros gospodarczy w ujcu wojewódzkm, Wadomoc Saysyczne 2005, nr 4, GUS, Warszawa [22] Sec M., Janas A., Rankng krajów Un Europejskej ze wzgldu na zasoby kapau ludzkego nelekualnego, Wadomoc Saysyczne 2005, nr 9, GUS, Warszawa. [23] Srahl D. (red.), Meody oceny rozwoju regonalnego, Wyd. AE, Wrocaw [24] Srahl D. (red.), Taksonoma srukur w badanach regonalnych, Wyd. AE Wrocaw [25] Uramek K., Taksonomczne wskank kapau ludzkego w wybranych krajach OECD, Wadomoc Saysyczne 2006, nr 2, GUS, Warszawa. [26] Zela A. (red.), Ekonomera przesrzenna, PWE, Warszawa [27] Zenkowsk L. (red.), Wedza a wzros gospodarczy, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa róda danych saysycznych: [28] Akywno Ekonomczna Ludnoc Polsk IV kwara 2003, IV kwara 2006, GUS. [29] Bank Danych Regonalnych, GUS, Warszawa. [30] Rocznk Demografczny, 2004, 2007, GUS, Warszawa. [31] Rocznk Saysyczny Wojewódzw, GUS, Warszawa [32] Rocznk Saysyczny Wojewódzwa: Dolnolskego; Maopolskego; Opolskego; Podkarpackego; lskego; Urzdy Saysyczne, Summary Human Capal n he Souhern Vovodshps agans Oher Vovodshps n Years The above publcaon presens a comparave analyss of he human capal n he souhern vovodshps agans oher vovodshps basng on seleced dagnosc ndexes characerzng he fve basc felds of human capal,.e.: educaon, labour marke, healh, demographc poenal and socal and erroral coheson. The above menoned areas have been descrbed by seleced ndexes calculaed for years 2003 and 2006 on he bass of daa gahered by he deparmen of publc sascs. In order o defne a synhec poson of a parcular vovodshp agans oher uns, and o ndcae srenghs and weaknesses of a un, basng on he concepon of Human Developmen Index (HDI), he axonomc

24 174 Elbea Saczyk measures of developmen have been used,.e. general human capal measure and measures for each ndvdual research feld. The nervovodshp comparave analyss carred ou n hs publcaon showed ha he frs hree places n he rankng were aken by Mazowecke vovodshp, Pomorske vovodshp and Malopolske vovodshp, and Warmskomazurske vovodshp and wokrzyske vovodshp were locaed as he las ones. Among souhern vovodshps relavely hgh posons were aken by Malopolske, Dolnolske, and lske vovodshps (especally n 2003), whle he res, Opolske and Popdkarpacke vovodshps were characerzed by medum level of value of human capal measure. In each of he menoned areas of he human capal boh values of measures as well as locaons of analyzed souhern vovodshps vared. There was a subsanal gap n he values of locaons aken by lske and Opolske vovodshps n parcular areas of he human capal. The srenghs of Opolske and Popdkarpacke and lske vovodshps ncluded good locaons n socal coheson whle Dolnolke and Malopolske vovodshps were hghly ranked n educaon and labour marke. However, he weaknesses of Malopolske and lske vovodshps were low locaons n he area of healh, and Dolnolske vovodshp locaed low n he area of socal and erroral coheson, Opolske vovodshp n he area of demographc poenal and educaon, Podkarpacke vovodshp n he area of labour marke.

25 Zacznk Tabl. 1. Fnalny zesaw wskanków dagnosycznych dla wojewódzw 1. Edukacja Srukura ludnoc wedug wykszacena (BAEL) udza ludnoc z wykszacenem wyszym w ogólnej lczbe osób w weku 15 la wcej (S) udza ludnoc z wykszacenem gmnazjalnym, podsawowym ukoczonym oraz podsawowym neukoczonym bez wykszacena szkolnego w ogólnej lczbe osób w weku 15 la wcej (D) Kszacene usawczne osób w weku laa (BAEL) udza osób uczcych s dokszacajcych s w ogólnej lczbe osób w weku laa (S) Kszacene na wybranych pozomach edukacj lczba dzec uczszczajcych do placówek wychowana przedszkolnego na 100 dzec w weku 3 6 la (S) ucznowe w szkoach gmnazjalnych powarzajcy klas na 1000 ucznów (D) wspóczynnk skolaryzacj bruo dla lceów ogólnokszaccych (bez szkó dla dorosych) (S) lczba absolwenów szkó rednch zawodowych neorzymujcych wadecwa dojrzaoc na 100 absolwenów przyspujcych do egzamnu dojrzaoc (D) lczba sudenów sudów sacjonarnych na 100 osób w weku laa (S) Kerunk kszacena odseek ucznów kerunków maemaycznych echncznych w szkoach rednch zawodowych zasadnczych zawodowych w ogólnej lczbe ucznów (S) odseek sudenów kerunków maemaycznych echncznych w ogólnej lczbe sudenów (S) Kompueryzacja lczba pracown kompuerowych na 100 szkó podsawowych dla dzec modzey (S) lczba pracown kompuerowych na 100 szkó gmnazjalnych dla dzec modzey (S) udza kompuerów przeznaczonych do uyku ucznów bez dospu do Inerneu w szkoach podsawowych dla dzec modzey w ogólnej lczbe kompuerów (D) udza kompuerów przeznaczonych do uyku ucznów bez dospu do Inerneu w szkoach gmnazjalnych dla dzec modzey w ogólnej lczbe kompuerów (D) lczba ucznów szkó podsawowych dla dzec modzey przypadajca na 1 kompuer przeznaczony na uyek ucznów z dospem do Inerneu (D) lczba ucznów lceów ogólnokszaccych dla modzey przypadajca na 1 kompuer przeznaczony na uyek ucznów z dospem do Inerneu (D) Nauka jzyków obcych lczba ucznów szkó podsawowych dla dzec modzey uczcych s jzyka obcego jako przedmou dodakowego na 100 ucznów (S) lczba ucznów szkó gmnazjalnych dla dzec modzey uczcych s jzyka obcego jako przedmou dodakowego na 100 ucznów (S) lczba ucznów szkó rednch ponadpodsawowych ponadgmnazjalnych dla dzec modzey uczcych s jzyka obcego jako przedmou dodakowego na 100 ucznów (S)

26 Tabl. 1. Fnalny zesaw wskanków... (cd.) Warunk lokalowe nauczana pomeszczena, oddzay, odlego szkoy od domu uczna lczba ucznów szkó podsawowych dla dzec modzey meszkajcych w odlegoc powyej 5 km od szkoy na 1000 ucznów (D) lczba ucznów szkó gmnazjalnych dla dzec modzey, meszkajcych w odlegoc powyej 5 km od szkoy na 1000 ucznów (D) Kadra nauczycelska lczba sudenów przypadajca na 1 nauczycela akademckego (D) udza profesorów w ogólnej lczbe nauczycel akademckch (S) Owaro sysemu edukacj na wa lczba sudenów zagrancznych na 1000 sudenów (S) Inwesycje w edukacj.wydak na owa wychowane wydak budeów jednosek samorzdu eryoralnego na szkolncwo podsawowe w przelczenu na 1 uczna szkoy podsawowej podlegej samorzdow eryoralnemu (S) wydak budeów jednosek samorzdu eryoralnego na szkolncwo gmnazjalne w przelczenu na 1 uczna gmnazjum podlegego samorzdow eryoralnemu (S) wydak budeów jednosek samorzdu eryoralnego na lcea ogólnokszacce w przelczenu na 1 uczna lceum ogólnokszaccego podlegego samorzdow eryoralnemu (S) Nauka posp echnczny lczba zarudnonych w dzaalnoc badawczo-rozwojowej na 1000 osób akywnych zawodowo (S) nakady na dzaalno nnowacyjn na 1 meszkaca (S) lczba zgoszonych wynalazków na 1 mln meszkaców (S) lczba nadanych sopn dokora dokora hablowanego na 1 mln meszkaców (S) 2. Rynek pracy Akywno ekonomczna ludnoc pracujcy (BAEL) wskank zarudnena w grupe osób w weku 55 la wcej (S) udza osób z wykszacenem wyszym w ogólnej lczbe osób pracujcych (S) rónca wskanków: udza osób pracujcych w ogólnej lczbe osób akywnych zawodowo z wykszacenem wyszym udza osób pracujcych z wykszacenem gmnazjalnym nszym (S) Akywno ekonomczna ludnoc bezrobon sopa bezroboca rejesrowanego ogóem (D) sopa bezroboca osób z wykszacenem wyszym (BAEL) (D) rónca wskanków: udza zarejesrowanych bezrobonych z wykszacenem wyszym udza osób bezrobonych z wykszacenem gmnazjalnym nszym (D) lczba ofer pracy na 1000 zarejesrowanych bezrobonych (S) Akywno ekonomczna ludnoc bezrobon (dok.) rónca wskanków: lczba nowo zarejesrowanych bezrobonych (napyw) bezrobonych wyrejesrowanych (odpyw) na 100 zarejesrowanych bezrobonych (D) Absolwenc na rynku pracy. Ruch zarudnonych wskank pynnoc rynku pracy (S) udza absolwenów z wykszacenem wyszym w ogólnej lczbe absolwenów podejmujcych perwsz prac (S)

27 Tabl. 1. Fnalny zesaw wskanków... (cd.) rónca wskanków: udza absolwenów z wykszacenem wyszym udza absolwenów z wykszacenem zasadnczym w ogólnej lczbe absolwenów podejmujcych perwsz prac (S) wspóczynnk przyj do pracy (S) wskank wykorzysana wolnych mejsc pracy (S) Zawody osób pracujcych (BAEL) udza specjalsów w ogólnej lczbe pracujcych (S) udza pracownków przy pracach prosych w ogólnej lczbe pracujcych (D) Sekorowo rynku pracy udza pracujcych w sekorze rolnczym w ogólnej lczbe pracujcych (D) Przedsborczo udza pracodawców pracujcych na wasny rachunek w ogólnej lczbe pracujcych (BAEL) (S) lczba zarejesrowanych podmoów gospodark narodowej w rejesrze REGON na 1000 ludnoc (S) udza nowo zarejesrowanych podmoów gospodark narodowej w rejesrze REGON wród ogóu zarejesrowanych (S) Wydajno produkcja sprzedana przemysu na 1 pracujcego w przemyle (S) Wynagrodzena przecne mesczne wynagrodzene bruo (S) przecne mesczne wynagrodzene bruo osób na sanowskach nerobonczych w relacj do wynagrodzena osób na sanowskach robonczych (S) 3. Zdrowe Dugo yca lczba osób w weku 80 la wcej na 1000 ludnoc (S) San zdrowa przecna lczba osób, poza KRUS, poberajcych reny z yuu nezdolnoc do pracy na 1000 osób w weku produkcyjnym (D) lczba zachorowa na gryp na 100 ys. ludnoc (D) zarejesrowan w poradnach dla osób z zaburzenam psychcznym, uzalenonych od alkoholu na 1000 ludnoc (D) lczba zgonów, kórych przyczyn byy choroby ukadu krena na 100 ys. ludnoc (D) Praca w warunkach zagroena zdrowa lczba zarudnonych w warunkach zagroena na 1000 osób w weku produkcyjnym (D) lczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy na 1000 osób w weku produkcyjnym (D) lczba wypadków merelnych na 1000 wypadków przy pracy (D) Dospno usug w ramach ochrony zdrowa lczba lekarzy na 10 ys. ludnoc (S) lczba poonych na 10 ys. kobe w weku la (S) lczba óek w szpalach ogólnych na 10 ys. ludnoc (S) przecna lczba ludnoc przypadajca na 1 apek (D) lczba dzec w obkach na 1000 dzec w weku 0 3 la (S) lczba mejsc w placówkach opek spoecznej na 1000 osób w weku powyej 65 la (S)

28 Tabl. 1. Fnalny zesaw wskanków... (cd.) Wydak na ochron zdrowa pomoc spoeczn w budece jednosek samorzdu eryoralnego wydak budeów jednosek samorzdu eryoralnego na ochron zdrowa w przelczenu na 1 meszkaca (S) wydak budeów jednosek samorzdu eryoralnego na pomoc spoeczn pozosae zadana w zakrese polyk spoecznej na 1 meszkaca (S) 4. Poencja demografczny San srukura ludnoc wspóczynnk urbanzacj (S) udza dzec w weku 0 14 la w ogólnej lczbe ludnoc (S) obcene ludnoc w weku produkcyjnym ludnoc w weku poprodukcyjnym (S) Ruch nauralny. Reprodukcja ludnoc wspóczynnk dynamk demografcznej (S) udza maek z wykszacenem wyszym w ogólnej lczbe kobe rodzcych (S) udza maek nepracujcych w ogólnej lczbe kobe rodzcych perwsze dzecko (D) umeralno osób w weku la na 10 ys. ludnoc (D) rónca wskanków: udza zmarych z wykszacenem wyszym w weku la w ogólnej lczbe zmarych z wykszacenem wyszym udza zmarych w weku la w ogólnej lczbe zmarych (D) Mgracje napyw ludnoc przybyej z nnych wojewódzw na 10 ys. ludnoc (S) obró mgracj wewnrznych ludnoc na 10 ys. ludnoc (S) saldo mgracj mdzywojewódzkch osób w weku laa na 10 ys. ludnoc w weku laa (S) lczba emgranów zagrancznych na 10 ys. ludnoc (D) 5. Spójno spoeczna eryoralna Osoby w rudnej syuacj na rynku pracy (dok) udza bezrobonych doychczas nepracujcych (bez sau pracy) w ogólnej lczbe zarejesrowanych bezrobonych (D) Nepenosprawn lczba osób bernych zawodowo z powodu choroby, nesprawnoc na 1000 osób akywnych bernych zawodowo (BAEL) (D) udza osób bernych zawodowo z powodu choroby, nesprawnoc w ogólnej lczbe osób bernych zawodowo (BAEL) (D) udza osób nepenosprawnych bezrobonych w ogólnej lczbe zarejesrowanych bezrobonych (D) lczba ofer pracy dla osób nepenosprawnych na 1000 zarejesrowanych bezrobonych nepenosprawnych (D) Przespswa swerdzone przespswa swerdzone w pospowanu przygoowawczym na 10 ys. ludnoc (D) dorol skazan prawomocne przez sdy powszechne na 10 ys. ludnoc (D) Zagroene ubóswem odseek osób w gospodarswach domowych znajdujcych s ponej mnmum egzysencj (D)

29 Tabl. 1. Fnalny zesaw wskanków... (cd.) lczba osób korzysajcych ze wadcze pomocy spoecznej na 10 ys. ludnoc (D) lczba meszkaców placówek pomocy spoecznej na 10 ys. osób (D) lczba osób korzysajcych ze schronena w ramach wadcze pomocy spoecznej na 10 ys. osób (D) lczba sero pósero wychowujcych s w placówkach socjalzacyjnych, rodznnych nerwencyjnych na 10 ys. osób w weku 0 20 la (D) odseek maek rodzcych 4 dalsze dzecko w ogólnej lczbe rodzcych kobe (D) udza meszka bez azenk w ogólnej lczbe meszka (D) Zróncowane eryoralne wspóczynnk zmennoc lczby dzec w przedszkolach na 1000 dzec w weku 3 6 la (D) wspóczynnk zmennoc sopy bezroboca (D) wspóczynnk zmennoc udzau bezrobonych w weku 24 laa mnej w ogólnej lczbe zarejesrowanych bezrobonych (D) wspóczynnk zmennoc lczby zarejesrowanych podmoów gospodark narodowej w przelczenu na 1000 ludnoc (D) wspóczynnk zmennoc lczby zgonów, kórych przyczyn byy nowowory na 100 ys. ludnoc (D) Dysans ws do masa rónca wskanków: lczba dzec w przedszkolach na 1000 dzec w weku 3 6 la w masach na ws (D) rónca wskanków: udza meszka wyposaonych w azenk w ogólnej lczbe meszka w masach na ws (D) rónca wskanków: lczba ludnoc przypadajca na 1 apek na ws w masach (D) rónca wskanków: lczba osób bernych zawodowo z powodu choroby, nesprawnoc na 1000 osób akywnych bernych zawodowo na ws w masach (BAEL) (D) rónca wskanków: udza maek rodzcych 4 dalsze dzecko w ogólnej lczbe rodzcych kobe na ws w masach (D) (S) symulana, (D) desymulana

30 Tabl. 5. Mernk kapau ludzkego wojewódzw poudnowych w roku wedug wyrónonych obszarów zakresów WYSZCZEGÓLNIENIE Dolnolske Maopolske Opolske Podkarpacke lske ndeks ndeks ndeks ndeks ndeks KAPITA LUDZKI 0,425 0, ,3 0,475 0, ,2 0,382 0, ,1 0,395 0, ,3 0,450 0, ,5 1. Edukacja 0,413 0, ,8 0,522 0, ,0 0,280 0, ,6 0,330 0, ,5 0,446 0, ,0 Srukura ludnoc wedug wykszacena 0,318 0, ,9 0,418 0, ,9 0,255 0, ,7 0,140 0, ,5 0,434 0, ,2 (BAEL) Kszacene usawczne osób w weku laa 0,688 0, ,8 0,500 0,355 71,0 0,281 0,226 80,4 0,188 0,032 17,1 0,625 0, ,2 (BAEL) Kszacene na wybranych pozomach 0,393 0, ,3 0,636 0, ,0 0,396 0, ,7 0,482 0,479 99,4 0,452 0, ,3 edukacj Kerunk kszacena 0,522 0,486 93,1 0,696 0,626 89,9 0,266 0, ,3 0,565 0,451 79,8 0,605 0,599 99,0 Kompueryzacja 0,382 0, ,1 0,328 0, ,7 0,400 0, ,5 0,344 0, ,0 0,332 0, ,7 Nauka jzyków obcych 0,098 0, ,8 0,274 0, ,2 0,177 0, ,0 0,281 0, ,2 0,252 0, ,6 Warunk lokalowe nauczana 0,529 0,474 89,6 0,823 0,822 99,9 0,277 0, ,8 0,771 0,738 95,7 1,000 0,993 99,3 Kadra nauczycelska 0,439 0, ,1 0,524 0, ,8 0,540 0, ,0 0,254 0, ,3 0,323 0, ,0 Inwesycje w edukacj. Wydak na owa wychowane 0,490 0, ,4 0,416 0,330 79,4 0,486 0,177 36,4 0,343 0,095 27,7 0,405 0,319 78,7

31 Nauka posp echnczny 0,588 0,528 89,8 0,584 0,556 95,2 0,247 0, ,7 0,158 0, ,8 0,558 0, ,5 Owaro sysemu edukacj na wa 0,392 0, ,1 0,820 0, ,2 0,045 0, ,2 0,359 0, ,2 0,228 0, ,7 2. Rynek pracy 0,406 0, ,1 0,350 0, ,0 0,326 0, ,0 0,318 0, ,1 0,383 0, ,2 Akywno ekonomczna-pracujcy 0,446 0, ,4 0,336 0, ,6 0,292 0, ,2 0,416 0,305 73,3 0,320 0, ,7 (BAEL) Akywno ekonomczna- 0,216 0, ,1 0,439 0, ,2 0,288 0, ,4 0,336 0, ,5 0,385 0, ,1 bezrobon Absolwenc na rynku pracy. Ruch 0,410 0, ,4 0,320 0, ,2 0,481 0,371 77,2 0,269 0, ,9 0,355 0, ,9 zarudnonych Zawody osób pracujcych (BAEL) 0,544 0, ,6 0,393 0, ,4 0,402 0, ,5 0,642 0,522 81,3 0,554 0, ,9 Sekorowo rynku pracy 0,866 0, ,8 0,554 0, ,5 0,598 0, ,9 0,393 0, ,8 0,993 1, ,7 Przedsborczo 0,387 0, ,1 0,432 0, ,7 0,178 0, ,5 0,352 0, ,0 0,186 0, ,8 Wydajno 0,147 0, ,9 0,108 0, ,0 0,153 0, ,1 0,014 0, ,6 0,174 0, ,8 Wynagrodzena 0,250 0, ,0 0,260 0, ,3 0,223 0, ,2 0,127 0, ,8 0,150 0, ,6 3. Zdrowe 0,375 0, ,1 0,412 0, ,1 0,348 0, ,9 0,357 0, ,7 0,296 0, ,2 Dugo yca 0,226 0, ,4 0,319 0, ,9 0,100 0, ,9 0,262 0, ,7 0,162 0, ,9 San zdrowa 0,419 0, ,0 0,560 0, ,4 0,754 0, ,3 0,385 0, ,1 0,385 0, ,2 Praca w warunkach zagroena zdrowa 0,514 0, ,8 0,771 0,689 89,3 0,534 0, ,9 0,697 0,685 98,3 0,278 0,198 71,2 Dospno usug w ramach ochrony zdrowa 0,555 0, ,9 0,449 0,448 99,7 0,291 0, ,0 0,440 0, ,1 0,526 0, ,3